Entrevista a Sr. Anido

Esta entrevista fixémola no Café de Macondo da Coruña, entre dous membros do consello editorial do Cosmonauta Tropical que quixeron figurar como tal e non cos seus nomes propios e eu, o que pode facelo confuso nalgún punto. Falabamos de “18”, o disco de Sr. Anido & Sra. Álvarez que daquela estaba gravado pero aínda non editado, pero tamén de moitas outras cousas inspiradoras que a sensibilidade e sabiduría de Rafa filtra para nós. Logo fixen unha nota de prensa do disco da que quedei moi orgulloso e que tamén incluín aquí.

Con: Cibrán e o Cosmonauta Tropical.

“Ha llegado a nuestro planeta un ser procedente de otra galaxia / No intentará abducir a nadie, no intentará desintegrar a nadie / Ellos son la amenaza, son los llamados seres humanos / Los persiguen por el barrio, nunca entenderán a este ser extraño / Dejo ya este planeta, ya he visto demasiado / Nunca jamás volveré a la Tierra, no quiero oír hablar de seres humanos”.

(“It came from outer space”, Sr Anido)

A David Bowie deulle unhas ostias un amigo porque o enganou para roubarlle a moza e logo acabaron usando para el a metáfora do extraterrestre porque lle quedou unha mirada estraña cun ollo de cada cor. Quizais tamén se aplicaba logo á súa mirada sobre as cousas e deu lugar a esa figura distante e intanxible. Cando Sr Anido canta sobre o extraterrestre, conta como os humanos o atacan por ser diferente. Como todos os artistas, Rafa Anido non é convencional, non encaixa na normalidade, pero non se distancia. Velo tocar transmite unha sensación de pureza, como se realmente estivera fundíndose coa música, como un místico. Como se as vibracións foran de ida e volta, sérvenlle para expresar o que sinte e como antena para captar no cosmos posibles respostas. É un pouco jipi falar nestes termos, sobre todo dende unha época na que está mal visto crer nas cousas, pero ao ver e escoitar a Sr Anido queda fóra calquera parafernalia que poida rodear á esencia de facer cancións ou arte. Hai unha xente participando dun mesmo acto, dun ritual, probablemente polo simple pracer de facelo. Xérase un ambiente extraterrestre no que cada un é cada un pero todos nos entendemos. Nesta conversa houbo un ambiente parecido, puro e sincero.

Cibrán: Quería ver que intención tes ti cando fas música, que che dá facer cancións?

Sr Anido: A ver, eu cando empecei con isto, cando empecei a tocar de feito, realmente necesitaba algo que me axudara a sobrevivir, porque non atopaba nada que me motivara no que me rodeaba. Estaba realmente frustrado con todo. Non é que levara unha vida mala na miña familia, pero non atopaba ningún tipo de aliciente para nada. Foi cando empecei a tocar cos meus colegas, co meu irmán… E aínda con iso eu necesitaba algo que me dera a oportunidade de expresarme eu totalmente. Expresar as miñas ideas musicais, plasmalas e poder sacalas adiante. Foi cando comprei o catro pistas arredor do ano 1998 e empecei a gravar as maquetas con ese aparato na miña casa, con instrumentos que me iban deixando… A pregunta era entón que por que fago isto?

Ci: Si, ou que significa para ti a música, que che dá.

Sr: A ver, agora mesmo estou cunha etapa, nestes últimos anos, na que non sei se realmente a música me dá xa o que eu buscaba. Pero dos vinte anos ata os cuarenta, para poñer unhas cifras redondas… era todo para min. Estudar ou traballar para min era o mesmo, unha obrigación pola que tiña que pasar, pero despois era o fin de semana e poder ir a bares que puxeran música e escoitala, aparte da que eu escoitaba na miña casa… Emborracharse co alcohol, ensaiar e facer música… Creaba como o meu propio mundo, no que eu me entendía. Non había ningún impedimento, ningunha barreira para min. Porque eu sempre vexo… bueno, xa che digo, non vivimos no peor país do mundo nin moito menos, pero sempre me vexo oprimido pola xente, pola sociedade. E na música vexo que hai liberdade. Ti se vas a un concerto estás libre de calquera cousa, tanto tocando como participando no público ou organizando concertos. Ves un ambiente de liberdade que non hai noutras esferas da vida e eu sempre busco iso. A música deume a vitalidade ata agora, que estou nunha etapa de crise… sigo na música pero non me enche tanto como ata agora, que era practicamente o único que me importaba, o que me daba a ilusión para seguir vivindo. Escoitala… porque realmente a música, cando falan de que morre tal fulano, a min sinceramente dame igual. Non o coñezo de nada, non me supón nada, pero se teño os seus discos, a súa música, eu na miña casa podo interpretala ao meu gusto. De feito a veces fago as miñas letras propias sobre as letras que hai dese grupo. O que a min me…

Ci: … o que che suxire…

Sr: Si, eu recordo que de rapaz poñía os discos e estaba como nun estado de trance, hipnótico incluso. Estaba fóra de todo. Escoitaba a canción, o grupo, e metíame dentro dela. Escoitaba música por cascos, estaba meu pai vendo a televisión no salón, e eu enchufaba os cascos na cadea, poñía un vinilo ou un cd e estaba escoitándoo repetidamente. Unha canción ou un disco todo o rato, dentro dese mundo. O demais non me importaba. Estaba como quería estar. Despois claro, o tema do alcohol cando salía, ir a bares onde puñan a música… Gracias ao alcohol estás aínda máis así… E bailar, escoitar a música… de feito moitas veces o que me pasaba era que ao mellor estaba nun sitio e non me importaban as conversacións. Se estaban poñendo boa música só me importaba beber e escoitala, non falar coa xente. Iso tróuxome ata aquí. Senon non sei se estaría aquí, ou estaría, pero non estaría… ben. Non había nada que me motivara.

Ci: E o que dis de que agora estás en crise con iso, por que che sucede?

Sr: Estou nunha crise vital, porque claro, ese comportamento levoume a comportarme durante moitos anos como un rapaz de 22 anos. E cando os anos foron pasando… ata os 30 anos podía ter 22 anos, ata os 35 tamén, pero aos 40 xa non. Houbo aí como un crac, que me está dicindo que podo seguir indo a bares, seguir indo a concertos… pero non podo pretender emborracharme así. Xa non me senta tan ben o alcohol como me sentaba, as resacas xa non son as mesmas… A música tampouco me chega tanto como me chegaba. Agora teño a posibilidade de poder mercar en vinilo os discos que sempre admirei e tiña en cinta ou en cd. E cando os teño na casa non escoito compulsivamente a música como facía antes. Basicamente é iso, non podo ser un rapaz de 22 anos toda a vida. Non pode ser, é imposible. Entón aí está habendo como unha especie de adaptación. A miña mente e o meu corpo xa non aceptan ao mesmo Rafa.

Cosmonauta Tropical: Pero se ti buscabas na música unha forma de evasión da realidade, agora entendo que o que estás buscando é enfrontarte a esa realidade. E entón decidiches suprimir a música desa ecuación?

Sr: Pode ser, porque chega un momento en que non te podes evadir da realidade. Eu sigo vivindo no mesmo sitio do mundo no que vivo, no que está habendo cambios… Non podo evadirme da realidade, a xuventude infinita esa non existe. E eu vexo casos de xente que non acaba ben. Chegado un punto, para non ser un pureta doloroso, ti tes que cambiar…

Ci: É que agora cando estás falando de xuventude estás falando duns certos hábitos, que teñen que ver con saír e beber…

Sr: Exactamente.

Ci: Eu aínda non envellecín, non sei, pero unha cousa que me preocupa é como envellecer sen ter que renunciar ao que agora lle dá sentido ao que fago. Entón si que penso que máis que ver cos hábitos ten que ver con conservar a ilusión sobre as cousas. Supoño que cando te fas maior tes menos capacidade de sorprenderte porque viches máis cousas, pero si que penso que hai artistas que o conseguen… Non sei se ten que ver co rock and roll, que sempre se asociou moito ao xuvenil. Porque noutros tipos de arte imaxino que non hai o mesmo conflito. Seguen creando ata que morren e non se ve como unha crise ou un pureta triste, raro ou fora de lugar.

Sr: Si, eu creo que se achega bastante ao que estou falando. De feito nos últimos tempos, a xente coa que me movo xa non é só xente do mundo da música. Estou con outra xente dentro do que é a arte, a miña parella faime ver que na expresión artística hai outras posibilidades. É o que dis ti, non solo o rock que é moi directo e moi intenso. Hai outras opcións e non tes que acabar como eu non quero acabar. Que eu respeto a todo o mundo, pero non quero acabar como o cantante de Obús. Non quero acabar con greñas, 60 anos e pantalón axustado. Paréceme ben se el é feliz así pero eu nunca vou estar contento con iso. Entón estou buscando o meu camiño. Cheguei ata aquí e estivo moi ben, e vou seguir, por suposto, pero non é o mesmo. Estamos aquí, e noutra época eu xa estaría desexando ir a emborracharme. E ao mellor non é algo que agora me interese moito. Ao mellor voume para a casa despois. A pregunta era… que que me motivaba. Pois nese momento da miña vida foi iso. Segue sendo algo para min moi importante, pero xa o tomo doutro xeito. Supoño que en parte tamén foi pola gravación deste disco, que para min foi algo moi duro.

Ci: En que sentido foi duro? Polo que se alargou?

Sr: Claro, foi estar alí moitas horas, moitos días… eu entrei nunha etapa xa… non provocada por isto, pero entrei nunha etapa de ansiedade, estrés, de ter que medicarme algún mes… E non estaba para iso. Pero tiña que seguir porque sabía que senón podería quedar aí parado. Non por Javi, que é unha persona marabillosa, pero podería quedar parado. E para min quizais sexa o proxecto máis importante que poda facer na miña vida, e non podía permitir que iso fracasara. Entón estiven aí en condicións moi malas, moitas horas alí, en moitos momentos sen saber o que estabamos facendo, pero estaba alí.

Ci: Porque canto tempo levou realmente?

Sr: Tres anos. Sumando todas as semanas que estivemos, máis de trescentas horas… Semanas enteiras, xornadas de oito horas… De feito antes ía a un estudo a gravar e para min era marabilla, e agora…

CT: É posible que teñas unha depresión post-parto?

Sr: É posible, si.

CT: E por iso o ves todo tan negro?

Sr: Non, non o vexo negro. Sobre o que preguntaba Cibrán, eu dinme conta de que non era a mesma persoa. Foi unha conxunción de varias cousas. Eu pensaba que era o mesmo, pero non o son. Iso valeume ata aquí, estuvo moi ben, pero agora necesito outras cousas. Tróuxome ata aquí moi ben a verdade, toda a xente que coñecín tocando, todas as sensacións que me produciu a música… para min son momentos de éxtasis, ir a un concerto, escoitar algún disco… Foi do mellor que me pasou na miña vida. Non sei se haberá outras cousas que poidan chegar a iso, pero para min saír unha noite, ir a varios bares, escoitar boa música e emborracharme era un momento de éxtasis vital. Se cadraba que tivera unha parella que tamén lle gustara e poder compartilo con ela… non necesitaba un tripi nin nada. Xa o tiña eu no corpo (risas).

Foto de David Tombilla

A relación co público

Ci: O que estaba pensando é que claro, agora estás falando do que che aporta a música con respecto a ti mesmo, e tamén como oínte. Ti á hora de crear pensas no que vai interpretar o público? Como che gustaría que o público entendera o que fas?

Sr: Home, eu a visión que teño de cara ao público é que non lle interesa a ninguén. Penso que son unha persoa que é totalmente anónima… Bueno, anónimo non, pero que se coñece en ámbitos moi reducidos por moi pouca xente. Teño unha visión bastante negativa, non lle interesa practicamente a ninguén o que eu fago. Aínda que non me guste, non teño unha visión optimista para nada.

Ci: Pero incluso dentro da xente á que si lle interesa…

Sr: Iso é pouca xente. Eu sobre todo os últimos dez anos compartín ao principio a escena ou como se lle queira chamar con moita xente que despois chegou a ser coñecida. Mentres que o que fago eu non chega a ningures. En certo sentido teño unha visión negativa. Non me importa porque vexo que hai xente á que lle gusta de verdade e iso xa me chega para sentirme ben. Non lle dou moita importancia, porque as letras que eu poida facer, ata que punto a xente as escoita? Estes días fixéronnos unha entrevista de Travesti Afgano e preguntábanos o tipo “bueno, tedes aquí a Rafa, que supón iso…?” e a miña resposta foi que non supoñía nada. Porque realmente aínda que sexa coñecido en ámbitos pequenos non son ninguén na música como para supoñer un peso ou algo no grupo. Non vexo que sea relevante. Que che vou dicir? Sigo facendo música e esa visión tívena sempre. Tamén é moito pola miña forma de ser, unha persoa tímida… Non sei se queres profundizar máis por aí…

Ci: Non, era iso. Supoño que a maioría das veces a motivación da xente para facer algo creativo é por un mesmo, para expresar algo… pero queiras que non, cando o sacas fóra e vai a outra xente pensas no que che gustaría que a xente entendera…

Sr: Claro, exactamente.

Ci: … e eu penso que pode ser frustrante que a xente se faga unha idea do que fas que non se corresponde coa que ti tes.

