Galiza en Música: buceando no arquivo

Hoxe estiven na Radio Galega, falando con Antonio Méndez e dando un paseo polo arquivo Galiza en Música, que visito moi a miúdo desde que me serviu para atopar os discos de Ana Kiro que non localizaba (e que usei no podcast que fixen arredor dela para VINTE). O paseo fíxoseme curto, así que aquí vou incluír cousas que alí non puiden pinchar e que subín a YouTube para que estean accesibles en streaming (e así enmendar o feito de que se nos botase o tempo enriba e quedasen cancións sen entrar). Contei tamén coa axuda de Olaia Tubío e Rubén Domínguez. Podedes escoitar o podcast neste enlace.

No vídeo de enriba podedes escoitar “Bla, bla, bla”, de Lascivos. Cando tiña quince ou dezaseis anos foron, se cadra, o primeiro grupo local que me entusiasmou sen chegar a eles a través de meus pais ou do Xabarín Club. Daquela escoitaba moito punk e garaxe e flipárame ver na Coruña un grupo que podía recordar a aquelo pero non soaba exactamente a ninguén (se cadra un aire ao caos e o toque perigoso dos Stooges pero máis rápido) e non cantaba en inglés. O que pasa é que as súas cancións non están en Spotify nin nas plataformas en xeral (a miña favorita, “Casi muerto casi vivo”, está en YouTube pero nun vídeo que grava o vinilo reproducíndose), e acabei dando con isto no arquivo Galiza en Música.

Tentei contactar por correo electrónico coa xente que leva o arquivo pero non tiven resposta, así que vos conto o que sei: nesa páxina hai un catálogo discográfico que, segundo as miñas contas, ten subidos 4.340 discos de música galega, de entre 1950 e 2010. Ás veces son cousas gravadas directamente en dixital, e noutros casos dixitalizacións de cinta ou vinilo. En moitos casos sérvennos para atopar cousas que non están en ningún outro punto da rede e, nalgún caso, tampouco no catálogo do Arquivo Sonoro de Galicia do Consello da Cultura Galega, que debe ser o arquivo máis completo para o que nos ocupa. O que quixen foi facer un paseo por algunhas destas cousas, que é tamén un paseo polo tempo e pola xeografía galega.

A primeira parada é Cangas. O tema de enriba é “Salve Cangas”, unha canción que cantan As Incansables de Cangas e que foi a cara B do single “Rockin’ Chair” dos Resentidos. Estiven buscando información sobre elas e atopei varios datos que creo que son verdade. Un é que As Incansables eran unha comparsa formada por catorce mulleres coas que tamén colaboraba o poeta Cecilio Rial. Outro, que esta denominación tamén tiña que ver coas mulleres canguesas que participaron nas protestas que a finais dos 80 mantiveron un ano pechada a casa do concello logo de que o alcalde Lois Pena subise o IBI un 500%. Isto é do que se fala na canción, que ten claramente ese espírito de comparsa (o alcalde é ao que chaman “bochechón”). E outro dato é que participaban como unha sorte de coro no programa Sitio Distinto da Televisión de Galicia, e lembro telas visto nalgún dos vídeos do programa que hai en YouTube, cantando unha especie de grito de guerra que dicía “a tuti churrasco!” (este vídeo e o do Cuco de Velle vinos unha chea de veces, mágoa que non se atope o programa completo na rede).

As Incansables en 1992. Foto tirada do blog da asociación A Cepa.

A cousa é que para saber disto ata tiven que ler as actas dun simposio sobre antropoloxía mariñeira, así que imaxinade como está o panorama. Temos aquí un exemplo da música galega facendo crónica da súa realidade inmediata*, dun grupo galego feminino publicando cun selo prestixioso como GASA, e un vínculo co que para min é o máis fascinante que se fixo na TVG. E podemos seguir ese rastro grazas á iniciativa de alguén que anonimamente se preocupa porque a xente galega teña acceso ao seu patrimonio musical.

A seguinte parada é un pouco máis ao norte, en Ogrobe: Peinados Rebeldes son un grupo do que souben porque os Telephones Rouges, un dos meus grupos favoritos, son da mesma vila e teñen unha canción con ese título. Pregunteille por eles a Rubén Domínguez, que foi membro dos Telephones e hoxe fai música como Pantis, e díxome que “este era o grupo dos amigos de meu irmán, empezárono Fugas, Ze e Pulga, e despois engadiuse Champi e Xan e ocasionalmente meu irmán -canta nun tema- e outros. Cando tiña 15 anos fun a un ensaio deles e con 17 ao único concerto que deron en Cambados. Foi un dos motivos que me impulsou a montar algo na música“. Tamén me dixo que a súa favorita deles era esta “Mi novia es una punk”. O audio non é que teña unha calidade exquisita, pero ás veces escoitar este tipo de gravacións de grupos locais é un pouco como ver vídeos caseiros da voda doutra familia. Se non estabas alí nin coñeces a esas persoas, ao mellor non entendes a emoción que supoñen, pero intúela dalgunha maneira. Para moita xente poden ser cruciais, porque as influencias clave se cadra non son as que chegan de Estados Unidos ou Madrid (que desas hai moitas), senón as que chegan da túa parroquia.

Logo de aquí non sabía moi ben onde iamos no paseo. Penso que a América Latina, porque esta é unha canción de Sebastián Cacabelos Soutullo que se chama “Caracas mía”. Deste home, no arquivo Galiza en Música hai un LP que se chama Sebastian and his Yamaha organ with synthesizer, e o único que atopei na rede foi que o premiaron nun concurso internacional da marca Yamaha en 1972 (o International Electone Festival). O disco pareceume moi bonito: ten un toque sofisticado porque é bastante relaxado, pero tamén soa futurista pola instrumentación e ten ritmos latinos que o fan alegre á súa maneira. Fixen un pouco de detective e busquei os apelidos nunha aplicación do Instituto da Lingua Galega: o concello onde hai máis Cacabelos é Cambados, e o concello onde hai máis Soutullos é O Grove. Conteille isto a Rubén e botoume unha man, así que deixou unha pregunta no grupo de Facebook “Crónicas Mecas”, a ver se alguén era capaz de dicirnos se este home é do Salnés.

Felizmente, un día despois houbo resposta: Luis Xecas dixo que Sebastián Cacabelos Soutullo debe ter raíces en Sanxenxo, e que seguramente era da familia dos Gondariños. Na súa resposta di que as sobriñas do dono do cine de Sanxenxo (que tamén era un Cacabelos e ten tamén unha historia de vida ben interesante) lle comentaron que tiñan un tío en Venezuela que gravara un disco de órgano. En momentos como este non podo evitar pensar que internet é marabilloso.

Neste punto xa me custou decidir onde ir, porque no momento en que te pos a bucear podes atopar centos de cousas. Así que o que fixen foi pedir axuda a outra persoa, para aparecer noutro punto do arquivo. Falei con Olaia Tubío, que ten traballado tamén coa memoria da música galega en cousas como o documental Dorothé na vila (do que é guionista) ou o proxecto online Punto e Volta, onde se poden ver unha chea de entrevistas e vídeos que recolleron a transmisión da música e o baile tradicionais no presente. Pedinlle que bucease ela e fixese tamén algunha recomendación.

Olaia: A verdá é que me metín a navegar en Galiza en música e non teño moi claro con que quedarme. Creo que vou escoller a Aurita Moscoso, que no disco da Galega xeitosiña, na primeira canción, “O himno desparpaxado”, fai algo predecesor do bravú e cun toque así feminista moi guai. Pero bueno, teño outras que me gustan moito, como Manolo Mirás y su conjunto, que ten aí “Mi tormentito” cun rollo calipso bastante guai, e no Nuevos Románticos, de Sombras de frac, que teñen a canción que se chama tamén “Nuevos Románticos”, que sona moi actual. Nada, quédome con Aurita pero recomendo moito bucear en Galiza en música, porque hai moitísimos descubrimentos.

Nun primeiro momento non tiña moi claro onde nos levaba falar de Aurita Moscoso, pero grazas ao Galituiter descubrín que a galega xeitosiña era do Valadouro.

Nesse ambiente sexy também destacava Aurita Moscoso, do Valadouro.

— Cascarelo 🧣 (@Cascarelo) April 21, 2018

No musical, a descrición de Olaia é moi acertada: é unha canción de 1985 que ten ese punto de recoller o humor popular e o espírito de verbena, como facía Ana Kiro (a produción tamén ten un aire aos seus discos desa época, como De vacacións ou Recordo a Pucho Boedo), pero tamén ten un toque máis agresivo e xuvenil como o que tería logo o bravú. Pero as outras cousas que identifica levaríannos a novos puntos do espazo-tempo: con Manolo Mirás iríamos á Compostela de 1961 (e a ese punto no que se mestura o rock and roll que ía entrando con ese calipso e outras cousas latinas); con Sombras de Frac á Coruña dos 80 (menos estudada que a movida viguesa). En paralelo á música tradicional (que está ás veces recollida en cancioneiros ou no Arquivo do Patrimonio Oral da Identidade do Museo do Pobo Galego), a xente galega foi facendo música de moitos tipos. O pop é á vez iso que transmite a gran industria cultural por todos os medios que ten e iso que fan catro persoas con cacharros nun garaxe ou un galpón, ou unha nunha casa cun ordenador. É a música máis cara e unha das máis espontáneas, a máis profesional e a máis libre segundo lle cadra. E estas gravacións non sempre son accesibles pero son parte da nosa memoria colectiva e da nosa cultura.

Chegado a este punto emocioneime un pouco e seguín de paseo por Galiza en Música.

Lembreime de buscar a ver se atopaba algo de O Fillo Pausado, de quen só lembraba as cousas que nos contara Rafa Anido nunha entrevista que lle fixeramos o Cosmonauta Tropical e máis eu para a Revista Porno:

Rafa: (…) á hora de esforzarte por sacar ti o teu, o nivel de frustración que podes chegar a ter pode fundirte. Eu estou pensando, por exemplo, neste rapaz de Vigo que tiña un proxecto que se chamaba O Fillo Pausado. Claro, non o coñece ninguén, é increíble. É increíble tamén que ese pavo gravaba os seus discos a finais dos 90, no estudio, pagaba as copias, a edición e todo, e non se sabe nada del. Eu vino pola rúa. Por un lado quixen ir falar con el, pero non sei, non o vin así moi… Pensei, “como estará este tío agora?”. Antes movíase por Vigo, agora creo que nin eso… Tiña un nivel de creatividade brutal. Realmente apostou moi forte co seu primeiro disco, fixo 500 vinilos e non sei se vendería 80. Se vós o escoitades, seguro que ides ver algo aí. E como estará hoxe? Víase que no seu momento apostaba forte e non tiña a repercusión mínima para ir tocar a algún lado ou facer algo. Chamábame a min para ir tocar e eu dicíalle “neno, eu que che vou ofrecer?”. Eu ás veces intentaba, pero non sei se chegara a facerlle algún concerto fóra de Vigo. Nunca fun capaz, que eu nesa época non tiña aínda contactos ou o que fose para poder facer algo. E iso, estame vindo á mente porque o vin por alí pola rúa e hai un mes escoitei o seu disco. E dixen que eu así non quero acabar, eu quero chegar ata o final coa miña teima. Non podo frustrarme. Vexo moita peña e logo dis, claro, é que que cantidade de discos (xa non digo maquetas) se poden quitar en España a día de hoxe, en cd ou en vinilo, e non saber nós nin que existen? E poderían interesarnos! Moitísimos, centos. E que pasa con esta xente? Frústrase e desaparece, porque di “esto non é o meu, aquí non pinto nada”. Entón eu cando estamos falando das ilusións non estou disposto a frustralas.

