O Casino 1889 de Carballo é un lugar moi bonito e no que, como sucede con moitos locais nos que a xente fai traballo voluntario, se respira un ambiente fermoso, de xenerosidade (ou, polo menos, iso sentín eu alí cando o visitei para a Romaría Galician Bizarre en xaneiro de 2020). Tristemente, como sucede con moitos locais autoxestionados, é un espazo ameazado.De maneira semellante ao que pasa co Liceo Mutante en Pontevedra, esta riqueza parece ameazada por intereses económicos, e no caso do Casino está pendente dun xuízo que terá lugar o 8 de marzo entre a asociación que o xestiona e unha sociedade inmobiliaria. Nel vaise decidir sobre a propiedade do lugar, un dos poucos edificios históricos que quedan na vila, e no que a Sociedade Cultural e Recreativa Bergantiños, fundada en 1889, leva como arrendataria desde 1925. Falei con Olivia Pena, unha das persoas que participan da directiva actual, para o Diario Cultural Zeta, coa intención que nos explicase un pouco o que fan e en que situación se atopan. O podcast pode escoitarse nesta ligazón e o texto dá un pouco máis de información.
“O conflito legal en que está inmerso actualmente o Casino de Carballo é moi sinxelo: resúmese basicamente en que á nosa sociedade, como arrendataria do local, non se lle comunicou no seu momento a operación de compra e venda que se ía levar a cabo sobre el. Por este motivo, non puido exercer o dereito de retracto que a asistía”. Olivia explica que en 2018 unha nova directiva entrou no Casino coa intención de darlle un novo pulo, pero aos poucos meses descubriu que o edificio fora adquirido en 2005 por unha sociedade inmobiliaria denominada Horta do Casino SL. “soubemos de casualidade porque en agosto dese ano 2018 os propietarios puxéronse en contacto con nós a través dun burofax para comunicarnos o cambio de número de conta bancaria para realizarmos o ingreso do aluguer a partir do mes de outubro seguinte. Entón, nese burofax, descubrimos que o local tiña sido escriturado por valor de 70.000 euros. Ben, 70.000 euros por un local enorme en pleno centro de Carballo e en pleno auxe da burbulla inmobiliaria (porque estamos falando do ano 2005). Como a cousa nos pareceu moi rara, decidimos consultar cun avogado, e cando vimos que, efectivamente, a sociedade nunca tiña sido comunicada oficialmente da operación de venda, foi cando demos un paso á fronte e presentamos a demanda para que se nos permitise exercer a posteriori o dereito de retracto, para poder adquirir o local para a sociedade polo valor escriturado inicialmente.“
Diante desas dificultades, a asociación mobilizouse e mobilizou á vila, de maneira que en dez días recadaron algo máis deses 70.000 euros a través dunha campaña de doazóns e micropréstamos para exercer ese dereito de retracto. Penso que esta cantidade pode indicar bastante ben que hai unha comunidade que apoia o proxecto e que a capacidade de organización do Casino é digna de celebrar. Pero claro, Olivia apunta tamén que a repercusión desa campaña fixo que os propietarios reaccionasen e presentasen unha demanda para tentar desaloxalos e quedar libres de arrendatarios: “para que a xente se faga unha idea do nivel das persoas que están por detrás da sociedade propietaria do local, basta contar simplemente (e por iso maticei antes o do valor inicialmente estruturado) que na súa demanda contra nós presentaban unha segunda escritura de subsanación de erros na que dicían que tiña habido un erro na primeira escritura e que en realidade non tiñan pagado 70.000 euros senón 360.000. O que pasa é que, na liña do moi estraño, o propio notario nesa escritura dicía que tanto vendedores como compradores declaraban iso máis ninguén presentaba xustificante dese pagamento dos 360.000 euros. Isto para que todos nos fagamos unha idea do que hai por detrás e do tipo de xente á que nos estamos enfrontando. Isto é, en esencia, o que hai.“
Foliada do Alprende no Casino 1889. Tirada do Facebook
Isto é o que hai no que se refire ao conflito. Pero que é o que hai respecto ao que representa o Casino 1889? Un xuízo como este é importante na medida en que representa unha ameaza máis a un modelo cultural e de relación comunitaria moi rico. O asociacionismo e os centros sociais permiten, normalmente, que a xente dun lugar teña acceso a unha cultura que non soe chegar pola vía máis comercial nin pola institucional. Son proxectos máis libres e, por iso mesmo, a miúdo máis flexibles de cara a adaptarse á vontade e ás necesidades das persoas que teñen arredor. Moitas veces duran pouco, pero un proxecto como este ten a particularidade (e o mérito) de ter sobrevivido máis dun século, o que fai especialmente sangrante esta situación. Pregunteille a Olivia que significaban o edificio e a iniciativa do Casino para Carballo: “O espazo, o edificio do Casino, é moi significativo para a vila, porque é un dos últimos vestixios que quedan desa época. Todos os edificios antigos de Carballo foron derrubados nas décadas dos 70 e dos 80 para construír verdadeiras aberracións arquitectónicas, e evidentemente ninguén na vila quere que aconteza o mesmo con este edificio. Mesmo quen non ten ningún vínculo emocional co Casino tampouco quere que o edificio desapareza. A verdade é que coa localización que ten está practicamente condenado a desaparecer se non se fai nada para evitalo.”
“Iso como espazo físico, como edificio. Como proxecto, nos últimos anos (desde 2018 concretamente, cando entrou a actual directiva) o local encheuse de vida como nunca antes, diría eu. De feito, o primeiro que fixemos (e iso era prioritario para todos os membros) no momento en que decidimos asumir a dirección do Casino foi abrir as súas portas a toda a sociedade, para que todo o pobo puidese entrar libremente e sentirse en casa. É verdade que esta concepción tan aberta era bastante diferente da anterior; non da dos últimos anos pero si en xeral da anterior na historia no Casino, imaxino que como todos os casinos, que só admitían socios e pertencían sempre a unha determinada clase social. Porén, unha das cousas máis bonitas é que iso non impediu que os socios máis antigos seguisen vindo a facer as cousas que facían antes: a ler o xornal, a pasar a tarde ou a encontrarse con outras persoas. E iso fixo que se crease un intercambio interxeracional que nos gustou moito, e que nos emocionou moito, porque no fondo iso tiña moito que ver coa nosa concepción da sociedade que queríamos.”
