Rock de pirola

Escribín un artigo para Sobre as cousas que en teoría vai sobre o concepto do rock de pirola, pero en realidade vai máis ben sobre a masculinidade, así que debe ir tamén sobre o patriarcado. Cando falo sobre música teño a sensación de dominar máis ou menos o tema, así que así teño un pouco de equilibrio para tratar unha cuestión sobre a que sempre dubido. Quería aproveitar para facerlle aquí un apéndice e incluír cousas que fun atopando ou lembrando e para as que alí non tiña espazo, como as imaxes de músicos homes sen camiseta. O texto, que utiliza o termo “pirola” 19 veces, podedes lelo aquí, e debaixo van esas movidas que me parecía interesante compartir:

1. Este extracto de Ropa música chicos, as memorias de Viv Albertine, que me pareceu que ilustra bastante ben o tipo de cousas nas que teñen que pensar as mulleres que tocan nun grupo e que para os homes poden ser anatema:

“En un determinado momento se produce una discusión porque le digo a Palmolive que debería ponerse sostén cuando toca. Aporrea la batería con tal desenfreno que las tetas le saltan de un modo exagerado. Me responde que es una persona libre y que ella es así, ¿por qué tendría que cambiar? Afirma que no llevar sostén refleja una actitud más feminista que llevarlo. Le digo que, aunque tiene toda la razón, la imagen que ofrece mientras toca no se ajusta a sus ideales.

– Nadie nos va a tomar en serio si la gente no puede quitar los ojos de tus tetas. Ni siquiera yo puedo dejar de mirarlas cuando tocas. No queremos que el público venga a vernos por esa razón.

Ya sé que Palmolive es salvaje e indómita, que no lo hace por una cuestión sexual, pero la mayoría de la gente no ha visto jamás a una chica tocando la batería y en lugar de prestar atención a su interpretación y de pensar lo buena que es, están fascinados viendo cómo le botan las tetas. Al final llegamos a un acuerdo y Palmolive acepta ponerse un body para sujetar un poco su delantera.”

2. Tamén sobre as Slits, a comparación que fago entre elas e os Clash penso que é algo que dixo de maneira bastante parecida a historiadora punk Helen Reddington na conferencia KISMIF de Porto en verán do ano pasado. Ela opinaba, se non lembro mal, que o termo post-punk tiña unha raíz machista porque servira para excluír ás Slits ou as Raincoats da xénese do punk cando, para ela, o seu rol era fundamental por como abriu a paleta musical do movemento máis aló do rock de garaxe. E aínda así penso que o centro do canon do punk sería máis ben Clash, Ramones, Sex Pistols. Conta máis aquí.

3. Este artigo de Kathleen Hanna para NME, que empeza xa dicindo algo que me parece moi inspirador e que é un pouco o que tiña na cabeza para escribir:

“Encantaríame escoitar a homes falando sobre a masculinidade e o dano que lles fai. Homes falando entre eles e a través de cancións sobre o xeito no que os roles de xénero tradicionais lles impiden ter o rango completo de emocións, poñéndoos nun lugar no que se supón que teñen que ser quen trae o pan á casa cando se cadra non é o que queren ou poden facer, e ensinándolles que a única maneira de conectar entre eles é a través do sexismo ou o racismo ou a homofobia”.

4. “Suggestion”, de Fugazi, por ser unha canción feita por homes na que se lles pide aos homes que se poñan no lugar dunha muller. Supoño que os exercicios de empatía son o método que pode facer que o machismo perda terreo. No artigo de Kathleen Hanna, ela fala da canción, e tamén o fai Gareth Hutchens neste texto en The Guardian, onde recomenda o vídeo no que Amy Pickering (de Fire Alarm) canta a primeira parte da letra:

5. O blog Señoras que hablan de música serviume para atopar cousas moi interesantes de cara a seguir aprendendo e a estudar un pouco a cuestión de como os homes podemos ser útiles á hora de trasladar o feminismo a homes que non escoitan ás mulleres. Por exemplo, unha sección de cancións feministas cantadas por homes, na que estaba “Suggestion”, pero tamén “Male gaze” de Pissed Jeans ou “Valentine’s Day is Over” de Billy Bragg. E tamén uns comentarios sobre un libro de Matthew Bannister, White Boys, White Noise: Masculinities and 1980s Indie Guitar Rock, que me fai pensar de novo que a pirola no rock pode ser máis evidente, pero está de forma máis discreta onde ás veces pensamos que non:

“Para Bannister, el sonido del indie es “el sonido de hombres tranquilos haciendo mucho ruido“, la forma con la que los hombres “sin poder” se reafirman en su reparto del pastel frente a otras masculinidades hegemónicas, a la vez que perpetúan la exclusión de las mujeres. Esto supone desarrollar un intelectualismo y una estética masculina diferenciada, en oposición a las ideologías tradicionales del rock como expresión creativa física y espontánea. (…)

Incómodos ante las identidades de género convencionales de la música mainstream, parecería que los indies se abren a la expresión de los afectos. Sin embargo, según Bannister, cuando se analiza más detenidamente la aparente subversión de ese nuevo (anti)canon de “lo que mola” se entiende que sólo se cuestionan las formas y no el fondo, que sigue reproduciendo privilegios de género, clase y etnia. Para ello, se despliegan nuevas estrategias que poco contribuyen a las relaciones igualitarias, como el infantilismo, el amateurismo, la glorificación de la melancolía y el refuerzo de la desafección cool asociada a la masculinidad de clase media.”

6. Unha Guía básica de empatía coas mulleres pensada para a escena musical que publicou hai tempo Laura Sales en Diagonal, con cousas básicas que a miúdo non pensamos. Por exemplo, unha cuestión sobre a representación feminina nas cancións: en cales aparecen mulleres que fagan algo que non sexa ser a parella dun home? Isto é unha cuestión que non é fácil de analizar por como as letras non sempre son concretas e os personaxes das cancións non están identificados en base ao seu xénero, pero pensalo pode ser bastante preocupante. Non sei, estará ben sempre que haxa música e personaxes que vaian máis aló do estereotipo. Nese sentido, flípame “Down from Dover”, de Dolly Parton, que é unha canción tristísima por realista e na que a fonte do drama é, finalmente, o patriarcado. E xa non vou poñer nada máis.

Cartografía

Isto é unha especie de memoria no que non poño as datas pero poño cancións e asócioas con lugares e momentos concretos. A foto de arriba é unha captura de Maps de Perillo que busquei mentres editaba isto. Saíu na Revista Porno no seu momento.

O sonido da cidade. Coruña sona un pouco a Perpetuo Socorro e outro pouco a Lenny Leonard. A xente ten que facer as cousas así, sempre me dixeron que a xente chunga vivía na Sagrada. Unha vez quixeron atracar ao meu colega Javi Metal e el díxolle ao tipo que lle ía dar o pao se coñecía a Fran de Labañou. O quinqui díxolle “¿qué pasa, lo conoces?” e Javi díxolle “Claro, tío, de pequeños éramos mazo amigos. Ahora no nos vemos mucho pero…”. Javi safou, e safou porque foi quen de inventarse que coñecía a un referente da delincuencia da zona. Safou porque foi quen de introducir unha narrativa na súa excusa. Non dixo simplemente que o coñecía, senon que nesa frase conseguiu plantear un lote de conflitos. Esa relación de amizade que agora xa non o é, probablemente porque tomaron camiños distintos. Javi foise a estudar teleco a Madrid, é fillo de dentistas… a min tamén me ten pasado, penso ás veces nos que antes eran case os meus irmáns e agora non e ponme triste non ter a mesma conexión. A Coruña pode ser unha cidade tan horrible como calquera.

Vietnam: “No se puede ver el sol, los problemas crecen en las esquinas y todas las ciudades son iguales.”

E un día falaba con Rubén e dicíame que lle interesaba como Lou Reed falaba de ir a Lexington a pillar porque era a súa realidade. Da referencia concreta a algo local facíase ver unha sensación universal.

 

Lenny Leonard, probablemente no Faluya

 

Lenny Leonard: “Llevamos cuatro meses, no para de llover, en esta ciudad no hay nada que hacer. Solo mirar palomas, que son buitres”.

Perpetuo Socorro: “Hoy da miedo salir en Coruña, hace mucho frío. ¡Maldito infierno! Allí bailando en nuestra locura nos vimos rodeados de buitres de noche”.

É curioso que apareza o mesmo símbolo, pero é porque é a mesma sensación. As dúas cancións din o mesmo, pero a diferencia na maneira de dicilo leva a sitios distintos. É unha sensación de alienación que non dá o rural. Unha sensación de impotencia que nas grandes cidades se volve aínda máis intensa por culpa da invisibilidade e o non participar en nada. A idea de falar do entorno para chegar a temas universais. A miña amiga Nuria tivo un problema de fobia aos paxaros e foi ao instituto con Carlos Coppel de Lenny Leonard. A miña amiga Nuria vive agora en Barcelona, eu vivín alí un ano e non podería ter escrito de ningunha maneira unha canción como calquera destas dúas. Non teño ganas de dicir iso porque non sinto o peso da cidade, o peso do tedio que expresan dicindo “en esta ciudad no hay nada que hacer”, que segundo me dixo Coppel, roubaron a Big Black. Cando escribo, xa non é que sexa incapaz de dicir “Coruña”, “Perillo”, “Montealto” ou “San Pedro”, é que moitas veces me dou conta de que uso nomes e verbos pero non adxectivos. Iso preocupábame e por iso acabei forzando nalgún caso a situación.

Monstruo: “Teño unha caixa de ferramentas branca. Non sei abrila, non sei usala.”