Sr: A min estame sonando a cando hai dez anos tocábamos Jiménez del Oso sen baixo. A xente fixábase que era guitarra e batería, fixábase que non había baixo. E era como, joder, non inventamos nós isto, hai moitos grupos que non teñen baixo. E moita xente só se fixaba niso. “Hostiá, fixeime que non tedes baixo. Non entendo como non tedes baixo”. E eu dicía “pero tío, fixaraste na música, non en se temos baixo ou non temos baixo”. Pero claro, todo depende tamén do mundo no que vivimos. Galicia nos últimos tempos evolucionou algo, pero claro, que te podes atopar indo a tocar por aí? É como unha especie de abismo. Se tes unha certa repercusión… Vén a segunda parte, que é que se tes éxito e eres coñecido, que sucede aí? Pois non é tan bonito. A xente vaite ver pero non vai polo que fagas, solo vai polo que supós. Entón aínda é peor, entendo eu. Cando non eres moi coñecido a xente non che dá importancia porque non eres ninguén, non te valora. Pero cando eres famoso entre comillas e te van ver, a maioría vai porque dixeron ou din que é tal grupo e que fai iso. O outro rollo por un lado é frustrante, pero que lle den polo cú. Eu sigo facendo a miña historia durante anos e sigo con moita ilusión. Creo que non perdín a perspectiva do que quero facer. No mundo anglosaxón supoño que será distinto. Pero aquí a xente que vai é moito diso, vai ao tuntún. Igual que vai a un concerto gratis a verte a ti vai a outro que paga vinte euros e fai o mesmo. Non sei ata que punto me gustaría estar no outro lado. Eu fago un análisis do que eu vexo, pero non é que me sinta frustrado. Non me sinto mal, simplemente vexo que eso é o que pasa.

CT: Pero entón ti pensas que é unha pelea solitaria seguir co tema da música? Ao final non é máis importante a xente que coñeces? Aínda que sexa unha cousa minoritaria, non che dá a sensación de que a cousa está funcionando ben na túa vida?

Sr: Claro, joder. Eu creo que ao mellor entendín mal a pregunta. Preguntaba iso?

Ci: Si, non sei. Non tiña unha resposta pensada (risas).

Sr: O que estás falando ti, a nivel personal, claro que si, a felicidade é moi grande. Toda a xente que coñezo, que coñecín e todo o que compartín e comparto, todo o que sinto… Iso non o vai haber noutros ámbitos. É pouca xente ao mellor a que lle interesa, pero a esa xente si que lle interesa de verdade. Si que te apoia e si que te aprecia. Ti coñeces outra xente, transmíteslles a eles e eles transmítenche a ti… Porque ao fin e ao cabo a música, como tantas outras facetas da cultura, é iso. Aínda que o queiran vender como outra cousa, que queren vendelo como que é un negocio, non é certo. Antes de que existira o capitalismo a xente xa tocaba, pintaba e se comunicaba entre eles. Era o que se facía. É a miña concepción da música e de calquera tipo de expresión artística en xeral. O rollo é o que dis ti, Cosmonauta.

CT: Eu penso que é unha idea moi importante, empezar a olvidarse do tema de “chegar a” ou “facer”.

Sr: Bueno, pero iso inflúeche. Porque ao final,a fin de contas, vives onde vives…

CT: [falando consigo mesmo] E ademais cando fas un produto e o publicas… Porque unha cousa é se o fas para ti mismo, pero se o publicas é porque queres chegar a un público. E tes que facer esa mensaxe comprensible… Si que hai un rollo de “eu creo porque necesito expresar”, pero tamén porque necesito conectar con alguén.

CT: Aí hai unha contradición, porque fas un produto que sacas ao mundo, pero tampouco esperas que sexa un gran produto comercial. Queres que haxa un grupo de xente que o entenda, pero que queres que haxa, cincuenta, cen?

Ci: Eu creo que tampouco limitas iso. Eu penso que fas unha cousa sincera, que é como ti queres, e que chegue ao maior número de xente posible.

CT: Ao maior número, de verdade? Ti queres que todo o mundo o teña, que todo o mundo o vexa, que o teña na súa casa…?

CT: Queres conectar…

CT: … con xente da túa xeración, ao mellor?

CT: Non, con xente que se tiveses a oportunidade de coñecer na vida real conectarías. E se fas un produto e o publicas eu penso que é iso o que tratas de facer.

CT: Para min si, pero penso que hai unha pequena contradición aí.

Sr: A ver, eu vouvos poñer un exemplo. Cando se fan os rollos de autoedición no Liceo, as feiras de deseño e tal, é moi frustrante ver xente que non vendeu case nada ou vendeu moi pouco. Non sei que carallo de comparación estou facendo, pero é moi chungo, sabes? Porque ti fas unha obra que mostras alí, que levou traballo, e por desgracia se tivera máis visibilidade poderías vender todas as túas pezas, os exemplares dun libro ou unha serigrafía. E hai xente que por desgracia vende unha ou dúas e nin lle dá para os gastos do que está facendo. E dache a sensación de “que carallo estou facendo?”. “Para que carallo estou aquí?”.

CT: Eu penso, co tema do fanzine, que cando non vendíamos ningún era como jodido. Están aquí na casa, non os le ninguén… e facémolos para que a xente os lea. Pero eu agora, no noso punto, que non somos famosos en absoluto pero hai xente que o le, con eso estou contento. Pero en realidade, ese é o obxectivo da xente cando fai algo? Ou mola máis vender mil, ou dez mil, e non coñecer a ninguén de quen o le? Ou mola máis coñecer a quen o le e despois que che comente…?

CT: Mira, cando nos compraban tres fanzines, eu sabía que esa xente o ía ler. Pero agora que nos compran cincuenta eu xa non sei.

Ci: Eu creo que cando chegas a un público máis grande é como o que dicía Rafa antes de ser un grupo coñecido. Non sabes como o vai recibir a xente porque perdes o control, pero creo que tamén é unha cousa que tes que asumir cando fas algo creativo. Para min o interesante como espectador, lector, oínte, é chegar a unha obra que a min me poida facer un cambio ou influir de algunha maneira. Hai moitas cousas que me teñen influido e o autor non ten nin puta idea de que me teñen influido, porque é un disco dun señor que morreu hai 30 anos ou o que sexa. Pero iso non quita que sexa importante para min. E se un disco que fixo un señor en Liverpool no ano 73 de repente é importante para min é porque houbo unha maneira de que iso chegase a un público moi amplo. Cando chegas a moita xente haberá moita que o reciba de forma banal, pero tamén se incrementa a cantidade de xente para a que pode ser importante. E para min é o sentido de sacar algo fóra.

CT: Pero tamén é contraditorio.

CT: Ao final é ser capaz de facer un obxecto sagrado…

Ci: Si, supoño que para un mesmo facer arte é sempre algo sagrado. É importante para quen o fai. Se é importante para alguén máis xa é a ostia. E si, é contraditorio…

Sr: É perigoso. Quero dicir, á hora de esforzarte por sacar ti o teu, o nivel de frustración que podes chegar a ter pode fundirte. Eu estou pensando, por exemplo, neste rapaz de Vigo que tiña un proxecto que se chamaba O Fillo Pausado. Claro, non o coñece ninguén, é increíble. É increíble tamén que ese pavo gravaba os seus discos a finais dos 90, no estudio, pagaba as copias, a edición e todo, e non se sabe nada del. Eu vino pola rúa. Por un lado quixen ir falar con el, pero non sei, non o vin así moi… Pensei, “como estará este tío agora?”. Antes movíase por Vigo, agora creo que nin eso… Tiña un nivel de creatividade brutal. Realmente apostou moi forte co seu primeiro disco, fixo 500 vinilos e non sei se vendería 80.

CT: Non, non…

Sr: Se vós o escoitades, seguro que ides ver algo aí. E como estará hoxe? Víase que no seu momento apostaba forte e non tiña a repercusión mínima para ir tocar a algún lado ou facer algo. Chamábame a min para ir tocar e eu dicíalle “neno, eu que che vou ofrecer?”. Eu ás veces intentaba, pero non sei se chegara a facerlle algún concerto fóra de Vigo. Nunca fun capaz, que eu nesa época non tiña aínda contactos ou o que fose para poder facer algo. E iso, estame vindo á mente porque o vin por alí pola rúa e hai un mes escoitei o seu disco. E dixen que eu así non quero acabar, eu quero chegar ata o final coa miña teima. Non podo frustrarme. Vexo moita peña e logo dis, claro, é que que cantidade de discos (xa non digo maquetas) se poden quitar en España a día de hoxe, en cd ou en vinilo, e non saber nós nin que existen? E poderían interesarnos! Moitísimos, centos. E que pasa con esta xente? Frústrase e desaparece, porque di “esto non é o meu, aquí non pinto nada”. Entón eu cando estamos falando das ilusións non estou disposto a frustralas. Por iso esa capacidade de pecharme e quedarme un pouco aí tirado.

CT: Eu o que penso é que ti cando fas unha obra de arte e tentas comunicarte co resto do mundo e sacas algo de ti que é tan puro e tan brutal tes que dixerirllo á xente para que o entenda. Ti podes sacalo ao bruto e dalgún xeito pode comunicar co resto das persoas. Podes ter esa sorte. Pero, senon, tes que comunicalo, porque doutra maneira valo comer ti, que es a única persona que o comprende.

Sr: É que aí está o perigoso…

Sr. Anido na tenda Glück

A escena e a idea do folk

CT: Eu aí entendo que é moi importante… Bueno, tamén vén un pouco a colación da entrevista que lle fixo o Javier Becerra, o de Retroalimentación, a outro periodista que non sei como se chama…

Ci: O do indie, o Nando Cruz.

CT: Ese. Pois o pavo tiña un tono moi social, o que non era o de Retroalimentación. Eu creo que, baixando moito á realidade, ao día a día, nese punto no que cando ti fas algo personal e despois tes que movelo e hai xente que ten que escoitalo, creo que é moi importante o tecido social que hai arredor diso. Os locais que hai para tocar, a xente que vai aos concertos, a xente coa que falas… Iso é o que che permite manterte con ilusión ou que funcione. Entonces é case tan importante a xente coa que te relacionas e o ambiente no que está funcionando todo isto como a túa proposta personal. Son cousas que teñen que funcionar paralelamente.

Ci: A min moloume esa entrevista porque ademais era como que Becerra non acababa de…

CT: … non pillaba o rollo, estaba co seu rollo escapista, dos noventa, preciosismo… que se o disco de Family era a ostia…

Ci: Claro, e había un momento no que dicía que facía falta pasta para que La Buena Vida puidera gravar tal disco…

CT:… cunha orquesta, claro…

Ci: E Nando Cruz dicíalle que que é ao final o que perdura. Que se ti queres un disco da ostia, unha obra mestra, ou que se quere un espazo que perdure… Agora que é máis importante, que calquera dos grupos que estean tocando no Liceo e na Tomada grave un disco da ostia ou que o Liceo e a Tomada sigan existindo de aquí a cincuenta anos? Eu penso que é máis importante iso. Xenérase que existan grupos, e se logo son bos, pois mellor…

Sr: Antes en Galicia a peña ía á súa bola, buscaban o seu beneficio persoal, non había traballo en común prácticamente. A felicidade está en formar parte de algo, non só nuns fins persoais.

CT: Vai moito por aí a cousa.

Sr: Fáltanos moito rodaxe. O que fixo Calvin Johnson con Beat Happening mólame moito, logo menos… pero iso, un tipo que chega aí, solo, que toca… Esa é a idea. Un tipo que sigue no mundo, joder. É un tipo famoso. Como que famoso? Aí está, chega, toca, cobra trescentos pavos… Que vai, triste? Vai obrigado? Ou Mike Watt, vai obrigado a tocar aí para cincuenta persoas? Que está, drogado? Que eu saiba non. Claro, por desgracia, non temos eses referentes aquí. Porque todo o que é dos oitenta… Agora vai pasar, cando pase o tempo si que se verá a unha peña que o facía por gusto, pero non é o caso. Toda a xente que estivo aí na música ou noutras formas de expresión, cando foi famosa, aínda que non a ese nivel, xa non transmite nada. É como as cinzas dunha lumeirada.

Ci: Ti agora estás falando de que non hai esa tradición porque facemos música de influencia anglosaxona, aínda sendo de aquí. Pero como pensas na tradición de aquí, do folk?