A tradición que poda vincular o asociacionismo cunha idea de elitismo ou exclusividade desaparece habitualmente na práctica de iniciativas actuais como o Casino. Falaba antes dese ambiente de xenerosidade, que se percibe ao pensar nos locais e na programación como algo que fai servizo, evidentemente, á escena máis metida na cultura, pero tamén á xente en xeral, mesmo con xestos sinxelos. Hai anos lembro ver na Gentalha do Pichel, en Compostela, un cartel que ofrecía o préstamo dunha caixa de ferramentas á veciñanza por se a necesitaban. En Acéfala, na Coruña, vin hai pouco que fixeron un obradoiro de electricidade básica para aprender cousas como o funcionamento da instalación eléctrica na casa ou descifrar a factura da luz… É algo que se pode apreciar no Casino, que é á vez ese lugar onde ler o xornal, un espazo para concertos, artes escénicas, proxeccións, clases, festas tradicionais… e o que a xente queira.
“Nos últimos catro anos fixemos moitísimas actividades e de todo tipo. Desde obradoiros de pandeireta, de guitarra, de baile, a concertos de todos os estilos, actividades escénicas, festivais culturais como o Contraletras, ciclos de documentais como Galidoc… Mantivemos tamén as festas tradicionais (o Entroido, o fin de ano) e fixemos tamén a festa dos anos 20, porque foi nos anos 20 cando se construíu o local que temos. Pensamos continuar facendo todo o que nos veña á cabeza e o que veña á cabeza das persoas, porque o que queremos non é só nós estar pensando que actividades montar e preparar para o pobo, senón que queremos que o pobo propoña as actividades que quere facer e nós deixamos o local, preparamos todo… canalizamos iso pero queremos que o pobo participe de forma activa, non só como receptor senón tamén como produtor de actividades.“
A existencia de espazos que a comunidade pode encher é moitas veces a que activa a comunidade ou a fai emerxer dalgunha forma. Hai anos entrevistamos a Calvin Johnson (fundador de K Records, membro de Beat Happening ou The Go Team) no Liceo Mutante para a Revista Porno e comentaba que, ao ir de xira polo mundo, sempre escoitaba a alguén queixarse de que vivía nun sitio no que nunca pasa nada, “e logo podes volver nove meses máis tarde e hai unha cafetería con concertos cada semana e un puñado de bandas e moreas de cousas pasando (…). Só fan falla un par de persoas para arrincar, e o resto da xente aliméntase desa enerxía, da creatividade dos demais”. Casos como o Liceo ou o Casino afectan á maneira de vivir dunha vila, ao xeito no que a xente (ou polo menos algunha) ocupa o tempo, pensa a súa relación cos demais, se expresa… Por iso mesmo fai falla insistir no importante que é impedir que desaparezan e presionar das maneiras que teñamos a man, mesmo coa frustraciónde non ver unha maneira clara. Pregunteille a Olivia que podemos facer para defender estes espazos: “A verdade é que non sei moi ben como podemos protexer a cultura destes ataques relacionados cos intereses inmobiliarios. Os concellos seguramente poderían facer algo, porque edificios antigos como o noso, que dentro de dous anos será centenario, deberían estar protexidos. E se non o son, haberá que saber por que non se queren protexer, non? O que non é normal é que teñamos que ser as asociacións culturais que estamos alugadas neses locais as que teñamos que presentar batalla no xulgado para mudar as cousas. Deberíamos ter moito máis apoio institucional e non o temos, e se polo menos os concellos actuasen máis explicitamente e con máis contundencia ante casos como o noso ou como o do Liceo Mutante as cousas serían xa radicalmente diferentes. E non se fai. Ninguén está interesado, e cústame moito entender por que ninguén está interesado en protexer estes edificios e en protexer as asociacións que se dedican á cultura desinteresadamente.“
Por agora, o que se pode facer para arroupar ás asociacións e que as institucións entendan a importancia de proxectos como o Casino 1889 é difundir a campaña Salva o Casinopolas redes sociais, achegarse o 8 de marzo ás 09:30 ao Xulgado de Primeira Instancia de Carballo e desfrutar do espazo coa esperanza de que sexa posible por moito tempo. O Liceo Mutante apuntou tamén, pola súa parte, á necesidade de que siga visibilizándose a súa resistencia e ofrece carteis para facer público o apoio, ademais de ter á venda uns calendarios ou camisetas ben bonitos.
O domingo fun á Radio Galega e falei con Antonio Méndez sobre Prinzedom, usando cortes dunha entrevista que lle fixen a Prinz Pol esta semana. Pódese escoitar neste enlace(entra un pouco cortado). Normalmente poño aquí no blog a versión aproximada en texto do que digo na radio, pero desta volta apeteceume poñer a entrevista a Pol máis ou menos completa.Na radio sonan brevemente Purila Sniper, Casper Ego, Mosar, Terremoto Sí, Yuraq Walla e Purila Sniper outra vez, nun tema con Buya.
Nalgún momento da miña vida tiven moi asumido o relato mítico do rock, ou o do punk. Unha especie de aspiración a molestar, á rebeldía, a unha certa violencia e agresividade, case sempre bastante masculina. Co tempo iso foime perdendo sentido. Hoxe penso que o interesante do rock e do punk é ter creado espazos para que moita xente amateur se expresase, e (cando sucedeu) ter creado estruturas de solidariedade, de colaboración, que vaian á contra da idea de competición da industria cultural. Ao ter tocado en grupos e ter participado en PORNO, o que vexo importante e bonito hoxe é unha idea de aprender cousas xuntos, de expresar contradicións, de ter xenerosidade para que pasen cousas: hai quen ten unha habitación libre e deixa durmir aí a uns descoñecidos, quen sabe debuxar e fai un cartel, quen saca un anaco para ir pegalos, quen monta un centro social e se ocupa de limpar ou facer o son ou o que sexa. Isto ás veces entra en tensión coas necesidades básicas da vida (normalmente, traballar e gañar diñeiro), así que sempre me parece inspirador cando alguén consegue manter ou sacar adiante un proxecto colectivo que serve de espazo para a expresión da xente. Neste caso quería falar de Prinzedom porque podía ser unha oportunidade para repensar estas ideas, por varios motivos. Un é que 0 proxecto leva o apelido “Records”, pero realmente acolle tamén cousas como un programa de radio en Dublab e sinto que utiliza a música como un centro arredor do que xira o traballo artístico que pode facer moita xente con medios como a imaxe. Outro é que coñecín a moita da xente que participa en Prinzedom hai uns anos, cando todos estabamos usando guitarras e baixos e baterías para facer cousas máis ou menos asimilables ao punk e ao rock. Estas semanas escoitei moitas veces o disco de Purila Sniper (onde están Prinz Pol, que viña de Vietnam, e Prinz Puchao, que viña de Terremoto Sí), e encantoume atopar un universo moi rico, no que hai electrónica e hip hop e dub e varios idiomas e voces e experiencias, pero que non é contraditorio co anterior. Non sei, pensei que en certa maneira era recoller o aprendido desa educación sentimental, deses relatos míticos, e aproveitar o aproveitable e descartar o resto para tirar noutras direccións, así que fixen unha videochamada longa con Pol e puxémonos ao día.