Escribín iso antes de conseguir a beca, cando estaba empezando coa tese sen saber se tería cartos para poñerme tres anos a estudar. Non é un drama, pero ata entón sempre fora tendo as cousas claras e alí tiña as miñas dúbidas sobre si realmente quería facer iso. Tiña medo a que a xente descubrira a realidade de que son un inútil, e de que a única cousa que se me deu realmente ben ata o de agora foi estudar. Asumámolo: un investigador máis en Comunicación Audiovisual non é algo que o mundo necesite. Entón non sei que facer coa caixa de ferramentas, pero se lle poño un adxectivo pasa a ser unha caixa concreta, e non unha calquera. Tiña medo á sensación de baleiro, e arredor de min vía bastante desesperación, pero unha desesperación cotiá. Como Terremoto Sí buscando un sobre para folios grandes no chino do Cantón. Vía amigos meus emigrados co seu primeiro traballo cobrando decentemente pero adicando a el todo o seu tempo e tampouco sabía se iso era o que eu quería facer. En Barcelona era invisible, e ao chegar aquí Porno estaba comezando, Monstruo volvimos e tiven ganas de cantar porque tiña cousas que dicir, aínda que me dera vergonza. Cantar fíxome ser consciente de ter unha voz, e cando viñeron os Nastys e escoitaron a Lenny Leonard borrachos cantando aquela frase sorprendéronse. “Están hablando de algo”. O que dicía Julián Hernández, o rock and roll é atractivo por trascendente e por intrascendente. Podemos engadir que o rock and roll pode ser horrible por trascendente e por intrascendente.

Deluxe: “Qué voy a esperar de una ciudad donde el invierno es como un convento y los jóvenes mueren antes de tiempo.”

Nunha entrevista que lle lin na Mondo cando tiña quince anos Xoel López dixo isto: “A Coruña es una ciudad gris, triste. Y la canción está dedicada a mucha gente que conozco que se ha suicidado o que ha tenido tentativas de hacerlo. Recuerdo que a los catorce, quince o dieciséis años muchos chavales coqueteábamos con la idea del suicidio; yo lo veía como algo generacional, normal. Pero cuando llegué a Madrid y surgió el tema en alguna conversación, me di cuenta que ese sentimiento no es extrapolable geográficamente, y al final he llegado a la conclusión que se trata de algo relacionado con la gente que somos del norte, en mi caso de A Coruña y que debe tener algo que ver con el clima, o quizás con la propia tristeza asociada a la ciudad, que invita a la depresión”.

 

Xoel López, melancólico en Riazor

 

Naquel momento pareceume unha gilipollez, pero ás veces esquéceseme que eu son de Perillo, do outro lado da ría. Son bastante vitalista e o de que o clima nos fai tristes e depresivos paréceme un tópico bastante inadecuado. Aínda que tendo a pensar que os tópicos teñen algo de real, cóstame empatizar con isto cando non coñezo a ninguén que se suicidara ou que me falara desa idea. Tampouco sei se é algo que se fale. Á miña avoa fállalle a memoria pero cando veu á festa da miña outra avoa viu a horta e pasouse media hora camiñando por ela marabillada como se a vira por primeira vez. Onte falei con ela e estaba deprimida porque non se acorda das cousas. Está ben físicamente pero é consciente de que non rexe ben. Alegrouse de verme e despois, cando lle preguntei que tal, díxome que non ten dor pero que a cabeciña… e caéronlle unhas bágoas e díxome que quería morrer. Trinta segundos despois estaba mellor e despois estaba rindo e contenta. E logo volvía dicir o mesmo, mentres facía calceta. E pasar por todas esas sensacións con esa discontinuidade debe ser moi duro. A ela, de todas formas, quédalle a memoria vella, pode lembrar cousas da súa infancia con detalle. E quédalle certa memoria dos espazos. Eu levaba un mes sen ir á casa e agora hai un parque infantil diante da miña ventá, chavales que paran alí a fumar porros e o bar ao que ía todos os findes cando era pequeno agora é unha pizzería. Quizais tenta cubrir un oco: o Piccolo Mondo, a mellor pizzería do mundo, está en venda na rúa paralela.

Na miña cociña hai un oco porque se levaron o lavalouzas e aínda non o trouxeron. É outro tópico: “antes todo isto eran leiras”. Non lembro como eran as leiras que había antes de que levantaran o meu edificio, e vinas case todos os días mentres ía ao instituto. Non lembro completamente como era a casa na que vivín dezaoito anos. A imaxe nova bórrame a imaxe vella, pero espero non ter que lembrarme de como era o lavalouza no seu sitio, porque ese oco queda fatal. Se vexo estas cousas pero non me avisaron antes non teño a narración. A impresión é máis forte, é un shock. Iso provócame unha melancolía que ao mellor se parece á de Xoel López, pero A Coruña non é unha cidade que cambie demasiado nin demasiado rápido. O cambio máis importante probablemente sexa que pechou o Rus logo de sesenta anos aberto e non queda un lugar que resuma tan ben o que é a Coruña.

 

Poño este cartel de Cuchillo porque resume moi ben o seu universo

 

Cuchillo de Fuego: “Llueve, hace un poco de frío, hace viento. No se está nada guay. Todas las cafeterías son una mierda. Yo mismo soy un poco una mierda.”

Cuchillo de Fuego falan de Pontevedra. De Pasarón, de cafeterías que non coñezo, de comercios que non sei cales son. E falan de si mesmos, de Berto Fojo bien e de Álex Gayoso muy bien. E aínda así creo que entendo o que din. A propia brillantez das frases ás veces lévame a tomar distancia. A ironía lévame a tomar distancia e a perder a implicación emocional e pasar a unha experiencia máis intelectual, pensando cousas. Imaxinarme a Xoel López cantar “Bouquet (Fuego y Mierda)” paréceme gracioso. Xoel López di que é tráxico nas entrevistas, e nunca che dirá que el mesmo é un pouco unha merda. As corbatas de cores de Ataque Escampe lévanme a tomar distancia, si, pero paréceme excesivo. Parécenme un pouco ridículas, pero é porque non me gusta o rollo brechtiano para o rock and roll, que me parece que vai precisamente do contrario, da inconsciencia. Pero cando consegues chegar á emoción a pesar das corbatas é bonito, e onte emocioneime véndoos imitar unha onda vital en “Street fighter” mentres miña nai, que me acompañara, estaba sentada mirando e sorrindo e logo dixeron que o pasaran moi ben saíndo por Coruña a última vez que viñeran. Esa vez saíran con nós. Cadráramos con eles na Mardi Gras Gaudi (Graduado en Belas Artes), Edgar (Técnico en Calor e Frío) e eu. Acabamos indo ao Caimán por primeira vez na nosa vida. Déronnos unha carta de poker e unha ficha metálica para entrar e logo Roi Vidal díxonos que eramos de Podemos Ourense. Dixeron que Compostela era unha merda no concerto. Fíxome ilusión que o pasaran ben porque as primeiras veces que falei con Ataque Escampe creo que só lles din o coñazo estando bébedo, cousa que fago normalmente cos grupos. O habitual é que lles diga “¿Por que cantades en inglés?” (a Furguson, Psychotic Acid Freek, Thee Boas, Rollercoaster Kills, Puma Pumku… non me acordo de todos porque estaba peneque). A Ataque Escampe seguramente lles dixen que non me gustaba que tocaran con baterías programadas.

 

Roi Vidal en Vista Alegre. O Bar Antonio queda un pouco máis abaixo.

 

Ataque Escampe: “Cando vaia morrer enterrádeme aquí en Vista Alegre. Cunha cunca na man e na boca un bigote de prebe.”

Ramiro Ledo fixera un videoclip precioso para “Serafín” de Ataque Escampe e creo que empezaba cuns vídeos duns señores maiores cantando. Serían señores de todos aqueles bares fantásticos de Vista Alegre, que están pola rúa das Salvadas pero máis arriba que a SGAE. O Mesón do Pulpo, o Bar Antonio, o Tío Raúl e o dos Cinco Complementos que é un bocata, non un bar, pero agora non me lembro do nome. Despois dunhas xornadas de normalización lingüística na facultade, Marta foi cos do Cineclube de Compostela a tomar algo alí e díxonos de ir. Fun con Teo e Xacobe, e descubrimos o marabilloso que era o Bar Antonio con esa tapa de callos. Logo subimos ensaiar.

Ese día tocaban Pony Bravo pero non fomos porque ensaiabamos. Eles ían porque lles chamara a atención o cartel coa cara de Ángeles González Sinde como nun rollo destes de cando che detén a policía. O photocall da roda de recoñecemento. Logo baixamos un día de ensaiar e tivemos que aparcar por aló, no campus norte, que é onde aparca Xacobe sempre para non rallarse buscando e é ridículo porque está a tomar polo cú. Esa vez buscamos noutros sitios e non apareceu nada (eran as festas da Ascensión nas que viramos o ano anterior a Emir Kusturica, que en vez de ser o líder da súa banda era o guitarrista mendigo) e volvemos alí, tendo que darlle a razón por pura casualidade, ironicamente derrotados. Fomos ao Bar Antonio e había unha cea de clase. O camareiro estaba peneque perdido e púxolles a Xacobe e Teo cuncas en cuncas das de almorzar os cereais e cobroulles unha ridiculez. A min botoume alcol no vaso ata rebosar. Ía seguindo o rollo de unha pra ti unha pra min. “Ceastes?”, díxonos. Nós mirámonos como dicindo “en serio?” e balbuceamos “bah, pouca cousa”. Eran as dúas da mañá e apareceu cunha fonte de carne asada e uns palillos.

 

Telephones Rouges: “Subín a unha pedra nú para poderme tirar. Vivín na cidade branca da que é difícil escapar. O tempo foi agonizar, o tempo foi agonizar. Precipitarse foi divertido máis non era un gran final.”