Sr: Para min eso é moi importante. Non é unha música que escoite, por desgracia ou por circunstancias. Pero a verdade é que me considero máis preto dese rollo que do rollo anglosaxón. É o que falaba antes, a música era algo popular, non toda esa trapallada que nos queren vender. É unha loita na túa cabeza, eses conceptos… Nunha foliada van alí e que van? A cobrar? Van e tocan, non lles importa nada máis. Por sorte para nós aínda pasa. Son músicos como a copa dun pino e todo o que queiras. Só van alí para tomar uns cacharros e tocar. Entón cal é o referente? Non sei, eu aí… Cal é o referente para nós? No rollo anglosaxón a música está moi ben, pero a actitude, a filosofía, fai moito dano, penso. Están os personaxes dos que acabamos de falar, pero no rollo inglés non vexo eu un rollo de que querería coñecer a este pavo, aínda que veña aquí a tocar. Prefiro que non. Na entrevista esa que estou falando de Travesti nos preguntaba o tipo “Con quen quereriades tocar?”. E se me preguntas, pois diríache que cos Oh Sees, pero quen carallo son os Oh Sees? Porque o tío falaba de que tocaramos cos Intelligence… Os outros falaban que moi guai, que foi a ostia… e bueno, tivemos sorte, porque eso é unha lotería. Pódeche tocar con peña que… olvídate de estilo e procedencia. Ao mellor os jevis de aí ao lado son xente supermaja e pasas unha noite con eles cojonuda e con estes tipos nin che deixan o equipo… É unha putada. O que dis ti, eu non podo pretender que me gusta a música folk agora ou que a fago, pero respeto máximo. Cando se critica o folk facilmente “ah, gaiteiradas, e tal…” danme pena. Cando vexo en Facebook a esa peña é como “tío, ti sabes do que estás falando?”. É moi fácil criticar. Eu sei o que hai aí, e se vou aí á Repichoca e vexo unha foliada vexo o que hai aí, que non o vexo noutro sitio. Hai que ter collóns para dicir “ah, os das gaitas”. Hai que ter collóns para falar do que non se sabe.

CT: Dos bloqueiros.

Sr: Bloqueiros e todos os tópicos do mundo. En cambio cos Ramones se vén o vejestorio aí cunha peluca… a día de hoxe prefiro ir ver a foliada que ir ver a Marky Ramone, aínda que sexa gratis.

CT: E pode ser que nos últimos tres ou catro anos a xente que está tocando reducise drásticamente as ínfulas? A xente que ten ganas, que se nota que quere chegar a máis ou tocar a tope… bueno, eu non coñezo nada dende o punto de vista dos músicos, pero si que noto moita humildade en xeneral. Non creo que ningún dos grupos que vexo agora e que me molan teña intención de tocar no FIB ou no Primavera. Eu non fun a concertos hai dez anos, pero si que vías grupos que querían saír na Rockdelux… e eso agora non o vexo nada.

Sr: É que na época na que empezou Triángulo non había o ambiente que hai agora, sabes? Non existía o Liceo nin hostias, non había nada. Tocábamos alí en Boiro, no Cachán… organizábamos nós o concerto, non había nada diso. Non había opción. Ou querías chegar a algo ou quedabas no camiño. Agora é o que dis ti, hai outra vía. Podes facer a túa música sen ter pretensión de nada máis. Podes seguir facendo a túa música perfectamente. Eu pagaría por tocar no Liceo, pagaría moitos cartos pola sensación que a min me produce. E non é que sone mellor, pero a sensación…

CT: Moito menos estrés, a idea é como moi distinta.

Sr: A sensación que tes é todo o que contan nos libros de música anglosajona, “Yo te maté”, “Tengo la bomba de oxígeno” ou que carallo. Iso está pasando aquí neste momento. Está habendo unha posta de sol, estás tocando coa porta aberta, vendo a posta de sol, a xente que está alí está escoitando a túa música porque foi alí a escoitala. Non é cuestión de escribir un libro sobre eso, que algún quererá escribilo e maldita a idea. Iso está pasando, é o que estamos falando de dicir, gracias a Dios, os que estamos aquí sentados temos outras sensacións que non había ata agora, e hai xente que se dá conta de que tamén é importante eso. E o que dis ti da música folk, eso é moi forte.

CT: Eu creo que ten que ver con ese tema. Nós agora aquí estamos celebrando con música, simplemente eso. A música é unha cousa celebrativa, de xuntarse. O sentido é parecido. Non é unha industria. Chega o fin de semana, queremos estar cos colegas, tomar unhas birras, ver xente que non vemos… E hai concertos e vemos os concertos e ten ese sentido celebrativo. Ninguén gana cartos. Non están tocando a gaita nin a zanfona pero están tocando. Eu aí vexo ese rollo. Ou hoxe mesmo. Ese paralelismo gústame moito. Eu tamén o pensaba moitas veces, que o sentido destes rollos, do Liceo, da Tomada, do Pueblo… é coller un fin de semana e ver xente que non ves, si que é un rollo moi bonito.

Sr: É precioso, é algo que nunca esqueceremos.

CT: E ten ese rollo de folk… bueno, pódeslle chamar folk porque é o que fai o pueblo de hoxe. Somos xente que temos as influencias que temos, pero é algo desinteresado… e dame moita alegría.

Sr: Claro. Tamén no folk de hoxe hai ás veces moita cousa que tira para atrás.

CT: Si, que si celtismo…

Sr: Moito paripé.

Ci: Si, rollos tradicionalistas…

CT: Purismo.

Sr: Hai moito flipao aí e moito gilipollas tamén. Dicimos que temos en conta ese mundo pero tamén hai moito gilipollas e moito flipao, moito nazi tamén… Hai de todo. Pero este rollo é bastante puro, non está pervertido aínda e ao mellor está así moito tempo. Porque claro, eu cando falo de que me pasou isto coa música, eu sigo nese punto. Para min é algo ideal, que está máis alá… Non podo entender o mundo sen a música, aínda que non houbera non sei que alternativa tomaría.

Sr. Anido e Sra. Álvarez

A música como relixión

Ci: Eu agora estaba pensando no disco, que hai varios dos temas que tamén teñen un pouco que ver con iso. Porque falas bastante do espacio, do cosmos… e falas tamén de relixión, e supoño que tamén ten que ver coa idea que tes ti da música.

Sr: Totalmente.

Ci: Explícame como entendes iso.

Sr: Son as letras que fago ás veces. Podo facer unha letra de andar por casa, de… eu que sei, de que estaba na barra do bar e romperonme un casco. Ou podo facer unha cousa de flipar… “Cara Oculta” é unha flipada que tiven un día, de pensar que ía viaxando, cando morrera, que ía ao sol e que ao outro lado do sol estaba toda a xente alí. Que detrás do sol estivera o ceo, que ías chegando e era todo moi brillante, iso que din das tormentas solares… Eu estaba moi influenciado polo cristianismo e pola idea do máis alá. En parte o cambio meu é porque para min eso é absurdo xa. Hoxe en día non creo nada, moi pouco niso. Falaba con Dios… Quero dicir, non estou enfermo, pero falaba con Dios como se fose o meu compañeiro, apoiábame nel. Sen embargo a música entendo que é como unha relixión, que che fai ir a outro sitio. Escoitas unha canción, ou a tocas, ou vas a un concerto… E estás vendo algo como máis trascendental. Esa canción creo que é un intento bastante conseguido de facer algo trascendental, que está máis alá da realidade… que hai algo máis. Por desgracia as relixións estropean a nosa capacidade de pensar sobre iso, pero eu creo que si que hai algo máis. Realmente pode estar aquí. Esa canción fala diso, como se foras a outro sitio… E a veces tes a sensación esa, de sentirte tan feliz, e que toda a xente é boa e que estás como dios… Eu teño ataques dese tipo. Por exemplo cando fun á Marea [Atlántica], a primeira vez que fun así a unha…

CT: Asemblea.

Sr: Mmm… unha asamblea non, era unha convención do fin de semana, para falar do código ético e esas cousas. Entón ao final do día tomei unhas cervezas e entrei nun estado… místico. E teño a sensación de que estou nese bar e todo o mundo é cojonudo, e empezo a darlle a man a todo Dios e abrazalo… e dicirlles que todo é cojonudo, e poño algunha chorrada no Facebook. E a música para min é o meu instrumento, e por iso a veces falo dese tipo de cousas. E despois xa hai cancións que son as putas risas. “It came from outer space”…

Ci: Aí poste no lugar dun extraterrestre, non?

Sr: Claro, é que é increíble como non hai máis cancións como esa. Como non pode ser que haxa unha canción, ou unha película, que fale do que eu considero que é a realidade. Como carallo vai vir aquí un extraterrestre?

CT: Para que, non? (risas)

Sr: Ti cres que se vén un extraterrestre… nós iamos asumir iso ben? Íamos ir contra el, como fan nas películas. E na posición do extraterrestre eu veño aquí, a ver que pasa con esta peña, e chego, me persiguen… Sin facer nada, simplemente porque son diferente.

Ci: É que a xente ten medo ao descoñecido, é conservadora.

Sr: Esa canción tamén é a movida de sentirse un bicho raro. Ser un extraterrestre na Terra. Ás veces teño a sensación de ser un bicho raro. Estou no traballo e digo, “joder, pero que fago eu aquí? Esta peña…” É boa peña, sabes? Porque é boa peña, pero de que me están falando? Que me están contando? Non entendo de que me falan, teño que seguir as conversacións con atención… Hai moita peña que aínda por encima é unha gilipollas, unha puta mierda, e xa non lles dou nin cinco minutos. Pero logo vendo peña normal… É o mismo. Pero bueno, as miñas letras non están centradas nunha temática concreta. Poden falar dunha historia, poden falar dun rollo místico, poden falar de andar por casa… Pero as do disco é verdade…

Ci: Neste disco eu véxoo así. Ao mellor as de Metralletas Lecheras eran máis nesa outra onda que dis…

Sr: Non, a verdade é que estou pensando que a maioría das letras teñen… son un pouco místicas a maioría delas.

Ci: Eu estaba pensando no do extraterrestre, e cando estaba comentando o disco dixérame Mar [Catarina, teclista de Chicharrón e Esposa] que lle parecera que tiñas moitos máis rexistros na voz. E que iso ao mellor tamén tiña que ver co de adoptar distintos puntos de vista, porque tamén falas de personaxes distintos… Hai esta de Rocky, ou a de Will Smith, na que mesmo son outras voces…

Sr: É que ao estar alí tanto tempo… Ás veces son cancións que naceron alí practicamente. A letra desa canción é unha combinación… dixo Javi “veña, vamos facer aquí unha letra”. Estaba tamén o meu irmán. Entón Javi buscou unha biografía de Kurosawa e empezou a lela e meu irmán empezou a dicir cousas incoherentes totalmente, que non tiñan nada que ver. Facían unha voz e outra, pero as voces non lle gustaban a Javi, a letra quedou e as voces cantaban as tías… Eu non fixen esa letra, fixérona eles. Pero ao mesmo tempo conecta co da letra de Marciano Balboa, que estaba feita alí. E eu alí non sei que pasou, porque non sei nin por que fixemos a canción, nin de onde saiu a letra, non sei nada. Como di a letra?

Ci: “Rocky es un chico despistado / no quiere estar en lo alto del cartel…”.

Sr: Non sei por que, non sei de onde saiu. Foi alí, o Javi empezou a buscar unha melodía de teclado, sacou tres ou catro teclados e estivo tres horas poñendo teclados e buscando sonidos. Entón eu púxenme e saquei a letra. Creo que é das mellores letras que fixen, pero saiu así. Non entendo nada, non ten sentido ningún esa letra.

Ci: Tamén é o que dis do trance, non?

Sr: Claro, alí houbo moitos momentos de trance. Aparte na primeira semana, que é cando máis fixemos, eu estaba bastante ben aínda, non entrara no proceso de ansiedade… E veña a beber e a fumar, a estar alí borrachos… E veña licor café. Si que aparte o Javi é como… Eu digoo sempre, con determinadas persoas teño conexión, como con Rubén ou Javi. Teño un punto de conexión como se fóra un corpo con dúas mentes. Como se chegara un punto en que dúas persoas se uniran e esa persoa soa tivera dúas mentes pero fosen dunha mesma persoa e puidese ir cambiando. Con Javi gracias a Dios pasou esto, que vai ser unha das experiencias máis brutais que tiven. Que con alguén que non coñecera de nada chegaramos a facer isto. Por eso si que penso que non haberá outro mundo, pero ás veces tes algún tipo de experiencia tan estraña, de conexión con certa xente, que chega a producir certas cousas… chegas a un punto que non te explicas como pode ser que esto pase. Non ten sentido que este tío se interesara por esto que fago, e que esto fora certo… Entón si, eu son místico, claro que son, pero dentro da crise que estou tendo a relixión desapareceu. Fun educado na relixión católica, e fixo crac tamén. Isto non vai a ningún lado. Como podo pretender seguir adiante na miña vida utilizando isto? Esto é o que utilizan outros e non estou disposto a ser nin 0,5 coma eles, non quero saber nada disto.

Ci: Estaba pensando ao mellor no de “Hare Krishna”, que me parecía curioso que falas de varias relixións. Buda, Shiva, Cristo… supuña que era unha maneira de pensar no aspecto relixioso pero en abstracto, como dicindo que dá igual unha que outra.

Sr: Eu creo que o cristianismo no seu principio tamén era así. Hai cousas e xente que son válidas. Pero por desgracia no mundo occidental utilízanse sempre para manipular á xente. Ultimamente onde estou metido é… non “estou metido” no sentido de estar estudiando, pero o que me chega moito son os lugares de poder en Galicia. Onde se fixo unha capela, pois o que había antes. Os lugares de poder e a relixión que había aí, que si que era real, que a xente flipaba sen ningún tipo de manipulación de ninguén. San Andrés de Teixido ou a Virxe da Barca, os santuarios que había anteriores á cristianización… Todo o que che produce iso cando estás alí, a forza que ten… Como pode ser que iso se perdera a un nivel tan grande? Que non se conserve… Eu si que o intento estudiar, é verdade, pero por desgracia só atopo libros que falen deso dentro da tradición católica.