Na descrición que tedes do sello poñedes, entre outras cousas, que é un “postlabel”. A que vos referides con isto?
Eu creo que a xustificación da palabra postlabel en si creo que está en que xa vivimos nun tempo onde toda a cultura digamos “underground” se desenvolve nun contexto medio postapocalíptico onde os recursos cada vez son menos… e a broma da palabra vai un pouco por aí, pero en realidade supoño que é máis que concebimos Prinzedom como unha organización, un ente que baixo o disfraz de selo discográfico de toda a vida leva a cabo máis actividades, relacionadas non só coa música, senón coas artes plásticas, a escritura, a radio… E incluso dentro do funcionamento do selo discográfico en si non temos moito que ver cun selo ao uso, como os que existen de toda a vida. Xa de entrada limitámonos case sempre a edicións dixitais. Isto é un pouco pola idea que fomos tendo co tempo dos formatos físicos, que se queres máis adiante falamos diso [risas].
Vale, logo pregúntoche [risas]. Estaba pensando que ao final os selos no underground moitas veces son iso, un paraugas para que equis xente faga o que lle apeteza. Pero tamén estaba pensando en que o modelo o hai no hardcore e tamén é o modelo de imperio mediático tipo Motown [risas], que o mesmo che fan un disco que unha película e hai xente para ocuparse de todo.
Molaría, e un pouco a idea é esa. É dicir, creo que nin eu nin o resto dos que están implicados neste proxecto teñen a idea de estar 10 ou 15 anos facendo o mesmo. Igual en 5 anos somos unha produtora audiovisual [risas]. A día de hoxe a actividade máis presente é a música pero si que me mola esa idea que comentas, ao final é un paraugas que segundo veña o vento pode ir para un lado ou para outro.
Purila Sniper nun evento de Prinzedom
Agora que me falabas do formato físico si que che ía preguntar en que se parece Prinzedom a proxectos previos como cando fixestes Muito Fish ou cando participabades Vietnam en Seara Records.
Eu creo que, por tirar do exemplo de Seara, era unha formación moito máis ecléctica, numerosa, cunha mestura de xente de moitas disciplinas… nese sentido Prinzedom si que está máis limitado, non porque non queiramos ir a por máis cousas, senón por concretar un pouco as tres ou catro actividades nas que queremos desenvolver as inquietudes nosas. Logo, o tema dos formatos… eu se che digo a verdade, coa perspectiva do tempo creo que daquela, onde había varios colectivos que se dedicaban a editar en cassette e demais, estabamos funcionando un pouco por automatismos. Estaba ben, e se argumentábamos por que estabamos a editar en cassette hai 5, 6, 7, 8 anos, eran argumentacións lóxicas, con sentido, e todo era homoxéneo para os proxectos que editaban en cassette, pero facendo borrón e conta nova e pensando como iamos xestionar iso con Prinzedom, nun momento dado o que pensamos foi que incluso eu, que son amante do formato físico… son consciente de que co paso do tempo non é que vaia morrendo, pero vai transformándose o seu valor na sociedade. Se me poño estritamente romántico co concepto de música, que é sonido ao fin e ao cabo, paréceme que o importante é que se poda consumir. Vivimos nun tempo no que eu agradezo case o feito de poder respirar, tal como estamos, así que o formato empeza a darme igual. Eu o que quero é escoitar música: o maior número de música que poda, da maior calidade… e si que é verdade que tirando de formatos dixitais hai máis posibilidades de que un algoritmo decida por ti, pero se fas un traballo de verdade, consciente, de investigación, hai plataformas coas que podes seguir investigando. Chegando a ese punto o que acabamos pensando sobre o formato físico é que dentro dun círculo underground como este no que nos movemos nós, é unha peza que acompaña, case como merchandising, o release, a edición. É verdade que cando escoitas un vinilo que vén coa edición toda coidada, se eres un friki da música, un melómano como somos nós, pois é máis disfrutable, pero buscándolle o lado positivo a todo, creo que a música sen formato físico pode ser igualmente disfrutable. Igual non tes tantas referencias visuais pero se fas un exercicio de concentración podes atopar igualmente montóns de matices.
Falando desas referencias visuais, mólame entrar no voso bandcamp e ver que a estética é coherente, que ten esa continuidade, coas portadas cun formato parecido, xogando coa coroa, as fotos carné… A que responde esa estética e ese concepto de Prinzedom? Pensando tamén en que describides o selo como un “family cult”, hai por aí referencias á familia Manson, asinades todos como “Prinz Pol”, “Prinz Doggow”, “Prinz Puchao”…
A ver, en principio a min sempre me molou moito formular este tipo de proxectos un pouco como unha secta (marcando distancias coa de Charlie Manson, evidentemente). Pero mólame moito no sentido de que creo que somos xente que traballa neste tipo de cousas case o mesmo tempo que adicamos aos nosos traballos “normais”, por dicilo dalgunha maneira, e facémolo como chamados por unha especie de instinto natural que che impide non adicarlle o seu tempo, case como unha secta. Eu sinto que estamos como nunha misión. É dicir: por que fago isto, coa de penurias que me trae? Estou perdendo pasta… pero hai unha realización non tanxible dentro de todo iso que para min é case como unha relixión, como unha secta. É unha cuestión de instinto, unha misión: vas por elo. Logo, relacionándoo co tema do nome, “Prinzedom” tal como está escrito é unha deformación da palabra “Princedom”, que é “principado”. Fíxonos gracia a palabra polo tema de que bueno, non somos monárquicos nin nada polo estilo, pero a palabra principado sempre alude a un concepto de segundo posto, de xuventude que non ten a experiencia necesaria para chegar ao reinado… e molounos moito, no sentido de que nos sentimos dentro do underground, polo menos na escena de Barcelona, como principiños. Que si, que todo moi guai, que ti cando levas un proxecto a cabo hai palmadas na espalda, pero logo ao final que es? Eres un príncipe, non mandas en ningún lado, tes a túa movida aí e es o gamberro da corte. Non ten máis que iso.