Logo en Barcelona María e mais eu coñecemos a Ramiro entrevistándoo pola súa película Vida Extra. O groso da película é unha conversa entre varios amigos nunha casa e falan de como poden participar en política e das manifestacións, das folgas e da impotencia, das limitacións da democracia, das contradicións ás que leva o sistema de consumo a calquera. Dito así parece horrible pero é unha experiencia moi bonita. Gravárona o día que a gravaron porque ao día seguinte un dos que sae na película marchaba de Barcelona a outro lugar. Daquela convencemos a Hugo, o noso amigo e compañeiro de piso, logo de moito tempo para que lle gustara Ataque Escampe e un día nun bar díxolle a un tipo de Bilbao que non coñecía: “Sabes que? O mundo comeza a dar medo, pero na Galiza non hai cámara de gas”. Hai cancións que falan de cousas e de lugares e logo se che meten no corazón a través de recordos. Aquel ano escoitaba aos Telephones Rouges todos os días e sabía que estaban falando do que eu sentía, poñíanme os pelos de punta e fun aos dous concertos nos que viñeron a Barcelona e berrei aquelas letras como se as tivera feito eu, como se foran miñas, porque así as sentía. Falaba con Xacobe durante horas e comentabamos as nosas interpretacións das cancións. “Vran” para min era unha canción de amor, e Xacobe díxome (non sei se completamente en serio) que a vía como unha canción sobre deixar as drogas. Logo Mar e Rubén fixeron o videoclip de “Arder” de Ataque Escampe cando xa estaban aquí en Santiago, fixémonos amigos e mandáronlle a canción a María, que estaba facendo o seu TFM sobre o grupo. Ela escoitouna por primeira vez e chorou. Recórdoa chorando mirando a pantalla, só eran un par de bágoas e poñíanlle os ollos brillantes. Era unha letra preciosa e un tema perfecto, sen ningún exceso e sen lugar ao distanciamento. María tamén sae no videoclip e cando o vexo tamén teño que sentir que esa canción é miña, e iso non o podo sentir con moitas outras cousas.

 

Emilio José en Mapa Sonoro

 

Fluzo: “Imos enchernos de churrasco antes que os porcos non teñan cabeza, con viño do país, da casa dos nosos pais.”

Emilio José: “Nacín en Quins, concello de Melón, árbores, árbores, e cero botellón, xa sabes, só nas festas: orquestas, o CTK en racha, whiskey, ron e reggaetón. Non me gustaba o meu pobo, odiaba as rúas e todo, e todo o que había era pouco, rapazas: cero, cine: cero, fútbol: cero.”

Los Televisores: “Quiero ir de vacaciones, olvidar esta ciudad. Voy a comprar un billete pa no verte nunca más”.

Paula pasárame unhas cancións de Emilio José o ano que quedabamos para ver Física o Química ela, Laura e eu na súa casa da Rúa do Olvido. Gravárame un cd cos seus músicos españois favoritos, un cd de datos. Julio de la Rosa, Aroah, Nacho Vegas, La Costa Brava, El Niño Gusano, Christina Rosenvinge… e polo medio Emilio. Ao principio non entendín nada. O tema é que eu lle dixera seguramente algo de que non atopaba moitos músicos españois que me gustaran aparte dos Enemigos. Probablemente díxeno con frases das que escribimos ás veces na Revista Porno cando pensamos que algo é unha merda. Os cds que lles gravo aos meus amigos case sempre teñen a maioría dos temas en inglés, e agora estou facendo isto e no que sinto non aparece ningunha canción inglesa. María pasoume “Astroturfing”, que dicía “De Xinzo non coñeces nada. Do Berbés, nada de nada.” e que versionaron Ataque Escampe nunha festa do Cineclube. Cando por fin fun quen de entender a Emilio José, escoitei Chorando apréndese enteiro, do tirón, e ademais de conter toda a creatividade e imaxinación fixen un amigo. Ata lle comentaba cousas en twitter antes de que desaparecera de alí. O guai dese disco é que che conta todos os seus sentimentos e opinións, é como pasar un mes con el discutindo, indo de bares. Non tiña esa sensación de proximidade e de verdade dende Jonathan Richman. E son todo topónimos, persoas, referencias: contexto. Teño ganas de que alguén me fale da súa realidade, e os grupos que non o fan e aínda así me gustan dánme a rabia das oportunidades perdidas. Emilio José é de Quins, non da cidade. Mar e Rubén foron buscalo alí e atoparon o Casal do que falaba en “Wifi no Casal”, pero non a el, e acabaron entrevistando a Monstruo e tentando fotografiarnos e facendo un vínculo con nós de por vida. Había un episodio de Friends no que Joey pasaba a noite cunha actriz e en vez de follar falaban e falaban ata que era de día. É duro asumilo, pero Friends é un espello que me funciona de referente para a vida, e aquelo tamén me pasou a min e foi bonito. Eu vía Friends en Canal+ despois de comer e antes de ir a atletismo, cos meus pais e a miña irmá. Agora ela ten carné de coche e metinlle “Mundo Verde” nun cd para que escoitara ao conducir. Con Fluzo sempre me dá a sensación de estar escoitando verdades profundas e nesa frase está dalgunha maneira todo o que sinto sobre as miñas orixes, como galego, como descendente das miñas familias. Hai unha idea vaga de choque xeracional aí. O Mundo Verde está aí, preto, pero eu non pertenzo a el. Xacobe levoume á matanza da súa familia e comín moi moi ben. Outro ano fora alí con Teo tamén, pero de resaca, e á ida vimos un can cagando e conseguimos gravar uns segundos co móbil. Hai anos que non se fai a matanza na miña casa. Cando fomos Porno a dar unha charla ao FiCH houbo un incidente no que nos acusaron de vexetarianos. Alí vimos un concerto precioso dos Televisores no que diante deles bailaban un montón de nenos que acababan de fabricarse instrumentos de cartón. Eles son de Chantada, pero cando cantan que queren “olvidar esta ciudad” e falan de Nepal, Tel Aviv, Estambul, Caracas ou o que queira ser non sona impostado. Poden falar de cholitas. Dalgunha maneira é a súa realidade. É fácil calificala de evasiva. Que eu non teña ganas de evadirme a Caracas e olvidar Compostela ou Coruña non significa que non poida entender esa idea. Claro que Television cantaban “entendo todos os impulsos destructivos” e nunha entrevista Jon Savage explicaba que logo os Sex Pistols directamente os practicaban. Así que tal vez non é cuestión de entender esa idea, senon de poder sentila aínda que non esteas dacordo, porque as mellores obras de arte significan infinitas cousas.

 

En Lanzós coa miña avoa e a miña prima

 

Radio Océano: “Eu son un labrego da Terra Chá, que usa calcetíns de lá. Por culpa da friaxe e da humedá, que usa calcetíns de lá.”

Radio Océano presentaban “Terra Chá” na TVG como unha canción étnica recollida no norte da provincia de Lugo, e a idea de usar a gaita dalgunha maneira faime entender a canción como o seu propio folk, como aquelo que dicían os Stooges, brancos e de cidade, de facer o teu blues. Non sei se a Miles Davis lle terían gustado os Televisores ou Radio Océano. Lenny Leonard entrevistaron a Xosé Manuel Pereiro para o Donato Fanzine, e os dous falan do clima. Meu pai é de Lanzós (Vilalba) e gravei durante o último ano un documental con Xacobe e Toni nunha parroquia de Guitiriz porque de alí é a moza de meu pai e nolo encargou. Alí unha rapaza díxonos que non lle gustaba a cidade porque había que mirar arriba para ver o ceo e porque vivías porta con porta con xente e non sabías nada deles nin lles falabas. Antes tiña unha familia, agora teño varias. Un ano espertei a mañá de reis na casa de Xacobe antes de coller o tren a Barcelona e foron darlle o seu libro de Eric Clapton. Por que estaba alí e non na miña casa? O tempo e as ganas de facer cousas lévanme dun sitio a outro e iso convértese en lugares e sensacións e recordos que son persoais, igual que todas estas cancións son tan miñas como de quen as fixo porque tiveron algo que dicir.

Un tema e un tema #4: PORNO e “O que faz falta”, de José Afonso

Os meus pais tiñan na casa algúns LPs de antes de nacer eu. O tocadiscos pasou tranquilamente dez anos estropeado e sen utilizar, pero logo ao recuperalo deilles unha escoita a case todos os discos que alí había. Os de miña nai eran máis modernos e moitos convertéronse en favoritos meus: “Tierra para bailar” de Radio Futura, o recopilatorio “Semilla del son”, “Here today, tomorrow next week” dos Sugarcubes. Os de meu pai non me gustaban moito: “Viatge a Itaca” de Lluis Llach, cousas de Mike Oldfield, Milladoiro… no medio estaba un disco de José Afonso cunha portada que me parecía horrible, “Coro dos tribunais”, e pasei de escoitalo pensando que sería algo rollo cantautor pesado. Logo saín do meu erro cando me aficionei un pouco á canción protesta: Zeca Afonso é un compositor incrible no musical e no lírico. A súa maneira de introducir a política no que canta sen dar leccións, pero parecendo sabio, é un equilibrio que poucas veces se atopa. Pareceume inspiradora e conecteina con esta especie de balance do que pasara con PORNO, que serviu para moitas cousas pero en xeral foi unha iniciativa estéril ao lado das ambicións que eu tiña volcadas.

Ademais de “O que faz falta”, que vai completa ao final do clip, pinchei “Bocio” de Vozzyow, “Cadera de color” de Monstruo, “Sí, soy la primera” de Avecrem, “Hikikomori” de Uzumaki e “Navajero” de Vietnam.

Hai unhas semanas anunciamos que PORNO xa non existía máis. PORNO fomos un colectivo de acción cultural que fracasou, e ademais fracasou sen ningún estrépito. Causou unha influencia mínima, non consolidou ningunha estrutura nin ningún método de traballo e rematou sendo unha cousa intrascendente, que era o contrario do que algúns pretendiamos que fose. Vendimos máis camisetas que discos.