CT: De todos os xeitos eu creo que cando vas a eses lugares de poder, atávicos, a xente non pode evitar seguir sentindo unha forza. Eso non se perdeu, pero é que están menos transitados.

Sr: O que sería a hostia sería que se conservase a tradición real! Na Virxe da Barca, a pedra de abalar… realmente si que é porque se facía. É real, non é algo que inventaran, é algo que se transmitiu por xeracións centos de anos, non é que chegara un tipo ou o cura e dixera “agora é esto”. Ou o bispo de nonseionde. Ou en San Andrés de Teixido, que había aí? Que tipo de bailes ou de actos litúrxicos facían? Iso si que por desgracia non se pode estudiar porque non hai nada. Só hai o que se transmitiu pola relixión católica. Podes interpretar algo do que eso foi… Iso atraeme moito. Quen sabe, ao mellor na miña segunda parte vital adícome a iso.

No es ninguna puta broma

Este artigo foi bastante ambicioso. Foi un intento de resolver os meus conflitos internos á hora de introducir o humor en contidos que queremos que a xente tome en serio, falando tanto con Teo (que comparte o conflito) como con Cuchillo de Fuego e Ataque Escampe, referentes para min na maneira de integrar o humor no que fan sen que sexa lido necesariamente como humorístico. Creo que se explica por si mesmo, pero recalco: en Monstruo non consideramos que o humor e a profunidadade ou a paixón sexan incompatibles. Simplemente nos preocupamos porque non queremos que nos tomen a coña, non somos cousa de risa, el hazmerreír, algo do que pitorrearse. A única cousa engadida a maiores son unhas notas ao pé que daban moitos problemas na maqueta e incluen unha reflexión moi intelixente de Xose sobre a posibilidade de que a música sexa divertida.

1. As gravatas

Teño na casa dúas gravatas vermellas dos chinos que me deu Lois, o baixista de Ataque Escampe. Hai agora case un ano vinos tocar no Grobe e levábanas postas. Despois bebín e díxenlles que non me gustara nada iso, e probablemente fixen o mesmo o resto de veces que os vin en directo ata hoxe, en maior ou menor medida. A min encántanme as súas cancións e admíroos por conseguir integrar nelas o humor e as referencias sen que perdan a súa capacidade emocional. Por conseguir que o que fan sexa divertido e tamén poida ser trascendente. Pero nos concertos, vendo esas gravatas horribles, brillantes, ridículas, había momentos nos que non era capaz de ver máis aló delas. Eran como kriptonita para un artista, obrigándome a min como público a facer un esforzo extra para poder entrar na música e chegar a esas emocións. Lois retoume a levar as gravatas nun concerto que tivemos Monstruo a semana seguinte. Non as levamos.

Por que Monstruo están dispostos a perder unha aposta con tal de non levar unhas gravatas dos chinos? Lembrei que hai tres ou catro anos tivemos unha etapa glam que debeu durar dous ou tres concertos. Chegamos a gastar nos chinos 30 euros ou así en comprar material para a primeira vez que fomos tocar a Madrid. Toni tocaba o baixo cunhas bolas de discoteca nas orellas, Xacobe lucía unhas mallas de camuflaxe e unha falda tiki e Teo e mais eu bonitos vestidos, o meu cun estampado e o seu de seda rosa, como de nena morta. Maquillámonos uns a outros no escenario, e logo dimos un concerto diante do que o público non parecia emitir ningunha reacción. Non teño moi claro que queríamos facer. Outras veces funcionaba aparentemente mellor e a xente pasábao ben co que facíamos. Unha vez despois dun concerto dixéronnos: “Que bien me lo pasé con vuestro concierto. ¡Cómo me reí!”. Iso foi bastante traumático porque non era a nosa intención (esa vez non iamos disfrazados) e o último que querería sería repetir unha situación como esa, porque o que facemos é ridículamente trascendente para nós. As gravatas quitarían o trascendente, pensei ao plantearme cumprir a aposta. E nese momento pola miña cabeza pasaron centos de ideas e persoas, como nun flash: a idea da honestidade na arte, a relación que esta poida ter coa verdade, David Bowie, “sé tu mismo”, o humor banal e o humor trascendente, Louis C.K., os nosos escasos recursos para traballar a posta en escena, Johnny Rotten e Jello Biafra, o que son capaz de facer cando subo a tocar e que nunca faría en calquera outro contexto, as cancións “graciosas” “Desconéctame” e “Macroeconomía” que Monstruo deixamos de tocar, Cuchillo de Fuego en motos de auga, Jonathan Richman, Ian MacKaye, a relación entre as gravacións e o directo, ter expectativas sobre como reaccionará o público, Obama, ser un grupo político.

Antes deste artigo, a única maneira que tiña de enfrontarme a todas as contradicións que había entre estes conceptos e as miñas propias experiencias eran regras de comportamento que simplificaban as cousas. Por exemplo, cando escribo unha canción, son incapaz de utilizar o humor porque teño medo. A que non se ría ninguén e tamén a que a xente solamente se ría. Pero odio ter medo ás cousas e a enfrontarme a contradiccións. Por iso decidín trasladar as miñas inquietudes a Cuchillo de Fuego (que para min son referencia en canto ao uso do humor nas cancións), os propios Ataque Escampe (que o fan cuns recursos diferentes) e Teo (cantante de Monstruo, que é quen peor parecía pasalo cando a xente nos tomaba a coña). Todos deron opinións articuladas e intelixentes que irei fiando as coas miñas dúbidas, probablemente malinterpretándoos nalgún momento e acabando con máis preguntas que respostas. Polo menos serán preguntas novas.

Decidín empezar polas gravatas. Ataque Escampe: “No pasado non sempre fomos o grupo máis profesional do mundo e, aínda que hai tempo que si que cremos ser solventes, arrastramos aínda un pouco esa imaxe de “rock de serie b” e de deixados, e queremos acabar con ela en todas as frontes posíbeis. Por iso é importante pensar o vestiario en escena, entender que é algo fundamental porque se ve, e claro, deixar claro que o que pasa no escenario é un espectáculo e, como tal, ficción. Ademais as gravatas eran vermellas e dos chinos, e o noso último LP é vermello e saen chinos nel. De todos modos xa non as usamos: eran moi fráxiles e daban un aspecto raro, non chegaban a ser un disfrace pero tampouco eran serias.” Nesta resposta xa hai máis preguntas. Por unha parte, como xestionar a imaxe que o público (por reducido que sexa) ten de ti e como cambiar iso se non se corresponde co que eres (ou co que queres que pensen que eres). Pola outra, que implica iso de que o que sucede nun escenario é “un espectáculo e, polo tanto, ficción”. Vou empezar pola primeira.

Non atopei fotos da etapa glam

2. As pretensións do artista

Sempre me pregunto que queren facer exactamente os artistas co que fan, e que papel xoga niso o público. Sae en bastantes entrevistas desta publicación. Eu tendo a pensar en que sacar unha obra fóra, expoñela a que outra xente a reciba e reaccione diante dela, implica unhas pretensións. Non tanto unha idea elaborada de como debe ser esa reacción (risas no minuto 1, pogo no minuto 6, pensamento introspectivo no minuto 24) senón a intención de que se entenda certa mensaxe que se está a trasladar. Ultimamente penso niso, ademais, con respecto á idea dunha arte política e todos os distintos graos nos que ese aspecto político (que para min ten que ver cunha intención de cambiar algo socialmente ou provocar pensamento crítico) pode ser explícito. Juanes (voz de Cuchillo de Fuego): “Eu, como letrista, como mínimo quero que se me entenda (que moitas veces non é posible), comunicarme e que a peña pense un algo nos asuntos. Non creo que sexa a nosa unha mensaxe política exactamente constructiva. Eu diría que as letras teñen bastante de patetismo, de ridículo, de grotesco e cousas así. Pouco camiño a seguir e denuncia directa. Pero sonche ben políticas, na miña opinión, desde o momento en que tendo un micrófono te decides a expoñer estas miserias e estas sensacións chungas pero reais no canto dunha reivindicación pola libre entrada da xente en discotecas levando zapatillas de deporte. Ou, xa directamente, algo totalmente inintelixible, que é o que fan moitas bandas. Que, bueno, dalgunha maneira a ese caos de voces e de significantes perdidos poderíaselle dar unha coartada posmoderna de crítica semiótica ao sistema e blablablabla, pero vamos, a mí que me registren.” Nalgunha época, esas coartadas posmodernas resultáronme bastante atractivas. Pero creo que son un exemplo de autoxustificación diante dun fracaso (porque valen para explicar practicamente todo), e si fracaso prefiro asumilo que autoxustificarme (ou celebralo, que a idea do éxito é responsable de arruinar moita arte). Parte do atractivo do pop é que é iso, unha linguaxe popular e facilmente comprensible, dentro da que collen todo tipo de contidos. O atractivo político eu véxollo, quizais, na posibilidade de resumir en tres minutos e dunha maneira potente conflitos complicados.

O interese que ten para min facer cancións ten que ver, na maioría dos casos, con dicir cousas que non son quen de articular noutros contextos e con facelo tanto diante de xente que coñezo como de xente que descoñezo. Quizais máis isto último, pero normalmente penso en unha, dúas ou tres persoas concretas ao escribir letras e no resto do grupo ao facer música. O problema é que a gracia está en que o público colla unha obra e saque dela o que queira, porque a recepción tamén é un acto creativo. Por iso a arte que é literal e só ten unha lectura soe ser aburrida e previsible (como o sería o que indica Juanes de cantar sobre camiños a seguir e denuncia directa). Pregunteille a Teo que sentía cando nos malinterpretaban e tomaban a risa nos concertos (hai tempo que non pasa): “Cuando ocurría me sentía contradicho, sentía que el mensaje que expulsaba durante el bolo no era comprendido. Siempre me he culpabilizado por ello, por no saber dar forma a ese mensaje. Eso no ha cambiado y ese sentimiento de culpa incluso ha crecido, puede que hasta evolucionado. La mayor parte de las veces no creo lo que digo ni tengo seguridad en lo que hago, tanto a nivel artístico como en mi rutina diaria. Es muy difícil asegurar que has dicho algo y que ese algo ha surgido de ti, de una manera espontánea. Mucho más tratándose de una construcción premeditada, de un objeto artístico, un programado mensaje subversivo…o lo que quieras. Aparte, en este caso se suele tomar como algo banal y desenfadado, sin trascendencia.” Moléstannos a banalidade e o desenfado, creo, porque son aspectos que queremos excluír do que fagamos como músicos, artistas ou activistas. Pero creo que caemos (ou caio) nun bloqueo con respecto ao humor que nos sinalou Julián Hernández nunha entrevista da Revista Porno anterior, citando a Moncho Alpuente, que á súa vez citaba a Chesterton: “O contrario do divertido non é o serio, é o aburrido.” E non creo que ese bloqueo veña do feito de que nós só nos riamos de chistes como “Me dio recuerdos para ti Escabeche” ou “¿Cuál es el único animal que es dos animales a la vez?”. Penso que o problema non é que non se poda ser gracioso e trascendente, senón que non confiamos en que a audiencia o vaia interpretar correctamente. Creo que no que di Teo vese que non é unha actitude condescendente, senón máis unha desconfianza na nosa capacidade para articular o que pensamos ou sentimos. Un profesor horrible que tiven na facultade díxonos un día que o peor erro posible para un artista era tratar ao público como se fose parvo de máis para entender algo do que está a dicirse, e ese día recordo sorprenderme por oirlle dicir algo útil.

Pero a arte é probablemente algo máis que unha mensaxe, porque é probablemente algo que non é totalmente comprensible ou explicable. Por exemplo, o compoñente revolucionario do rock and roll está máis no inconsciente que no reflexivo, no sexual, na enerxía, no romper os límites. Nik Cohn falaba de como as adolescentes se mexaban por riba cando actuaba P.J. Proby, alguén que hoxe ninguén lembra. Eses berros histéricos de nenas de 12 anos significaban unha explosión de sexualidade nun contexto no que estaba constantemente reprimida. Pero o perigo é volátil, abstracto. Escribir sobre arte é divertido porque ninguén ten razón e todo o mundo está convencido do contrario. Despois de dicir algo atoparemos sempre un argumento oposto. E nese contexto, se a arte é máis que a mensaxe, entendemos a arte como medio ou como fin? Como medio é poderoso, pero incerto, porque o interesante comeza cando se remata o evidente. Se escribimos unha canción de amor tal vez nos sirva para declararnos e logo alguén poida posteala no seu Fotolog e asumila como propia pensando unha cousa distinta. Escribir unha canción de tema político paréceme incluso máis complicado. En política paréceme moito máis difícil xestionar mensaxes abertas e pouco claras, porque é o contexto no que a dúbida está máis excluída. Teo di algo parecido: “Nos hemos cargado la magia. La ambigüedad y el encanto sensual de la poesía son peligrosos; pueden ser usados tanto por un fascista como por un libertario. Para sobrevivir a esto deberíamos llevar una vida constante, sin interrupciones.” Quizais estou dándolle demasiadas voltas a algo que, aínda que é importante, non ten solución. Non podemos facer arte voluntariamente ambiguo e queixarnos porque a xente non entenda o que queríamos dicir. E aínda así, quizais estaría mellor se o entenderan (éme imposible imaxinar esa situación, que tamén podería ser terrorífica). Ataque Escampe: “En xeral as cousas tenden a non tomarse en serio, con ou sen humor. Que a un non o tomen en serio non é agradábel, pero pode deberse a moitos motivos e non só ao ton dos textos. En xeral intentamos que o humor estea presente no que facemos dunha forma natural, como está presente na vida. Normalmente o máis fácil é posicionarse nun ton sempre grave, ou sempre humorístico, e facer diso a voz dun. Nós preferimos ir mudando en función do que cada canción ou cada circunstancia requira. Canto á significación política, todo o que se fai a ten. Pero sería importante asumir que non é só unha cuestión de mensaxes, ou de mensaxes textuais. No caso da música, é a praxe dun proxecto o que é político e non só o que digan as cancións. Con quen editas, para quen tocas, como ves os teus compañeiros, que esperas conseguir. Aí é onde se fraguan as decisións políticas, a letra das cancións é un elemento secundario.”