A partir de aí xogamos un pouquiño co rollo de “Prinz” por facer a coña ramoniana, e o tema da imaxe foi unha moi boa idea de Xulián Sambade e Sergi Vilá, que é un mozo de alí de Barcelona que é artista gráfico e fixo un pouco de asesor á hora de desenvolver a imaxe do selo. Molounos a idea de relacionalo un pouco con estes selos de techno dos anos 80 e 90, que tiñan un cover system, que lle chaman: portadas parecidas nas que cambian un ou dous datos para que ti identifiques o proxecto da banda en cuestión. Molounos porque claro, cando comezabamos cunha imaxe máis libre estaba ben, pero queremos aglutinar estilos tan distintos que cando entras nun bandcamp, na páxina web ou o que sexa, despista demasiado. Non eres capaz, é case como unha ruleta rusa na que entras e disparas a algún release a ver se sae ben, entón molounos a idea de facelo moito máis homoxéneo, e que o selo, que ao final traballa de maneira case 100% altruísta polos artistas moitas horas (porque queremos, pero moitas horas) tamén puidera alimentarse un pouco do proxecto para saír adiante. Prinzedom ao final, se nos limitamos a sacar as referencias sen coidar un pouco ese tema da imaxe seríamos como calquera distribuidora que sube as súas cousas a internet, e queríamos darlle ese punto de “se entras a facer algo con nós, tes que entender que entras a formar parte de algo”. O único que pedimos é un compromiso e que haxa unha retroalimentación, para que Prinzedom poda seguir adiante. Xa non digo crecer, para que poda manterse nese punto e seguir sendo plataforma de lanzamento para proxectos que comezan e demais.
E máis aló desa idea do compromiso co proxecto e o traballo no mesmo colectivo, que é o que teñen en común as diferentes bandas e artistas de Prinzedom? A nivel estético, de actitude, de gusto…
Home, é unha boa pregunta esa, porque é bastante variado o rollo. Eu creo que hai un punto común en certa demencia pola música. A min dáme a impresión de que case toda a xente coa que traballamos forman como unha cuadrilla de outsiders que si, que están integrados na sociedade e poden levar unha vida normal, pero se puideran cambiarían moitas cousas de golpe. Non un proceso de anos no que se fosen desenvolvendo conceptos dentro da cultura e da sociedade, senón que se puideran cambiarían moitas cousas de golpe. Isto un pouco pola actitude da xente, que nos movemos con peña que hai de todo, pero en xeral outsiders da vida. E creo que o principal que teñen en común é o que che dicía antes, esa sensación de estar como nunha misión, de “vou facer isto, dá igual o que pase, dá igual o diñeiro que poda gañar ou perder, ata que morra vou facer isto” porque é un funcionamento de instinto puro, sabes? Penso moito nunha metáfora. O outro día vin un documental brutal sobre unha especie de cangrexo que hai nunha illa non sei onde. Foi adaptándose á illa, á propia terra, e non toca o mar. Non pode tocar a auga porque afoga. Entón están sempre alí pero claro, cando teñen que poñer as ovas para as súas crías teñen que poñelas na auga. E son chamados polo instinto, van ás rochas, están xogándose a vida coas olas todo o rato pero van alí, non saben por que, é o instinto e teñen que facelo. Isto é un pouco o mesmo. Eu é o que vexo entre todos os proxectos, porque logo en tema de personalidades, forma de vida… é un mapa que flipas, hai xente moi distinta entre si. Teñen iso en común: todos os artistas de Prinzedom poderían xuntarse a cear unha noite, compartir a súa música e encontrar mil puntos en común, pero dudo que a maioría puideran compartir piso [risas]. Tiraríanse os pratos á cabeza.
Pois eu anotei dous puntos en común [risas]. Un é unha cousa que xa vos preguntei a Vietnam no seu momento. Estades en Barcelona, pero unha chea de xente en Prinzedom sodes xente galega, e tamén xente doutros lugares pero non de alí. Entón non sei se ten algún peso o feito de que moitos de vós sexades parte de distintas diásporas.
Si, probablemente. Non o vira así pero si, síntome identificado co que dis. Ao final, para alguén que non viviu en Barcelona igual isto sona un pouco raro, pero eu supoño que coa suma da idiosincrasia galega máis a suma da idiosincrasia barcelonesa (xa non digo catalana, barcelonesa) eu levo dez anos vivindo alí coa sensación de que son unha especie de semiestranxeiro. É dicir, é fácil integrarse, formamos parte do mesmo estado, se nos ceñimos ao que pon no DNI [risas]. Pero si que é verdade que eu e a maioría de xente coa que me levo sentímonos cómodos nese espazo non definido de “somos de aquí pero non”. De feito cando chega xente de Latinoamérica, amigos que teño de Venezuela, México… son xente que igual están un pouco reacios a falar contigo, e chega un momento na primeira conversación e polo que sexa dis “son de Vigo, son de Galicia…”. “Ah, non eres catalán? Ven para aquí, home” [risas]. Teñen ese tema de odio ao que é de alí, que non pasa nada, que os cataláns son marabillosas persoas, todo o mundo ten os seus defectos e as súas virtudes pero si que é verdade o que dis. É un espazo no que nos sentimos cómodos. De verdade, eu cando vivía en Galicia e tiña proxectos aquí e demais, pode resultar absurdo, pero tiña a sensación de que estaba demasiado cómodo. Eu necesitaba un pouco de mambo, que me deran paos por todos lados, ter dificultades e demais. E si, definitivamente é algo que o 90% dos artistas do selo teñen en común e non o pensara.
Era un pouco por ver esa diferenza, se vós a notades por estar aí, entre ser un grupo “de Barcelona” e ser un grupo “afincado en Barcelona”, como se le no texto do último disco de Purila Sniper.
Mola, non sei se todo o mundo o le así, pero é o que quere dicir. Eu nunca estiven interesado en poñer nunha biografía que formaba parte dun grupo “de Barcelona”. Aí hai unha discusión moi grande, porque eu atopei xente ao longo da vida que di que o grupo é de onde é. “Se estiveras en Berlín seguro que dicías que o grupo era de Berlín”. Non sei, pero non deixarías de dicir que hai un galego aí. Así que si, “afincados en Barcelona” [risas].
Ao final os grupos tamén poden marchar a outro lado.
Claro, hai grupos como os Sumo en Arxentina, que andaban por todos os lados. A min un dos meus grupos favoritos da historia deste país é Derribos Arias, e ao final son un grupo que tiña un radio de acción moi madrileño pero eran vascos. E como se come iso? Hai xente que di “estes son da movida madrileña” pero coidado, non é así exactamente. Mólame iso. Non son moi de pensar que os grupos son da cidade onde están: os grupos son das idiosincrasias que os forman. E se tes nun grupo a un tío de Berlín, unha moza de París, outro de Xinzo e outro de Barcelona é un grupo de catro lugares coas súas catro idiosincrasias, e pode estar onde sexa.
Si, agora escoitando o último de Purila Sniper, que me molou moito, tamén tiña ese aire internacional coas colaboracións. Ao final hai tantos factores que é difícil de dicir, pero non sei se as preocupacións de alguén que teña ese compoñente de non ser de Barcelona van ser distintas das de alguén que si o sexa.