Tamén é certo que poderíamos pensalo ao revés, e dicir que PORNO foi un éxito: fixo aparecer moitas cousas onde non había nada, e a moitos dos que militamos alí serviunos para ver que a capacidade que temos de facer que algo suceda é moito máis grande do que pensamos. Pasamos de non pensar a pensar, de non discutir a discutir, de non crear a crear. Iso debe ser unha cousa trascendente, crucial. Pero quero facer o esforzo de pensar dende fóra da miña perspectiva para sacar todas as leccións que poda. O ideal sería que esa trascendencia fose o menos privada posible, e iso non o conseguimos.

Ao mínimo que miras dende máis lonxe ves que os proxectos culturais independentes en Galicia teñen normalmente moi pouca duración e moi pouca repercusión. Por que pasa iso? Supoño que por mor de varios motivos que se alimentan entre sí. Incapacidade económica de espazos, colectivos e artistas. Inestabilidade xurídica e descoñecemento das leis. Problemas para atraer ao público, falta de experiencia, falta de cooperación, curtopracismo. Cada pouco tempo, algún proxecto morre ou está a punto de facelo: acaba de pasar co Charenton, case pasa co Liceo Mutante, pasou coa Casa das Atochas. Aí lamentámonos e queixámonos porque algúns perdimos algo inspirador. Nace ao pouco un proxecto novo e volve repetirse o ciclo sumando a enerxía dos últimos que se sentiron inspirados e quitando as dos que están cansos.

Eu non quero repetir o ciclo. É máis, non quero que haxa un ciclo que repetir. A sensación de que todo o bo que poida estar pasando está sempre a punto de desmoronarse é desalentadora, máis aló do romanticismo que hai na idea dunha cultura de resistencia heroica. Como se amañan tantos problemas? Non o sei, pero teño a sensación de que non se amañan un por un, e de que moitos teñen que ver coa xestión pública. Propoñer un modelo cultural para todo o país sería enormemente complexo, pero simplemente tentalo sería un avance marabilloso, porque terían que aparecer ideas globais. E para iso fai falta seguramente que os axentes culturais que haxa, do ámbito que sexan, participen de espazos colectivos, transversais, dende os que consensuar posturas e demandar cousas en conxunto. Fai falta tamén que cada creador desenvolva o seu punto de vista sobre cuestións de interese xeral: como adecuar as normativas laborais aos artistas, como xestionar os dereitos de autor, como deben funcionar os medios públicos, se se debe apoiar a profesionalización e consolidación dunha industria cultural ou unha creatividade amateur universal…

É complicado esixir isto a xente e proxectos que xa teñen dabondo con sobrevivir, pero a longo prazo pode implicar ter que deixar de preocuparse pola supervivencia. Pode ser que eses espazos transversais onde debatir xa existan nalgún caso, ou pode ser que existan espazos coa capacidade de selo se hai unha implicación xeralizada. En todo caso, os maiores inimigos (como de calquera cousa) son a preguiza e o individualismo. Por iso quería saltarme, só por unha vez, a idea de pinchar só temas galegos e poñer unha canción que acaba con todo iso. A min sérveme para sobrepoñerme á tentación permanente de quedar no sofá ou de mirarme o embigo: “O que faz falta”, de José Afonso.

No es ninguna puta broma

Este artigo foi bastante ambicioso. Foi un intento de resolver os meus conflitos internos á hora de introducir o humor en contidos que queremos que a xente tome en serio, falando tanto con Teo (que comparte o conflito) como con Cuchillo de Fuego e Ataque Escampe, referentes para min na maneira de integrar o humor no que fan sen que sexa lido necesariamente como humorístico. Creo que se explica por si mesmo, pero recalco: en Monstruo non consideramos que o humor e a profunidadade ou a paixón sexan incompatibles. Simplemente nos preocupamos porque non queremos que nos tomen a coña, non somos cousa de risa, el hazmerreír, algo do que pitorrearse. A única cousa engadida a maiores son unhas notas ao pé que daban moitos problemas na maqueta e incluen unha reflexión moi intelixente de Xose sobre a posibilidade de que a música sexa divertida.

1. As gravatas

Teño na casa dúas gravatas vermellas dos chinos que me deu Lois, o baixista de Ataque Escampe. Hai agora case un ano vinos tocar no Grobe e levábanas postas. Despois bebín e díxenlles que non me gustara nada iso, e probablemente fixen o mesmo o resto de veces que os vin en directo ata hoxe, en maior ou menor medida. A min encántanme as súas cancións e admíroos por conseguir integrar nelas o humor e as referencias sen que perdan a súa capacidade emocional. Por conseguir que o que fan sexa divertido e tamén poida ser trascendente. Pero nos concertos, vendo esas gravatas horribles, brillantes, ridículas, había momentos nos que non era capaz de ver máis aló delas. Eran como kriptonita para un artista, obrigándome a min como público a facer un esforzo extra para poder entrar na música e chegar a esas emocións. Lois retoume a levar as gravatas nun concerto que tivemos Monstruo a semana seguinte. Non as levamos.

Por que Monstruo están dispostos a perder unha aposta con tal de non levar unhas gravatas dos chinos? Lembrei que hai tres ou catro anos tivemos unha etapa glam que debeu durar dous ou tres concertos. Chegamos a gastar nos chinos 30 euros ou así en comprar material para a primeira vez que fomos tocar a Madrid. Toni tocaba o baixo cunhas bolas de discoteca nas orellas, Xacobe lucía unhas mallas de camuflaxe e unha falda tiki e Teo e mais eu bonitos vestidos, o meu cun estampado e o seu de seda rosa, como de nena morta. Maquillámonos uns a outros no escenario, e logo dimos un concerto diante do que o público non parecia emitir ningunha reacción. Non teño moi claro que queríamos facer. Outras veces funcionaba aparentemente mellor e a xente pasábao ben co que facíamos. Unha vez despois dun concerto dixéronnos: “Que bien me lo pasé con vuestro concierto. ¡Cómo me reí!”. Iso foi bastante traumático porque non era a nosa intención (esa vez non iamos disfrazados) e o último que querería sería repetir unha situación como esa, porque o que facemos é ridículamente trascendente para nós. As gravatas quitarían o trascendente, pensei ao plantearme cumprir a aposta. E nese momento pola miña cabeza pasaron centos de ideas e persoas, como nun flash: a idea da honestidade na arte, a relación que esta poida ter coa verdade, David Bowie, “sé tu mismo”, o humor banal e o humor trascendente, Louis C.K., os nosos escasos recursos para traballar a posta en escena, Johnny Rotten e Jello Biafra, o que son capaz de facer cando subo a tocar e que nunca faría en calquera outro contexto, as cancións “graciosas” “Desconéctame” e “Macroeconomía” que Monstruo deixamos de tocar, Cuchillo de Fuego en motos de auga, Jonathan Richman, Ian MacKaye, a relación entre as gravacións e o directo, ter expectativas sobre como reaccionará o público, Obama, ser un grupo político.

Antes deste artigo, a única maneira que tiña de enfrontarme a todas as contradicións que había entre estes conceptos e as miñas propias experiencias eran regras de comportamento que simplificaban as cousas. Por exemplo, cando escribo unha canción, son incapaz de utilizar o humor porque teño medo. A que non se ría ninguén e tamén a que a xente solamente se ría. Pero odio ter medo ás cousas e a enfrontarme a contradiccións. Por iso decidín trasladar as miñas inquietudes a Cuchillo de Fuego (que para min son referencia en canto ao uso do humor nas cancións), os propios Ataque Escampe (que o fan cuns recursos diferentes) e Teo (cantante de Monstruo, que é quen peor parecía pasalo cando a xente nos tomaba a coña). Todos deron opinións articuladas e intelixentes que irei fiando as coas miñas dúbidas, probablemente malinterpretándoos nalgún momento e acabando con máis preguntas que respostas. Polo menos serán preguntas novas.

Decidín empezar polas gravatas. Ataque Escampe: “No pasado non sempre fomos o grupo máis profesional do mundo e, aínda que hai tempo que si que cremos ser solventes, arrastramos aínda un pouco esa imaxe de “rock de serie b” e de deixados, e queremos acabar con ela en todas as frontes posíbeis. Por iso é importante pensar o vestiario en escena, entender que é algo fundamental porque se ve, e claro, deixar claro que o que pasa no escenario é un espectáculo e, como tal, ficción. Ademais as gravatas eran vermellas e dos chinos, e o noso último LP é vermello e saen chinos nel. De todos modos xa non as usamos: eran moi fráxiles e daban un aspecto raro, non chegaban a ser un disfrace pero tampouco eran serias.” Nesta resposta xa hai máis preguntas. Por unha parte, como xestionar a imaxe que o público (por reducido que sexa) ten de ti e como cambiar iso se non se corresponde co que eres (ou co que queres que pensen que eres). Pola outra, que implica iso de que o que sucede nun escenario é “un espectáculo e, polo tanto, ficción”. Vou empezar pola primeira.

