Un tema e moitos temas: cancións galegas breves

Este domingo acababa a tempada do programa de Xiana na Radio Galega e pediume facer unha colaboración máis breve do habitual para pechar a sección de Un tema e un tema. Non o pensei moito e fíxeno sobre cancións breves, así que atopei unha chea de temas galegos de menos dun minuto e puiden poñelos enteiros. Pero quedei coas ganas de compartir os demais, así que ademais dos 9 ou así que pinchei comparto aquí unha lista doutros moi chulos que fun atopando. Na radio puxen a Chicharrón, Srasrsra, Avecrem, Bazongo, Lamprea Explosiva, Os Resentidos, Aries, Os Gru e Metralletas Lecheras, dos que atopei esta foto entrañable do día que tocamos Monstruo con eles no Swass en Ourense. Quedei moi contento porque supoño que no capitalismo avanzado escoitar tantos discursos artísticos diferentes en tan pouco tempo dáche a sensación de aproveitar o tempo ao máximo. Vós podedes facer igual.

Podedes escoitar a sección (e o programa enteiro) aquí. E abaixo de todo iso puxen máis cancións galegas breves que me gustan.

Normalmente empezo cunha canción que soa de fondo mentres explico de que vai a sección esta vez. Quería poñer un breve pero nese caso non ía darme tempo a falar, así que puxen “Heatwave” de Martha and the Vandellas porque facía calor. Pero agora podo poñer un tema breve estranxeiro e vai ser este de Bikini Kill, que é super rotundo.

Hoxe Xiana pediume que fose breve, así que vou falar da brevidade. A min a brevidade non se me dá ben, pero hai un montón de xente en Galicia á que si, así que escollín unhas poucas cancións breves desa xente, e propúxenme aprender do seu exemplo. Entón non vou dar a chapa sobre ningunha pero vou dicir o título, a duración e algo importante sobre cada unha delas. Duran todas menos dun minuto.

Vou empezar por unha canción sen título de Cancións clínicas, o último disco de Chicharrón. Dura 44 segundos. Gústame moito como é luminosa e etérea pero está cortada por eses golpes violentos.

Agora “Fusión nuclear”, de Srasrsra. Dura 58 segundos, é un pouco longa pero nese tempo ten unha estrofa, dous estribillos, unha ponte cunha guitarra chulísima e uns coros xeniais que din “guai” ao tema da fusión nuclear.

Esta que vén é “Una chicha loca”, de Avecrem. Dura nove segundos. Parece o momento final dunha canción, cando os membros dun grupo se poñen de acordo para pechar o tema, pero niso atopa unha melodía e resume o son do grupo, coa guitarra chirriante e unha batería entre o firme do rock e o aberto do jazz.

Podemos irnos a algo aínda máis breve: “Baspingo”, o tema inicial do debut de Bazongo, dura tres segundos e é perfecto para empezar un disco: ese saxo sona xoguetón e misterioso, e o acople promete algo que explotará. Se entendemos o punk como música libre, aquí vemos a liberdade para escoller canto dura unha canción sen ter que poñerlle estrutura con repeticións e todas esas cousas.

Bazongo están no colectivo Caracol Negro, como Lamprea Explosiva, que son mestres da sabedoría breve na liña do Castelao de Cousas da vida. Nos 42 segundos de “O medo é o motor que move o mundo” fan un collage con versos de Xela Arias, Lois Pereiro e Sabela Oxea.

Agora vou poñer “Teño soños”, dos Resentidos, que dura 22 segundos e parece un musical, con dous personaxes e un final inesperado.

Seguen tres un pouco máis longas. Esta é “Facts (canción a Coki)”, de Aries. Dura 52 segundos e pode falar da natureza ou de como hai cousas que non fai falta dicir entre xente que se quere.

Esta é “El Hueso”, fixérona Os Gru e tamén ten que ver coa natureza. En 56 segundos super evocadores resume o ciclo da vida dende a observación dun óso de aguacate.

Por última do programa [aquí poño máis debaixo], un clásico esquecido da canción melódica galega: “Faire l’amour” de Metralletas Lecheras. 57 segundos con baixo, percusión, o que creo que é un taladro unha aspiradora e Rafa Anido Zé Pequeno en modo crooner. Non podo evitar pensar en que as orquestras galegas acabarán incorporándoa ao seu repertorio.