Efectivamente, esta canción do Fillo Pausado é moi bonita e si que sorprende o nivel de descoñecemento que temos moitas veces sobre as creacións artísticas menos rececntes en Galicia. No seu texto “O cine en Galiza, un relato descontinuo” (no libro Marcas na paisaxe), Xan Gómez Viñas falaba de como o cinema galego vivía nunha especie de sucesión de tabulas rasas. Hoxe penso que coñezo bastantes cousas do cinema ou da música galega dos últimos dez anos, pero porque son os que vivín máis activamente como espectador. Para o de máis atrás xa tiven que investigar e tardei anos en poder ver (ou en coñecer) cousas como Salvamento e socorrismo ou El cine amater, e a Sombras de Frac ou Aurita Moscoso coñecinos hai tres ou catro días. Isto é triste porque pode facer que pensemos que estamos inventando a roda cando se cadra xa o fixo o avó da nosa veciña. No caso do Fillo Pausado falamos dun disco de 1998, e Lascivos ou Peinados Rebeldes son grupos de arredor de 2005, así que tampouco é que falemos de algo remoto, senón que a semidesaparición destas cousas sucede moi rápido. Ao buscar cousas sobre O Fillo Pausado din con enlaces rotos de Galicia Hoxe e da web de Sinsal, igual que pasou co enlace de Pista Oculta que falaba do Come on pelegrín, unha compilación na que saía precisamente un tema de Sr. Anido que non lembraba:

Seguindo polo fío dos recopilatorios, en Galiza en Música están cousas como o de O Son Parrulo, unha iniciativa da Sala NASA nos anos 90, ou varios volumes de Cintas guarras, onde se poden escoitar grupos míticos da escena punk de Ferrolterra, como Blood Filloas, ou da de Ourense, como Los Morta (de quen creo que escoitei falar a veteranos de alí como Bellotas de Thee Boas).

Nas cintas de punk dos 90 que hai en Galiza en música vense avisos do tipo “non pagues máis de 400 pesetas”: esta eran 350 e 100 pesetas en selos novos.

Seguindo co paseo, apeteceume ir á casa agora que estou pechado en Santiago. E vén ao caso porque esta semana descubrín que Pucho Boedo viviu en Santa Cristina coma min. Hai pouco dedicáronlle en Perillo, moi preto da miña casa, unha rúa a el e outra á Orquesta Los Satélites (porque o seu fundador Lolito era perillán), pero na placa non indica que Pucho vivise por aló. De Pucho e os Tamara está practicamente todo no arquivo (aínda que faltaban as cancións de fan de Ana Kiro e Sabela) e tamén no YouTube, pero dos Satélites faltaban nesta plataforma cousas como este temazo de cando tiñan de cantante a Sito Sedes.

Da parroquia do lado tamén están as gravacións da Coral Polifónica Lembranzas de Santa Cruz, así que imaxino que entre os máis de 4.000 discos de Galiza en Música podedes atopar algo que vos toque de preto. Eu quería aproveitar para celebrar a xente como a que mantén este arquivo, ou que ten canles de YouTube como a de kunkeiro69, un usuario de Fene que ten subida unha cantidade inxente de discos completos (aínda que YouTube llo poña complicado: chegou a ter 25.000 pero pecháronlle a conta) que tamén nos axudan a explorar a memoria da nosa música. E tamén a xente como Fernando Fernández Rego, que na web La Fonoteca e o seu libro Unha historia da música en Galicia fai posible saber cousas sobre moitos destes artistas. Pero penso que o feito de que haxa iniciativas voluntarias e piratas que achegan este patrimonio quere dicir que a Xunta non dá o financiamento necesario aos proxectos que se ocupan disto. Cousas como o Arquivo Sonoro de Galicia, o CGAI, o arquivo da propia CRTVG ou o das emisoras locais de radio e televisión, deberían ter persoal e cartos para que ademais do traballo de catalogación poidan facer o de facilitarnos o acceso de maneira sinxela a estas pezas da nosa identidade colectiva. Mentres tanto, como soe pasar, o pobo vai máis rápido que as institucións e ese patrimonio circula a través das plataformas que ofrecen os conglomerados mediáticos estadounidenses. É bonito, pero perigoso.

*Nesa liña, o single de “Estamos en guerra”, tamén dos Resentidos, ten unha cara B moi guai das Incansables que se chama “O Golfo” e fala sobre a guerra de Kuwait. Tamén descubrín no arquivo esta semana esta canción da Quenlla en Europolis’88, un disco que ten unha portada que me flipa e dá moitas voltas sobre os efectos en Galicia da entrada de España na Unión Europea. Falan da súa actualidade pero logo sempre acaba habendo cousas aproveitables no presente.

Cancións, caras e lugares. Rexistros dunha escena galega

Esta foto de David Tombilla no último concerto de Unicornibot, na que sae Gael Carballo gravando, está ilustrando o evento de Cancións, caras e lugares,unha sesión de vídeos de concertos dunha escena galega que programei para o Cinema no Xardín do Liceo Mutante, este venres 26, e cóntovos un pouco por se queredes vir.

De que escena galega falamos? Falar de escena underground galega, por exemplo, como se só houbese unha, sería faltar un pouco á verdade, porque case todas as escenas que haxa por aquí van ser underground e hai realidades nos mesmos lugares que apenas se tocan (iso pode ser triste, pero xa é outra cuestión). Para ter un punto de conexión, escollín vídeos nos que saen bandas que tocaron algunha vez no propio Liceo, co cal penso que se recolle unha especie de vínculo que está preto da autoxestión e dunha relación pouco xerárquica entre quen está no escenario e quen non: as persoas que tocan poden aparecer outro día bailando en primeira fila, ou facendo o son, ou a cea, ou gravando vídeos.

Tampouco quero rallar moito dándolle voltas a isto dos vídeos de concertos, porque xa falei deles nun texto que escribín hai un par de anos que se chama Equilibrios precarios. Pero si que quero repetir que me parece que estes rexistros son importantes e abren unha maneira de representar a realidade da música diferente á habitual no documental musical, nos medios especializados, nos videoclips e noutras formas que recollen concertos, en parte porque é un rexistro ao alcance de calquera:

• Igual que a escena, é menos xerárquica: as bandas deixan de ser o elemento central e aparecen outras experiencias e persoas, ademais de que estes vídeos están gravados por artistas, profesionais e amateurs a partes iguais.
• É bastante libre esteticamente: hai dende experimentos moi guais coa montaxe a vídeos de móbil completamente improvisados.
• Parécese ao cinema doméstico: son imaxes moi importantes ou incomprensibles en función da relación que teñas con elas. Se non tes un coñecemento previo sobre o que (e a quen) estás vendo e escoitando é probable que te sintas como se vises o vídeo do cumpreanos dun neno austríaco. Se o tes, pode ser como ver a túa familia.
• Ten un valor documental e etnográfico: recolle persoas, actividades e cancións que doutra maneira nunca serían recollidas e que ás veces nunca son gravadas.

Na sesión hai vídeos de Flaco Fláquez, David Tombilla, Teo e Sonia, Mar Catarina, Rubén Domínguez, Anxos Fazáns, Borja Vilas, Yasmin El Hachimi, Gael Carballo, Carlos M. Peñalver, Darío Real, Quete McFly e María Yáñez.

Saen Unicornibot, Mullet, Emilio José, Lamprea Explosiva, Meus, Zara, Telephones Rouges, Travesti Afgano, Glitchgirl, Fantasmage, Malandrómeda, Contenedor de Mierda, Terremoto Sí, Cuchillo de Fuego e Srasrsra.

Trazas: música e comunidade na MICE

“Eu xa escoitara todas as sinfonías, e toda a música de cámara, e o mellor jazz… e díxenme: “esta é a mellor música”. Había cincuenta homes negros traballando baixo o látego e a pistola e tiñan a alma para facer a canción máis marabillosa que escoitara nunca”.

Non é que unha música teña que ser necesariamente mellor que outra, pero isto que dicía Alan Lomax sobre as cancións de traballo dos presos que se ven en Afro-american Work Songs in a Texas Prison (de Toshi Seeger) paréceme importante. Hoxe en día, a nosa experiencia da música é case sempre recibila en lugar de creala. Escoitámola en todo momento, pero non nos xuntamos a miúdo para cantala, e se cadra por iso se nos esquece que unha canción que aparece na casa ou no traballo, ou na ducha, ou no karaoke, pode ser máis importante que a que sona en Radio 3, no Pazo da Ópera ou nos 40.

Hoxe empeza a Mostra Internacional de Cinema Etnográfico do Museo do Pobo Galego e participei dende o Cineclube de Compostela programando unhas películas para a sección Trazas que retratan diferentes músicas e a súa relación coas comunidades e persoas que as producen. En todo o mundo hai, e houbo, persoas que tocan e cantan e bailan porque necesitan facelo, ou que constrúen as súas identidades arredor de cancións e persoas que conectan co seu interior. E, por sorte, tamén hai quen se preocupa de rexistrar iso, moitas veces con esa noción revirada do que é importante, e que ao cabo dun tempo é de agradecer porque abre a posibilidade de pensar o que somos sen ter un relato único.

Nesta playlist pódense escoitar as diferentes músicas da sección. Nela, claro, hai exemplos das tradicións máis antigas, como o dos cantos de traballo dos que falaba Lomax. Pero están tamén algunhas maneiras de facer a música importante que inventamos dende aquela: cando vexo aos Telephones Rouges dando o seu primeiro concerto nun piso a miña primeira sensación é que, aínda que a música veña de influencias anglosaxonas, hai unha urxencia por facela e compartila coa xente máis achegada que a convirte nalgo moito máis preto da tradición folk do que pensaríamos nun comezo. Cando vexo a Peret cantando “Borriquito como tú” aos seus netos faime moita gracia a frase “soy el preferido de la juventud” porque debía ser un avó fantástico, pero á parte diso é máxico atopar un tema de éxito gañando outro sentido nun contexto íntimo e familiar. E cando vexo os bailes e o coleccionismo do northern soul en The Wigan Casino paréceme fascinante como unha comunidade foi capaz de crear unha escena na que o centro xa non estaba en quen interpreta a música, senón no que outra xente é quen de facer con ela. 

Fíxome moita ilusión xuntar estas pelis porque dan unha idea bastante ecléctica do que pode ser a etnografía e, en conxunto, paréceme que reflicten como de variadas e bonitas son as formas nas que conseguimos que a música sexa unha das cousas máis humanas que hai, incluso cando é a industria cultural e o comercio o que a filtra. Sempre nos amañamos para identificarnos con algún ritmo ou algunha melodía e sentirnos preto doutra xente no proceso.

Á parte disto, tamén vou moderar nunha conversa-vermú o domingo que se chama De Lomax a YouTube e que vai tratar precisamente sobre estas prácticas sociais comunitarias das que falo e diferentes arquivos online abertos que as rexistran e comparten. Paréceme bonito tratar a cuestión do arquivo no momento en que todos rexistramos e arquivamos momentos constantemente, normalmente a través de plataformas que pertencen a grandes corporacións e sen unha noción moi clara do efémero dos soportes dixitais. Ábrense outras posibilidades de elaborar o noso propio relato da identidade, pero tampouco teño moi claro ata que punto as exploramos.

Para falar de todo isto estarán María Jesús López do Arquivo da CRTVG, Concha Losada do Arquivo do Patrimonio Oral da Identidade (APOI) do propio Museo do Pobo, Mar Catarina do Prenom Arquivo e Patricia Costa de A Música Portuguesa a Gostar Dela Própria. Dous arquivos institucionais e dous que parten da propia comunidade, ás veces recollendo música onde sucede e ás veces poñéndoa en escena para a cámara ou a gravadora.

Todas as actividades e proxeccións da MICE son gratuítas. Vai haber cousas moi guais, incluíndo unha sección de cinema doméstico hoxe que me apetece moito. O folleto coa programación e os horarios está aquí.