Non atopei fotos da etapa glam

2. As pretensións do artista

Sempre me pregunto que queren facer exactamente os artistas co que fan, e que papel xoga niso o público. Sae en bastantes entrevistas desta publicación. Eu tendo a pensar en que sacar unha obra fóra, expoñela a que outra xente a reciba e reaccione diante dela, implica unhas pretensións. Non tanto unha idea elaborada de como debe ser esa reacción (risas no minuto 1, pogo no minuto 6, pensamento introspectivo no minuto 24) senón a intención de que se entenda certa mensaxe que se está a trasladar. Ultimamente penso niso, ademais, con respecto á idea dunha arte política e todos os distintos graos nos que ese aspecto político (que para min ten que ver cunha intención de cambiar algo socialmente ou provocar pensamento crítico) pode ser explícito. Juanes (voz de Cuchillo de Fuego): “Eu, como letrista, como mínimo quero que se me entenda (que moitas veces non é posible), comunicarme e que a peña pense un algo nos asuntos. Non creo que sexa a nosa unha mensaxe política exactamente constructiva. Eu diría que as letras teñen bastante de patetismo, de ridículo, de grotesco e cousas así. Pouco camiño a seguir e denuncia directa. Pero sonche ben políticas, na miña opinión, desde o momento en que tendo un micrófono te decides a expoñer estas miserias e estas sensacións chungas pero reais no canto dunha reivindicación pola libre entrada da xente en discotecas levando zapatillas de deporte. Ou, xa directamente, algo totalmente inintelixible, que é o que fan moitas bandas. Que, bueno, dalgunha maneira a ese caos de voces e de significantes perdidos poderíaselle dar unha coartada posmoderna de crítica semiótica ao sistema e blablablabla, pero vamos, a mí que me registren.” Nalgunha época, esas coartadas posmodernas resultáronme bastante atractivas. Pero creo que son un exemplo de autoxustificación diante dun fracaso (porque valen para explicar practicamente todo), e si fracaso prefiro asumilo que autoxustificarme (ou celebralo, que a idea do éxito é responsable de arruinar moita arte). Parte do atractivo do pop é que é iso, unha linguaxe popular e facilmente comprensible, dentro da que collen todo tipo de contidos. O atractivo político eu véxollo, quizais, na posibilidade de resumir en tres minutos e dunha maneira potente conflitos complicados.

O interese que ten para min facer cancións ten que ver, na maioría dos casos, con dicir cousas que non son quen de articular noutros contextos e con facelo tanto diante de xente que coñezo como de xente que descoñezo. Quizais máis isto último, pero normalmente penso en unha, dúas ou tres persoas concretas ao escribir letras e no resto do grupo ao facer música. O problema é que a gracia está en que o público colla unha obra e saque dela o que queira, porque a recepción tamén é un acto creativo. Por iso a arte que é literal e só ten unha lectura soe ser aburrida e previsible (como o sería o que indica Juanes de cantar sobre camiños a seguir e denuncia directa). Pregunteille a Teo que sentía cando nos malinterpretaban e tomaban a risa nos concertos (hai tempo que non pasa): “Cuando ocurría me sentía contradicho, sentía que el mensaje que expulsaba durante el bolo no era comprendido. Siempre me he culpabilizado por ello, por no saber dar forma a ese mensaje. Eso no ha cambiado y ese sentimiento de culpa incluso ha crecido, puede que hasta evolucionado. La mayor parte de las veces no creo lo que digo ni tengo seguridad en lo que hago, tanto a nivel artístico como en mi rutina diaria. Es muy difícil asegurar que has dicho algo y que ese algo ha surgido de ti, de una manera espontánea. Mucho más tratándose de una construcción premeditada, de un objeto artístico, un programado mensaje subversivo…o lo que quieras. Aparte, en este caso se suele tomar como algo banal y desenfadado, sin trascendencia.” Moléstannos a banalidade e o desenfado, creo, porque son aspectos que queremos excluír do que fagamos como músicos, artistas ou activistas. Pero creo que caemos (ou caio) nun bloqueo con respecto ao humor que nos sinalou Julián Hernández nunha entrevista da Revista Porno anterior, citando a Moncho Alpuente, que á súa vez citaba a Chesterton: “O contrario do divertido non é o serio, é o aburrido.” E non creo que ese bloqueo veña do feito de que nós só nos riamos de chistes como “Me dio recuerdos para ti Escabeche” ou “¿Cuál es el único animal que es dos animales a la vez?”. Penso que o problema non é que non se poda ser gracioso e trascendente, senón que non confiamos en que a audiencia o vaia interpretar correctamente. Creo que no que di Teo vese que non é unha actitude condescendente, senón máis unha desconfianza na nosa capacidade para articular o que pensamos ou sentimos. Un profesor horrible que tiven na facultade díxonos un día que o peor erro posible para un artista era tratar ao público como se fose parvo de máis para entender algo do que está a dicirse, e ese día recordo sorprenderme por oirlle dicir algo útil.

Pero a arte é probablemente algo máis que unha mensaxe, porque é probablemente algo que non é totalmente comprensible ou explicable. Por exemplo, o compoñente revolucionario do rock and roll está máis no inconsciente que no reflexivo, no sexual, na enerxía, no romper os límites. Nik Cohn falaba de como as adolescentes se mexaban por riba cando actuaba P.J. Proby, alguén que hoxe ninguén lembra. Eses berros histéricos de nenas de 12 anos significaban unha explosión de sexualidade nun contexto no que estaba constantemente reprimida. Pero o perigo é volátil, abstracto. Escribir sobre arte é divertido porque ninguén ten razón e todo o mundo está convencido do contrario. Despois de dicir algo atoparemos sempre un argumento oposto. E nese contexto, se a arte é máis que a mensaxe, entendemos a arte como medio ou como fin? Como medio é poderoso, pero incerto, porque o interesante comeza cando se remata o evidente. Se escribimos unha canción de amor tal vez nos sirva para declararnos e logo alguén poida posteala no seu Fotolog e asumila como propia pensando unha cousa distinta. Escribir unha canción de tema político paréceme incluso máis complicado. En política paréceme moito máis difícil xestionar mensaxes abertas e pouco claras, porque é o contexto no que a dúbida está máis excluída. Teo di algo parecido: “Nos hemos cargado la magia. La ambigüedad y el encanto sensual de la poesía son peligrosos; pueden ser usados tanto por un fascista como por un libertario. Para sobrevivir a esto deberíamos llevar una vida constante, sin interrupciones.” Quizais estou dándolle demasiadas voltas a algo que, aínda que é importante, non ten solución. Non podemos facer arte voluntariamente ambiguo e queixarnos porque a xente non entenda o que queríamos dicir. E aínda así, quizais estaría mellor se o entenderan (éme imposible imaxinar esa situación, que tamén podería ser terrorífica). Ataque Escampe: “En xeral as cousas tenden a non tomarse en serio, con ou sen humor. Que a un non o tomen en serio non é agradábel, pero pode deberse a moitos motivos e non só ao ton dos textos. En xeral intentamos que o humor estea presente no que facemos dunha forma natural, como está presente na vida. Normalmente o máis fácil é posicionarse nun ton sempre grave, ou sempre humorístico, e facer diso a voz dun. Nós preferimos ir mudando en función do que cada canción ou cada circunstancia requira. Canto á significación política, todo o que se fai a ten. Pero sería importante asumir que non é só unha cuestión de mensaxes, ou de mensaxes textuais. No caso da música, é a praxe dun proxecto o que é político e non só o que digan as cancións. Con quen editas, para quen tocas, como ves os teus compañeiros, que esperas conseguir. Aí é onde se fraguan as decisións políticas, a letra das cancións é un elemento secundario.”

3. No entienden mis chistes

Volvendo á cita de Chesterton, estiven revisando o editorial da Revista PORNO #2 e atopei este punto: “A música agora é ocio, e iso implica que vai despois de todo o importante. Mellor ó revés. A música agora é entretemento, e estamos contra o entretemento. E contra o aburrimento. A xente quere marchar dos concertos e vai a eles como se fora a facerche un favor. Os concertos antes eran maxia ritual e se tocabas mal determinadas cancións podían executarte. Ter unha guitarra é ter unha responsabilidade. PORNO tentamos actuar conforme a isto.” Paréceme bonito dicir que buscamos unha maneira de loitar contra o aburrimento sen facelo a través do entretemento. Ese editorial era relativamente gracioso, e recordo pensar que o tono podía perxudicalo por iso mesmo, imaxinar un lector pensando algo como “ai, que ocurrentes”. Unha actitude de palmada na espalda. Volvo a caer na mesma contradición entre o optimismo de dirixirte a un público que tomas por intelixente (bueno, ou tan intelixente coma ti mesmo) e o pesimismo de crer que non saberán atopar a trascendencia nalgo (un concerto, un fanzine) que ao final é un obxecto de consumo. Nunha entrevista vella a Ataque Escampe atopara que Miguel (guitarrista) dicía que os obxectivos de calquera obra de arte deberían ser tres: entreter, emocionar e enriquecer. Pregunteilles como se podían compaxinar: “Se só tes entretemento pode resultar unha experiencia como a de consumir un caramelo: sábeche no momento mais non deixa pouso. A aspiración da obra de arte debería ser a de influír na vida do espectador de maneira produtiva, no día a día e nas súas relacións humanas. O difícil é conseguilo e para iso non hai fórmulas máxicas. Terán que operar elementos como a sorpresa, a empatía, o pracer, o misterio…”.