Por seguir co bonus de temas breves galegos que me gustan moito, quedoume sen meter “Sacyr Vallehermoso”, un tema de Emilio José con 34 segundos preciosos. Sacyr Vallehermoso é unha das grandes contrustoras españolas, pero esta música parece representar máis ben unha especie de locus amoenus que debe corresponderse coa parte do Vallehermoso.

Contenedor de Mierda sempre van directos ao gran e non hai cousas innecesarias no que din e fan. É todo sustancia. Dentro das súas cancións máis breves son moi fan de “Redes fecales”, que retrata o mítico odio que nos medra ás veces ao usar Internet en 49 segundos.

Tamén me encanta “Vómito en tu cara”. Na entrevista que fixemos no blog do Galician Bizarre falabamos de como os seus temas teñen argumento, narración. O deste, que sucede en 42 segundos, contábao Anxos:

“Vómito en tu cara” é o primeiro tema que surgiu en Contenedor de Mierda, antes de que existise Contenedor de Mierda porque Sara escribiu unha letra. A canción fala deste momento na vida no que te despertas con resaca, quizais aínda borracha, e se che mezclan as ganas de foder coas ganas de vomitar. E xa está! A todos nos pasou eso algunha vez.

Ás veces as cancións breves levan todos os elementos típicos das cancións (estrofa, estribillo, solo, ponte e esas historias) pero outras parecen ter liberdade para xogar sen cinguirse a iso e dáme a sensación de que case hai máis riqueza e imaxinación nos temas de menos dun minuto que nos que van dos dous aos catro habituais na canción pop. Ou tamén fai falta imaxinación para resolver unha canción pop en menos dun minuto, claro. Por exemplo, hai temas que xogan a romper dentro da secuencia dos discos, como pasaba cos instrumentais ambientais de Chicharrón en Cancións clínicas ou algúns experimentos de Los Locos Hongos como estes 26 segundos de “Dentrísimo”.

En A grande evasión de Ataque Escampe había tres temas preciosos só con piano que levaban o nome dos tres aeroportos galegos e parecían dividir en seccións o disco dalgún xeito. O que máis me gusta é o de Lavacolla, e demostra outra vez que ás veces neste formato de duración mínima (aquí 39 segundos) poden pasar cousas que non pasan noutros. E aquí quedoume unha conclusión bonita para o que quería dicir, así que o resto de cancións breves galegas guais coas que din póñoas sen máis para non dar a lata.

“No conozco la O”, de Laura LaMontagne, 53 segundos.

“Picolo vas de verde”, de Terbutalina, 35 segundos.

“Non credo en el amore”, de Siniestro Total, 53 segundos.

“Ñañeiro”, de Djalminha, 47 segundos.

“Todos contra el fuego anal”, de Unicornibot, 43 segundos.

“Open Up Your Door”, de Samesugas, 55 segundos.

 

 

Un tema e un tema #17: Bares e “Nocturno” de Cuchillo de Fuego

Tiña ganas de poñer algo de Cuchillo de Fuego dende a vez que subín á radio e falei de topónimos, e ademais no tempo que pasou dende aquela ata agora lin Nueva mística de Vigo, o libro que Juan Fernández Navazas (de Cuchillo) fixo con Begoña García Alén e quedei marabillado. É un libro moi gracioso e moi fermoso, moi humano e moi sobrenatural tamén, e que esperta curiosidade por moitas cousas. O primeiro parágrafo xa ten unha referencia a un café: o Bachata, en Pontevedra. Pareceume bonito facer un texto sobre os bares, porque me gustan moito os bares, pero quedou unha colaboración un pouco caótica e contraditoria por momentos, creo.

Pódese escoitar aquí e, se ides ao comezo, tedes o total do programa, no que saen Terbutalina ou Dois.