3. No entienden mis chistes

Volvendo á cita de Chesterton, estiven revisando o editorial da Revista PORNO #2 e atopei este punto: “A música agora é ocio, e iso implica que vai despois de todo o importante. Mellor ó revés. A música agora é entretemento, e estamos contra o entretemento. E contra o aburrimento. A xente quere marchar dos concertos e vai a eles como se fora a facerche un favor. Os concertos antes eran maxia ritual e se tocabas mal determinadas cancións podían executarte. Ter unha guitarra é ter unha responsabilidade. PORNO tentamos actuar conforme a isto.” Paréceme bonito dicir que buscamos unha maneira de loitar contra o aburrimento sen facelo a través do entretemento. Ese editorial era relativamente gracioso, e recordo pensar que o tono podía perxudicalo por iso mesmo, imaxinar un lector pensando algo como “ai, que ocurrentes”. Unha actitude de palmada na espalda. Volvo a caer na mesma contradición entre o optimismo de dirixirte a un público que tomas por intelixente (bueno, ou tan intelixente coma ti mesmo) e o pesimismo de crer que non saberán atopar a trascendencia nalgo (un concerto, un fanzine) que ao final é un obxecto de consumo. Nunha entrevista vella a Ataque Escampe atopara que Miguel (guitarrista) dicía que os obxectivos de calquera obra de arte deberían ser tres: entreter, emocionar e enriquecer. Pregunteilles como se podían compaxinar: “Se só tes entretemento pode resultar unha experiencia como a de consumir un caramelo: sábeche no momento mais non deixa pouso. A aspiración da obra de arte debería ser a de influír na vida do espectador de maneira produtiva, no día a día e nas súas relacións humanas. O difícil é conseguilo e para iso non hai fórmulas máxicas. Terán que operar elementos como a sorpresa, a empatía, o pracer, o misterio…”.

Nalgún contexto, a idea de que a intención dunha obra sexa influír no espectador pode considerarse pretenciosa, pero xa dixen que, para min, ter expectativas de cara á audiencia paréceme inherente a calquera proceso creativo que se faga público. A sorpresa, a empatía, o pracer ou o misterio parécenme elementos que aparecen na mellor música pop e no mellor humor. A risa é fonte de empatía. Facer rir é influir no espectador, é darlle pracer e normalmente implica sorprendelo (aínda que a xente moitas veces encontre graciosas cousas previsibles como La que se avecina ou repetitivas como os running gags). Durante bastante tempo a miña película favorita foi The Meaning of Life, dos Monty Python, que acaba cunha señora (bueno, con Michael Palin vestido de señora) sacando o sentido da vida dun sobre: “Tenta ser amable co próximo, evita comer graxas, le un bo libro de vez en cando, camiña un pouco, e tenta vivir en paz e harmonía con xente de todos os credos e nacións”. A película enteira provocou en min meses de reflexións sobre a arte, e escribín sketches que pensaba que imitaban o seu estilo para prácticas de clase pero non tiñan gracia. Useina para falar nun traballo sobre a posmodernidade e o pastiche… Cando me falaron da posmodernidade en clase pensei que era algo que molaba por aquelo da ruptura das fronteiras entre alta e baixa cultura. Agora tendo a pensar na era posmoderna máis ben asociada á renuncia ás utopías e esas cousas, o descreimento e todo iso que nos convirte en xente sen demasiadas ilusións. Dentro dese esquema, teño a sensación de que facer rir se asocia máis á evasión e o entretemento (a experiencias banais) que ao contrario. Juanes non está dacordo: “A xente sabe que o humor é bo. Non mestura ben coa política, pero si con case todo o demais. O público que pense que o humor é unha cousa estrictamente banal dame peniña. Non creo que sexan moitos.” Teo parece atopar o problema da banalidade nun proceso xeral da época: “La gente asocia la risa a la experiencia banal, sin duda. Pero iría más lejos, creo que se asocia la ironía, así como la ambigüedad o el absurdo con lo banal. Es decir, esto es mucho más grave de lo que parece. La comprensión objetiva de la realidad es siempre limitada. Creo que hay rincones a los que solo se puede acceder mediante la asociación arbitraria y la penumbra. Estoy hablando del arte, de las explicaciones que puede dar el arte en contraposición a la ciencia y el pensamiento racional, de su potencia. Y hablo del arte en su concepto más amplio, así que aquí incluiría todo lo que deriva del proceso artístico humano: los símbolos, los mitos… Los hemos perdido. La poesía sin un receptor sensible es ridícula.”

En xeral esa morte dos mitos dificulta darlle trascendencia ás cousas, así que pode ser que relacionar o asunto co humor sexa como relacionalo con calquera outra cousa. Simplemente foi por onde me cadrou porque é o que me plantea dificultades. Non hai grandes ideas nas que crer e nós (Porno, ou quizais máis ben sexa cousa de Monstruo e estea identificando unha cousa coa outra) defendémolas en oposición á apatía. Probablemente faríamos o contrario no caso de vivir nunha época rexida polos grandes relatos e ideoloxías fortes. O cambio é máis divertido que a repetición aínda que queiran facernos crer o contrario. Un dos logros do posthumor é pasar a poñer a incomodidade en primeiro plano, porque polo menos a día de hoxe a incomodidade é máis excitante que a comodidade no que ao espectador se refire. Lin unha crítica de José Lemur sobre Triple España de Cuchillo de Fuego na que os chamaba “punkies del posthumor”. Non creo que sexa exactamente algo que aplicar ao que fan (incluso encadralos no punk ten moitos problemas porque o propio termo os ten, aínda que musicalmente teña certo sentido). Cando tiña a idea de escribir este artigo, pensaba en Juanes cantando “Bouquet (Fuego y Mierda)” e a bonita paradoxa de dicir “Mis amigos no me caen bien, no entienden mis chistes. Es trágico” e que o público ría. Flipo moito cando tocan e sonan tan poderosos como unha bola de demolición, por exemplo, pero creo que a clave está en como iso se suma ao humor e consegue reaccións físicas intensas. A min resultoume moi sorprendente case todas as veces que os vin. Movemento e enerxías salvaxes pero humor e intelixencia. Pensei que sería interesante preguntarlles a eles por como usan o humor e que pretenden facer con el. Juanes: “A min persoalmente paréceme que o humor é unha cousa de gran beleza e que sen humor é moi difícil non facer algo ridículo. Pode facerse, pero é máis difícil. Non pretendemos nada concreto con isto. Escapar do ridículo xeral, se cadra.” Agora penso nese ridículo que, é certo, normalmente representa a ausencia de humor. A xente que non ten sentido do humor é normalmente xente que non ten capacidade para interpretar as cousas dende máis que un punto de vista. Por iso os fascismos non teñen gracia (bueno, por iso e polos crimes contra a humanidade). Porque clasifican as cousas en categorías mutuamente excluíntes. Se non renuncio ao humor na miña vida porque sería terrible, por que é tan complicado integralo no que faga a nivel creativo? Por que ese medo a compaxinar o gracioso e o tráxico? Gústame cando se di que a algo que lle tes medo en realidade teslle respecto, e supoño que irá por aí o meu caso. Que papel xoga o humor na arte, Juanes? “Polo xeral, para min o humor é o sinal definitivo de intelixencia. Non necesariamente no eido das artes. Quero dicir, non é condición esencial para que me guste unha obra ou un artista. En literatura, sobre todo nos últimos anos, si que o agradezo moito. Na música pop, o mesmo. Pouco habitual. Hai unha liña moi fina que non se debe traspasar. Perigoso, por aquelo de converterse nunha charanga. Non chamarse “No me pises que llevo chanclas”, ou algo así, axuda”. Xose (guitarra): “Coincido, eu agradézoo moito pero é unha espada sen empuñadura, fai falla ser Juanes ou Morrissey para facelo guai. Creo que no contexto da música pop os anglosaxóns lévannos moitísimos anos de vantaxe nese sentido. Grupos de alá aquí entendidos coma “serios” ou directamente non entendidos (pola barreira que o idioma e o contexto social marcan) teñen máis chistes nas cancións que a ostia.”

A liña é fina e partimos moitas veces de referentes mal entendidos. En xeral, e pensando no que sinala Xose, é bastante probable que algúns dos logros e moitos dos defectos da música pop que facemos en Galicia veña de malinterpretar as nosas influencias anglosaxonas, a nivel estético e quizais tamén ideolóxico. Malinterpretar o humor pode ter quizais un resultado dobremente gracioso. Aquí véñenseme á cabeza políticos con gracia involuntaria como Pedro Sánchez (“antes de nada, un aplauso por lo bien que ha hecho la pregunta”) ou gracia siniestra como José María Aznar (“¿y quién le ha dicho a usted que quiero que conduzca por mi?”), pero non é exactamente iso. Non é tan simple como alguén que é gracioso porque non se dá conta ou alguén que pensa que é gracioso por unha cousa e o é polo contrario. As circunstancias da época e as interpretacións canónicas de calquera acción dominan a maneira na que entendemos todo, aínda que nos rebelemos contra iso. E Teo pensa que, no contexto contemporáneo, o humor perdeuse: “Solemos entender humor como gracia, coña, guasa… Entendamos humor como estado de ánimo, la acepción psicológica de la palabra humor. Los estados de ánimo pueden alterar los resultados del método científico positivista. Los estados de ánimo son peligrosos porque pueden estremecernos. Creo que, así como hemos perdido la esencia del mensaje artístico, de los mitos y los símbolos, hemos perdido también el humor. Lo hemos sustituido por cosas más sencillas y breves. En un entorno de ironía constante, cualquier mensaje con humor “real” se pierde en la inmensidad del todo, emergido por un instante de esta como patético. Lo señalamos, hacemos un breve comentario y pasamos a otra cosa.”

Un entorno de ironía constante, de cousas breves e simples como o que Internet promove. Supoño que ten sentido. O superficial é máis breve que o profundo, que necesita o tempo de cavar. Aínda que podes pasar un mes mirando o mesmo meme se queres, probablemente serías considerado un enfermo mental se o fas. Desconfiemos sempre de quen define a enfermidade, en todo caso. A pesar de que a ironía acarree certos problemas, admiro a quen consegue integrarla no seu discurso dominándoa e non sendo dominado por ela. Tanto no caso de Ataque Escampe como de Cuchillo de Fuego, paréceme marabilloso como pode asomar no medio de paixóns románticas, dramas íntimos, relatos con mala ostia ou o absurdo. É algo que os fai necesarios. Ataque Escampe: “A ironía é como unha desbrozadora, é moi útil nunha primeira fase para acabar coa seriedade cerimoniosa porque é destrutiva, pero cando chega o momento de construír xa non debería funcionar máis que como un aderezo, como o pimentón no polbo, a risco de contribuír para o cinismo. Pero a ironía e o seu curmán o sarcasmo son moi invasivos e si, ás veces dá a sensación de que é o único humor posíbel ou aceptábel. Hai textos de cancións que son como comer pimentón a culleradas.”

4. Unha auténtica merda

Hai un tempo pasei varias semanas pensando moito en Bruce Springsteen. Vira o documental Springsteen and I, que vai sobre os seus fans, e pareceume moi bonito como integran ao seu ídolo e as súas cancións nos seus relatos vitais. A miña favorita é un tipo que ía ir coa súa moza a ver ao Boss pero ela cortou con el. Así que fixo un cartel que poñía: “Ola Bruce, acaban de deixarme”. Bruce leu o cartel dende o escenario e respondeu. “Todos sabemos o que é iso. Onde está o meu home? Que pasou, meu?” O rapaz apareceu e Springsteen pasoulle o micro para que se explicara: “Pensaba que non pasaba suficiente tempo con ela.” Todo o mundo se descojona e o seu ídolo dille entre risas: “Probablemente tiña razón! Como? Que se podo darche un abrazo? Claro, sube aquí!”. O homiño sube e abrázase a Bruce cunha ilusión que non é normal. “Todo vai ir ben. Non te preocupes de nada. A min deixáronme moreas de veces… e agora arrepíntense! Así que xa se arrepentirá. Marcharon demasiado pronto! Perdéronse os cartos do adianto da discográfica, marcharon demasiado pronto!”. É verdade o que conta Springsteen ou faino só como parte do espectáculo? Unha cousa non quita a outra. Pero creo que para todos os fans que saen na película non existe a posibilidade de que o seu personaxe sexa un recurso, unha mentira, unha ficción. É unha persoa porque se Springsteen interpreta a alguén interprétase a si mesmo (non é como Bowie). Eu mesmo enfróntome a algúns dos meus ídolos (tampouco teño moitos) en base a esa idea da autenticidade. Hai unha canción de Jonathan Richman cunhas estrofas que me encantan e que me serven de moito: “I was waiting for affection / but I was looking in the wrong direction / What I needed was not so much to be loved / As to love”. A lección, a idea, é a mesma se ma di Millán Salcedo ou Íñigo Errejón, pero necesito crer nesa verdade, necesito identificarme co que se me está contando e non pasaría con calquera. Depende do discurso xeral do artista, claro, e aquí estou falando de dous que veñen de épocas anteriores á ironía continuada da que falaba Teo. En 2012, Springsteen deu un discurso brillante no South By Southwest no que dicía que vivimos nun mundo post-auténtico e que hoxe a autenticidade é unha casa de espellos. Pero de todas formas penso que que no pop domine a primeira persoa pode ter algo que ver co que digo. Cando a xente canta as cancións nos concertos ou as utiliza para poñer de estado no Facebook hai algo dese sentir que algo che pertence, de apropiarse dunhas emocións que saíron fóra para construir as propias.