Nalgún contexto, a idea de que a intención dunha obra sexa influír no espectador pode considerarse pretenciosa, pero xa dixen que, para min, ter expectativas de cara á audiencia paréceme inherente a calquera proceso creativo que se faga público. A sorpresa, a empatía, o pracer ou o misterio parécenme elementos que aparecen na mellor música pop e no mellor humor. A risa é fonte de empatía. Facer rir é influir no espectador, é darlle pracer e normalmente implica sorprendelo (aínda que a xente moitas veces encontre graciosas cousas previsibles como La que se avecina ou repetitivas como os running gags). Durante bastante tempo a miña película favorita foi The Meaning of Life, dos Monty Python, que acaba cunha señora (bueno, con Michael Palin vestido de señora) sacando o sentido da vida dun sobre: “Tenta ser amable co próximo, evita comer graxas, le un bo libro de vez en cando, camiña un pouco, e tenta vivir en paz e harmonía con xente de todos os credos e nacións”. A película enteira provocou en min meses de reflexións sobre a arte, e escribín sketches que pensaba que imitaban o seu estilo para prácticas de clase pero non tiñan gracia. Useina para falar nun traballo sobre a posmodernidade e o pastiche… Cando me falaron da posmodernidade en clase pensei que era algo que molaba por aquelo da ruptura das fronteiras entre alta e baixa cultura. Agora tendo a pensar na era posmoderna máis ben asociada á renuncia ás utopías e esas cousas, o descreimento e todo iso que nos convirte en xente sen demasiadas ilusións. Dentro dese esquema, teño a sensación de que facer rir se asocia máis á evasión e o entretemento (a experiencias banais) que ao contrario. Juanes non está dacordo: “A xente sabe que o humor é bo. Non mestura ben coa política, pero si con case todo o demais. O público que pense que o humor é unha cousa estrictamente banal dame peniña. Non creo que sexan moitos.” Teo parece atopar o problema da banalidade nun proceso xeral da época: “La gente asocia la risa a la experiencia banal, sin duda. Pero iría más lejos, creo que se asocia la ironía, así como la ambigüedad o el absurdo con lo banal. Es decir, esto es mucho más grave de lo que parece. La comprensión objetiva de la realidad es siempre limitada. Creo que hay rincones a los que solo se puede acceder mediante la asociación arbitraria y la penumbra. Estoy hablando del arte, de las explicaciones que puede dar el arte en contraposición a la ciencia y el pensamiento racional, de su potencia. Y hablo del arte en su concepto más amplio, así que aquí incluiría todo lo que deriva del proceso artístico humano: los símbolos, los mitos… Los hemos perdido. La poesía sin un receptor sensible es ridícula.”

En xeral esa morte dos mitos dificulta darlle trascendencia ás cousas, así que pode ser que relacionar o asunto co humor sexa como relacionalo con calquera outra cousa. Simplemente foi por onde me cadrou porque é o que me plantea dificultades. Non hai grandes ideas nas que crer e nós (Porno, ou quizais máis ben sexa cousa de Monstruo e estea identificando unha cousa coa outra) defendémolas en oposición á apatía. Probablemente faríamos o contrario no caso de vivir nunha época rexida polos grandes relatos e ideoloxías fortes. O cambio é máis divertido que a repetición aínda que queiran facernos crer o contrario. Un dos logros do posthumor é pasar a poñer a incomodidade en primeiro plano, porque polo menos a día de hoxe a incomodidade é máis excitante que a comodidade no que ao espectador se refire. Lin unha crítica de José Lemur sobre Triple España de Cuchillo de Fuego na que os chamaba “punkies del posthumor”. Non creo que sexa exactamente algo que aplicar ao que fan (incluso encadralos no punk ten moitos problemas porque o propio termo os ten, aínda que musicalmente teña certo sentido). Cando tiña a idea de escribir este artigo, pensaba en Juanes cantando “Bouquet (Fuego y Mierda)” e a bonita paradoxa de dicir “Mis amigos no me caen bien, no entienden mis chistes. Es trágico” e que o público ría. Flipo moito cando tocan e sonan tan poderosos como unha bola de demolición, por exemplo, pero creo que a clave está en como iso se suma ao humor e consegue reaccións físicas intensas. A min resultoume moi sorprendente case todas as veces que os vin. Movemento e enerxías salvaxes pero humor e intelixencia. Pensei que sería interesante preguntarlles a eles por como usan o humor e que pretenden facer con el. Juanes: “A min persoalmente paréceme que o humor é unha cousa de gran beleza e que sen humor é moi difícil non facer algo ridículo. Pode facerse, pero é máis difícil. Non pretendemos nada concreto con isto. Escapar do ridículo xeral, se cadra.” Agora penso nese ridículo que, é certo, normalmente representa a ausencia de humor. A xente que non ten sentido do humor é normalmente xente que non ten capacidade para interpretar as cousas dende máis que un punto de vista. Por iso os fascismos non teñen gracia (bueno, por iso e polos crimes contra a humanidade). Porque clasifican as cousas en categorías mutuamente excluíntes. Se non renuncio ao humor na miña vida porque sería terrible, por que é tan complicado integralo no que faga a nivel creativo? Por que ese medo a compaxinar o gracioso e o tráxico? Gústame cando se di que a algo que lle tes medo en realidade teslle respecto, e supoño que irá por aí o meu caso. Que papel xoga o humor na arte, Juanes? “Polo xeral, para min o humor é o sinal definitivo de intelixencia. Non necesariamente no eido das artes. Quero dicir, non é condición esencial para que me guste unha obra ou un artista. En literatura, sobre todo nos últimos anos, si que o agradezo moito. Na música pop, o mesmo. Pouco habitual. Hai unha liña moi fina que non se debe traspasar. Perigoso, por aquelo de converterse nunha charanga. Non chamarse “No me pises que llevo chanclas”, ou algo así, axuda”. Xose (guitarra): “Coincido, eu agradézoo moito pero é unha espada sen empuñadura, fai falla ser Juanes ou Morrissey para facelo guai. Creo que no contexto da música pop os anglosaxóns lévannos moitísimos anos de vantaxe nese sentido. Grupos de alá aquí entendidos coma “serios” ou directamente non entendidos (pola barreira que o idioma e o contexto social marcan) teñen máis chistes nas cancións que a ostia.”

A liña é fina e partimos moitas veces de referentes mal entendidos. En xeral, e pensando no que sinala Xose, é bastante probable que algúns dos logros e moitos dos defectos da música pop que facemos en Galicia veña de malinterpretar as nosas influencias anglosaxonas, a nivel estético e quizais tamén ideolóxico. Malinterpretar o humor pode ter quizais un resultado dobremente gracioso. Aquí véñenseme á cabeza políticos con gracia involuntaria como Pedro Sánchez (“antes de nada, un aplauso por lo bien que ha hecho la pregunta”) ou gracia siniestra como José María Aznar (“¿y quién le ha dicho a usted que quiero que conduzca por mi?”), pero non é exactamente iso. Non é tan simple como alguén que é gracioso porque non se dá conta ou alguén que pensa que é gracioso por unha cousa e o é polo contrario. As circunstancias da época e as interpretacións canónicas de calquera acción dominan a maneira na que entendemos todo, aínda que nos rebelemos contra iso. E Teo pensa que, no contexto contemporáneo, o humor perdeuse: “Solemos entender humor como gracia, coña, guasa… Entendamos humor como estado de ánimo, la acepción psicológica de la palabra humor. Los estados de ánimo pueden alterar los resultados del método científico positivista. Los estados de ánimo son peligrosos porque pueden estremecernos. Creo que, así como hemos perdido la esencia del mensaje artístico, de los mitos y los símbolos, hemos perdido también el humor. Lo hemos sustituido por cosas más sencillas y breves. En un entorno de ironía constante, cualquier mensaje con humor “real” se pierde en la inmensidad del todo, emergido por un instante de esta como patético. Lo señalamos, hacemos un breve comentario y pasamos a otra cosa.”

Un entorno de ironía constante, de cousas breves e simples como o que Internet promove. Supoño que ten sentido. O superficial é máis breve que o profundo, que necesita o tempo de cavar. Aínda que podes pasar un mes mirando o mesmo meme se queres, probablemente serías considerado un enfermo mental se o fas. Desconfiemos sempre de quen define a enfermidade, en todo caso. A pesar de que a ironía acarree certos problemas, admiro a quen consegue integrarla no seu discurso dominándoa e non sendo dominado por ela. Tanto no caso de Ataque Escampe como de Cuchillo de Fuego, paréceme marabilloso como pode asomar no medio de paixóns románticas, dramas íntimos, relatos con mala ostia ou o absurdo. É algo que os fai necesarios. Ataque Escampe: “A ironía é como unha desbrozadora, é moi útil nunha primeira fase para acabar coa seriedade cerimoniosa porque é destrutiva, pero cando chega o momento de construír xa non debería funcionar máis que como un aderezo, como o pimentón no polbo, a risco de contribuír para o cinismo. Pero a ironía e o seu curmán o sarcasmo son moi invasivos e si, ás veces dá a sensación de que é o único humor posíbel ou aceptábel. Hai textos de cancións que son como comer pimentón a culleradas.”

4. Unha auténtica merda

Hai un tempo pasei varias semanas pensando moito en Bruce Springsteen. Vira o documental Springsteen and I, que vai sobre os seus fans, e pareceume moi bonito como integran ao seu ídolo e as súas cancións nos seus relatos vitais. A miña favorita é un tipo que ía ir coa súa moza a ver ao Boss pero ela cortou con el. Así que fixo un cartel que poñía: “Ola Bruce, acaban de deixarme”. Bruce leu o cartel dende o escenario e respondeu. “Todos sabemos o que é iso. Onde está o meu home? Que pasou, meu?” O rapaz apareceu e Springsteen pasoulle o micro para que se explicara: “Pensaba que non pasaba suficiente tempo con ela.” Todo o mundo se descojona e o seu ídolo dille entre risas: “Probablemente tiña razón! Como? Que se podo darche un abrazo? Claro, sube aquí!”. O homiño sube e abrázase a Bruce cunha ilusión que non é normal. “Todo vai ir ben. Non te preocupes de nada. A min deixáronme moreas de veces… e agora arrepíntense! Así que xa se arrepentirá. Marcharon demasiado pronto! Perdéronse os cartos do adianto da discográfica, marcharon demasiado pronto!”. É verdade o que conta Springsteen ou faino só como parte do espectáculo? Unha cousa non quita a outra. Pero creo que para todos os fans que saen na película non existe a posibilidade de que o seu personaxe sexa un recurso, unha mentira, unha ficción. É unha persoa porque se Springsteen interpreta a alguén interprétase a si mesmo (non é como Bowie). Eu mesmo enfróntome a algúns dos meus ídolos (tampouco teño moitos) en base a esa idea da autenticidade. Hai unha canción de Jonathan Richman cunhas estrofas que me encantan e que me serven de moito: “I was waiting for affection / but I was looking in the wrong direction / What I needed was not so much to be loved / As to love”. A lección, a idea, é a mesma se ma di Millán Salcedo ou Íñigo Errejón, pero necesito crer nesa verdade, necesito identificarme co que se me está contando e non pasaría con calquera. Depende do discurso xeral do artista, claro, e aquí estou falando de dous que veñen de épocas anteriores á ironía continuada da que falaba Teo. En 2012, Springsteen deu un discurso brillante no South By Southwest no que dicía que vivimos nun mundo post-auténtico e que hoxe a autenticidade é unha casa de espellos. Pero de todas formas penso que que no pop domine a primeira persoa pode ter algo que ver co que digo. Cando a xente canta as cancións nos concertos ou as utiliza para poñer de estado no Facebook hai algo dese sentir que algo che pertence, de apropiarse dunhas emocións que saíron fóra para construir as propias.