Ademais de a Cuchi, pinchei a The Pogues, Jonathan Richman, Ataque Escampe, Pulp, Christina y los Subterráneos, Alondra Bentley, Siniestro Total, Arab Strap, Cat Power e diola. Empecei coa melodía de Pratos Combinados, que creo que compuxo Nani García:

 

Hoxe quería falar de bares, porque a última vez que viñen estiven falando de cancións que falan de topónimos, e no proceso de buscar eses temas atopei uns cantos que ían aínda máis ao concreto e falaban de cafeterías, restaurantes ou pubs. Por que fan iso as cancións? Pois supoño que porque a arte ao final acaba case sempre falando da vida, e boa parte dela sucede nos bares.

Nesta canción dos Pogues iso chega a un extremo que me encanta: a primeira frase di “Jimmy tocaba a harmónica no pub no que nacín”. Estou bastante convencido de que a letra non é literal, pero como metáfora paréceme ben bonita, porque vén explicar que a identidade pode construírse nos bares antes que en moitos outros sitios. Por que? Pois porque nos bares pasan cousas importantes.

Por exemplo, nalgúns bares báilase. Nesta canción, Jonathan Richman fala de que estaba nun bar bailando só e sentíndose un pouco raro, ata que o levaron a un bar de lesbianas e alí por fin puido estar a gusto: no bar no que estaba ao principio, entendo que a escena era xente sorbendo nos vasos de tubo, observando e sentíndose observada. Pero despois, nese bar de lesbianas, todo o mundo movía as cadeiras e podía expresarse co corpo, e sen prexuízos. Esta canción gústame moito porque indica dous extremos do que son os bares: espazos nos que a xente está moi pendente de aparentar e proxectar unha idea de si mesma, ou tamén espazos nos que a xente perde un pouco o control e se amosa como é.

Imaxino que como case todo o importante, o dos bares é un asunto que ten cousas boas e cousas malas. No que se refire ao da noite, está o perigo de que esa procura de momentos máxicos, de descubrirse a un mesmo ou a alguén especial, se convirta nunha cousa que se fai por inercia, por rutina. Iso ás veces segue ata converterse nalgo decadente. Creo que Ataque Escampe o describen perfectamente na súa canción sobre o Maycar cando din “non sabes por que, pero sempre estás”. Hai máis cancións que falan desa decadencia e que me gustan bastante.

Unha é esta de Pulp, que podería parecerse á de Ataque Escampe na súa maneira de atopar beleza en situacións que aparentemente non a teñen. O tema fala do Bar Italia, un sitio no Soho de Londres ao que vai o que aquí chaman “xente rota” cando pecha todo e tampouco é quen de ir para a casa. Ten un punto triste pero tamén é fermosa porque se sinte unha especie de solidariedade, unha identificación entre esas persoas, e hai un punto costumista. Ás veces pasa ao revés e hai un punto mitificador.

Hai moitas cancións de Christina Rosenvinge que teñen un aire cinematográfico: “Voy en un coche” é como unha road movie, ten cancións bastante nouvelle vague como “Teclas negras”. Nesta canción de Christina y los Subterráneos, o bar é un sitio no que hai jukebox, a xente bebe bourbon e liga como nas películas… Pódese falar dos bares como lugares míticos, pero non teñen por que ser lugares imaxinarios.

Ás veces gústannos tanto algúns bares que os mitificamos falándolle deles a outra xente, e gustoume esta canción de Alondra Bentley que fala sobre como hai xente polo mundo dicíndolle a outras persoas que hai que ir ao Torgal, un bar emblemático para a xente afeccionada á música en Ourense. Saíu hai pouco un libro-disco polo 15º aniversario do Torgal e hai unhas cantas cancións máis que recomendan o lugar. Non sei moi ben que teñen os bares de Ourense para isto, porque sobre El Pueblo hai tamén un par de temas (de Vozzyow e Caroline’s Acid, que tamén ten un no que sae o Torgal) e o Rock Club deu lugar a unha dos Cynics. Con todo, creo que a que máis me gusta sobre a euforia de ir a un local é sobre un local de Madrid.