Un tema e un tema #14: Cancións que non entendo e “Siebenundachtzig”, dos Telephones Rouges

 

No último ‘Un tema e un tema’ que fixen, estiven xogando con Xiana a poñerlle cancións en linguas que a maioría de nós (pensando “nós” como o conxunto de xente que poida ler isto) non entendemos. A min pareceume moi divertido, e interesoume moito saber máis ou menos de que falan estas cancións de Renaldo i Clara, Anari, Adwaith, Shonen Knife, Fela Kuti, Angélique Kidjo, Björk, Afrirampo e os Telephones Rouges. Tamén me serve de escusa para usar esta foto dos Telephones, que non sei quen fixo pero que me fai moita gracia porque só dúas das tres persoas que saen nela deben ser do grupo, e recórdame a cando os Mekons mandaban fotos de colegas á prensa.

Aquí podedes escoitar a sección, e aquí o programa completo. O que vai debaixo é algo parecido ao intento previo de escribir a miña parte, pero como con cada canción vai un diálogo, para pillalo por completo e saber como reaccionou Xiana, ou para xogar vós tamén, ides ter que escoitalo.

A primeira foi unha canción que aínda non entendo agora, falada en anidiano, esa lingua.

Hoxe tiven a idea de falar de cancións que non entendo, pero hai demasiadas, así que decidín centrarme en cancións das que non entendo a letra, e deixar aquelas das que non entendo a música para outra vez. Pero aínda así eran demasiadas, así que quedei soamente con cancións das que non entendo o idioma. E investiguei e conseguir saber (máis ou menos) de que van algunhas cancións que me gustan moito, pero como agora teño esta valiosa información no meu poder, quería facer un xogo. Primeiro poñemos o tema e logo tentamos imaxinar que di. Así igual achegámonos a saber canto importan as letras á hora de expresarnos con música pop.

E quería comezar sen ir moi lonxe, porque dentro do Estado xa hai varios idiomas que non entendemos de primeiras e estaría ben facer un esforzo. Pero tampouco quero arrincar co máis complicado, así que a primeira é “Monument”, unha canción en catalán de Renaldo i Clara, un grupo que me gusta moito.

Esta canción graveilla a miña irmá nun cd para o coche, e de primeiras pensou que era un tema en galego, pero de alguén que cantaba nun galego moi raro, que non se entendía. Para entender un pouco, ademais de buscar a letra estiven lendo unha entrevista con Clara Viñals, a líder do grupo, e nela dicía que “Monument” foi o intento de facer unha canción de amor sincera, sen distanciarse nin esconderse. E así, creo que a letra di “meréceste un monumento e tamén o nome dunha rúa / non sería dabondo pero si un detalliño / irei ao Concello / para unha vez que o fagan ben / despois do de Gardeny / que non tiren máis cartos”. É bonito, e gústame que mencionen un topónimo de Lleida (que é de onde eles son), pero tamén me pasou algo curioso. Ao principio pensei que dicía “e eríxesme un monumento” e logo a realidade decepcionoume un pouco, porque esa frase me parece máis estraña, máis fascinante. Pero penso que así deixa ver que o intento de comprender outros idiomas activa unha parte estraña da imaxinación, da que saen frases que non se nos ocorrerían a nós nin a Renaldo i Clara.

Agora pasamos a un idioma imposible de confundir co noso.

Esta canción de Anari, que se chama “Aingura Hegodunak” (“A áncora con ás”), coñecina por un fanzine moi bonito que fixo Xiana para o Discoclube con traducións de Isaac Xubín das letras do disco Zebra. Gústame moito a frase inicial, que di “Malia que é certo que caín, caín cara arriba / como aboian sobre a tona do mar ao morrer os peixes”. Anari dicía que é un disco “contra a melancolía”, “que fala dende a dor e non sobre a dor”. Penso que o son ten esa mestura de crudeza e delicadeza que impide que sone melancólico, e é interesante como pode transmitirse unha sensación paralela coa palabra e a música. Con todo, tampouco teño nada en contra da melancolía, que é o que escoito na seguinte canción que vou poñer.

Adwaith son un grupo de Gales, e desta canción en galés, que se chama “Haul” (“Sol”), din que describe o momento de romper unha relación pero sen a parte do enfrontamento. A min transmíteme esa especie de intensidade e pureza coa que se viven as cousas na adolescencia, pero tamén cun aquel de sabiduría, como dun certo distanciamento. A letra traducina con Google, así que hai unha serie de concordancias estrañas que tamén me gustan: “Un bo día de verán, aínda que o inverno rematou, o pelo vermello é unha boa clase de ceo dourado, querémoste, eles son só un neno / Atópase nun teito estúpido, aínda que o meu corpo está canso, din que é o lugar para sentar á sombra das árbores”. É outra vez a inspiración do que se perde na tradución, e tamén outro exemplo de conexión entre o que a música e a letra evocan (Xiana case acerta aquí). Agora quería pasar a outra canción que sinto como moi pura, pero doutra maneira completamente diferente.

Esta por escrito é un pouco trampa porque o título (bueno, e parte da letra despois) está en inglés. Pero a canción está en xaponés e di que “o ciclismo é divertido”. É interesante porque podemos identificar dalgunha maneira o son dunha canción de amor, ou dunha canción política, pero (salvo por ese timbre ao comezo) dificilmente identificaremos o son dunha canción sobre ciclismo. É unha das cualidades de Shonen Knife, que son un grupo de pop e punk marabilloso e cantan moitas veces as marabillas de cousas cotiás como a comida. Nun estraño xiro dos acontecementos, dise que son o último grupo que escoitou Kurt Cobain antes de suicidarse, pero a min cáusanme a sensación contraria. O ciclismo está aquí relacionado co amor: “Ir en bici xuntos / poderíamos pedalear para sempre / ninguén coñece a nosa ruta”.

Agora vou saltar de continente.

Este tema de Fela Kuti está en ioruba, que é unha lingua que falan en Nixeria, Togo e Benín. O título, “Eko Ile”, tradúcese como “Lagos é o fogar”, e nela vén dicir que é incapaz de vivir en Londres, ou en Nova York. Que a cidade de Lagos está xunto ao seu corazón e vai volver sempre a ela. Outra temática difícil de captar só coa música. Aínda así, a maioría de cancións de Fela Kuti non están en ioruba.

Esta (se tedes presa por escoitar a letra á que me refiro, podedes ir ao minuto 8:40) enténdese un pouco máis: “I no be gentleman at all o / I be Africa man original”. Fela Kuti escolleu cantar en inglés pidgin: o pidgin é unha lingua simplificada, creada e usada por comunidades que non teñen unha lingua común nin coñecen dabondo outra para usala entre eles. Na Wikipedia poñen de exemplo o que sucedía coa escravitude nas colonias, que xuntaba persoas de lugares e linguas moi diferentes, ou o tipo de lingua coa que se comunican comerciantes e clientes que non teñen vocabulario común. Esta forma de inglés converteuse na lingua franca da maioría de África central e occidental, e parecíame interesante pola vontade dun artista político como Fela de escoller cantar nunha lingua desprestixiada pero aberta e acolledora. E quería tamén seguir por aquela parte de África.

Esta canción é “Batonga”, de Angélique Kidjo. Aquí fíxenlle un pouco de trampa a Xiana, porque lle preguntei se podía imaxinar o que significaba a palabra, pero esa palabra non significa nada en concreto. Angélique Kidjo conta que, cando era pequena, había rapaces que a molestaban a ela e outras rapazas cando ían á escola en Benín, o seu país natal. E inventou esa palabra para dicirlla a eles, como un código privado no que o importante era precisamente que eles non podían saber o que significaba. Ela di que para ela significa “déixame en paz, podo ser quen eu queira”. E a letra, que polo demais está en ioruba, significa “nena fermosa, es tan pobre pero bailas como unha princesa e fas o que che peta, e a xente rica da aldea ferve de rabia”. Tamén explica que de pequena inventaba palabras cando non podía entender as letras da música que escoitaba, e esa foi a maneira na que deu con “Batonga”, que é unha palabra desas que disfrutas pronunciando.

Agora imos volver a Europa, cunha canción que a min sóname un pouco a Emilio Cao.

Esta é Björk nos 80, e a canción (en islandés) chámase “O gato de Nadal”. É unha lenda islandesa na que hai un gato xigante e terrible que come os nenos e nenas que non teñen regalos, e entón as súas nais tecen e tecen para darlles roupa nova e que non os mate, especialmente aos máis novos. Non sei se a canción ten un aire de Nadal, pero a min paréceme que polo menos si que transmite esa especie de brutalidade que ten o folk. E hai outra canción brutal que quería poñer para ir acabando.

Aquí volvín facer trampa porque eu tampouco sei o que significa esta canción de Afrirampo máis aló do título (“Rapazas milagrosamente afortunadas”, ou algo así) e de que nalgún punto din “arigato”, que significa “grazas”. Pero mólame moitísimo e, como sempre escribo a sección pensando nas letras dos temas, non vía outra oportunidade clara de pinchar a Afrirampo. O feito de non saber o que din pareceume que viña ben para tratar o tema aquel de “cantar en raro”, que dicía Antón Reixa. Cando estas persoas escollen cantar en xaponés e non en inglés (que é o que farían ao longo da súa carreira Bjork ou Shonen Knife), ou en euskera e non en castelán, están construíndo unha relación de familiaridade máis intensa coa xente que teñen máis preto, e aínda así estamos aquí, na Radio Galega, construíndo unha conexión propia con esas palabras e esas voces que non se entenden, pero parecen transmitir algo moi fortemente. Todo é posible. Adwaith falaban de que o público inglés tenta facer cos seus temas o mesmo que fixemos nós ata agora: entender a mensaxe ou as emocións do tema dende a música e as melodías.

Ademais, esa idea de cantar en raro é relativa: espero que aquí o inglés siga sendo máis raro que o galego por moito tempo, e quería acabar pinchando a un dos meus grupos galegos favoritos, que ten catro ou cinco cancións en alemán. Un idioma moi famoso pero que, aquí, é raro. Son os Telephones Rouges, e a canción chámase “Siebenundachtzig” (“Oitenta e sete”). A letra (se a tradución está ben feita) fala de como se nos reduce a números, de como a realidade é confusa cando accedemos a ela mediada por ordenadores e cámaras, e de como estamos condenados a parecer libres na prisión do consumo. A música é a do derradeiro disco que sacaron, Disenso, que para min nunca deixa de ser misterioso.

Un tema e un tema #11: Nomes de xente e “Aquel grupo” de Malandrómeda

Desta volta quixen falar de cancións que usan nomes propios de persoa. Bob Dylan fixera un programa moi chulo sobre os nomes de muller, pero era outra historia. Pinchei a Dolly Parton, Simon e Garfunkel, Telephones Rouges, Heredeiros da Crus, Emilio José, os Minutemen, Travesti Afgano, Ataque Escampe e Malandrómeda. 

Aquí podedes escoitar o programa completo, que inclúe unha crónica do Encontro de Punkis de Aldea de Sarria, ao que me gustaría moito ter ido. Aparece tamén unha versión moi guai de “Dirty Old Town” dos Pogues que fai o Leo.

O corte da sección aínda non o subiron pero cando estea xa o engado.

Debaixo tedes o texto para ler. Antes de falar de nada, pinchei un dos grandes clásicos disto dos nomes propios en cancións.

 

A historia do pop está chea de cancións con nomes de persoas. Isto é bonito porque introducir un detalle concreto nunha canción (sexa un lugar, un tempo ou un nome), se se fai ben, dálle algo de realidade e emoción. E tamén activa a imaxinación, ata tal punto que logo a xente ponlle nome aos seus fillos e fillas por esas cancións, ou incluso ponse nome a si mesma. É algo que fixo Alaska, que se chama así por un tema de Lou Reed, e que tamén fixo Cecilia, que realmente se chamaba Evangelina Sobredo pero rebautizouse en honra a un tema de Simon e Garfunkel.