Sempre pensei na música pop como en cancións coas que teño a capacidade de identificarme. Cancións que “falan de min” ou expresan o que sinto mellor que eu mesmo. Sumado ao compoñente rebelde ou o que sexa do rock and roll creo que ten un sentido subcultural. É dicir, eu identifícome co que din… non sei, Pulp, e ti non, polo tanto ti non o entendes e quedas excluído do meu grupo. Ten algo de xeracional tamén ás veces (de aí quizais o odio a Dire Straits e o medo á música pureta). Todo isto é bastante ridículo e tamén bastante bonito ás veces, por aquelo de formar parte de algo. Volvendo ás gravatas de Ataque Escampe, a identificación cun artista, incluso cun colectivo, ten que ver con negar a ficción e non con asumila. Pensándoo dunha maneira extrema, sería como ir ao cine e pensar que os actores son persoas que morren, como a miña bisavoa que pensaba que cando Franco aparecía pola tele estaba escoitando e dicía que coidado, que ninguén falara mal del. Efectivamente, bastante ridículo e bastante bonito. Bertolt Brecht quería fuxir desa inmersión da ficción porque o pensamento crítico que procuraba co seu teatro (unha arte política) viría dun espectador consciente de que o que está a ver é un espectáculo. Iso é bastante máis interesante que os discursos que cren na autenticidade dunha forma radical, que asumen que facer arte é exclusivamente, e literalmente, falar dun mesmo e dicir a verdade. Cando arriba estou falando de precisar a autenticidade do ídolo quizais estou falando máis ben de honestidade, que era o criterio que utilizaba cando tiña 13 anos para defender que Nirvana eran mellores que David Bisbal, que non era só unha cuestión de subxectividade.

E aínda así, a idea da honestidade é demasiado simple. Facemos arte honesta? Pensamos demasiado ou demasiado pouco para construír a nosa arte? Teo: “Una vez leí una frase de Artaud que me marcó bastante: “Todo debe colocarse/ en un orden casi fulminante”. He pensado mucho en eso. ¿Grito primario o construcción premeditada de ese grito? ¿Es deshonesto disfrazarse? ¿Se puede ensayar la espontaneidad? Yo lo veo como una necesidad. Puede que sea una excusa, pero para romper con esa necesidad de excusarse veo extremadamente práctico construir medios personales: para recuperar la espontaneidad, hacerla emerger. Para mí es la única posibilidad. No soy espontáneo en mi vida, y necesito curarme de eso, necesito hacerme real de alguna manera. Hablas de falsedad, teatralidad y engaño. Mi opinión es que la mente humana funciona por ilusiones, y la creación de nuevas ilusiones, engaños, como una especie de ejercicio de auto-hipnosis, es la única manera de distraerte de esas otras ilusiones que te limitan. Todo es mentira, así que todo es cierto.” Vai quizais na liña do que dicía Brian Eno nunha entrevista, de que a arte non é perigosa porque non fai ningunha diferencia, porque todas as experiencias emocionais intensas que tes coa arte son irreais, son postas aí para ti e aceptas participar nelas. Necesitamos ilusións para combatir outras ilusións, certo. Necesito crer en cousas, pero pode estar ben ter a decisión de facelo.

Preguntando a Ataque Escampe por que usan o humor atopo un esquema que pode achegarse ao de Cuchillo: “O humor serve como contrapunto dunha situación penosa. Esa tensión entre o cómico e o triste pode causar estrañamento, misterio e sobre todo, empatía no ouvinte. O humor identifica unha anomalía da lóxica e pona de manifesto, creando unha distancia co que se está contando. Ten no fondo unha intención crítica co propio discurso e procura que o ouvinte estea sempre alerta. Cómpre, iso si, saber integralo no discurso, coa voz que fala, para que non resulte gratuíto e si complementario.” Ataque Escampe teñen varios cantantes, en ocasións dentro da mesma canción, e varios letristas que aportan cousas ás veces a un único texto. Hai no seu caso unha riqueza de voces que me parece moi interesante para plantear a dúbida sobre o principio da autenticidade do rock, que é crer que quen enuncia ten que ter algo que ver co que é enunciado. A centralidade da voz na música pop ten unha consecuencia que é horrible, a nosa necesidade permanente de personalidades que analizar. Buscamos respostas ás cancións indescifrables de Bob Dylan lendo biografías ou libros de Greil Marcus, que son moi divertidos pero tan válidos como a opinión de Henrique Tello, aquel concelleiro do BNG da Coruña que renunciou a traer a Dylan porque era un maleducado que non saudaba ao público. Necesitamos sempre un líder, unha cara de referencia, alguén a quen imaxinar sentindo ou sufrindo. Por iso Pablo Iglesias e Ada Colau se convirten nos logos dos seus partidos de nova cultura política. Ataque Escampe comentan que tentan ollar o mundo a través de personaxes alleos a eles, pero que ademais todos participan de todas as decisións e dan lugar dese xeito a esa polifonía: “O directo é unha manifestación máis desta realidade. Aínda que sempre temos un frontman de referencia, os micros están abertos para todos e moitas veces o cantante non é o que máis fala. Se hai sorte, é incluso probable que o público nos sorprenda discutindo. Transparencia, chámase.” Xa que logo, é un método honesto, se iso aínda nos importa. As gravatas formaban tamén parte desa transparencia, e quizais non era xusto que eu lles pedira máis ilusionismo, xa que para eles a teatralidade é “cada vez máis, a única maneira que temos que defender a nosa música no escenario. Tocamos estilos tan diferentes e facemos unha música tan ecléctica que non hai outra maneira. É difícil ser Nick Cave e Antón Reixa no mesmo concerto. Por iso, botamos man dunha máscara diferente en cada canción. Non son máscaras físicas, senón de ambientación, de relación co público e cada unha intenta crear a atmosfera adecuada para cada canción.”

5. Punkis de salón

Ao falar sobre “Bouquet”, Juanes comentaba que a música da canción lle pedía á hora de facer a letra “un narrador mesquiño e pouco fiable”. Dicía antes que lin como os calificaban de “punkis del posthumor” e fíxenlles algunhas preguntas sobre o punk e o hardcore, porque en moitos sentidos me parece que o estricto de certa ética “auténtica” se converteu nun lote de limitacións á hora de facer cancións e comportarse no escenario como se houbera que ser “un mesmo”. En xeral o punk ten máis que ver coa liberdade, pero tamén coa liberdade de impoñerse limitacións. Supoño que pensaba na rixidez de Ian MacKaye, que me parece un tipo moi serio, parando concertos de Fugazi para abroncar aos violentos que queren pogos (algo que me parece ben). Na pregunta tamén mencionaba a tipos máis ou menos graciosos como Johnny Rotten ou Jello Biafra. Juanes: “A pregunta é se somos punk/hardcore de actitude? Pois non cho sei, a verdade. Supoño que dentro dos 4 individuos que somos na banda uns o son máis ca outros. Eu persoalmente non teño a ningún dos arriba mencionados como referente. Como colectivo está claro que estamos a tope co faino-ti-mesmo e que nos gusta a intensidade, a velocidade e o ruido. O son natural antes que o sobreproducido e, non sei, supoño que hai un tema aí de fisicidade. Nada machocore, pero si de dar liberdade aos impulsos e mesturar público e banda nun mesmo espazo (pero sen pisarlle os pedais a Xose).” Xose: “É que se me escarallas os pedais a ver que facemos.” Interésame moito como Cuchillo traballan con algo similar a esa tensión entre o cómico e o triste da que falan Ataque Escampe. E imaxino a Juanes nunha posición moito máis parecida á de Jarvis Cocker que a de calquera dos anteriores, certo. Dentro diso, e como el, á hora de narrar utiliza distintos tonos e personaxes, e minte aínda que fale en primeira persoa, claro: “De novo, a titulo persoal, ME LA SOPLA a corrente unificada de pensamento punk que poda considerar a “falsedade” coma un enemigo da súa pureza. Si que é certo que hai moita ironía, ambigüedade e lixeireza nalgunhas destas letras. Como na vida, vaia. Gústame pensar que o público non é un fato de mamarrachos descerebrados e procuro actuar en consecuencia. E se fose político, tentaría facer o mesmo e probablemente fracasaría solemnemente. O dos personaxes e o escenario, pois mira, eu supoño que ninguén ten unha soa personalidade, non? Polo menos eu non son o mesmo cando estamos tocando que cando estamos xogando a Futbol 7 no El Nogal ou cando estou no traballo. Pero vamos, nada premeditado.”