Ás veces ir aos bares ten consecuencias desagradables: podemos aburrirnos, podemos sentirnos máis sós que estando sós na casa, e podemos vomitar (como explica a canción de Vozzyow sobre El Pueblo, por exemplo). Pero seguimos indo. Supoño que imos perseguindo a felicidade que ás veces sentimos alí, e Siniestro Total recolleron esa sensación perfectamente en  “Vámonos al Kwai”, que fala de ir ao bar que se ve no videoclip de “Menea el bullarengue”, e que debía ser marabilloso. Unha cousa interesante é que no retrouso mencionan a Constante, que era o señor do bar. Hai cancións de Sinatra nas que o barman aparece como esa figura do cine negro, disposta a escoitar as penas de calquera, pero na de Siniestro é máis ben unha desas persoas ás que se lles chama “jefe”, e que decide como se comporta a xente no seu local. Tamén atopei unha cantada dende a perspectiva dun barman e parecíame que debía incluíla neste caso.

Este é un tema de Arab Strap que empeza dicindo “traballo nunha taberna, servindo pintas de merda por un salario de merda”. Logo parece que pode iniciarse unha historia de amor, pero a rapaza da historia pide un cóctel exótico que o protagonista non sabe facer, así que marcha e el queda aí servindo pintas. É unha canción bastante triste, outra vez, pero sen chegar a ser dramática. Parece que o tono das cancións sobre bares que atopo é ou ben algo melancólico ou ben o da celebración alcóholica de Siniestro.

Non sei se é a iso ao que sonan os bares. Se hai un son (ou bueno, unha melodía) que identifico cos bares é seguramente o das cancións de Cheers e Pratos Combinados e o de temas como este de Cat Power, que sona a esa especie de idea romántica e non moi concreta de bar americano, igual que moitas cancións de Tom Waits ou o do tema de Christina. Imaxinando xa ese ambiente tópico con fume, pouca luz, whisky e música de piano, chamoume a atención a frase inicial do tema, que di “vivimos en bares e bailamos en mesas”. Pensei que se refería a unha etapa da vida de saír a tope, pero logo lin que cando Cat Power tiña tres ou catro anos a súa nai saía todas as noites e levábaa aos bares, e quedaba por aí sentando no colo de descoñecidos ata que lle picaban os ollos polo fume do tabaco. E entón sentinme moi desolado, e dinme conta de que eu quería falar de bares, pero as cancións leváronme a pasar estes minutos falando da noite e do alcohol e da decadencia.

Entón atopei esta canción de Diola, que fala de ir na furgoneta e ter que chegar “ao restaurante dos pais de Juan”. Tamén hai o que parece unha escena de vomitar polo medio, pero eu imaxínoa máis ou menos á 1 do mediodía, e agradecín que alguén falase de arroz en vez de falar de xenebra ou whisky ou viño, e, aínda que non é unha cousa que estea no tema, todo isto fíxome pensar nesa especie de vínculo que hai case sempre entre a cultura e o alcohol, que pode ser preocupante, pero que ven de antigo. Cantar, comer e beber sempre foron máis ou menos da man. Igual o preocupante é o vínculo entre a cultura e o consumo, sexa de comida, drogas ou episodios de Friends. Pero ao mesmo tempo acabo de pasar dez minutos falando sobre cultura que fala de sitios dedicados a consumir, e fíxeno porque eses sitios (e probablemente o consumo tamén) son importantes para falar do que somos. Son as contradicións do capitalismo, que supoño que nos levan a celebrar como nos rompen o corazón e estar ansiosos cando estamos felices. Dalgunha maneira, creo que iso está presente na canción coa que quería rematar hoxe: é “Nocturno”, unha canción de Cuchillo de Fuego que evita o alcohol, porque fala de café (e a estas alturas iso paréceme bastante refrescante). É unha canción que é á vez costumista e existencialista, que fala de cafeterías e morte e desamor. Ten un momento precioso no que aparecen imaxes evocadoras asociadas a diferentes establecementos: unha rosa vermella na Dársena, na Coruña; un apretón de mans cordial no Suso, en Santiago… dicía que facemos cancións sobre os bares porque nos bares pasan cousas importantes, porque nos bares nos construímos a nós mesmos… creo que as letras de Juanes, que falan a miúdo sobre cafeterías, explican esas sensacións en toda a súa estrañeza. A ver que vos parece a vós.