A ver, é un tema peliagudo [risas] pero si, para que imos enganarnos. Eu estou seguro de que se un barcelonés tivese que vivir en Galicia encontraría as mesmas dificultades. Que pasa? Non é tan común porque o catalán non é tan dado á emigración polo que sexa. Entón é difícil xulgar esa situación, pero a realidade é que si. É dicir, eu a nivel social, por moito que trate de integrarme sempre vai haber esa diferenciación. O que nace alí ten as cousas un milímetro máis fáciles. E podo comprendelo eh, non o digo como crítica. Ao final é normal que a xente coide o seu. Estou seguro de que se viñeran tres rapaces cataláns a vivir a Santiago e dixeran: “bueno, vamos montar unha banda e comer a cidade”. Igual sería un pouco… eu cando cheguei alí con vinte anos non digo que chegase con esa actitude, era máis ben unha actitude máis naïf: “bueno, vamos montar unha banda, malo será, aquí hai grupos, salas a saco… non creo que petemos pero imos estar un tempiño facendo isto holgadamente…”. E non é así por todo. O background que ti tes nun lugar axuda moito. Eu de tocar nos meus anos de adolescente en Galicia… cando levaba cinco anos en Cataluña case tiña máis fácil montar unha xira en Galicia que no lugar onde vivía, en Cataluña. Iso di bastante da movida, pero insisto, que non se entenda como unha crítica. Creo que é normal pero si, é máis difícil se non eres de alí.
Si, que te metín nun brete [risas].
Eu opino, mentras non me pinchen as rodas… [risas].
Outro punto en común é que moitos dos proxectos son de xente que viña antes ao mellor de facer un rollo máis de guitarras, de punk ou de rock… Purila Sniper sodes ti e Puchao, estabades antes en Vietnam e Terremoto Sí, sacastes o de Yuraq Walla (Pamper, que estaba en Puma Pumku), o de SXSXSX (Zippo, en Srasrsra e Triángulo de Amor Bizarro), o de Frosties (que Xulián estaba en Vozzyow), o de Mosar (Rodi, que tamén estaba en Vietnam)… Aquí as ferramentas son case sempre as da electrónica. Por que estes cambios? Que aportan unhas ferramentas fronte a outras?
Eu aquí de entrada, as razóns de todos non as sei. Sei as de algúns, que son as mesmas que teño eu. Principalmente foi hartazgo. É verdade que as tendencias ultimamente levaron todo ao terreo da electrónica, que as bandas agora, sobre todo as bandas underground, teñen un espazo cada vez máis acotado e máis pequeno. Entón pode soar un pouco a tendencia, pero eu sinceramente estaba cansado de utilizar as mesmas ferramentas. Eu non son o Satriani, pero cansei da guitarra. Cando tiña 18 ou 20 anos decidín utilizala dunha forma e cheguei a un punto no que estaba cansado. Creo que para moita xente que estabamos metidos en bandas foi de xustiza tratar de probar con outras cousas, que ao final era música que escoitábamos pero nunca tivéramos o valor ou o tempo de desenvolver proxectos dese tipo. No meu caso eu un día xuntei con Puchao e dixemos: “joder, ti sabes todo isto de hip hop, de electrónica, de house… eu todo esto outro… son xéneros que amamos tanto e nunca fixemos nada nin que se pareza a isto”. É como que metiamos matices nos proxectos pero non máis. E arrastrados un pouco por iso as ferramentas cambian tamén. Eu estaba moi atado ao que era unha banda anteriormente. Eu podía facer cousiñas na casa, e logo chegábamos ao local e poñíase en común, e dependíamos moito dese momento en común. Que é fermoso, tamén, ter unha banda e compartir iso, pero cando acabou Vietnam, por exemplo, a banda na que eu estaba, e comecei a facer cousas máis de electrónica… é outra maneira de traballar. Empecei a explorar o mundo MIDI, as máquinas de sampler, os sintetizadores… e aí podo desenvolver un montón de ideas que antes quedaban no tinteiro e dicía “buf, é inxestionable”. Unha puta ópera rock aquí que non podo desenvolver nin con banda nin sen ela. Para min foi unha apertura de posibilidades, de facer música moito máis fácil e non creo que por iso teña menos valor. Ao final segues facendo proxectos en común con outra xente… e non sei, creo que se decidín tirar por ese punto era pola facilidade de traballar un só nun mundo no que cada vez estás máis illado. Eu fago un esforzo por manter o contacto coas amizades e demais, pero vivimos nun mundo, admitámolo, un pouco jodido. Horarios laborais… nunha cidade como Barcelona ti igual ao teu amigo da alma non o ves en tres semanas ou un mes. É tremendo iso, e ás veces tes unha impotencia de querer levar adiante un proxecto e non podes. Tamén che digo, cansamos pronto [risas]. Porque estabamos moi limitados con iso e no caso concreto de Purila Sniper un día dixemos: “isto está moi ben pero ao final non somos produtores de electrónica propiamente ditos, somos músicos”. Somos xente que as ideas xorden de quince minutos de improvisación con outro colega, por poñer un exemplo, entón decidimos recuperar a utilización de instrumentos combinándoa coa electrónica… ao final estamos un pouco en terra de ninguén, cos sintes, coas sampleadoras que compramos hai dous ou tres anos, pero seguimos utilizando o noso vello baixo, a nosa vella guitarra… e desenvolvendo o proxecto con todas as ferramentas. Eu creo que hai que ser xustos co que sintas no momento. Non é unha cuestión de tendencia, é unha cuestión de que se agora che apetece tirar por aí tiras por aí. E estas razóns non sei se son extrapolables a todos os proxectos do selo, pero sei de boa tinta que un bo número de artistas do selo pensan o mesmo.
A min paréceme razoable. Ten toda a lóxica. O que si que é curioso é que está pasándolle a moita xente á vez. Ou non á vez pero nun período de poucos anos. E moitas veces tamén é o que dis ti: ter unha banda cada vez é máis difícil. Catro persoas que cadren sen que ninguén teña un traballo cun horario estrañísimo ou marche a vivir a calquera sitio…
É que é iso, e a tendencia tamén vén de aí. Eu ás veces falo con xente que ten unha concepción da vida super conspiranoica (que a min me mola tamén pensar que hai conspiranoia polo mundo, que hai atentados de bandeira branca e movidas destas), pero ao final a tendencia non é que catro tipos collan unha revista e un canal de Youtube e fagan que todo o mundo faga non sei que. A tendencia está marcada tamén polas dificultades sociais que hai, económicas. Non é só o que pasa arredor da cultura, é todo o demais. A tendencia é a vida e supoño que aí está o punto de que pase cun huevo de xente agora. A metade por tendencia, a metade [risas] porque non quedou outra. E logo terás un 20% que non sabe ou non contesta.
A min o que me estraña é que non haxa máis cantautores e xente que canta a capela, que é a opción barata.