Hai case unha canción para cada nome, e vou citar unhas cantas moi famosas, moi boas ou as dúas cousas. Lady Gaga ten “Alejandro”, ABBA teñen “Fernando”, Blondie teñen “Maria”, os Beatles teñen “Michelle”, os Ramones teñen “Ramona”, os Rolling Stones teñen “Angie”, Broadcast teñen “Michael A Grammar”, Caetano Veloso ten “Irene”, Nick Cave e os Bad Seeds teñen “Deanna”, Van Morrison e Umberto Tozzi teñen cada un a súa “Gloria”, Víctor Jara ten “Te recuerdo Amanda”, e de por aquí a miña favorita é a dos Telephones Rouges, que teñen “Desiderio”.

Isto ten lado bo e lado malo, as dúas cousas por como a canción pode mesturarse coa túa identidade, como se o teu nome puidese levar xa de por si unha melodía. Eu aínda non atopei unha que fale dun Cibrán, pero unha Sara contoume que lle facía ilusión saber que Fleetwood Mac tiñan unha canción que se chamaba como ela. Polo outro lado, unha María díxome que acabou farta de que lle cantasen isto dos Heredeiros.

Aínda así, se falamos de como se mestura unha canción coa túa identidade, o que me parece aínda máis interesante son as cancións que ademais do nome teñen e apelidos, e que falan dunha persoa real que podemos identificar. Dentro disto hai uns cantos mestres sen irnos moi lonxe, como Emilio José e a cantidade de veces que fala de figuras públicas ou políticas*: Jean Claude Juncker, Íñigo Errejón, Barreiro Rivas, Baltar, Rocío Mosquera, Pablo Iglesias, Beiras… nesta saen Bill Gates, Steve Jobs e Feijoo.

Sempre me deu a sensación de que escoitar un disco de Emilio José é como facer un amigo, porque é como se che contase a súa visión do mundo case enteira. É como ter unha conversa moi longa, e nas conversas moi longas é normal que alguén acabe falando dalgún político, e citarao polo nome, que tamén é diferente a falar da clase política en abstracto. Pero no asunto dos nomes nas cancións hai xente que vai a un lugar máis íntimo. Por exemplo, á autobiografía: as cancións de grupos que falan de si mesmos teñen exemplos como o clásico dos Minutemen, “History Lesson Part II”, que empeza dicindo “A nosa banda podería ser a túa vida, os nomes reais serán a proba”.

Nela os nomes das súas influencias (Bob Dylan, Richard Hell) mestúranse cos seus propios, coa experiencia de D. Boon e Mike Watt montando un grupo. De máis preto, nesta liña sei que hai un inédito de Ataque Escampe que se chama “Roi Vidal”, como o seu propio cantante e batería, e está o “Golden Apples” de Travesti Afgano, no que o guitarrista Luismi describe a cada membro da banda dunha maneira que me transmite moita tenrura.

Todo isto ten sentido por esa impresión de realidade que os nomes e apelidos outorgan, que fai sentir unha proximidade e unha transparencia moi fortes. Robert Forster dos Go-Betweens dixo nunha entrevista que “os nomes reais e as situacións reais son máis interesantes que a ficción”, e creo que normalmente é certo**. Pero claro, tampouco sabemos que opina a xente que acaba aparecendo na canción doutra persoa. Sabemos que a Taylor Swift lle molestou cando Kanye West a cita (e a insulta) en “Famous”, pero non sabemos que opinaron todas as persoas que aparecen na obra de Nueva Vulcano, nin que lle parece a Pablo Callejo que un tema de Oh Ayatollah leve o seu nome. Ou que opinou Carlos Figueiras de saír en “A granxa de Alexandre” de Ataque Escampe.

O que pasa é que hai un paradoxo en todo isto, que é que a min foi Xiana quen me puxo sobre a pista deste Carlos Figueiras, de quen podía sospeitar que era unha persoa real, pero non sabelo porque non o coñezo de nada. E iso fíxome pensar en que o que importa, case sempre, é a impresión de realidade e non a realidade en si. E esa impresión dámoslla nós ás cancións, ao escoitalas ou, máis tristemente, ao buscalas en google. Lembreime de dúas cancións, para ir rematando, que nunca tiven claro de todo se falaban de xente real ou eran invencións de quen fixo a letra. Sendo moi diferentes, teñen moito que ver, porque falan de grupos fantásticos que nunca chegaron a ser coñecidos (e aí está o truco para xerar unha impresión de realidade que non podes confirmar con seguridade). Unha é “The Late Greats”, de Wilco, e a outra, que chega moito máis lonxe no nivel de detalle na construción dos personaxes (ou no retrato, non sei), é “Aquel grupo”, de Malandrómeda. Hoxe quería acabar pinchándoa, escoitando a historia de Lucas MC e Palanquetti e quedando coa dúbida.

* É curioso que, ao tempo que cita polo nome a toda esta xente, cando as cancións viran ao íntimo, como en “♥” cante “O teu nome / não se escreve em inglês / o teu nome / não se escreve em persa / o teu nome / não se escreve em chinês / teu nome não se escreve”.

** Era demasiado longo de explicar para a radio, pero gustaríame ter pinchado tamén “Darlinghurst Nights”, que é a canción á que se refire Robert Forster na entrevista de Kiko Amat, e é un exemplo perfecto de como o detalle dos nomes evoca moito máis intensamente un espazo ou unha emoción.

Cartografía

Isto é unha especie de memoria no que non poño as datas pero poño cancións e asócioas con lugares e momentos concretos. A foto de arriba é unha captura de Maps de Perillo que busquei mentres editaba isto. Saíu na Revista Porno no seu momento.

O sonido da cidade. Coruña sona un pouco a Perpetuo Socorro e outro pouco a Lenny Leonard. A xente ten que facer as cousas así, sempre me dixeron que a xente chunga vivía na Sagrada. Unha vez quixeron atracar ao meu colega Javi Metal e el díxolle ao tipo que lle ía dar o pao se coñecía a Fran de Labañou. O quinqui díxolle “¿qué pasa, lo conoces?” e Javi díxolle “Claro, tío, de pequeños éramos mazo amigos. Ahora no nos vemos mucho pero…”. Javi safou, e safou porque foi quen de inventarse que coñecía a un referente da delincuencia da zona. Safou porque foi quen de introducir unha narrativa na súa excusa. Non dixo simplemente que o coñecía, senon que nesa frase conseguiu plantear un lote de conflitos. Esa relación de amizade que agora xa non o é, probablemente porque tomaron camiños distintos. Javi foise a estudar teleco a Madrid, é fillo de dentistas… a min tamén me ten pasado, penso ás veces nos que antes eran case os meus irmáns e agora non e ponme triste non ter a mesma conexión. A Coruña pode ser unha cidade tan horrible como calquera.

Vietnam: “No se puede ver el sol, los problemas crecen en las esquinas y todas las ciudades son iguales.”

E un día falaba con Rubén e dicíame que lle interesaba como Lou Reed falaba de ir a Lexington a pillar porque era a súa realidade. Da referencia concreta a algo local facíase ver unha sensación universal.

 

Lenny Leonard, probablemente no Faluya

 

Lenny Leonard: “Llevamos cuatro meses, no para de llover, en esta ciudad no hay nada que hacer. Solo mirar palomas, que son buitres”.

Perpetuo Socorro: “Hoy da miedo salir en Coruña, hace mucho frío. ¡Maldito infierno! Allí bailando en nuestra locura nos vimos rodeados de buitres de noche”.

É curioso que apareza o mesmo símbolo, pero é porque é a mesma sensación. As dúas cancións din o mesmo, pero a diferencia na maneira de dicilo leva a sitios distintos. É unha sensación de alienación que non dá o rural. Unha sensación de impotencia que nas grandes cidades se volve aínda máis intensa por culpa da invisibilidade e o non participar en nada. A idea de falar do entorno para chegar a temas universais. A miña amiga Nuria tivo un problema de fobia aos paxaros e foi ao instituto con Carlos Coppel de Lenny Leonard. A miña amiga Nuria vive agora en Barcelona, eu vivín alí un ano e non podería ter escrito de ningunha maneira unha canción como calquera destas dúas. Non teño ganas de dicir iso porque non sinto o peso da cidade, o peso do tedio que expresan dicindo “en esta ciudad no hay nada que hacer”, que segundo me dixo Coppel, roubaron a Big Black. Cando escribo, xa non é que sexa incapaz de dicir “Coruña”, “Perillo”, “Montealto” ou “San Pedro”, é que moitas veces me dou conta de que uso nomes e verbos pero non adxectivos. Iso preocupábame e por iso acabei forzando nalgún caso a situación.

Monstruo: “Teño unha caixa de ferramentas branca. Non sei abrila, non sei usala.”

Escribín iso antes de conseguir a beca, cando estaba empezando coa tese sen saber se tería cartos para poñerme tres anos a estudar. Non é un drama, pero ata entón sempre fora tendo as cousas claras e alí tiña as miñas dúbidas sobre si realmente quería facer iso. Tiña medo a que a xente descubrira a realidade de que son un inútil, e de que a única cousa que se me deu realmente ben ata o de agora foi estudar. Asumámolo: un investigador máis en Comunicación Audiovisual non é algo que o mundo necesite. Entón non sei que facer coa caixa de ferramentas, pero se lle poño un adxectivo pasa a ser unha caixa concreta, e non unha calquera. Tiña medo á sensación de baleiro, e arredor de min vía bastante desesperación, pero unha desesperación cotiá. Como Terremoto Sí buscando un sobre para folios grandes no chino do Cantón. Vía amigos meus emigrados co seu primeiro traballo cobrando decentemente pero adicando a el todo o seu tempo e tampouco sabía se iso era o que eu quería facer. En Barcelona era invisible, e ao chegar aquí Porno estaba comezando, Monstruo volvimos e tiven ganas de cantar porque tiña cousas que dicir, aínda que me dera vergonza. Cantar fíxome ser consciente de ter unha voz, e cando viñeron os Nastys e escoitaron a Lenny Leonard borrachos cantando aquela frase sorprendéronse. “Están hablando de algo”. O que dicía Julián Hernández, o rock and roll é atractivo por trascendente e por intrascendente. Podemos engadir que o rock and roll pode ser horrible por trascendente e por intrascendente.

Deluxe: “Qué voy a esperar de una ciudad donde el invierno es como un convento y los jóvenes mueren antes de tiempo.”

Nunha entrevista que lle lin na Mondo cando tiña quince anos Xoel López dixo isto: “A Coruña es una ciudad gris, triste. Y la canción está dedicada a mucha gente que conozco que se ha suicidado o que ha tenido tentativas de hacerlo. Recuerdo que a los catorce, quince o dieciséis años muchos chavales coqueteábamos con la idea del suicidio; yo lo veía como algo generacional, normal. Pero cuando llegué a Madrid y surgió el tema en alguna conversación, me di cuenta que ese sentimiento no es extrapolable geográficamente, y al final he llegado a la conclusión que se trata de algo relacionado con la gente que somos del norte, en mi caso de A Coruña y que debe tener algo que ver con el clima, o quizás con la propia tristeza asociada a la ciudad, que invita a la depresión”.

 

Xoel López, melancólico en Riazor

 

Naquel momento pareceume unha gilipollez, pero ás veces esquéceseme que eu son de Perillo, do outro lado da ría. Son bastante vitalista e o de que o clima nos fai tristes e depresivos paréceme un tópico bastante inadecuado. Aínda que tendo a pensar que os tópicos teñen algo de real, cóstame empatizar con isto cando non coñezo a ninguén que se suicidara ou que me falara desa idea. Tampouco sei se é algo que se fale. Á miña avoa fállalle a memoria pero cando veu á festa da miña outra avoa viu a horta e pasouse media hora camiñando por ela marabillada como se a vira por primeira vez. Onte falei con ela e estaba deprimida porque non se acorda das cousas. Está ben físicamente pero é consciente de que non rexe ben. Alegrouse de verme e despois, cando lle preguntei que tal, díxome que non ten dor pero que a cabeciña… e caéronlle unhas bágoas e díxome que quería morrer. Trinta segundos despois estaba mellor e despois estaba rindo e contenta. E logo volvía dicir o mesmo, mentres facía calceta. E pasar por todas esas sensacións con esa discontinuidade debe ser moi duro. A ela, de todas formas, quédalle a memoria vella, pode lembrar cousas da súa infancia con detalle. E quédalle certa memoria dos espazos. Eu levaba un mes sen ir á casa e agora hai un parque infantil diante da miña ventá, chavales que paran alí a fumar porros e o bar ao que ía todos os findes cando era pequeno agora é unha pizzería. Quizais tenta cubrir un oco: o Piccolo Mondo, a mellor pizzería do mundo, está en venda na rúa paralela.