Un tema e un tema #9: Orixinalidade e “Llueve”, de Siniestro Total

Este texto é unha versión adaptada do Un tema e un tema que fixen onte con Xiana na Radio Galega. Se escoitades o audio podedes pasar de seguir lendo e xogar un pouco ao misterio como fixo ela, tentando adiviñar a que cancións se parecen as catro cancións das que falo. O programa enteiro está aquí.

Se seguides lendo vouvos fastidiar a sorpresa pero poderedes ler os argumentos que quería usar para falar da orixinalidade. Quedoume por contar que o retrouso de “Okei“ de Esposa colle a propósito unha idea do retrouso de “Divino maravilhoso“ de Gal Costa pero non se entendía dabondo o plaxio ao escoitalo. No proceso de investigar dinme conta tamén de que en “As dúas Fridas“ collimos sen querer o inicio de “The Wrong Girl“ de Belle and Sebastian pero tampouco me funcionaba tan ben como os exemplos de debaixo porque no seu caso dura catro segundos e no noso a metade do tema. Non sei canto de bo di isto sobre o noso proceso de composición.

A imaxe é unha viñeta de José Luis Ágreda no comic La historia del blues, que saíu en paralelo ao disco de Siniestro do que falo coa colaboración de diferentes artistas para cada tema e que penso que viña ao caso. Saen Frank Zappa e Captain Beefheart falando co demo. Foi un dos primeiros discos de meus que me entusiasmou e lembro buscar críticas cando tiven internet e sorprenderme porque dicían que era un experimento irregular ou mediocre e tal.

 

Hoxe quería falar da orixinalidade falando de cancións que se parecen. Xuntei a conta que fai Jonathan Richman ao principio de “Roadrunner” con “Loko”, unha canción de Estrambote de hai un par de anos que usa o mesmo riff de dous acordes. É curioso, porque Jonathan dicía que o riff llo colleu a “Sister Ray”, da Velvet Underground. Así que teríamos dúas cancións que a min me parecen moi guais, polas que os seus autores poderían mesmo ser acusados de plaxio. Iso faime preguntarme ata que punto a orixinalidade, que é un argumento habitual para valorar a calidade artística, é unha cousa realmente importante. Neste caso as cancións parten da mesma base pero falan de cousas moi distintas, e iso é interesante: a de Estrambote fala dun señor raro que se lle aparece ao protagonista da canción na súa vida cotiá. A dos Modern Lovers canta as alabanzas da Ruta 128, o cal é bastante gracioso (e bastante orixinal) dentro do xénero das cancións sobre estradas porque a Ruta 128 é unha circunvalación arredor de Boston.

Atopeime con moitos máis casos parecidos.

O primeiro é de cando Novedades Carminha eran punk e lembraban a un clásico doutra banda punk. “Te vas con cualquiera” é un retrato máis ou menos provocador da frustración do protagonista, porque lle gusta unha rapaza promiscua. “White Riot”, de The Clash é unha chamada á revolta da xente branca, tomando como exemplo os disturbios da poboación negra no entroido de Notting Hill en 1976. No musical as dúas son cancións aceleradas, agresivas, con voces entrecortadas ás que logo sucede unha melodía máis fluída. Se quitas a voz podes cantar unha por riba da outra (polo menos na estrofa), pero o que estarías cantando non ten nada que ver. Entón vemos que o mesmo medio, se entendemos un riff de dous acordes como un medio (que penso que o punk dicía en esencia iso), serve para transmitir cousas diferentes.

Outro parecido diferente: a versión de “Buraco negro” de Sr. Anido e Sra. Álvarez que abría o Galician Bizarre 2 debe entrar xa na categoría da homenaxe. En directo, e na versión que incluíron no seu disco, a canción ten un arranxo ben diferente, pero aquí ten como elemento fundamental a base de “Ghost Rider” de Suicide. Por que sumaron iso a unha canción que non o tiña? Pregunteille a Rafa Anido e díxome que lles parecía que a canción sonaba a Suicide xa de por si, así que quixeron facelo o máis evidente posible para que se notase o plaxio. É unha forma de recoñecemento.