Si, pero bueno, acabará pasando. Estas cousas veñen e van como as mareas. Eu boto de menos… ultimamente penso moito neste selo, Nuevos Medios, de Mario Pacheco… ti ves como planteaban o tema nos 80 e tiñas a Golpes Bajos pero tiñas a Ketama nos seus inicios, os “nuevos flamencos”. Non había unha cuestión de tendencias. Gústache de verdade? Dá igual o que digan as revistas ou as radios: sacámolo. Iso hai que sacalo. Boto de menos iso. A xente di “eu teño un selo de techno”, “eu teño un selo de rap, igual podo facer un día un tema de fusión de rap con flamenco ou con música cubana, pero non me saques de aí”. Temos certa responsabilidade a xente que comeza proxectos, de marcar esa variedade. E os primeiros que temos ese defecto nós, que estamos nelo, estamos falando con xente… pero boto de menos un cantautor, alguén cunha guitarra ou cun piano só.
Con isto que me dicías do de Nuevos Medios tamén estiven pensando nesa cuestión que falades no texto do disco de Purila Sniper, desa idea das “músicas populares” (que tamén son un pouco tendencia). Tamén iso me parece un cambio… Entendo que hai un punto punk no que facedes, ou que vén desa cultura, pero parte do punk tiña (tal como o vexo eu, non sei se nas orixes ou nas derivas) unha certa autocompracencia co non ser popular, ou case unha vocación antipopular. E a min paréceme bonito coller o dub ou o hip hop, que poden ser músicas underground pero tamén populares ou de masas. E creo que nos últimos anos si que houbo un pouco o clic na cabeza de quitarse certas vergonzas, certo medo a probar outras cousas… Isto non é exactamente unha pregunta [risas].
[Risas] Non, pero mólame por onde vas. Creo que a xente acabou cansada do paradigma de que algo subversivo, algo punk, algo que vai en contra do establecido, ten que ter unha actitude moi concreta de agresividade contra o que non queres, de illamento do resto da sociedade porque non queres ter nada que ver con esa xente… O que mola da actitude punk é dicir que a máxima burrada que teñas pensada para meter nunha letra tes que metela nun tema de canto gregoriano ou nun tema de pop rollo Belle and Sebastian. E cando queiras falar de amor, faino con heavy metal, non sei… descontextualizar un pouco todo. Creo que o que lle pasou á miña xeración, que é máis ou menos a túa, finais dos 80 e principios dos 90, é que quedamos un pouco cansados do tema de que o punk ten que ser “mucha policía poca diversión”. Que si, que está moi ben para o seu momento, a marxe esquerda de Bilbao, todo ben, non pasa nada, eran brutais, pero creo que é un mensaxe xa manido e a xente necesita recibir estímulos doutra forma. É un pouco iso. O punk ao final está na actitude, na mensaxe que queres mandar, nos círculos nos que te moves… pero podes facelo con dub, con música cubana… É iso. As músicas populares, se ti es unha persoa que consumes toda esa música por que vas autoprohibirte tocar todos eses paos a ver que pasa? Non digo que teñas que dicir “vou facer un disco de músicas do mundo que vai petalo en todas as tendas Natura de España”, non é iso, é probar a ver que pasa. E probablemente saia algo guapo diso.
Arredor desta idea de “músicas populares” hai unha dualidade, que é pensar naquelo que ten orixe popular e aquelo que ten vocación de ser popular, de masas. Non sei en cal estades pensando vós.
A min gústame moito pensar as cousas así no aire [risas] e dicir metade e metade, pero é que é certo. Eu persoalmente penso que se poñemos como exemplo concretamente o disco de Purila creo que hai pasaxes, hai temas que poden ser considerados 100% un tema pop. É dicir, música popular no sentido de que é facilmente consumible para case todos os públicos. Agora ben, moitas desas cancións están construídas con elementos totalmente alleos para nós, como pode ser alguén contando unha historia das súas movidas en Liverpool ou Manchester, ou o colega que fai unha canción inspirada polas súas vivencias en Cuba, ou o noso colega que toca a guitarra e non ten nada que ver co mundo electrónico pero sabe adaptarse… é unha mestura do feito de música popular consumible para todo o mundo e cousas que, sen ser folclore, son unha reminiscencia diso.
Está guai, é un pouco o que dicías antes. Se tes unha mensaxe que transmitir, sobre todo se é unha mensaxe política como pasa no punk a miúdo, se te mantés nunha estética predicible só estás predicándolle aos conversos. Se fas algo que poida escoitar calquera pola radio… eu que sei, se pensas en Rubén Blades, ao mellor a xente está bailando salsa e escoitando un relato de abuso policial ou de desigualdade económica…
É como cando eres adolescente, igual non tes os inputs ben marcados e estás vendo unha peli que só parece entretida e logo empezas a dicir “hostiá, que aquí hai unha mensaxe que flipas detrás, que isto é máis antisistema que a nai que o pariu…”. A min mólame moito. Co disco noso hai un exemplo moi claro, un tema que se chama “Buga Phantasma”, que é bastante pop, e é o que máis tempo levaba escrito… e eu fixen a proba de ir poñéndollo a peña que non ten que ver co meu círculo, familiares, peña que coñeces no curro… que son de círculos totalmente distintos a ti e mólame moito ver a reacción de que empeza o tema pop, todo potable, e de repente chega unha frase que di “¿dónde está tu Jesucristo ahora?”. E entón é como… mólame que a xente de repente diga “e isto?”. Parecía que ías falar doutra cousa pero non precisamente disto. Non o vexo como unha gamberrada nin nada pero si como o que dis ti de non predicar aos conversos. A forma é o que pode atraer a uns ou outros, e se fas o mesmo de sempre só vai atraer aos de sempre.
A min é o que me parece guai, aínda que teñas outra vocación (que evidentemente non es a gran industria cultural) distinta á de vender, si que tes a de transmitir unhas mensaxes, e está guai xogar con formas…
É un cambio. Non se me ocorre ningunha metáfora, son de metáforas moi enrevesadas eu…
Desta volta no documental do cangrexo non atopas? [risas]
[Risas] Non. É como… Se a min me levan dando toda a vida algo nun formato non sei como quero que sexa o cambio, pero quero que cambie. Quero dicir que a tradición está moi ben, está moi ben sentirse cómodo coas cousas, pero non hai nada como saír da zona de confort para aprender e ter unha vida moito máis sana, onde comprendas mellor todo e poidas manterte lonxe da demencia. Para min iso necesita de que unha mesma mensaxe… non que sexa sempre a mesma mensaxe con distintas formas, senón que as propias formas vaian provocando unha mutación desa mensaxe. Pra min, se te aferras a algo toda a vida, a un ideario, a unha forma de transmitilo e de consumilo… con todo o respecto á xente que o fai, creo que estás limitado.