Na miña cociña hai un oco porque se levaron o lavalouzas e aínda non o trouxeron. É outro tópico: “antes todo isto eran leiras”. Non lembro como eran as leiras que había antes de que levantaran o meu edificio, e vinas case todos os días mentres ía ao instituto. Non lembro completamente como era a casa na que vivín dezaoito anos. A imaxe nova bórrame a imaxe vella, pero espero non ter que lembrarme de como era o lavalouza no seu sitio, porque ese oco queda fatal. Se vexo estas cousas pero non me avisaron antes non teño a narración. A impresión é máis forte, é un shock. Iso provócame unha melancolía que ao mellor se parece á de Xoel López, pero A Coruña non é unha cidade que cambie demasiado nin demasiado rápido. O cambio máis importante probablemente sexa que pechou o Rus logo de sesenta anos aberto e non queda un lugar que resuma tan ben o que é a Coruña.

 

Poño este cartel de Cuchillo porque resume moi ben o seu universo

 

Cuchillo de Fuego: “Llueve, hace un poco de frío, hace viento. No se está nada guay. Todas las cafeterías son una mierda. Yo mismo soy un poco una mierda.”

Cuchillo de Fuego falan de Pontevedra. De Pasarón, de cafeterías que non coñezo, de comercios que non sei cales son. E falan de si mesmos, de Berto Fojo bien e de Álex Gayoso muy bien. E aínda así creo que entendo o que din. A propia brillantez das frases ás veces lévame a tomar distancia. A ironía lévame a tomar distancia e a perder a implicación emocional e pasar a unha experiencia máis intelectual, pensando cousas. Imaxinarme a Xoel López cantar “Bouquet (Fuego y Mierda)” paréceme gracioso. Xoel López di que é tráxico nas entrevistas, e nunca che dirá que el mesmo é un pouco unha merda. As corbatas de cores de Ataque Escampe lévanme a tomar distancia, si, pero paréceme excesivo. Parécenme un pouco ridículas, pero é porque non me gusta o rollo brechtiano para o rock and roll, que me parece que vai precisamente do contrario, da inconsciencia. Pero cando consegues chegar á emoción a pesar das corbatas é bonito, e onte emocioneime véndoos imitar unha onda vital en “Street fighter” mentres miña nai, que me acompañara, estaba sentada mirando e sorrindo e logo dixeron que o pasaran moi ben saíndo por Coruña a última vez que viñeran. Esa vez saíran con nós. Cadráramos con eles na Mardi Gras Gaudi (Graduado en Belas Artes), Edgar (Técnico en Calor e Frío) e eu. Acabamos indo ao Caimán por primeira vez na nosa vida. Déronnos unha carta de poker e unha ficha metálica para entrar e logo Roi Vidal díxonos que eramos de Podemos Ourense. Dixeron que Compostela era unha merda no concerto. Fíxome ilusión que o pasaran ben porque as primeiras veces que falei con Ataque Escampe creo que só lles din o coñazo estando bébedo, cousa que fago normalmente cos grupos. O habitual é que lles diga “¿Por que cantades en inglés?” (a Furguson, Psychotic Acid Freek, Thee Boas, Rollercoaster Kills, Puma Pumku… non me acordo de todos porque estaba peneque). A Ataque Escampe seguramente lles dixen que non me gustaba que tocaran con baterías programadas.

 

Roi Vidal en Vista Alegre. O Bar Antonio queda un pouco máis abaixo.

 

Ataque Escampe: “Cando vaia morrer enterrádeme aquí en Vista Alegre. Cunha cunca na man e na boca un bigote de prebe.”

Ramiro Ledo fixera un videoclip precioso para “Serafín” de Ataque Escampe e creo que empezaba cuns vídeos duns señores maiores cantando. Serían señores de todos aqueles bares fantásticos de Vista Alegre, que están pola rúa das Salvadas pero máis arriba que a SGAE. O Mesón do Pulpo, o Bar Antonio, o Tío Raúl e o dos Cinco Complementos que é un bocata, non un bar, pero agora non me lembro do nome. Despois dunhas xornadas de normalización lingüística na facultade, Marta foi cos do Cineclube de Compostela a tomar algo alí e díxonos de ir. Fun con Teo e Xacobe, e descubrimos o marabilloso que era o Bar Antonio con esa tapa de callos. Logo subimos ensaiar.

Ese día tocaban Pony Bravo pero non fomos porque ensaiabamos. Eles ían porque lles chamara a atención o cartel coa cara de Ángeles González Sinde como nun rollo destes de cando che detén a policía. O photocall da roda de recoñecemento. Logo baixamos un día de ensaiar e tivemos que aparcar por aló, no campus norte, que é onde aparca Xacobe sempre para non rallarse buscando e é ridículo porque está a tomar polo cú. Esa vez buscamos noutros sitios e non apareceu nada (eran as festas da Ascensión nas que viramos o ano anterior a Emir Kusturica, que en vez de ser o líder da súa banda era o guitarrista mendigo) e volvemos alí, tendo que darlle a razón por pura casualidade, ironicamente derrotados. Fomos ao Bar Antonio e había unha cea de clase. O camareiro estaba peneque perdido e púxolles a Xacobe e Teo cuncas en cuncas das de almorzar os cereais e cobroulles unha ridiculez. A min botoume alcol no vaso ata rebosar. Ía seguindo o rollo de unha pra ti unha pra min. “Ceastes?”, díxonos. Nós mirámonos como dicindo “en serio?” e balbuceamos “bah, pouca cousa”. Eran as dúas da mañá e apareceu cunha fonte de carne asada e uns palillos.

 

Telephones Rouges: “Subín a unha pedra nú para poderme tirar. Vivín na cidade branca da que é difícil escapar. O tempo foi agonizar, o tempo foi agonizar. Precipitarse foi divertido máis non era un gran final.”

Logo en Barcelona María e mais eu coñecemos a Ramiro entrevistándoo pola súa película Vida Extra. O groso da película é unha conversa entre varios amigos nunha casa e falan de como poden participar en política e das manifestacións, das folgas e da impotencia, das limitacións da democracia, das contradicións ás que leva o sistema de consumo a calquera. Dito así parece horrible pero é unha experiencia moi bonita. Gravárona o día que a gravaron porque ao día seguinte un dos que sae na película marchaba de Barcelona a outro lugar. Daquela convencemos a Hugo, o noso amigo e compañeiro de piso, logo de moito tempo para que lle gustara Ataque Escampe e un día nun bar díxolle a un tipo de Bilbao que non coñecía: “Sabes que? O mundo comeza a dar medo, pero na Galiza non hai cámara de gas”. Hai cancións que falan de cousas e de lugares e logo se che meten no corazón a través de recordos. Aquel ano escoitaba aos Telephones Rouges todos os días e sabía que estaban falando do que eu sentía, poñíanme os pelos de punta e fun aos dous concertos nos que viñeron a Barcelona e berrei aquelas letras como se as tivera feito eu, como se foran miñas, porque así as sentía. Falaba con Xacobe durante horas e comentabamos as nosas interpretacións das cancións. “Vran” para min era unha canción de amor, e Xacobe díxome (non sei se completamente en serio) que a vía como unha canción sobre deixar as drogas. Logo Mar e Rubén fixeron o videoclip de “Arder” de Ataque Escampe cando xa estaban aquí en Santiago, fixémonos amigos e mandáronlle a canción a María, que estaba facendo o seu TFM sobre o grupo. Ela escoitouna por primeira vez e chorou. Recórdoa chorando mirando a pantalla, só eran un par de bágoas e poñíanlle os ollos brillantes. Era unha letra preciosa e un tema perfecto, sen ningún exceso e sen lugar ao distanciamento. María tamén sae no videoclip e cando o vexo tamén teño que sentir que esa canción é miña, e iso non o podo sentir con moitas outras cousas.

 

Emilio José en Mapa Sonoro

 

Fluzo: “Imos enchernos de churrasco antes que os porcos non teñan cabeza, con viño do país, da casa dos nosos pais.”

Emilio José: “Nacín en Quins, concello de Melón, árbores, árbores, e cero botellón, xa sabes, só nas festas: orquestas, o CTK en racha, whiskey, ron e reggaetón. Non me gustaba o meu pobo, odiaba as rúas e todo, e todo o que había era pouco, rapazas: cero, cine: cero, fútbol: cero.”

Los Televisores: “Quiero ir de vacaciones, olvidar esta ciudad. Voy a comprar un billete pa no verte nunca más”.

Paula pasárame unhas cancións de Emilio José o ano que quedabamos para ver Física o Química ela, Laura e eu na súa casa da Rúa do Olvido. Gravárame un cd cos seus músicos españois favoritos, un cd de datos. Julio de la Rosa, Aroah, Nacho Vegas, La Costa Brava, El Niño Gusano, Christina Rosenvinge… e polo medio Emilio. Ao principio non entendín nada. O tema é que eu lle dixera seguramente algo de que non atopaba moitos músicos españois que me gustaran aparte dos Enemigos. Probablemente díxeno con frases das que escribimos ás veces na Revista Porno cando pensamos que algo é unha merda. Os cds que lles gravo aos meus amigos case sempre teñen a maioría dos temas en inglés, e agora estou facendo isto e no que sinto non aparece ningunha canción inglesa. María pasoume “Astroturfing”, que dicía “De Xinzo non coñeces nada. Do Berbés, nada de nada.” e que versionaron Ataque Escampe nunha festa do Cineclube. Cando por fin fun quen de entender a Emilio José, escoitei Chorando apréndese enteiro, do tirón, e ademais de conter toda a creatividade e imaxinación fixen un amigo. Ata lle comentaba cousas en twitter antes de que desaparecera de alí. O guai dese disco é que che conta todos os seus sentimentos e opinións, é como pasar un mes con el discutindo, indo de bares. Non tiña esa sensación de proximidade e de verdade dende Jonathan Richman. E son todo topónimos, persoas, referencias: contexto. Teño ganas de que alguén me fale da súa realidade, e os grupos que non o fan e aínda así me gustan dánme a rabia das oportunidades perdidas. Emilio José é de Quins, non da cidade. Mar e Rubén foron buscalo alí e atoparon o Casal do que falaba en “Wifi no Casal”, pero non a el, e acabaron entrevistando a Monstruo e tentando fotografiarnos e facendo un vínculo con nós de por vida. Había un episodio de Friends no que Joey pasaba a noite cunha actriz e en vez de follar falaban e falaban ata que era de día. É duro asumilo, pero Friends é un espello que me funciona de referente para a vida, e aquelo tamén me pasou a min e foi bonito. Eu vía Friends en Canal+ despois de comer e antes de ir a atletismo, cos meus pais e a miña irmá. Agora ela ten carné de coche e metinlle “Mundo Verde” nun cd para que escoitara ao conducir. Con Fluzo sempre me dá a sensación de estar escoitando verdades profundas e nesa frase está dalgunha maneira todo o que sinto sobre as miñas orixes, como galego, como descendente das miñas familias. Hai unha idea vaga de choque xeracional aí. O Mundo Verde está aí, preto, pero eu non pertenzo a el. Xacobe levoume á matanza da súa familia e comín moi moi ben. Outro ano fora alí con Teo tamén, pero de resaca, e á ida vimos un can cagando e conseguimos gravar uns segundos co móbil. Hai anos que non se fai a matanza na miña casa. Cando fomos Porno a dar unha charla ao FiCH houbo un incidente no que nos acusaron de vexetarianos. Alí vimos un concerto precioso dos Televisores no que diante deles bailaban un montón de nenos que acababan de fabricarse instrumentos de cartón. Eles son de Chantada, pero cando cantan que queren “olvidar esta ciudad” e falan de Nepal, Tel Aviv, Estambul, Caracas ou o que queira ser non sona impostado. Poden falar de cholitas. Dalgunha maneira é a súa realidade. É fácil calificala de evasiva. Que eu non teña ganas de evadirme a Caracas e olvidar Compostela ou Coruña non significa que non poida entender esa idea. Claro que Television cantaban “entendo todos os impulsos destructivos” e nunha entrevista Jon Savage explicaba que logo os Sex Pistols directamente os practicaban. Así que tal vez non é cuestión de entender esa idea, senon de poder sentila aínda que non esteas dacordo, porque as mellores obras de arte significan infinitas cousas.