Ese recoñecemento é interesante porque serve para situarte nunha tradición, establecer de onde ves para que se entenda mellor onde vas como artista. E ademais, se escoitas algo que che gusta sempre podes darlle un novo contexto meténdoo nunha nova canción, e pasará a significar algo diferente. Hai xente que o fai tocando e xente que o fai cortando e pegando, a través do uso do sampler. Un exemplo é a parte máis molona dunha das cancións máis molonas que se me ocorren: “Crazy in Love” de Beyoncé colle esa parte de metales tan impresionante de “Are You My Woman (Tell Me So)”, unha canción dos Chi-Lites que está moi ben pero para min está un punto por debaixo da outra. Estas cousas pasan, e para min é bonito, porque levan a darte conta de que as ideas alimentan outras ideas, e que a música está viva.

De feito iso lembroume outro exemplo para seguir co xogo: “Tryin’ to Fuck Me” é un tema do primeiro EP de Cudevaso, o proxecto que tiña Rubén Domínguez hai dez anos. Escoitando “Abdul-Jabbar”, do segundo EP de Cudevaso, ves que é a mesma canción pero é moi distinta. Entraron no grupo catro persoas novas, pasou a haber unha letra en galego en vez de en inglés inventado e o son deixa de ser unha electrónica desbocada para ser algo máis garaxeiro. É un autoplaxio? É unha revisión, porque cada canción pode necesitar unha forma diferente en función do momento ou do estado de ánimo, pódela tocar con diferentes instrumentos, a diferentes velocidades, incluír novas melodías ou o que che pete. Outra vez: a música está viva.

Ata agora parecía que só falabamos de músicos e músicas galegas que imitan cancións de fóra, pero acabo de dar cunha cousa á inversa: “Nobody Really Cares If You Don’t Go to the Party”, de Courtney Barnett, parécese moitísimo a “Mira por ti”, de The Homens. Unha rapaza australiana de moda no mundo indie copioulle a un grupo do Castiñeiriño? É isto posible? Sería raro, pero como mínimo demostra que a propiedade intelectual é unha cousa bastante relativa (ou un roubo): calquera pode ter a mesma idea máis ou menos en diferentes lugares do mundo. A música popular é iso, popular, música que está ao alcance de calquera. Calquera pode coller algo que xa existe e facer a variación suficiente como para sentir que o resultado é seu. É o que se fixo toda a vida no folk e é o que temos que seguir facendo. A xente que non sabe tocar moi ben ten normalmente a vantaxe de non poder imitar as cousas á perfección: tentamos soar parecido a Belle and Sebastian ou aos Mutantes ou a James Brown e probablemente saia outra cousa diferente, unha música nosa sobre a que poderemos falar do que realmente nos preocupe.

A orixinalidade existe, entón? Si, pero case sempre é a pinga que engades sobre a tradición, así que tampouco merece a pena andar por aí criticando canto hai de tradición ou de innovación nunha canción. A orixinalidade non é o mesmo en termos históricos que autobiográficos, xa que o que para alguén é algo completamente trillado pode ser absolutamente novidoso para outra persoa. Para min o único importante é que a música sirva para expresar algo teu e non para repetir o discurso doutra xente. Así que hoxe quería acabar cunha canción de La historia del blues, de Siniestro Total, que creo que representa iso bastante ben. Nos créditos dese disco preséntanse todos os temas como se fosen cancións compostas por Jack Griffin*, un bluesman escuro que vendera a alma ao demo e ía encarnándose con diferentes nomes e en diferentes estilos. Pero en realidade todas menos “Coleguita” (que é unha versión de “Junko Partner”) son composicións deles. Xa que logo, o concepto do álbum dálle unha volta ao asunto, e en lugar de finxir a orixinalidade, estes “temas orixinais” pasan por versións. E en realidade tanto ten: son temas que só existen porque antes existían determinadas tradicións da música norteamericana e, ao mesmo tempo, temas que penso que dalgunha maneira só podería facer un grupo de Vigo. Así que aí vai a miña favorita: “Llueve”, que en teoría é unha adaptación de “It’s raining”, gravada por Cryin’ Shame and the Stormy Tuesday Big Band no St. Louis de 1949, pero en realidade gravouse en Gondomar 50 anos despois.

*Curiosamente, chámase igual que o protagonista de The invisible man. 