E no teu caso, eses cambios na forma de que cambios na mensaxe cres que foron acompañados? Escoitando os de Casper Ego dá a sensación de que hai un xogo un pouco de personaxe, aínda que en Vietnam xa empezabas a rapear nalgúns temas e iso tamén leva a unha actitude diferente porque as letras rapeadas soen ser máis longas, a entonación falada é outra… non sei se che leva a dicir distintas cousas.
Eu creo que si, totalmente. Pero por moitas razóns, tamén por razóns técnicas, de que eu facendo mil locuras na guitarra non son capaz de estar cantando todo o tema enteiro. Tiña que elixir momentos nos que podía meter baza e soltar aí as miñas historias. Pero si que é verdade que a forma modifica a mensaxe, o significado e tamén a propia forma da mensaxe. Non sei moi ben como explicalo, pero é como… ti queres transmitir unha idea, un discurso que tes preparado de 5 minutos, e ti non podes expoñelo igual no ferry Vigo-Cangas que nunha aula nun colexio concertado, que nunha aula nun colexio público, que no medio do monte… cada lugar ten as súas necesidades e tes que saber chegar á xente á que queres chegar nun momento dado. Entón as modificacións van por iso, creo, polas circunstancias. A forma que elixes, a situación… modifica o ánimo incluso da mensaxe, a túa perspectiva propia, xa non só a maneira na que o queres transmitir senón a túa propia forma de entendelo. Unha situación máis relaxada pode darche unha perspectiva máis ampla do problema que tes, a título persoal ou como sociedade, que se estás sempre alterado, que vai ser todo “ás barricadas”. Entón si que modifica e de forma positiva ademais, porque senón estás aferrado ao librillo de toda a vida [risas].
Pois nada, creo que só me quedaba algo máis atrás ese lado de Prinzedom, que era que me explicases como vos organizades, a nivel de reparto de traballo, a nivel económico… como funciona o selo. Puf. É un pouco cambiante tamén. É dicir, os obxectivos que marcamos en cada fase fan que as labores se distribúan dunha forma ou outra. Si que nos últimos tempos tivemos xa unha estrutura máis ou menos ordenada pero que está en fase de probas. Aínda que eu teño a teoría de que no underground todo está en fase de probas. Non podes aferrarte a nada. Si que hai labores que por cuestión de talentos ou de formación hai persoas máis preparadas, pero para resumir… Prinzedom ao final está levado por catro persoas, os catro galegos, e logo temos satélites que axudan, como antes nomeaba a Sergi Vilà, que fai o tema do cover system e o asesoramento con todo o tema de imaxe… e logo dentro do selo en si, da peña que non son satélites e estamos toda a semana currando, basicamente están Xulián e Carba (Miguel Carbajal), un pouco adicados ao tema da imaxe e de buscar formas de merchandising que sexan curiosas e non facer sempre o mesmo da camiseta do grupo… Buscar algo curioso que esperte outros estímulos no público. Puchao encárgase dos temas loxísticos, económicos… a cara menos amable deste pseudo business [risas] e eu levo un pouco o tema coordinación e iso, darlle a tabarra aos artistas para que curremos dunha maneira comprometida, sabendo onde están e que queremos facer, para que non haxa confusións. Ás veces danse situacións nas que dis “hostiá, este tipo estame a falar como se fósemos Warner ou Sony”. Creo que hai que explicarlle onde está, hai un compromiso, que creo que nun proxecto onde as prioridades non están nin no diñeiro nin na popularidade o compromiso é o máis importante. A partir de aí, independentemente de que cada un ten a súa labor, é bastante anárquico. Non sei se é bo ou malo, todos nos metemos no traballo dos demais, hai máis ou menos un certo consenso (non pode haber un consenso do 100% sempre), e é iso, unha organización bastante solidaria, no sentido de que eu que sei, se alguén ten que encargarse dun aspecto de imaxe para o selo e eu, que non teño formación, vai levarme o dobre, non me importa: fágoo. A cuestión é sacar as cousas adiante, a cuestión é mostrar un respecto, un compromiso absoluto pola peña que quere sacar algo contigo, e compartir experiencias, e ir a unha festa que organizas, un festi con varias bandas para coñecer os demais do selo… A nivel organizativo é iso, cada un ten as súas labores pero somos todos un pouco… Prinz [risas].
Fun ao Diario Cultural Zeta da Radio Galega hoxe e falei con Antonio Méndez un anaco sobre locais autoxestionados e concretamente sobre o Liceo Mutante e Acéfala, porque son os dous dos que me sinto máis próximo e quería saber como lles vai. Para iso, falei con Sara Pena (da asemblea do Liceo) e Teo (da de Acéfala). Podes escoitalo neste enlace (aquí o programa enteiro, no que tamén saen Begoña García Alén e Andrés Magán e as memorias de Margarita Ledo de cando tiña vinte anos), ou ler a versión en texto (que vai cun pouco máis de detalle porque non se me dá ben sintetizar) aquí debaixo. Revisei a ver se atopaba fotos sendo feliz no Liceo e atopei algunha, como a que encabeza o artigo. Aínda así, para chegar a falar deste tema comecei con este tema de Franco Battiato e dando un pequeno rodeo.
Antes de nada quero falar dos karaokes. Desde aquí quero mandarlle un saúdo aos meus karaokes favoritos, que seguro que están pasándoo mal: o Makumba de Santiago, o Sitio Distinto de Santa Cristina e o Michelena de Pontevedra. Gústame moito cantar e gústame moito ver cantar á xente que quero, e ás veces tamén á xente que non coñezo, porque nos karaokes hai momentos nos que se expresan cousas cunha liberdade estraña que non hai noutros lugares, e créase ás veces unha empatía bonita entre a xente.
Aquí con Xacobe no karaoke de Pontevedra despois de ir ao Liceo
Viñen entón falar dos karaokes? Non, os karaokes eran unha metáfora. Isto que dixen creo que é certo, pero realmente ao falar dun sitio no que se expresan cousas cunha liberdade estraña que non hai noutros lugares, e no que se crea unha empatía bonita entre a xente, estaba pensando no Liceo Mutante de Pontevedra, que é un espazo autoxestionado no que tamén se canta, e que me fai mil veces máis falla que os karaokes. Desde marzo só puiden ir por alí unha vez, e penso moitas veces en como estarán. Non o penso tanto polas ganas de ir ver un concerto como pola idea de que estar alí é estar nun sitio no que sempre se aprende da actitude da xente, que é xenerosa e é curiosa e é crítica. Quero moito á xente que está alí, incluso á que non coñezo de nada, e quería usar esta sección de escusa para saber como está a xente do Liceo.