 

En Lanzós coa miña avoa e a miña prima

 

Radio Océano: “Eu son un labrego da Terra Chá, que usa calcetíns de lá. Por culpa da friaxe e da humedá, que usa calcetíns de lá.”

Radio Océano presentaban “Terra Chá” na TVG como unha canción étnica recollida no norte da provincia de Lugo, e a idea de usar a gaita dalgunha maneira faime entender a canción como o seu propio folk, como aquelo que dicían os Stooges, brancos e de cidade, de facer o teu blues. Non sei se a Miles Davis lle terían gustado os Televisores ou Radio Océano. Lenny Leonard entrevistaron a Xosé Manuel Pereiro para o Donato Fanzine, e os dous falan do clima. Meu pai é de Lanzós (Vilalba) e gravei durante o último ano un documental con Xacobe e Toni nunha parroquia de Guitiriz porque de alí é a moza de meu pai e nolo encargou. Alí unha rapaza díxonos que non lle gustaba a cidade porque había que mirar arriba para ver o ceo e porque vivías porta con porta con xente e non sabías nada deles nin lles falabas. Antes tiña unha familia, agora teño varias. Un ano espertei a mañá de reis na casa de Xacobe antes de coller o tren a Barcelona e foron darlle o seu libro de Eric Clapton. Por que estaba alí e non na miña casa? O tempo e as ganas de facer cousas lévanme dun sitio a outro e iso convértese en lugares e sensacións e recordos que son persoais, igual que todas estas cancións son tan miñas como de quen as fixo porque tiveron algo que dicir.

Un tema e un tema #5: Pinchadiscos e “Pánico (merda de Dj)” de Fanny + Alexander

Supoño que paso bastante tempo buscando cancións que me importen tanto como podía importarme unha canción con quince anos, pero como tampouco quero caer na nostalxia porque me parece que pode ser paralizante e un inicio de puretismo tento expoñer o que aprendo co paso do tempo e que compensa a paixón militante da adolescencia. Principalmente, fuxir dos prexuízos. Aquí tamén quería falar de como a música pode servir para dividir á xente pola noite. Fixen un artigo hai tempo que trata tamén dos meus amigos e saír e o rock pero deriva cara a renda social básica (?).

Pinchei “Marquee Moon” de Television, “Perlas ensangrentadas” de Alaska y Dinarama, “Disco Pocho” de Derribos Arias, “Mr. Brightside” de The Killers, “Problem” de Ariana Grande, “Helio” dos Telephones Rouges e, completa ao final, “Pánico (merda de DJ)”, a versión que Fanny + Alexander fixeron dos Smiths e coa que me identifico ao cen por cen.

As primeiras veces que saín de noite os meus amigos e eu iamos a un sitio na Coruña no que poñían música guai. Non bebíamos nin bailábamos pero tiña sentido porque estábamos nun sitio no que nunca se nos ocorrera que fósemos poder estar. Aínda teño na cabeza unha vez que sonou enteira “Marquee Moon” e a xente saíu bailala e era como a xente que máis molara nunca, e nós podíamos miralos dende unha esquina, contorsionándose, seducíndose ou o que fora. Daquela pensei que debía ser a ostia poder decidir as cancións que sonan e controlar con elas o movemento da xente.

Máis adiante coñecín un pinchadiscos que me dixo que poñía “Marquee Moon” para ir fumar un cigarro con calma. Supoño que a cada quen as cancións sérvenlle para unha cousa diferente. Co tempo tamén me din conta de que a maioría dos meus amigos non pensaban que para uns adolescentes fose guai estar mirando bailar a uns tipos de vinte e pico. A eles aquel momento, con aquela canción, non lles servía para nada máis que sentirse fóra de lugar. Agora nós somos eses tipos e estou seguro de que vernos bailar “Marquee Moon” debe ser bastante lamentable. Pero algunhas veces puiden pinchar nalgún bar e fíxeno imaxinando que nalgún punto habería algún momento épico como aquel. Un momento no que alguén sentiría algunha euforia, algunha conexión máxica co que estaba sonando e coa xente coa que estaba, entre eles eu. Quería sentir o poder de poñerlle banda sonora á vida da xente.

Pero fracasei estrepitosamente, claro. A primeira idea foi poñer os meus temas favoritos, pero o que é un éxito bailable nas nosas cabezas non ten por que selo nas de ninguén máis. Ademais, cada quen vai aos bares para unha cousa diferente, e pouca xente comparte o meu sentido da épica. Nalgunha época discutía cos mesmos amigos porque querían ir todas as semanas a un pub no que poñían as mesmas cancións da semana anterior, que xa coñecían porque eran as que escoitaban na casa. Para min unha boa pinchada tiña máis que ver co descubrimento que co ritual de saber o que ía vir. Pero bueno, daquela tamén era bastante rancio e pensaba que non había nada que rascar nas listas de éxitos, e a discusión podía vir de aí.

No fondo, é a mesma discusión que a que hai sobre quen pon a música cando fas unha festa na casa. Eu sempre vou sentir, a algunha hora, a necesidade de que sone X canción, porque sería perfecta para ese momento e porque serviría para que a xente me entendera mellor. É unha afirmación que di: “Eu son a clase de persoa que quere que sone isto aquí e agora! Esta canción fala de min!” Pero logo daste conta de que podes acabar simplemente dicíndolle á xente que ten que ser coma ti e ter o teu gusto. Poñer música en público é algo que tes que facer para os demais, e o equilibrio imposible está en conseguir dicir algo de ti mesmo mentres o fas. Pero tendo a mente aberta non debería ser tan complicado: o mundo está cheo de éxitos fantásticos, e hai algúns que a xente non lembra ou que a xente aínda non coñece. O mundo está cheo de música de baile apaixonada e divertida que, no mellor dos casos, di algo sobre ti e sobre nós. No peor dos casos, alguén pode vir meterche, por papán. Porque a cada quen as cancións sérvenlle para unha cousa diferente.

Telephones Rouges – Disenso

Cando saíu “Disenso” facía un mes ou así que eu marchara a estudar a Barcelona e lembro flipar moitísimo con el. Era unha especie de revelación do pop do estilo “esta canción fala de min”, e entre o sonido e a portada de Begoña García-Alén pareceume sempre un disco no que podías vivir dentro, un universo propio e novo. Logo pedíronme que lles fixera uns textos promocionais e escribín isto, que non quero repasar por se me dá vergonza. O que si, estaban escritos coa sensación de que ían facerse famosos e que todo o mundo ía sentirse coma min con eles. Non digo que daquela pensase nun éxito en plan Ana Kiro, pero si nun en plan Triángulo de Amor Bizarro. Non pasou gran cousa, pero polas conversas que tiven despois con outros fans creo que non era o único que sentía as cousas así.

Impulsos: A primeira canción dun disco é crucial. Na era de Internet pode facer que o escoitemos enteiro. Antes podía facer que o leváramos á casa ou que o deixáramos na tenda. Ás veces caemos atrapados por un tema que non fai xustiza ó resto. Pero nos discos realmente bos, o primeiro só é unha porta de entrada a un universo do que non se sae nunca. Impulsos deixa uns segundos de ruido, de preámbulo para que os ritmos entren e se introduzan no noso corpo. Cando se abre paso o teclado, como eses impulsos no aire, doume conta de que nunca vou escapar deste disco. Impulsos é a vía para cruzar o umbral, e por aquí non parece que pasara ninguén antes. Se localizas algún elemento coñecido, o contexto xa o transformou. Fan o que lles peta, trascenden o estilo e o momento. As etiquetas son inútiles.

Cristal: Disenso é un disco nocturno e de viaxe, pero non dá voltas. Foxe cara adiante, avanza entre moitos extremos. Entre ruido e melodía, entre delicadeza e violencia, entre a confusión e o convencemento. A primeira parte de Cristal móvese rápido e con tensión contida, ata que se abre paso outra paisaxe. E, gradualmente, case sen que nos deamos conta, deixa escapar a tensión que a canción levaba dentro. Despois da noite vén outra cousa, pero tampouco se fai de día. Segue habendo misterio, e é mellor así. Sempre me gustaron os grupos con contrastes, e nos Telephones Rouges hai cada vez máis.

Vran: Vran segue no xogo de opostos. É un dos temas máis pop do disco en canto a estrutura. Mesmo podería ser outro hit nesta época que non ten ningún, como o eran Ei meu e Helio. Especialmente con ese estribillo. Pero, ó mesmo tempo, é unha canción íntima e opaca. Parece tan persoal que podería chegar a ser de todos, universal. Ten a capacidade para ser importante. Para ser a canción que che falaba directamente a ti cando eras adolescente. Agora está no aire, lista para que alguén a acolla e a asuma como súa. Antes de que a poñan no Playa Club e nola rouben.

Aroa: Estou marabillado polo que fai Foso Común coa percusión. Á forza de quitar e simplificar fai que cada golpe teña un sentido por si mesmo, que non haxa inercia. Esa maneira de tocar é posible porque hai capas e capas de música nestas cancións, facendo liñas rítmicas diferentes, co baixo marchando por libre e sumándose ós timbales alternativamente. E é posible porque aquí se escoitan os cambios de intensidade e como abren os pratos. O son non está afogado. Pódese bucear por cancións que se extenden no espazo. En Aroa, os Telephones son viscerais pero arman a canción pouco a pouco. Déixannos coller aire antes de atacarnos. É violencia sutil, ou algo así. Ideas atractivas porque son sinistras.

Descuartizarte: Esta é unha canción para escoitar a escuras e sen medo. É unha canción feita de elementos que se repiten como un ritual, igual que os ecos das voces, igual que o patrón rítmico da pandeireta. É catártica, pero non está cuspida. Está debuxada con liñas brancas sobre negro. Cunhas poucas liñas ás que agarrarte se escolles non perderte. Estás a escuras, sen noción do espazo. Podes deixar que o tempo se dobre. Son sete minutos como poderían ser cincuenta. É a túa experiencia trascendental. Sentirte é resucitar, debuxa as túas imaxes.

3: Cando comeza a segunda cara, comeza o cuspe. Aquí hai auténtica rabia, e a escuridade vai cara fóra en lugar de cara adentro. A forma e o contido, a música e a letra, camiñan aquí na mesma dirección. As puñaladas séntense no ritmo cortante. Non é simple, pero o Disenso vén dunhas circunstancias sociais e históricas moi claras. Unha canción sobre loita que non sonará en campañas eleitorais. É demasiado violenta. É o máis explícito que nos van dar para agarrarnos: portas que non abren, grandes abismos, soños que non saen.