Taller Atlántico Contemporáneo, reparando prexuízos

Isto foi unha das primeiras cousas que fixen para Tempos Dixital, e aprendín moito entrevistando a Luís Soto (que tamén é quen fixo as fotos) e vendo unha das actuacións do TAC na Cidade da Cultura. Quitoume bastantes prexuízos a min.

Un taller é o lugar onde se realiza un traballo manual ou artesán. Pero tamén o estudo dun artista. E tamén, claro, un sitio onde reparar cousas. O Taller Atlántico Contemporáneo (TAC) ten algo de todo iso. Hai unha cantidade moi importante de traballo dende que botaron a andar en marzo de 2010, e o seu valor artístico é innegable. Son un ensemble (formación que xoga coa variación do número de membros) de música contemporánea, pero buscan achegar ó público a esa música presentándoa de formas diferentes. «Se a música contemporánea, a boa, se presenta doutra maneira, vai chegar ó gran público e non a un reducto de intelectuais. Pode ser para unha ama de casa, para a tendeira da esquina… para calquer cidadán que se achegue. Por iso as nosas propostas se saen do habitual», explica Luis Soto, frautista do TAC e un dos iniciadores do proxecto. Xa que logo, a clave na idea do Taller é esa vontade de reparar, de rematar cos prexuízos do público á hora de enfrontarse á música contemporánea.

“O TAC nace por dúas razóns esenciais. A primeira era cubrir un baleiro no espectro da música de ensemble que había no noso país. A segunda era unha iniciativa de Nicasio Gradaílle (pianista e tamén impulsor do ensemble) e miña, que era aproveitar o talento de Diego García Rodríguez, que aínda non tivera ningunha oportunidade aquí”, explica Soto. Diego García Rodríguez é o director artístico do Taller Atlántico Contemporáneo, e baixo a súa batuta o ensemble achegouse xa a moitos dos ámbitos da música contemporánea, achegándoa tamén ó público. O último exemplo disto puido verse o domingo 18 na Cidade da Cultura, onde representaron A ópera das catro notas, de Tom Johnson, dentro do ciclo Os seráns do TAC. A iniciativa toma a tradición galega do serán, as festas populares onde os veciños se reúnen para facer música, bailar e comer nos días que non hai patrón que celebrar. Neste caso, comezan cunha presentación que pon ós ouvintes en contexto mediante o humor (correron a cargo de Carlos Blanco, Quico Cadaval e Julián Hernández). Logo vén a obra musical e, finalmente, sérvese ós asistentes un viño e unha tapa creada especialmente para a ocasión. «Introducir a gastronomía, fóra de mesturar comida, humor e música, era sobre todo para a comunicación de intérprete e público. Isto hai que facelo cando quedas a tomar a tapa despois. É media hora ou unha hora onde hai conversa, e xeralmente isto nos concertos non sucede. O público sae por unha porta e os intérpretes pola outra. Son compartimentos-estanco”, comenta Soto remarcando outra das diferencias entre o habitual e os concertos do TAC.

A ópera das catro notas botou abaixo as nocións que moitos podemos ter sobre o que é unha ópera. É unha obra minimalista e de pequeno formato, inspirada por Seis personaxes en busca de autor, de Luigi Pirandello. Os personaxes son os propios cantantes, que se queixan de ter pouco papel, ter que cantar en posturas incómodas ou non ter sido consultados polo autor. O texto fai referencias constantes ás partes dunha ópera, co que se volve didáctico case sen pretendelo. O espectador non está perdido nesta ocasión, e máis gracias á aportación de Quico Cadaval. Soto: “Quico era o convidado a facer a presentación, e como é un home extraordinario en todas as súas vertentes, ofreceuse a escenificar a ópera. Nós íamos facela en versión concerto, pero logo Pepe Sendón fixo a tradución ó galego e Quico puxo a posta en espazo. De repente convertiuse nunha ópera de verdade”. O propio Cadaval explicábao na Radio Galega a semana da estrea: «Era moi importante que fora en galego. Ti cando escoitas unha ópera sempre pensas que están ameazándose de morte ou pedíndose amor. Para que a xente non cometera ningún destes dous erros hai que traducir a letra, para que a xente se entere de que están contando compases, ou falando da dificultade de ter só catro notas ou falando mal do compositor». Non fai falta ter un interese especial e intelectual na ópera contemporánea para desfrutar dun espectáculo como este. É divertidísimo e estimulante, e un sopro de aire fresco para quen bote en falta a imaxinación na música. É o que cabe esperar da arte contemporánea: un enfoque diferente e orixinal, levar todo máis lonxe. E é o que ofrece o TAC sempre.