Sara: A volta á actividade logo do peche de marzo foi moi dificultosa, porque dentro da incertidume que tiñamos todas, nós ademais non encaixabamos en ningún dos modelos propostos polas institucións. Había cambios permanentes nas normas, e nós tivemos que facer un esforzo moi grande para atopar unha fórmula na que estivésemos cómodas e poder ofrecer un espazo seguro para todas. Houbo que reestruturar os espazos, cambiar os aforos, cambiar os protocolos para a entrada, houbo que facer equipos de limpeza e desinfección moi esixentes… e bueno, fómonos adaptando e cambiando en función do que funcionaba e do que non, e conseguimos ir facendo algo.
Seguramente os problemas polos que conta Sara que pasa o Liceo son parecidos aos de espazos e asociacións semellantes, sobre todo nesa cuestión de que as administracións case nunca pensan en poñer as cousas fáciles ao traballo asociativo e voluntario. O que representa para min o Liceo para outra xente pode representalo o Buril en Sarria, ou o Fuscalho na Guarda, ou un ateneo libertario ou un centro social okupado. Por iso tamén quixen saber como estaban en Acéfala, un espazo autoxestionado na Coruña que tivo a mala sorte de ter previsto abrir en abril. Acabou abrindo en xullo, e falei con Teo para que contase un pouco como foi o asunto.
Teo: O feito de que abrísemos entre o confinamento duro e o confinamento máis brando que hai agora, fixo que ao ser un espazo novo non chegase a tanta xente, ao mellor. Non puidemos darnos a coñecer tanto, non puidemos abrirnos tanto á cidade ou ao barrio para que a xente nova nos coñecera e se unira ao proxecto, e bueno iso tamén é unha boa faena. Outro punto importante que creo que se derivou de toda esta situación é que Acéfala está pensado como un espazo físico. É a esencia do proxecto, o feito de ter un lugar, un sitio de encontro, un obradoiro físico, e realmente unha das cousas que nos pasou cando tiñamos asembleas virtuais falando sobre este tema baralláronse cousas como facer certos eventos online, pero non tiña moito sentido.
Neste punto na radio fixemos unha pausa para poñer exemplos de como sonan estes espazos. Unha das veces que estiven en Acéfala estaban no medio dunha sesión de P.I.L.A., que é unha especie de clube de encontro para experimentar facendo ruido e electrónica caseira. Había unhas cantas stories no seu Instagram dese día e serven para facernos unha idea. Para min foi curioso (pero moi bonito) achegarme ao local de Acéfala, nun baixo xunto ao mercado de Monte Alto, e ver dentro xente dando golpes a obxectos metálicos e conectando cables. E tamén esa idea de aprender cousas en común. Creo que a autoxestión fai que o centro das cousas non sexa un intercambio económico, e que no mellor dos casos non participemos na cultura só como un público pasivo, senón que todo o mundo teña gana de contribuír á comunidade. De feito, o Liceo non só acolle eventos senón que é un espazo ao que a xente tamén ten ido a facer radio, serigrafía, obradoiros, a traballar na horta… e que serviu de entorno para o traballo de grupos como Cuchillo de Fuego, Urro, Unicornibot, Montclair, Columna Vegana ou Meus, así que pode soar así, cunha euforia particular:
Sara: Algo que foi vital neste tempo, non só foi facer ese esforzo de organización interna senón organizar cousas con outros colectivos, como a festa que organizaron no Colapso de Compostela a finais de agosto, que nos mantén vivas hoxe en día, a nivel tanto económico como de enerxías. Tamén Alouette Machine cos seus obradoiros e o seu apoio no calendario, etcétera, e todo o apoio que sentimos sempre, na xente que está mercando na tenda virtual…
Estes espazos son, necesariamente, espazos. É algo que me comentaron tanto Sara como Teo, que explica que en Acéfala querían combinar a programación para o público co uso do local como un obradoiro, un estudio colectivo para os seus membros, e o confinamento “minou un pouco os ánimos para achegarse, comezar proxectos individuais alí…”. Pero estes espazos son tamén comunidades de colaboración que seguen existindo na distancia, e son moi necesarias porque moitas veces ao pensar na cultura pensámola, por inercia, como se fose simplemente unha serie de obxectos de consumo dos que queremos dispoñer. E iso existe, porque existe unha industria e existen uns oficios que necesitan de atención e medidas que os coiden co mesmo respecto que a calquera outro. Pero fóra da industria cultural existe moita cultura, que ofrece maneiras de pensar, de facer e de vivir que non están nos contextos profesionais. Na miña experiencia, alí pasan outras cousas. Pregunteilles a Sara e Teo polas semellanzas e diferenzas entre o asociacionismo e a industria cultural.
Sara:Non coñezo polo miúdo as necesidades da industria cultural aparte do evidente, do drama que é este parón de tantos meses, pero penso que quizais poida ser unha diferenza que nós temos unha necesidade enorme de estar xuntas, o colectivo que somos. O Liceo é un espazo no que se xeran certas sinerxias a través do contacto diario no noso local, nas asembleas, antes e despois dos eventos, nos días que se vai limpar… creo que sempre pensamos, sempre defendimos que o Liceo é un espazo especial porque é un espazo no que estamos xuntas e de aí xorden cousas marabillosas.
Teo: A principal diferenza entre o que pode ser o asociacionismo cultural e a industria cultural neste momento, eu penso que o principal sería sinalar que nós non facemos isto para vender, para subsistir como pode facer un artista, un espazo como un museo, un café cultural ou un teatro. E ao fío disto veume á cabeza o tema da falta de espontaneidade, que é o que se deriva desta situación, á parte da falta de presencialidade física. Neste tipo de proxectos asemblearios, de asociacións culturais, de centros sociais, creo que o factor da espontaneidade está moi presente e é esencial.
Sara: Seguro que temos esas semellanzas de que necesitamos pagar as facturas, necesitamos pagar o aluguer, que é altísimo… Quizais esa desesperación polos cartos sexa algo que teñamos en común. Pero insisto en que creo que nós necesitamos algo máis aló, porque non facemos unha simple xestión de eventos para que sucedan, senón que é unha actividade voluntaria, un compromiso grande que temos para que iso exista no que non estamos recibindo salarios nin nada polo estilo e si moita satisfacción. Antes, polo menos.
Todos estes meses sen poder ter moito contacto coa xente fixéronme pensar na falta que me fan estes lugares e esta comunidade, que son sitios fondamente humanos e moi divertidos, nos que pasan cousas inesperadas e se forman vínculos intensos. Como os karaokes, pero máis. Se cadra non fun quen de explicalo ben dabondo, pero hai varias cousas na rede que poden axudar a comprender o traballo e as sensacións que hai nestes espazos. Vou dicir tres: o episodio sobre o Liceo do podcast Mundo Estrella (que conduce Edi Pou), o documental Mutantes de Álvaro Larriba e a canción “Xente bonita”, de Lamprea Explosiva. Non esquezades axudar a estes espazos nos momentos complicados, que logo devólveno con creces.
Bolsa de patacas 