Peinados rebeldes: Dá a impresión de que a estrofa de Peinados rebeldes repite, sobre un fondo rítmico sen encher de todo, as imaxes que as guitarras trazaran primeiro. Imaxes atraentes e noxentas ó tempo. O esteticismo do horror, a vida e a morte. Con iso xa xogaron antes. Sempre nos achegamos ó que nos dá medo. Un concepto tan improbable como o de peinado de parturienta convertido nun estribillo ritmicamente improbable. O método de choque funciona, sexa consciente ou inconsciente. Cando entra luz na música só é un preámbulo ás balaceras do final. A actitude pode ser punk, pero esta canción chegou moito máis lonxe do 77.

Autopista: Os fans do rock and roll levan oíndo de autopistas dende os anos cincuenta. Pero os galegos máis. Esta é un tramo curto e que remata en accidente múltiple. Esquécete de Bruce Springsteen, estás atopando a estrada perdida de David Lynch coas súas liñas amarelas. As cousas súbense unha por riba da outra ata que non queda outro remedio que o golpe. Súbese a intensidade, superpóñense o lume e a electricidade antes de que corra o sangue. O volume advírtenos de que aquí hai perigo a cada suba de intensidade. Non hai remisión.

Platinium: Nos créditos segue poñendo berros, pero son unha cousa máis traballada do que iso pode indicar. Non é só o berro primario das imaxes que desgarran para saír, en palabras e en música. Tampouco o efecto xusto de eco que deixa que as frases volvan á nosa cabeza. É un pouco a suma de todo. En Platinium é un berro político de quen non se explica nada. Por que non desobedecemos? A última estrofa desobedece a súa propia norma. Tamén é un berro, pero recollido. Antes, as guitarras e o baixo movéronse en espiral arredor dun patrón de percusión circular. E, outra vez, a canción contestou con música ás súas propias palabras. Estoupou de rabia e rematou por dicir as cousas con serenidade.

Siebenundachtzig: Deixeime levar pola liña de baixo, que se repetía case mecanicamente. A guitarra e o teclado definiron un espazo no que alguén falaba. Cando calou, todo rachou como se o atravesara unha máquina. As guitarras e a percusión, o ritmo, cortan como coitelos. O teclado e o baixo están nos outros extremos, serenos, humanos. A máquina rítmica para e o que se sinte, a harmonía, permanece. Non entendo o alemán, pero os alemáns tampouco entenden o galego. Non é cuestión de entender, é cuestión de sentir.

Eine kugel: Para ben e para mal, Eine kugel non é un final pechado. Disenso é un disco que non se remata porque non se esgota. O seu misterio vai seguir tendo a capacidade de espertar mil sensacións diferentes. É a primeira maneira de cambiar as cousas, e a arte non pode aspirar a máis. Pero deixa unha carga, un peso de escuridade. Eine kugel non é un final feliz. Vivimos tempos fodidos, e por dentro estamos tan rotos como calquera. Esta canción tamén está feita de rupturas. Hai unha escuridade, unha violencia que loita por abrirse paso. Hai guitarras delicadas tentando sostela con argumentos. Pero o choque é forte de máis. O disco remata e cada canción abriu máis a ferida. Fixo máis preguntas que respostas, e estás inquedo. Sube o volume. Non houbo consenso.

Un pogo de amor

Foto de David Tombilla

Isto publicouse na Revista Porno: é unha especie de divagación arredor do pogo e arredor da miña experiencia no pogo. Ten un tono no que caía bastantes veces ao escribir alí, máis agresivo do que son eu por natureza, porque sentía en parte a necesidade de ser rotundo e de que houbera nos textos un pouco de violencia. As fotos de David Tombilla (Fan de Baiona) son un rexistro fantástico do que pasou nos concertos en Galicia nos últimos anos, e por iso as uso aquí e en moitas outras partes.

É a responsabilidade o mesmo que a culpa? De quen é a responsabilidade? De quen é a culpa? Parece que a primeira é un invento do mundo adulto para acabar coa diversión, e a segunda un invento do mundo católico, que quieren acabar con todo. Son sempre conceptos negativos? Quen foi o responsable de traer de volta a carne á música branca, esa que sempre tende cara o baleiro? Dende logo non fuches ti.

Fálase de que o hardcore é a variante menos sexual do rock, aínda que en xeral o que vén dos ámbitos independentes é bastante pouco sexual, parece que hai certo reparo por falar de seducción máis aló dos termos económicos e políticos. O hardcore vai rápido e non é unha música que rebose suavidade e agarimo como os peluches amorosos, pero si bastante paixón e mala ostia, como cando pasan de ti.

Pero quen baila pogo coas grandes cancións de despechados? “Stupid girl”, as de Mack Paramo, “Someone I Care About”, etc. Ninguén, o pogo báilase coa música rápida, agresiva ou o que sexa. O pogo pode facer dun concerto algo especial, ou algo horrible. Hai puristas do pogo? De quen é a culpa? Quen fai o pogo?

O pogo faino o público, e o bo cando aparece é que implica que alguén se está movendo. Que alguén está sentindo o impulso de non ocupar sempre a mesma posición estática, e que non lle preocupa acabar na primeira fila, demasiado preto do grupo. É unha actitude oposta a aquela suposta épica de ver a un grupo cando non había ninguén. Iso sae fatal a maior parte das veces, esteas no escenario ou no público. É bastante patético para todos, salvo que non haxa ninguén que non estea borracho.

O outro día, The Brosas e Black Panda na Casa Tomada. The Brosas non foron menos intensos nin menos agresivos nin menos rápidos nin menos hardcore que Black Panda, pero o seu concerto si. En media hora de diferencia pasou de haber trinta persoas a dez metros do escenario a haber máis de cen sen deixar distancia. Ademais está o factor clave de Black Panda, a idea marabillosa de ter dous cantantes chantados debaixo do escenario para que ninguén poida escapar da confrontación de verdade coa xente que está aí mirando. É de mala educación pagar unha entrada para ver a varios grupos e ver só a un como se os outros tiveran enfermidades venéreas. O rock and roll non é un negocio e o cliente non sempre ten a razón. Os concertos de rock deberían rematar ás dúas da mañá, para que a xente saia deles co ánimo e o combustible suficiente para que marque algunha diferencia, e non para irse de terracitas suavemente a beber caipirinhas. Aquí había un pogo poderoso, case chamánico, no que non había distancia entre a xente e os músicos e todos se tocaban e se erguían uns a outros. Ambiente de partido de rugby, deporte de animais xogado por cabaleiros, cando alguén cae todo o mundo se bota atrás e se achega a erguelos para que non morran. Nos macrofestivais é máis difícil. Non facía falta coñecer ó grupo, só deixarse levar pola corrente.

Eu non sempre fixen pogo e non sempre o fago. Descubrin o que significaba nun concerto de Obrint Pas. Era un adolescente tímido, ás veces sigo séndoo. Non bebía. Non sabía como comportarme nos concertos á parte de indo a escoitar. Ollo. Non ten por que estar mal limitarse a iso, pero hai unha gama enorme de posibilidades e limitarse a escoitar non axuda a certos grupos máis que a sentirse desconcertados, desanimados ou unha merda. Hai veces que te cansas de ser ti e de ter limitacións, e entón estar nun pogo é tan mongoloide que é liberador. Dalle un sentido a estar vendo ska combativo alí sentado bebendo cocacolas. Claro que a música ten que chamar polo seu propio baile, pero o principio da miña liberdade coreográfica foi naquel día e prolongouse ata extremos que me asustan.

Non todo é bo. Ás veces hai pogo drogón de mal rollo no que alguén pode morrer e algún fillo de puta aproveita para ser fillo de puta. Hai a posición do fillo de puta absoluto que é poñerse no borde do pogo e repartir pero non recibir nunca. Menudo mamón. Vin a un tipo facer o mesmo varias veces. Unha no concerto de Jello Biafra na Capitol, que quitara as vallas anti pánico para que houbera perigo. As vallas anti pánico son unha metáfora de todo o que pasa hoxe. Quitádeas. E viñeron uns portugueses que non sei o que se tomaran pero estaban zumbadísimos e iso que aínda non había tanta crise. Lanzábanse de cabeza dende o escenario ou a ras de chan no pogo. Quitádeas e chamade ós portugueses.

A portada do Mutant Mind #3 de David Tombilla era unha foto dun deses pogos do último concerto dos Telephones. Obsérvase amor fraterno entre homes

Outro lado malo é cando o pogo é excluínte. Case sempre marca a diferencia por unha cuestión de forza física ou de valentía. Evidentemente, se che preocupa quedar fóra dun pogo estás entendendo mal, pero como os pogos soen suceder nas primeiras filas sempre fan que alguén non poida prestar a atención que quere ou entrar en trances trascendentais. Eu teño estado en pogos que facían divertidos concertos de merda, teño estado en pogos que non puiden evitar porque a música mo pediu e teño estado en pogos que vexo agora que non deixaban de ser un estorbo. No último concerto dos Telephones Rouges había público mixto nas primeiras filas pero empezou o pogo e as mulleres remataron separadas a un lado do escenario mentras na fronte había unha morea de mongoles bailando como se tiveran algún problema de sociabilidade, coma min. Parecía un colexio do Opus. Los chicos con las chicas tienen que estar, ou isto do rock and roll vaise á merda. Integración. Os concertos teñen que ser máis que concertos, pero se levas iso moi lonxe acabarán sendo menos que concertos.

Iso evítano Fantasmage, que fan unha música tan boa que provocan que haxa bulla. Non se sabe por que pero teñen o ritmo loco, a xente escoita e reacciona sen poder evitalo, móvese e baila rápido e choca coa xente e empeza un pogo case sen querelo. Instantáneamente, como se foran os Who, os Kinks, os Stones ou os Beatles do principio, antes da pretenciosidade. Son intensos pero a clave está en que teñen o valor de ter cancións preciosas. Por iso eles e os Telephones son mellores que todos os grupos de rock de aquí e calquera lado, porque son grupos de pop. Porque conseguen ter a actitude precisa, cunha parte de misterio sen ser estrellitas gilipollas, e facer cancións nas que o que importa é unha conexión sentimental entre eles e entre eles e os que escoitan. É a mesma fórmula de sempre, igual de complicada, anular o cerebro, liberar a carne, facer sangue. De dentro do peito a fóra. Entón tocan “Huesos” e o que era perigo pasa a ser unha das experiencias máis bonitas que podes vivir ó pé dun escenario. Balancéaste, rozas á xente de arredor, parece que caes pero non. É o pogo de amor. Estabas agresivo e de repente parece un mundo feliz no que só hai bos sentimentos cara o próximo, que son os teus semellantes aínda que antes eran uns capullos dándoche de ostias e cando eras pequeno facíanche bullying. Os teus sentidos están alterados. Os golpes non só non doen, senon que acumulan en ti máis enerxía, e de verdade que o tempo se para, se desfai. Quen está tocando é tan importante que deixa de ser importante. Estás tocando ti, estamos tocando todos. Xa non hai distancia, é a utopía revolucionaria do rock pero sen os coñazos da política e dos partidos. É o mellor do hippismo, a punky reggae party, o que queiras ti que sexa. Xa non tes complexos e xa non desexas nada, eres ti mesmo no mellor ambiente posible, nunha noite que só acaba de empezar e lamentas que todo rematara e todo vaia rematar algún día. Algo cambiou.

Esta foto é dun concerto de Fantasmage na Coruña. Detrás de Rafa Anido estamos Laura, María, Xacobe e máis eu, e ao lado Esturao, pero aínda non sabíamos quen era. É bonito.

 

(NOTA: despois da redacción deste artigo separáronse Fantasmage e estou moi triste polo gafe cos meus grupos favoritos e porque non atopei aínda o seguinte grupo para facer o pogo de amor).

Entrevista a Telephones Rouges

Vista a día de hoxe, paréceme unha entrevista moi inocente.