Novos métodos

«Eu como músico e, ó mesmo tempo, como espectador dos concertos, case diría que non soporto máis chegar a un concerto onde tres individuos se sentan e se poñen a tocar algo que non entendes da primeira vez, xa que moitas veces fan falta máis escoitas. Suben ó escenario e vanse, sen máis, sen ningunha guía, sen ningún apoio, sen un cariño para o público», quéixase Luis Soto. Tal vez ese tipo de interpretacións son as que afastan da música de vangarda ó común do público, que as sinte como algo distante, para iniciados na materia. Ou mesmo como algo aburrido. O debut do TAC foi xa diferente nese senso: interpretaron a obra de Mauricio Kagel Eine brise, composta para 111 ciclistas que fan música co timbre ou a bocina. Foi unha acción fuxidía, efémera. Pero conseguiu que moita xente se achegara á música contemporánea, xa non como espectador, senon como intérprete. Soto: «Alí tivemos de todo, a xente subía á bicicleta e non mirábamos que fose músico nin médico nin carpinteiro. O público pasouno bárbaro e a xente pode dicir «eu toquei nun concerto de música contemporánea» con toda a garantía de que non están mentindo».

Entre as señas de identidade do TAC está tamén a súa aposta pola música galega. Ó longo do 2010 deron unha serie de concertos no CGAC centrados na obra de compositores galegos contemporáneos, e o seu compromiso continúa en cada proxecto. Soto: «A difusión dos compositores galegos ten unha gran tara, en moitos campos. Ás veces por falta de ideas, a veces por falta de apoio, e por falta de plataformas como unha editorial de música galega». O Taller traballa para exportar a música galega, e inclúe en cada programa obras dalgún compositor galego. Tamén cando trae directores de prestixio convidados a dirixir o ensemble. «Deste xeito o convidado vai coñecer algo que probablemente logo poderá utilizar nos seus concertos noutras latitudes. Que teñan polo menos a posibilidade de coñecer algo do que se fai aquí«. Un exemplo disto foi a súa colaboración con Diego Masson, un nome esencial na música de vangarda, nun dos seus seráns. «Diego deulle dimensión e, sobre todo, lexitimidade. Quedou moi impresionado da calidade técnica, porque era un programa tecnicamente moi complexo», explica Soto. No futuro, o TAC prepara colaboracións e intercambios con formacións de prestixio internacional nas que as súas características particulares sairán fóra.

Para sacar adiante un proxecto como o Taller, máis aló do traballo diario de Diego García, Luis Soto e Nicasio Gradaílle, é preciso un apoio por parte das institucións. Un tema delicado nos tempos de austeridade que corren. Soto: «Eu creo que no noso caso, contracorrente co que está acontecendo, si que apostaron por nós. Vese no feito de que nos deran cancha aquí na Cidade da Cultura e cun proxecto como o noso, xa que o contemporáneo non é de entrada o que máis vende, polos «a prioris» que hai». O certo é que o proxecto do Taller Atlántico Contemporáneo é algo imprescindible, un auténtico motor cultural para o país, e máis tendo en conta o seu éxito ata agora, con cheos en cada un dos seráns do TAC. Luis Soto explica os motivos da súa proposta: «Sempre buscamos que o público entenda o que vai escoitar, darlle un carreiro por onde ir diante da obra. Que teñan unha guía, que se sintan seguros do que van a escoitar. Nós non queremos botar ó público dos nosos concertos, nós queremos que veña todo o público cun mínimo de curiosidade». Nos tempos nos que a cultura semella innecesaria e irrelevante, é preciso apoiar iniciativas novidosas e arriscadas. O TAC significa imaxinación e creatividade. Esperemos que non sexa algo prescindible e poder desfrutar da súa música por moito tempo.