Sempre pensei na música pop como en cancións coas que teño a capacidade de identificarme. Cancións que “falan de min” ou expresan o que sinto mellor que eu mesmo. Sumado ao compoñente rebelde ou o que sexa do rock and roll creo que ten un sentido subcultural. É dicir, eu identifícome co que din… non sei, Pulp, e ti non, polo tanto ti non o entendes e quedas excluído do meu grupo. Ten algo de xeracional tamén ás veces (de aí quizais o odio a Dire Straits e o medo á música pureta). Todo isto é bastante ridículo e tamén bastante bonito ás veces, por aquelo de formar parte de algo. Volvendo ás gravatas de Ataque Escampe, a identificación cun artista, incluso cun colectivo, ten que ver con negar a ficción e non con asumila. Pensándoo dunha maneira extrema, sería como ir ao cine e pensar que os actores son persoas que morren, como a miña bisavoa que pensaba que cando Franco aparecía pola tele estaba escoitando e dicía que coidado, que ninguén falara mal del. Efectivamente, bastante ridículo e bastante bonito. Bertolt Brecht quería fuxir desa inmersión da ficción porque o pensamento crítico que procuraba co seu teatro (unha arte política) viría dun espectador consciente de que o que está a ver é un espectáculo. Iso é bastante máis interesante que os discursos que cren na autenticidade dunha forma radical, que asumen que facer arte é exclusivamente, e literalmente, falar dun mesmo e dicir a verdade. Cando arriba estou falando de precisar a autenticidade do ídolo quizais estou falando máis ben de honestidade, que era o criterio que utilizaba cando tiña 13 anos para defender que Nirvana eran mellores que David Bisbal, que non era só unha cuestión de subxectividade.

E aínda así, a idea da honestidade é demasiado simple. Facemos arte honesta? Pensamos demasiado ou demasiado pouco para construír a nosa arte? Teo: “Una vez leí una frase de Artaud que me marcó bastante: “Todo debe colocarse/ en un orden casi fulminante”. He pensado mucho en eso. ¿Grito primario o construcción premeditada de ese grito? ¿Es deshonesto disfrazarse? ¿Se puede ensayar la espontaneidad? Yo lo veo como una necesidad. Puede que sea una excusa, pero para romper con esa necesidad de excusarse veo extremadamente práctico construir medios personales: para recuperar la espontaneidad, hacerla emerger. Para mí es la única posibilidad. No soy espontáneo en mi vida, y necesito curarme de eso, necesito hacerme real de alguna manera. Hablas de falsedad, teatralidad y engaño. Mi opinión es que la mente humana funciona por ilusiones, y la creación de nuevas ilusiones, engaños, como una especie de ejercicio de auto-hipnosis, es la única manera de distraerte de esas otras ilusiones que te limitan. Todo es mentira, así que todo es cierto.” Vai quizais na liña do que dicía Brian Eno nunha entrevista, de que a arte non é perigosa porque non fai ningunha diferencia, porque todas as experiencias emocionais intensas que tes coa arte son irreais, son postas aí para ti e aceptas participar nelas. Necesitamos ilusións para combatir outras ilusións, certo. Necesito crer en cousas, pero pode estar ben ter a decisión de facelo.

Preguntando a Ataque Escampe por que usan o humor atopo un esquema que pode achegarse ao de Cuchillo: “O humor serve como contrapunto dunha situación penosa. Esa tensión entre o cómico e o triste pode causar estrañamento, misterio e sobre todo, empatía no ouvinte. O humor identifica unha anomalía da lóxica e pona de manifesto, creando unha distancia co que se está contando. Ten no fondo unha intención crítica co propio discurso e procura que o ouvinte estea sempre alerta. Cómpre, iso si, saber integralo no discurso, coa voz que fala, para que non resulte gratuíto e si complementario.” Ataque Escampe teñen varios cantantes, en ocasións dentro da mesma canción, e varios letristas que aportan cousas ás veces a un único texto. Hai no seu caso unha riqueza de voces que me parece moi interesante para plantear a dúbida sobre o principio da autenticidade do rock, que é crer que quen enuncia ten que ter algo que ver co que é enunciado. A centralidade da voz na música pop ten unha consecuencia que é horrible, a nosa necesidade permanente de personalidades que analizar. Buscamos respostas ás cancións indescifrables de Bob Dylan lendo biografías ou libros de Greil Marcus, que son moi divertidos pero tan válidos como a opinión de Henrique Tello, aquel concelleiro do BNG da Coruña que renunciou a traer a Dylan porque era un maleducado que non saudaba ao público. Necesitamos sempre un líder, unha cara de referencia, alguén a quen imaxinar sentindo ou sufrindo. Por iso Pablo Iglesias e Ada Colau se convirten nos logos dos seus partidos de nova cultura política. Ataque Escampe comentan que tentan ollar o mundo a través de personaxes alleos a eles, pero que ademais todos participan de todas as decisións e dan lugar dese xeito a esa polifonía: “O directo é unha manifestación máis desta realidade. Aínda que sempre temos un frontman de referencia, os micros están abertos para todos e moitas veces o cantante non é o que máis fala. Se hai sorte, é incluso probable que o público nos sorprenda discutindo. Transparencia, chámase.” Xa que logo, é un método honesto, se iso aínda nos importa. As gravatas formaban tamén parte desa transparencia, e quizais non era xusto que eu lles pedira máis ilusionismo, xa que para eles a teatralidade é “cada vez máis, a única maneira que temos que defender a nosa música no escenario. Tocamos estilos tan diferentes e facemos unha música tan ecléctica que non hai outra maneira. É difícil ser Nick Cave e Antón Reixa no mesmo concerto. Por iso, botamos man dunha máscara diferente en cada canción. Non son máscaras físicas, senón de ambientación, de relación co público e cada unha intenta crear a atmosfera adecuada para cada canción.”

5. Punkis de salón

Ao falar sobre “Bouquet”, Juanes comentaba que a música da canción lle pedía á hora de facer a letra “un narrador mesquiño e pouco fiable”. Dicía antes que lin como os calificaban de “punkis del posthumor” e fíxenlles algunhas preguntas sobre o punk e o hardcore, porque en moitos sentidos me parece que o estricto de certa ética “auténtica” se converteu nun lote de limitacións á hora de facer cancións e comportarse no escenario como se houbera que ser “un mesmo”. En xeral o punk ten máis que ver coa liberdade, pero tamén coa liberdade de impoñerse limitacións. Supoño que pensaba na rixidez de Ian MacKaye, que me parece un tipo moi serio, parando concertos de Fugazi para abroncar aos violentos que queren pogos (algo que me parece ben). Na pregunta tamén mencionaba a tipos máis ou menos graciosos como Johnny Rotten ou Jello Biafra. Juanes: “A pregunta é se somos punk/hardcore de actitude? Pois non cho sei, a verdade. Supoño que dentro dos 4 individuos que somos na banda uns o son máis ca outros. Eu persoalmente non teño a ningún dos arriba mencionados como referente. Como colectivo está claro que estamos a tope co faino-ti-mesmo e que nos gusta a intensidade, a velocidade e o ruido. O son natural antes que o sobreproducido e, non sei, supoño que hai un tema aí de fisicidade. Nada machocore, pero si de dar liberdade aos impulsos e mesturar público e banda nun mesmo espazo (pero sen pisarlle os pedais a Xose).” Xose: “É que se me escarallas os pedais a ver que facemos.” Interésame moito como Cuchillo traballan con algo similar a esa tensión entre o cómico e o triste da que falan Ataque Escampe. E imaxino a Juanes nunha posición moito máis parecida á de Jarvis Cocker que a de calquera dos anteriores, certo. Dentro diso, e como el, á hora de narrar utiliza distintos tonos e personaxes, e minte aínda que fale en primeira persoa, claro: “De novo, a titulo persoal, ME LA SOPLA a corrente unificada de pensamento punk que poda considerar a “falsedade” coma un enemigo da súa pureza. Si que é certo que hai moita ironía, ambigüedade e lixeireza nalgunhas destas letras. Como na vida, vaia. Gústame pensar que o público non é un fato de mamarrachos descerebrados e procuro actuar en consecuencia. E se fose político, tentaría facer o mesmo e probablemente fracasaría solemnemente. O dos personaxes e o escenario, pois mira, eu supoño que ninguén ten unha soa personalidade, non? Polo menos eu non son o mesmo cando estamos tocando que cando estamos xogando a Futbol 7 no El Nogal ou cando estou no traballo. Pero vamos, nada premeditado.”

A verdade é que aquí forcei un pouco as cousas. Si que me preocupa que a xente se ría cando non estou facendo algo gracioso, pero o purismo punk preocúpame tan pouco como a Juanes. Ás veces atópome con actitudes que defenden que as gravacións teñen que ser fieis ao que será despois o directo (nun contexto “subterráneo”, no cavado, creo que se tende a valorar máis a un grupo polos concertos que polos discos), e paréceme que se equivocan porque son case artes distintas aínda que estean feitas polas mesmas persoas. Pero tampouco me molesta que se parezan, porque incluso en casos nos que non hai sobreprodución nin arranxos, nin tan sequera overdubs, o directo sempre aportará diferencias, caos, azar (e canto máis, máis interesante é para min aínda que poida ir a costa dun valor estrictamente musical). Preguntáballe a Juanes sobre se había diferencia entre quen eran no escenario e quen eran na “vida real” porque falando con outros músicos atópome con que é común a problemática de estar “cómodo” no escenario. É difícil ser “natural” segundo como sexa a túa personalidade ou a seguridade que teñas facendo o que fas. Non o plantearía nos termos de ter “varias personalidades”, senón en facetas distintas dunha única personalidade. Estar nun escenario é á vez máis público e máis íntimo que un contexto calquera no que trates cun grupo de xente descoñecida. Eu teño a sensación de que nun concerto expoño cousas que non lles ensino nin sequera aos meus amigos, e ao mesmo tempo a vergonza non me deixa expresarme con xeito entre canción e canción. Nese caso gustaríame ser capaz de ser teatral, pero tamén de dicir algo interesante sen ter que “actuar”. O interesante para min está en perder o control, e por iso ten certo sentido falar de autenticidade, porque é o que aparece nas situacións de descontrol, como cando lle van pegar a un colega e descubres se eres dos que se meten, dos que quedan parados ou dos que saen correndo [1]. Gústanme moito os termos nos que o plantea Teo: “Monstruo somos inseguros e inocentes y damos cierta lástima. Esto todo sigue teniendo que ver con el arte, con los símbolos, con los mitos y los rituales. Aquí lo ampliaría con la idea de máscara, de disfraz. Y también tiene que ver con los recursos excepcionales que tienen los objetos artísticos para explicar la realidad: siendo otro, desgarrando las fronteras del significado, en este caso de lo que uno mismo es o cree ser, rompiendo la monotonía de la identidad, podemos llegar a lugares diferentes, ver con ojos diferentes, sentirnos desatados y alcanzar otras perspectivas que obviamos normalmente. Añadiría aquí, a lo que dije sobre las dudas y el sufrimiento de crear en la primera pregunta, el sufrimiento de no alcanzar ese ideal que busco al tocar en directo. Al actuar hay poca premeditación, al menos en mi caso. Eso es maravilloso, y en ello reside gran parte de su poder: en la inconsciencia del directo. Pero también saca a la luz todos los prejuicios que te anquilosan y te impiden ser realmente tú. Te revelas a ti mismo lo que no eres y podrías ser o, en algunos casos, lo que eres realmente. No creo que haya encontrado todavía la máscara adecuada.”

Para min a idea da autenticidade ten algo de fermoso, pero en relación a pensar na máscara como algo que sae de nós mesmos e non necesariamente algo que decidimos adoptar. Por iso non o plantearía como fan Ataque Escampe, que falan de que a diferencia entre os seus personaxes e as súas persoas é “a diferenza entre ficción e realidade. Outra cousa é que certos factores da realidade sexan aproveitábeis ou inevitábeis no espectáculo de ficción, pero hai que asumir que se trata dunha ficción e que subirse a un escenario a tocar un instrumento diante de todo o mundo é todo menos natural.” Que non sexa natural non implica que non poida ser “auténtico”. O relato da autenticidade tamén ten algo de fermoso na forza das ilusións que xenera no espectador. Como dicía Kim Gordon, nos concertos “a xente paga por ver a outros crer en si mesmos”. Algo diso hai na fisicidade de Cuchillo, aínda que probablemente vai máis lonxe e funciona tanto co discurso da ficción como co do auténtico.