Había alguén que dicía que só había dous tipos de música, a boa e a mala. Non sei se era Duke Ellington ou John Lee Hooker, pero en todo caso era negro. Despois lin algúns libros e vin que tampouco todo era visceralidade, que tamén había xente que facía discos moi bos porque era moi intelixente, como Brian Eno. Entón bueno, ó mellor hai dúas maneiras de facer música boa, dende a cabeza e dende o corazón. Os Telephones Rouges, por moi intelixentes que sexan, son tan incribles porque lles sae do peito. O bo de vivir tempos fodidos é que a todo o mundo se lle aceleran o corazón e as neuronas. Hai que vivir rápido e pensar rápido e ó mellor ata somos máis construtivos que co tema aquel de morrer xoven e deixar un bonito cadáver. Disenso non só é un disco xenial, é unha cousa que pode ser verdadeiramente importante na túa vida. Ten un son que che inunda como o do Exile on main street ou o Marquee moon, que parece que podes pasearte entre os instrumentos. Evidentemente, nunca sairá nas listas dos mellores discos da historia da Rolling Stone ou da Rockdelux, pero na miña si. E como está feito nestes tempos tan caóticos é unha expresión xenial das contradicións que hai. Entre o ruído e a melodía, entre a calma e a catarse, esa dúbida eterna entre se o amor é un sentimento máis potente que a rabia e o odio. Non sei, sentir cousas doe e á nosa xeración tocounos caer da parra. Pero ademais é que hai que falar do que é ter un grupo neste contexto, que moita xente non se dá conta de que dá traballo e Galicia é un país pequeno e temos a posibilidade de cambialo con guitarras eléctricas. Está moi ben que presten atención ós grupos de aquí, pero é que hai problemas estruturais gordos, como que non haxa xente nos concertos, que non haxa apenas locais comprometidos cos grupos ou con boas condicións para tocar, que non haxa cartos para nada. Hai que dar guerra.

– Como grupo nun contexto económico complicado, como vivides a relación actual da música co diñeiro? É posible existir e sobrevivir con independencia?

– Rubena: Está claro que, en xeral, o que facemos non interesa. Nin ós medios… e non digo como grupo, digo como escena entre comillas. E creo que unha rede de asociacións como o Liceo Mutante sería o ideal. Unha serie de locais que funcionen un pouco á marxe do ámbito mercantil, porque está claro que nese ámbito as condicións son pésimas na maioría dos casos. O trato tampouco é o mellor, e tampouco cremos que lles importe tanto a música a este tipo de xente. Experiencias como o Liceo, ou como foi a Casa das Atochas, son un trato coa música polo amor á arte, e ves que hai unha implicación que non se ve noutros lados. Estes sitios son a residencia dos nosos grupos. Está claro que non imos vivir disto, o que temos é que safar gastos e aforrar un pouco para o propio grupo, para poder mellorar o equipo…

– Pero como vos planteades o voso proxecto a nivel de continuidade? A nivel creativo, seguides necesitando cartos ata certo punto.

– Matitas Auch: Iso quero contestalo eu, porque sempre penso niso. Non é só os cartos en si, que evidentemente importan, pero que veña xente ós concertos é interesante. Eu vou tocar e vexo unha sala repleta de xente, de cento cincuenta ou cen persoas que van verte a ti, e iso é algo, máis alá de estar facendo cartos, que motiva. Para estar diante de dez persoas, como tamén nos ten pasado e a moitos grupos, pensas que para qué.

– R: Claro, aí é onde nos poñemos a pensar cal é o debate. Estamos facéndoo nós mal ou pasa algo? Pode haber un punto intermedio.

– Xa, pero quen é o que está facéndoo ben? O que ten mil ou dúas mil persoas nos seus concertos, ata que punto é mérito seu?

– M: Home, hai un traballo detrás, é evidente.

– Alitos: Eu creo que tamén falta iso, un compromiso. Eu quero pensar que a xente pensa por si mesma, pero os medios tamén son necesarios en último caso.

– Quizais hai unha impresión moi distorsionada do que é estar nun grupo. O público quéixase de entradas moi caras cando son grupos da casa, pero é que non son conscientes do coste que hai detrás: gasolina, pagar o local, pagar o equipo, comer… Non sei se ese tipo de resposta vos xenera frustración.

– A: Eu coñezo xente que vai a concertos a miúdo, ou vai a festivais de cine… e que me comenta “non, é que neste bar gústanme os concertos pero sempre son moi caros, valen cinco euros”. Hostia, tes dúas bandas, cinco euros, incluso unha é de fóra. E tes que pagar a furgo.

– M: Pero tes que pagar o cubata de Ruta, que é alcohol que non é real.

– Foso Común: É que iso tamén depende do interese social pola cultura.

– R: Hai un problema estrutural clarísimo.

– E por onde pasan as solucións a ese problema? Como mellorar a resposta á música na base?

– R: Falta, sobre todo, eu creo que educación musical. Na escola pública a música está relegada a un papel terciario, ou máis. En Inglaterra os rapaces que van á escola rematan o instituto e saben tocar piano e guitarra. E están nunha relación coa música moito máis presente. Nós sempre levamos a música ó ocio. En lugar de facelo o principal, facémolo o outro, cando realmente debería ter un papel primario.

– M: Hai un grupo de músicos que queren divertir á xente nas cidades ás que van a tocar. Iso podía ser un traballo máis que digno. Están divertindo a xente que despois de currar no seu teñen ganas de, non sei, de disfrutar con algo. E iso leva un traballo detrás. Personalmente estou a favor de que se cree unha infraestrutura. E de que a infraestrutura artística, musical neste caso, sexa unha que funcione. Que ás bandas se lles trate como deben. Outra cousa é que non me guste como se fai, de que o 80% o leve un por poñer a cara bonita e o resto leven cinco euros de vez en cando.

– F: Isto ten unha visión social moi desfavorable nese sentido. De falta de seriedade, de farra, de farándula e de ocio. Cando hai todo ese traballo detrás por tocar menos dunha hora diante de pode que moi pouca xente, e matándose a ir e vir a moitos sitios.

– R: Ter unha infraestrutura detrás estaría de puta madre, pero claro, sen ter que prescindir de nada do que facemos. Sin vendernos, aínda que fora minimamente. Pero claro, que infraestrutura e que negocio? Porque o negocio da música é tan sumamente perro, os entresixos que hai… Eu creo que igual non nos compensaba. Estaríamos puteados igualmente. Estas bandas grandes, porque é a súa forma de vida e non coñecen outra, pero realmente hai aí fíos que se moven por detrás que fan que a min non me gustaría estar nese mundo. Polo pouco que chegou ós meus oídos, vaia.

– A raíz da separación de Nadadora, Javier Becerra comentaba no seu blog que non conseguiran o son que querían ata o seu terceiro disco, pero que iso lles supuxo unha inversión que aínda estaban lonxe de amortizar. Non sei se iso ilustra o nivel de compromiso necesario para sacar adiante unha banda a día de hoxe.

– M: O último disco, que cremos que é o mellor que fixemos ata agora, é evidente que é o que máis diñeiro e tempo supuxo.

– R: Home, mirando ós bluesmen de Estados Unidos, cantos anos estiveron por aí de vagabundos, de local en local… Pero por unha parte igual non nos interesa tanto ese ritmo de vida e por outra igual somos máis conservadores nese sentido.

– F: Si, seguramente.

– A: En América teñen ese espíritu, pero nós os europeos, cada uno su carrerita y la música como hobby.

– R: Non arriscamos o suficiente, é outra cousa que está moi fodida. É iso que falabamos antes. Non hai unha conciencia cultural, isto está sumerxido. E con cada lei que sacan tentan cargarse o pouco que hai… está clarísimo que o deixan ver. É o pensamento xeral, canto se falou das subvencións ó cine e logo a dar cartos a mansalva ós bancos… E eu, con respecto ó sistema de subvencións que houbo ata o tema da crise, Zapatero e bipartito galego, estou completamente en contra porque é clientelar. Pero claro, para sacar adiante este tipo de propostas musicais, cinematográficas ou o que sexa é necesario que haxa un investimento público.

– Un país non só pode presumir, pode exportar cultura.

– R: Un país sen cultura non é nada.

– F: Sol y playa, é o que é. É o que queren que sexamos. É o que levamos sendo sempre. Sol y playa. Turismo…

– R: Mira, aínda hai pouco saíu na prensa que en Vilagarcía de Arousa van empezar a cobrarlle ás bandas polos locais de ensaio que se pagaron con cartos públicos, que pagou a Xunta… Aí está o que pretenden coa cultura, relegala ó ocio, ó que queda despois de quitarlle todo o demais. Á merda, ó lixo, ó prescindible, vaia.

– Meténdonos algo máis ó disco, percíbese como moi vinculado ó seu tempo. Hai referencias constantes ó contexto de crise. Como vos afecta a nivel creativo? Os outros discos eran máis abstractos e atemporais.

– M: Non é intencional, non era algo conceptual, pero creo que sae natural entre nós.

– R: Eu estou dacordo, é algo inherente ás nosas formas de pensar agora mesmo e concebir, precisamente porque como estás inflúe moi directamente.

– A: Sempre fomos seres politicamente activos, e sentímonos identificados co tema. Simplemente ó mellor agora tentamos reflexalo máis nas letras. Non é algo premeditado, aquí cada un escribe a súa letra, con liberdade.

– R: Hai un traballo, primeiro, que parte da individualidade, logo traese ó ensaio e aí moldeámolo. Pero iso, somos un grupo, tentamos funcionar democraticamente. E por iso, de aí xorden tamén os desencontros, as diverxencias, que creo que tamén ese punto de oposición está algo presente no disco.

– A: Eu diría disensos, e xa quedaría…

– R: O que está claro é que ningún dos Telephones Rouges, ningún dos catro somos peóns para estar aí e tocar o que nos digan. Os catro temos unha parte creativa e polo tanto temos diverxencias e tentamos achegarnos todo o posible.

– Hai moitos máis matices a todos os niveis, da composición ó son. As letras poden ser máis reflexivas pero tamén máis viscerais, a música pasa da calma á violencia… Como traballastes as cancións?

– M: Para min o principal cambio que houbo neste disco, que está moito máis que nos outros, é a dinámica. As partes suaves e fortes, os cambios de ánimo na música conseguimos reflexalos moito mellor, baixo o meu punto de vista.

– A: É produción e interpretación. Nos concertos supostamente tamén tentamos iso, e a xente di “Ostiá, subides-baixades, subides-baixades…” Non só imos gravar un disco que sube e baixa.

– R: E sobre todo tamén melloramos moito as voces. Deron un salto cualitativo moi importante.

– Non sei se vedes Disenso como iso que se chama “disco de madurez”, aínda que sexa un disco de espírito xoven e o voso primeiro LP…

– R: Algo de madurez si que creo que alcanzamos. Home, levamos cinco anos, era o primeiro grupo para todos… Comezamos dende cero todos e creo que alcanzamos un momento de compenetración e de saber máis ou menos o que buscamos que se reflexa na música. E tamén escoitamos moita máis música, cambiou bastante o noso xeito de tocar, o noso xeito de compoñer… Todo iso está reflexado. E de feito, como di Matías, é superimportante o da dinámica, conseguimos traballar as intensidades das cancións, que era algo que nos anteriores discos non estaba.

– O son do disco chama moito a atención pola calidade e a profundidade… Tivo moito que ver o traballo técnico no resultado final do Disenso?

– M: Gracias á preprodución non houbo case pospro. Como gravamos en directo e foi moi natural non tivemos que maquear demasiado e poñer oitocentas guitarras para que pareza que hai unha orquestra aí sonando. Eu, o rollo My Bloody Valentine de facer dezanove meclas dun mesmo disco, paso.

– F: O máis intenso foron os días antes de entrar no estudo, que foi adicarse a tocar oito horas todos os días que se puidera para rematar todo, sudando mañá e tarde, quedando coa roupa pegada coma se fose unha pel… vamos, tal cual obrero, puro y duro. Todo o que houbera que adicarlle había que adicarllo e alí estábamos.