A verdade é que aquí forcei un pouco as cousas. Si que me preocupa que a xente se ría cando non estou facendo algo gracioso, pero o purismo punk preocúpame tan pouco como a Juanes. Ás veces atópome con actitudes que defenden que as gravacións teñen que ser fieis ao que será despois o directo (nun contexto “subterráneo”, no cavado, creo que se tende a valorar máis a un grupo polos concertos que polos discos), e paréceme que se equivocan porque son case artes distintas aínda que estean feitas polas mesmas persoas. Pero tampouco me molesta que se parezan, porque incluso en casos nos que non hai sobreprodución nin arranxos, nin tan sequera overdubs, o directo sempre aportará diferencias, caos, azar (e canto máis, máis interesante é para min aínda que poida ir a costa dun valor estrictamente musical). Preguntáballe a Juanes sobre se había diferencia entre quen eran no escenario e quen eran na “vida real” porque falando con outros músicos atópome con que é común a problemática de estar “cómodo” no escenario. É difícil ser “natural” segundo como sexa a túa personalidade ou a seguridade que teñas facendo o que fas. Non o plantearía nos termos de ter “varias personalidades”, senón en facetas distintas dunha única personalidade. Estar nun escenario é á vez máis público e máis íntimo que un contexto calquera no que trates cun grupo de xente descoñecida. Eu teño a sensación de que nun concerto expoño cousas que non lles ensino nin sequera aos meus amigos, e ao mesmo tempo a vergonza non me deixa expresarme con xeito entre canción e canción. Nese caso gustaríame ser capaz de ser teatral, pero tamén de dicir algo interesante sen ter que “actuar”. O interesante para min está en perder o control, e por iso ten certo sentido falar de autenticidade, porque é o que aparece nas situacións de descontrol, como cando lle van pegar a un colega e descubres se eres dos que se meten, dos que quedan parados ou dos que saen correndo [1]. Gústanme moito os termos nos que o plantea Teo: “Monstruo somos inseguros e inocentes y damos cierta lástima. Esto todo sigue teniendo que ver con el arte, con los símbolos, con los mitos y los rituales. Aquí lo ampliaría con la idea de máscara, de disfraz. Y también tiene que ver con los recursos excepcionales que tienen los objetos artísticos para explicar la realidad: siendo otro, desgarrando las fronteras del significado, en este caso de lo que uno mismo es o cree ser, rompiendo la monotonía de la identidad, podemos llegar a lugares diferentes, ver con ojos diferentes, sentirnos desatados y alcanzar otras perspectivas que obviamos normalmente. Añadiría aquí, a lo que dije sobre las dudas y el sufrimiento de crear en la primera pregunta, el sufrimiento de no alcanzar ese ideal que busco al tocar en directo. Al actuar hay poca premeditación, al menos en mi caso. Eso es maravilloso, y en ello reside gran parte de su poder: en la inconsciencia del directo. Pero también saca a la luz todos los prejuicios que te anquilosan y te impiden ser realmente tú. Te revelas a ti mismo lo que no eres y podrías ser o, en algunos casos, lo que eres realmente. No creo que haya encontrado todavía la máscara adecuada.”

Para min a idea da autenticidade ten algo de fermoso, pero en relación a pensar na máscara como algo que sae de nós mesmos e non necesariamente algo que decidimos adoptar. Por iso non o plantearía como fan Ataque Escampe, que falan de que a diferencia entre os seus personaxes e as súas persoas é “a diferenza entre ficción e realidade. Outra cousa é que certos factores da realidade sexan aproveitábeis ou inevitábeis no espectáculo de ficción, pero hai que asumir que se trata dunha ficción e que subirse a un escenario a tocar un instrumento diante de todo o mundo é todo menos natural.” Que non sexa natural non implica que non poida ser “auténtico”. O relato da autenticidade tamén ten algo de fermoso na forza das ilusións que xenera no espectador. Como dicía Kim Gordon, nos concertos “a xente paga por ver a outros crer en si mesmos”. Algo diso hai na fisicidade de Cuchillo, aínda que probablemente vai máis lonxe e funciona tanto co discurso da ficción como co do auténtico.

Aínda así non vou enganarme. A autenticidade ten bastante máis de negativo que de positivo porque dá lugar a cousas como el auténtico rock and roll e moitos dos revivals. Ataque Escampe din que toda autenticidade é impostada e paréceme certo na maioría dos casos: “Canto máis sincero quere parecer un músico no escenario ou nun video, sobre todo as persoas que cantan, máis perigo corre de resultar ridículo. A música, os concertos, son unha arte escénica. Hai alguén que fai e unha masa que mira. Todo o que está enriba dun escenario cobra unha dimensión diferente, extracotidiana. E isto serve tanto para a música como para un mitin político ou un strip-tease. A música pop xogou coa dimensión espectacular desde sempre, desde Elvis e os Who ata Unicornibot, pasando por todo o rollo glam que levou a teatralidade ao centro da súa proposta. E iso ningún músico o debería esquecer. Os concertos son un acontecmento máis visual que auditivo. Por iso se poñen pantallas xigantes nos festivais. A xente vai a mirar que é o que fan os músicos (como se moven, que din, como se relacionan entre eles ou como visten) non a escoitar como tocan a súa música, porque para iso xa a escoitan na casa con máis calma. A autenticidade nos actos públicos non existe. Se queredes ver autenticidade tedes que deitarvos cos músicos e verlles as legañas e a uñas dos pés á mañá seguinte.” E aínda así creo que esquecen ese momento de sorprenderse a un mesmo, esa posible revelación que ocorre a través da dimensión ritual que calquera performance ten. É pouco frecuente pero é o que dá sentido a ser intérprete. O concerto é un acontecemento visual e de aí que todo o que estamos discutindo agora non teña nada que ver coa música, que dificilmente pode ser auténtica ou graciosa [2], e si con todo o demais.

Chegando ao final, non é no meu caso a música, senón todo o demais o que fai que me identifique, aínda que calquera das dúas cousas pode porme os pelos de punta. En todo caso, estou aplicando moitas veces esquemas dos ídolos do rock a xente que coñezo e así é normal que non funcionen. Para min é moitas veces máis sinxelo identificarme con xente que comparte o meu contexto que con distantes artistas que cantan en idiomas que non entendo, se ben a eles podo atribuírlles con máis facilidade a aqueles cualidades sobrenaturais (é a cousa do personalismo, si). É unha cuestión de distancia, creo, e quizais iso xire por riba de calquera dos conceptos anteriores. A distancia condiciona calquera expectativa que poidamos ter como emisores ou receptores de arte. Teo cre que todos os individuos loitan entre o seu eu “real” e o seu eu desexado e que por iso a xente ansía vehementemente alcanzar certa plenitude na súa personalidade. É preciso marcar distancias entre artista e audiencia? “Sí y no. Los recursos teatrales que usan los músicos en directo tienen para mi un aspecto ritual. Esto es, deberían estar dirigidos a un propósito concreto, un propósito en el que se incluya tanto a los músicos como al público. Olvidemos lo de músicos, son actores. Así que hay personajes, sin duda, pero en todas partes hay personajes. Y la distancia puede jugar un papel importante, ya que, de alguna manera, al músico/actor le puede facilitar las cosas situarse por encima para transmitir su mensaje, incluso puede potenciarlo. Hablas del caso de los Dioses del Rock, ahí lo tienes. En el caso de la música “underground” (cavada) yo veo algo así como, en un vacío de trascendencia, una especie de oposiciones constantes a líder espiritual.”

Con estas camisas si que me gustaban

6. Volven as gravatas

Volvo mirar as gravatas e pensar no seu enorme poder. En como me impedían ver máis aló do seu brillo. En que, sacadas por sorte da circulación no campo das artes escénicas, funcionan agora como un símbolo do pensamento crítico, un obxecto que obriga a calquera a ir máis aló para buscar explicacións. Vin esta semana o da dimisión de Guillermo Zapata, o que ía ser concelleiro de cultura en Madrid, e pensei se podería chegar algún día eu a ser concelleiro en Oleiros, por exemplo. Juanes dicía que o humor non casa ben coa política, e revelouse unha cousa horriblemente certa: é insultantemente fácil entender as cousas mal, especialmente cando non hai ningunha preocupación por entendelas. Así, redúcense debates trascendentes a linchamentos e lugares comúns. Pensei nos problemas que lle trouxo a Zapata “ser el mesmo”. Pensei en “ser eu mesmo”. Pero tampouco teño tan claro quen son e como son. A arte, o escenario, sérveme ás veces para descubrilo e para descubrirllo aos demais, cando o fago ben e cando o fago fatal. Nese sentido, as limitacións e a incomodidade son un grado. Son os lugares dos que partir para romper cos bloqueos dun mesmo. Falar dos concertos como algo místico sona a delirio hippie, si, pero como levo un rato pensando en “coñecerme a min mesmo” estou nese plan. A vida e a arte están demasiado lonxe, aínda que hai xente que vive artisticamente. Moitas veces iso sucede co humor e a teatralidade, e no mellor dos casos eses aspectos supoñen interrupcións, momentos de lucidez irrepetible na rutina do que podemos, sabemos e queremos facer. Os artistas importantes (como o son para min os deste artigo) poden axudar a converter a interrupción nalgo constante e dificilmente reducible a termos como mensaxe, emisor e receptor, expectativas, autenticidade, público ou privado. Dificilmente reducible á idea dun bo ou mal concerto ou á idea de verdadeiro ou falso, e aínda así colle todo nunha gravata dos chinos.

1. Eu son dos que quedan parados, como comprobei unha vez que me quixo pegar unha especie de vikingo drogado e Xacobe me salvou de morrer porque é dos que se meten.
2. Meto aquí un inciso fantástico de Xose que me quedou descolgado: “A menos que sexan os típicos sons de “instrumentos de la risa” coma o matasuegras, silbato boliviano e esas cousas, encontro moi difícil que a música sexa graciosa de por sí. Pode ter gracia no desenfado (o típico riff subnormal de dúas notas), pero levar humor incorporado o vexo complicado, non sei. RECTIFICO, a verdade é que sí que pode ter gracia aínda sen ter letra, paréceme gracioso o mítico tema de segundo e pouco de Napalm Death “You Suffer” e fanme rir en xeral os excesos coma a velocidade absurda, unha mistura de son de caixa intencionadamente desagradable e cousas así teñen gracia, a verdade. E moitas veces escoito as miñas propias gravacións e dame a risa polo entrañables e parvas que poden chegar a ser resultar.”