Aínda así non vou enganarme. A autenticidade ten bastante máis de negativo que de positivo porque dá lugar a cousas como el auténtico rock and roll e moitos dos revivals. Ataque Escampe din que toda autenticidade é impostada e paréceme certo na maioría dos casos: “Canto máis sincero quere parecer un músico no escenario ou nun video, sobre todo as persoas que cantan, máis perigo corre de resultar ridículo. A música, os concertos, son unha arte escénica. Hai alguén que fai e unha masa que mira. Todo o que está enriba dun escenario cobra unha dimensión diferente, extracotidiana. E isto serve tanto para a música como para un mitin político ou un strip-tease. A música pop xogou coa dimensión espectacular desde sempre, desde Elvis e os Who ata Unicornibot, pasando por todo o rollo glam que levou a teatralidade ao centro da súa proposta. E iso ningún músico o debería esquecer. Os concertos son un acontecmento máis visual que auditivo. Por iso se poñen pantallas xigantes nos festivais. A xente vai a mirar que é o que fan os músicos (como se moven, que din, como se relacionan entre eles ou como visten) non a escoitar como tocan a súa música, porque para iso xa a escoitan na casa con máis calma. A autenticidade nos actos públicos non existe. Se queredes ver autenticidade tedes que deitarvos cos músicos e verlles as legañas e a uñas dos pés á mañá seguinte.” E aínda así creo que esquecen ese momento de sorprenderse a un mesmo, esa posible revelación que ocorre a través da dimensión ritual que calquera performance ten. É pouco frecuente pero é o que dá sentido a ser intérprete. O concerto é un acontecemento visual e de aí que todo o que estamos discutindo agora non teña nada que ver coa música, que dificilmente pode ser auténtica ou graciosa [2], e si con todo o demais.

Chegando ao final, non é no meu caso a música, senón todo o demais o que fai que me identifique, aínda que calquera das dúas cousas pode porme os pelos de punta. En todo caso, estou aplicando moitas veces esquemas dos ídolos do rock a xente que coñezo e así é normal que non funcionen. Para min é moitas veces máis sinxelo identificarme con xente que comparte o meu contexto que con distantes artistas que cantan en idiomas que non entendo, se ben a eles podo atribuírlles con máis facilidade a aqueles cualidades sobrenaturais (é a cousa do personalismo, si). É unha cuestión de distancia, creo, e quizais iso xire por riba de calquera dos conceptos anteriores. A distancia condiciona calquera expectativa que poidamos ter como emisores ou receptores de arte. Teo cre que todos os individuos loitan entre o seu eu “real” e o seu eu desexado e que por iso a xente ansía vehementemente alcanzar certa plenitude na súa personalidade. É preciso marcar distancias entre artista e audiencia? “Sí y no. Los recursos teatrales que usan los músicos en directo tienen para mi un aspecto ritual. Esto es, deberían estar dirigidos a un propósito concreto, un propósito en el que se incluya tanto a los músicos como al público. Olvidemos lo de músicos, son actores. Así que hay personajes, sin duda, pero en todas partes hay personajes. Y la distancia puede jugar un papel importante, ya que, de alguna manera, al músico/actor le puede facilitar las cosas situarse por encima para transmitir su mensaje, incluso puede potenciarlo. Hablas del caso de los Dioses del Rock, ahí lo tienes. En el caso de la música “underground” (cavada) yo veo algo así como, en un vacío de trascendencia, una especie de oposiciones constantes a líder espiritual.”

Con estas camisas si que me gustaban

6. Volven as gravatas

Volvo mirar as gravatas e pensar no seu enorme poder. En como me impedían ver máis aló do seu brillo. En que, sacadas por sorte da circulación no campo das artes escénicas, funcionan agora como un símbolo do pensamento crítico, un obxecto que obriga a calquera a ir máis aló para buscar explicacións. Vin esta semana o da dimisión de Guillermo Zapata, o que ía ser concelleiro de cultura en Madrid, e pensei se podería chegar algún día eu a ser concelleiro en Oleiros, por exemplo. Juanes dicía que o humor non casa ben coa política, e revelouse unha cousa horriblemente certa: é insultantemente fácil entender as cousas mal, especialmente cando non hai ningunha preocupación por entendelas. Así, redúcense debates trascendentes a linchamentos e lugares comúns. Pensei nos problemas que lle trouxo a Zapata “ser el mesmo”. Pensei en “ser eu mesmo”. Pero tampouco teño tan claro quen son e como son. A arte, o escenario, sérveme ás veces para descubrilo e para descubrirllo aos demais, cando o fago ben e cando o fago fatal. Nese sentido, as limitacións e a incomodidade son un grado. Son os lugares dos que partir para romper cos bloqueos dun mesmo. Falar dos concertos como algo místico sona a delirio hippie, si, pero como levo un rato pensando en “coñecerme a min mesmo” estou nese plan. A vida e a arte están demasiado lonxe, aínda que hai xente que vive artisticamente. Moitas veces iso sucede co humor e a teatralidade, e no mellor dos casos eses aspectos supoñen interrupcións, momentos de lucidez irrepetible na rutina do que podemos, sabemos e queremos facer. Os artistas importantes (como o son para min os deste artigo) poden axudar a converter a interrupción nalgo constante e dificilmente reducible a termos como mensaxe, emisor e receptor, expectativas, autenticidade, público ou privado. Dificilmente reducible á idea dun bo ou mal concerto ou á idea de verdadeiro ou falso, e aínda así colle todo nunha gravata dos chinos.

1. Eu son dos que quedan parados, como comprobei unha vez que me quixo pegar unha especie de vikingo drogado e Xacobe me salvou de morrer porque é dos que se meten.
2. Meto aquí un inciso fantástico de Xose que me quedou descolgado: “A menos que sexan os típicos sons de “instrumentos de la risa” coma o matasuegras, silbato boliviano e esas cousas, encontro moi difícil que a música sexa graciosa de por sí. Pode ter gracia no desenfado (o típico riff subnormal de dúas notas), pero levar humor incorporado o vexo complicado, non sei. RECTIFICO, a verdade é que sí que pode ter gracia aínda sen ter letra, paréceme gracioso o mítico tema de segundo e pouco de Napalm Death “You Suffer” e fanme rir en xeral os excesos coma a velocidade absurda, unha mistura de son de caixa intencionadamente desagradable e cousas así teñen gracia, a verdade. E moitas veces escoito as miñas propias gravacións e dame a risa polo entrañables e parvas que poden chegar a ser resultar.”

 

Telephones Rouges – Disenso

Cando saíu “Disenso” facía un mes ou así que eu marchara a estudar a Barcelona e lembro flipar moitísimo con el. Era unha especie de revelación do pop do estilo “esta canción fala de min”, e entre o sonido e a portada de Begoña García-Alén pareceume sempre un disco no que podías vivir dentro, un universo propio e novo. Logo pedíronme que lles fixera uns textos promocionais e escribín isto, que non quero repasar por se me dá vergonza. O que si, estaban escritos coa sensación de que ían facerse famosos e que todo o mundo ía sentirse coma min con eles. Non digo que daquela pensase nun éxito en plan Ana Kiro, pero si nun en plan Triángulo de Amor Bizarro. Non pasou gran cousa, pero polas conversas que tiven despois con outros fans creo que non era o único que sentía as cousas así.

Impulsos: A primeira canción dun disco é crucial. Na era de Internet pode facer que o escoitemos enteiro. Antes podía facer que o leváramos á casa ou que o deixáramos na tenda. Ás veces caemos atrapados por un tema que non fai xustiza ó resto. Pero nos discos realmente bos, o primeiro só é unha porta de entrada a un universo do que non se sae nunca. Impulsos deixa uns segundos de ruido, de preámbulo para que os ritmos entren e se introduzan no noso corpo. Cando se abre paso o teclado, como eses impulsos no aire, doume conta de que nunca vou escapar deste disco. Impulsos é a vía para cruzar o umbral, e por aquí non parece que pasara ninguén antes. Se localizas algún elemento coñecido, o contexto xa o transformou. Fan o que lles peta, trascenden o estilo e o momento. As etiquetas son inútiles.

Cristal: Disenso é un disco nocturno e de viaxe, pero non dá voltas. Foxe cara adiante, avanza entre moitos extremos. Entre ruido e melodía, entre delicadeza e violencia, entre a confusión e o convencemento. A primeira parte de Cristal móvese rápido e con tensión contida, ata que se abre paso outra paisaxe. E, gradualmente, case sen que nos deamos conta, deixa escapar a tensión que a canción levaba dentro. Despois da noite vén outra cousa, pero tampouco se fai de día. Segue habendo misterio, e é mellor así. Sempre me gustaron os grupos con contrastes, e nos Telephones Rouges hai cada vez máis.

Vran: Vran segue no xogo de opostos. É un dos temas máis pop do disco en canto a estrutura. Mesmo podería ser outro hit nesta época que non ten ningún, como o eran Ei meu e Helio. Especialmente con ese estribillo. Pero, ó mesmo tempo, é unha canción íntima e opaca. Parece tan persoal que podería chegar a ser de todos, universal. Ten a capacidade para ser importante. Para ser a canción que che falaba directamente a ti cando eras adolescente. Agora está no aire, lista para que alguén a acolla e a asuma como súa. Antes de que a poñan no Playa Club e nola rouben.

Aroa: Estou marabillado polo que fai Foso Común coa percusión. Á forza de quitar e simplificar fai que cada golpe teña un sentido por si mesmo, que non haxa inercia. Esa maneira de tocar é posible porque hai capas e capas de música nestas cancións, facendo liñas rítmicas diferentes, co baixo marchando por libre e sumándose ós timbales alternativamente. E é posible porque aquí se escoitan os cambios de intensidade e como abren os pratos. O son non está afogado. Pódese bucear por cancións que se extenden no espazo. En Aroa, os Telephones son viscerais pero arman a canción pouco a pouco. Déixannos coller aire antes de atacarnos. É violencia sutil, ou algo así. Ideas atractivas porque son sinistras.

Descuartizarte: Esta é unha canción para escoitar a escuras e sen medo. É unha canción feita de elementos que se repiten como un ritual, igual que os ecos das voces, igual que o patrón rítmico da pandeireta. É catártica, pero non está cuspida. Está debuxada con liñas brancas sobre negro. Cunhas poucas liñas ás que agarrarte se escolles non perderte. Estás a escuras, sen noción do espazo. Podes deixar que o tempo se dobre. Son sete minutos como poderían ser cincuenta. É a túa experiencia trascendental. Sentirte é resucitar, debuxa as túas imaxes.

3: Cando comeza a segunda cara, comeza o cuspe. Aquí hai auténtica rabia, e a escuridade vai cara fóra en lugar de cara adentro. A forma e o contido, a música e a letra, camiñan aquí na mesma dirección. As puñaladas séntense no ritmo cortante. Non é simple, pero o Disenso vén dunhas circunstancias sociais e históricas moi claras. Unha canción sobre loita que non sonará en campañas eleitorais. É demasiado violenta. É o máis explícito que nos van dar para agarrarnos: portas que non abren, grandes abismos, soños que non saen.

Peinados rebeldes: Dá a impresión de que a estrofa de Peinados rebeldes repite, sobre un fondo rítmico sen encher de todo, as imaxes que as guitarras trazaran primeiro. Imaxes atraentes e noxentas ó tempo. O esteticismo do horror, a vida e a morte. Con iso xa xogaron antes. Sempre nos achegamos ó que nos dá medo. Un concepto tan improbable como o de peinado de parturienta convertido nun estribillo ritmicamente improbable. O método de choque funciona, sexa consciente ou inconsciente. Cando entra luz na música só é un preámbulo ás balaceras do final. A actitude pode ser punk, pero esta canción chegou moito máis lonxe do 77.

Autopista: Os fans do rock and roll levan oíndo de autopistas dende os anos cincuenta. Pero os galegos máis. Esta é un tramo curto e que remata en accidente múltiple. Esquécete de Bruce Springsteen, estás atopando a estrada perdida de David Lynch coas súas liñas amarelas. As cousas súbense unha por riba da outra ata que non queda outro remedio que o golpe. Súbese a intensidade, superpóñense o lume e a electricidade antes de que corra o sangue. O volume advírtenos de que aquí hai perigo a cada suba de intensidade. Non hai remisión.

Platinium: Nos créditos segue poñendo berros, pero son unha cousa máis traballada do que iso pode indicar. Non é só o berro primario das imaxes que desgarran para saír, en palabras e en música. Tampouco o efecto xusto de eco que deixa que as frases volvan á nosa cabeza. É un pouco a suma de todo. En Platinium é un berro político de quen non se explica nada. Por que non desobedecemos? A última estrofa desobedece a súa propia norma. Tamén é un berro, pero recollido. Antes, as guitarras e o baixo movéronse en espiral arredor dun patrón de percusión circular. E, outra vez, a canción contestou con música ás súas propias palabras. Estoupou de rabia e rematou por dicir as cousas con serenidade.

Siebenundachtzig: Deixeime levar pola liña de baixo, que se repetía case mecanicamente. A guitarra e o teclado definiron un espazo no que alguén falaba. Cando calou, todo rachou como se o atravesara unha máquina. As guitarras e a percusión, o ritmo, cortan como coitelos. O teclado e o baixo están nos outros extremos, serenos, humanos. A máquina rítmica para e o que se sinte, a harmonía, permanece. Non entendo o alemán, pero os alemáns tampouco entenden o galego. Non é cuestión de entender, é cuestión de sentir.

Eine kugel: Para ben e para mal, Eine kugel non é un final pechado. Disenso é un disco que non se remata porque non se esgota. O seu misterio vai seguir tendo a capacidade de espertar mil sensacións diferentes. É a primeira maneira de cambiar as cousas, e a arte non pode aspirar a máis. Pero deixa unha carga, un peso de escuridade. Eine kugel non é un final feliz. Vivimos tempos fodidos, e por dentro estamos tan rotos como calquera. Esta canción tamén está feita de rupturas. Hai unha escuridade, unha violencia que loita por abrirse paso. Hai guitarras delicadas tentando sostela con argumentos. Pero o choque é forte de máis. O disco remata e cada canción abriu máis a ferida. Fixo máis preguntas que respostas, e estás inquedo. Sube o volume. Non houbo consenso.

Entrevista a Telephones Rouges

Vista a día de hoxe, paréceme unha entrevista moi inocente.

Había alguén que dicía que só había dous tipos de música, a boa e a mala. Non sei se era Duke Ellington ou John Lee Hooker, pero en todo caso era negro. Despois lin algúns libros e vin que tampouco todo era visceralidade, que tamén había xente que facía discos moi bos porque era moi intelixente, como Brian Eno. Entón bueno, ó mellor hai dúas maneiras de facer música boa, dende a cabeza e dende o corazón. Os Telephones Rouges, por moi intelixentes que sexan, son tan incribles porque lles sae do peito. O bo de vivir tempos fodidos é que a todo o mundo se lle aceleran o corazón e as neuronas. Hai que vivir rápido e pensar rápido e ó mellor ata somos máis construtivos que co tema aquel de morrer xoven e deixar un bonito cadáver. Disenso non só é un disco xenial, é unha cousa que pode ser verdadeiramente importante na túa vida. Ten un son que che inunda como o do Exile on main street ou o Marquee moon, que parece que podes pasearte entre os instrumentos. Evidentemente, nunca sairá nas listas dos mellores discos da historia da Rolling Stone ou da Rockdelux, pero na miña si. E como está feito nestes tempos tan caóticos é unha expresión xenial das contradicións que hai. Entre o ruído e a melodía, entre a calma e a catarse, esa dúbida eterna entre se o amor é un sentimento máis potente que a rabia e o odio. Non sei, sentir cousas doe e á nosa xeración tocounos caer da parra. Pero ademais é que hai que falar do que é ter un grupo neste contexto, que moita xente non se dá conta de que dá traballo e Galicia é un país pequeno e temos a posibilidade de cambialo con guitarras eléctricas. Está moi ben que presten atención ós grupos de aquí, pero é que hai problemas estruturais gordos, como que non haxa xente nos concertos, que non haxa apenas locais comprometidos cos grupos ou con boas condicións para tocar, que non haxa cartos para nada. Hai que dar guerra.

– Como grupo nun contexto económico complicado, como vivides a relación actual da música co diñeiro? É posible existir e sobrevivir con independencia?

– Rubena: Está claro que, en xeral, o que facemos non interesa. Nin ós medios… e non digo como grupo, digo como escena entre comillas. E creo que unha rede de asociacións como o Liceo Mutante sería o ideal. Unha serie de locais que funcionen un pouco á marxe do ámbito mercantil, porque está claro que nese ámbito as condicións son pésimas na maioría dos casos. O trato tampouco é o mellor, e tampouco cremos que lles importe tanto a música a este tipo de xente. Experiencias como o Liceo, ou como foi a Casa das Atochas, son un trato coa música polo amor á arte, e ves que hai unha implicación que non se ve noutros lados. Estes sitios son a residencia dos nosos grupos. Está claro que non imos vivir disto, o que temos é que safar gastos e aforrar un pouco para o propio grupo, para poder mellorar o equipo…

– Pero como vos planteades o voso proxecto a nivel de continuidade? A nivel creativo, seguides necesitando cartos ata certo punto.

– Matitas Auch: Iso quero contestalo eu, porque sempre penso niso. Non é só os cartos en si, que evidentemente importan, pero que veña xente ós concertos é interesante. Eu vou tocar e vexo unha sala repleta de xente, de cento cincuenta ou cen persoas que van verte a ti, e iso é algo, máis alá de estar facendo cartos, que motiva. Para estar diante de dez persoas, como tamén nos ten pasado e a moitos grupos, pensas que para qué.

– R: Claro, aí é onde nos poñemos a pensar cal é o debate. Estamos facéndoo nós mal ou pasa algo? Pode haber un punto intermedio.

– Xa, pero quen é o que está facéndoo ben? O que ten mil ou dúas mil persoas nos seus concertos, ata que punto é mérito seu?

– M: Home, hai un traballo detrás, é evidente.

– Alitos: Eu creo que tamén falta iso, un compromiso. Eu quero pensar que a xente pensa por si mesma, pero os medios tamén son necesarios en último caso.

– Quizais hai unha impresión moi distorsionada do que é estar nun grupo. O público quéixase de entradas moi caras cando son grupos da casa, pero é que non son conscientes do coste que hai detrás: gasolina, pagar o local, pagar o equipo, comer… Non sei se ese tipo de resposta vos xenera frustración.

– A: Eu coñezo xente que vai a concertos a miúdo, ou vai a festivais de cine… e que me comenta “non, é que neste bar gústanme os concertos pero sempre son moi caros, valen cinco euros”. Hostia, tes dúas bandas, cinco euros, incluso unha é de fóra. E tes que pagar a furgo.

– M: Pero tes que pagar o cubata de Ruta, que é alcohol que non é real.

– Foso Común: É que iso tamén depende do interese social pola cultura.

– R: Hai un problema estrutural clarísimo.

– E por onde pasan as solucións a ese problema? Como mellorar a resposta á música na base?

– R: Falta, sobre todo, eu creo que educación musical. Na escola pública a música está relegada a un papel terciario, ou máis. En Inglaterra os rapaces que van á escola rematan o instituto e saben tocar piano e guitarra. E están nunha relación coa música moito máis presente. Nós sempre levamos a música ó ocio. En lugar de facelo o principal, facémolo o outro, cando realmente debería ter un papel primario.

– M: Hai un grupo de músicos que queren divertir á xente nas cidades ás que van a tocar. Iso podía ser un traballo máis que digno. Están divertindo a xente que despois de currar no seu teñen ganas de, non sei, de disfrutar con algo. E iso leva un traballo detrás. Personalmente estou a favor de que se cree unha infraestrutura. E de que a infraestrutura artística, musical neste caso, sexa unha que funcione. Que ás bandas se lles trate como deben. Outra cousa é que non me guste como se fai, de que o 80% o leve un por poñer a cara bonita e o resto leven cinco euros de vez en cando.

– F: Isto ten unha visión social moi desfavorable nese sentido. De falta de seriedade, de farra, de farándula e de ocio. Cando hai todo ese traballo detrás por tocar menos dunha hora diante de pode que moi pouca xente, e matándose a ir e vir a moitos sitios.

– R: Ter unha infraestrutura detrás estaría de puta madre, pero claro, sen ter que prescindir de nada do que facemos. Sin vendernos, aínda que fora minimamente. Pero claro, que infraestrutura e que negocio? Porque o negocio da música é tan sumamente perro, os entresixos que hai… Eu creo que igual non nos compensaba. Estaríamos puteados igualmente. Estas bandas grandes, porque é a súa forma de vida e non coñecen outra, pero realmente hai aí fíos que se moven por detrás que fan que a min non me gustaría estar nese mundo. Polo pouco que chegou ós meus oídos, vaia.

– A raíz da separación de Nadadora, Javier Becerra comentaba no seu blog que non conseguiran o son que querían ata o seu terceiro disco, pero que iso lles supuxo unha inversión que aínda estaban lonxe de amortizar. Non sei se iso ilustra o nivel de compromiso necesario para sacar adiante unha banda a día de hoxe.

– M: O último disco, que cremos que é o mellor que fixemos ata agora, é evidente que é o que máis diñeiro e tempo supuxo.

– R: Home, mirando ós bluesmen de Estados Unidos, cantos anos estiveron por aí de vagabundos, de local en local… Pero por unha parte igual non nos interesa tanto ese ritmo de vida e por outra igual somos máis conservadores nese sentido.

– F: Si, seguramente.

– A: En América teñen ese espíritu, pero nós os europeos, cada uno su carrerita y la música como hobby.

– R: Non arriscamos o suficiente, é outra cousa que está moi fodida. É iso que falabamos antes. Non hai unha conciencia cultural, isto está sumerxido. E con cada lei que sacan tentan cargarse o pouco que hai… está clarísimo que o deixan ver. É o pensamento xeral, canto se falou das subvencións ó cine e logo a dar cartos a mansalva ós bancos… E eu, con respecto ó sistema de subvencións que houbo ata o tema da crise, Zapatero e bipartito galego, estou completamente en contra porque é clientelar. Pero claro, para sacar adiante este tipo de propostas musicais, cinematográficas ou o que sexa é necesario que haxa un investimento público.

– Un país non só pode presumir, pode exportar cultura.

– R: Un país sen cultura non é nada.

– F: Sol y playa, é o que é. É o que queren que sexamos. É o que levamos sendo sempre. Sol y playa. Turismo…

– R: Mira, aínda hai pouco saíu na prensa que en Vilagarcía de Arousa van empezar a cobrarlle ás bandas polos locais de ensaio que se pagaron con cartos públicos, que pagou a Xunta… Aí está o que pretenden coa cultura, relegala ó ocio, ó que queda despois de quitarlle todo o demais. Á merda, ó lixo, ó prescindible, vaia.

– Meténdonos algo máis ó disco, percíbese como moi vinculado ó seu tempo. Hai referencias constantes ó contexto de crise. Como vos afecta a nivel creativo? Os outros discos eran máis abstractos e atemporais.

– M: Non é intencional, non era algo conceptual, pero creo que sae natural entre nós.

– R: Eu estou dacordo, é algo inherente ás nosas formas de pensar agora mesmo e concebir, precisamente porque como estás inflúe moi directamente.

– A: Sempre fomos seres politicamente activos, e sentímonos identificados co tema. Simplemente ó mellor agora tentamos reflexalo máis nas letras. Non é algo premeditado, aquí cada un escribe a súa letra, con liberdade.

– R: Hai un traballo, primeiro, que parte da individualidade, logo traese ó ensaio e aí moldeámolo. Pero iso, somos un grupo, tentamos funcionar democraticamente. E por iso, de aí xorden tamén os desencontros, as diverxencias, que creo que tamén ese punto de oposición está algo presente no disco.

– A: Eu diría disensos, e xa quedaría…

– R: O que está claro é que ningún dos Telephones Rouges, ningún dos catro somos peóns para estar aí e tocar o que nos digan. Os catro temos unha parte creativa e polo tanto temos diverxencias e tentamos achegarnos todo o posible.

– Hai moitos máis matices a todos os niveis, da composición ó son. As letras poden ser máis reflexivas pero tamén máis viscerais, a música pasa da calma á violencia… Como traballastes as cancións?

– M: Para min o principal cambio que houbo neste disco, que está moito máis que nos outros, é a dinámica. As partes suaves e fortes, os cambios de ánimo na música conseguimos reflexalos moito mellor, baixo o meu punto de vista.

– A: É produción e interpretación. Nos concertos supostamente tamén tentamos iso, e a xente di “Ostiá, subides-baixades, subides-baixades…” Non só imos gravar un disco que sube e baixa.

– R: E sobre todo tamén melloramos moito as voces. Deron un salto cualitativo moi importante.

– Non sei se vedes Disenso como iso que se chama “disco de madurez”, aínda que sexa un disco de espírito xoven e o voso primeiro LP…

– R: Algo de madurez si que creo que alcanzamos. Home, levamos cinco anos, era o primeiro grupo para todos… Comezamos dende cero todos e creo que alcanzamos un momento de compenetración e de saber máis ou menos o que buscamos que se reflexa na música. E tamén escoitamos moita máis música, cambiou bastante o noso xeito de tocar, o noso xeito de compoñer… Todo iso está reflexado. E de feito, como di Matías, é superimportante o da dinámica, conseguimos traballar as intensidades das cancións, que era algo que nos anteriores discos non estaba.

– O son do disco chama moito a atención pola calidade e a profundidade… Tivo moito que ver o traballo técnico no resultado final do Disenso?

– M: Gracias á preprodución non houbo case pospro. Como gravamos en directo e foi moi natural non tivemos que maquear demasiado e poñer oitocentas guitarras para que pareza que hai unha orquestra aí sonando. Eu, o rollo My Bloody Valentine de facer dezanove meclas dun mesmo disco, paso.

– F: O máis intenso foron os días antes de entrar no estudo, que foi adicarse a tocar oito horas todos os días que se puidera para rematar todo, sudando mañá e tarde, quedando coa roupa pegada coma se fose unha pel… vamos, tal cual obrero, puro y duro. Todo o que houbera que adicarlle había que adicarllo e alí estábamos.