Sempre estás en clase: Entrevista a Mike Watt

Foto do Facebook de Dedos Bionicos

Penso que Mariano Rajoy dixo unha vez algo así como que “está muy bien ser generoso, pero otra cosa es ser generoso a cambio de nada”. Desa maneira parece, coa súa estraña habilidade para facer frases memorables, apuntar a unha cousa coa que me enfronto a miúdo: a idea de que hai unha fronteira moi fina entre ser xeneroso e ser parvo. Quizais na experiencia de Rajoy pesa o terse implicado desde novo na política institucional (con 27 anos era presidente da Deputación de Pontevedra, e disque nunha feira do viño de Leiro describiu a infancia na que visitaba aquela zona como o tempo máis feliz da súa vida: “yo no me metía con nadie y nadie se metía conmigo”) e, en consecuencia, terse enfrontado a contextos nos que alguén podía aproveitarse da súa xenerosidade ata dar con esa afirmación na que se vén dicir que ninguén dá duros a catro pesetas (se está no refraneiro, será que temos estas cousas bastante metidas na cabeza).

E aínda así, nos últimos dez ou doce anos din con varios contextos nos que as cousas non funcionan así, e que son contextos moi importantes para min e a miña educación sentimental: tocando con Monstruo, organizando cousas con PORNO e especialmente vendo como funcionaba o Liceo Mutante (e outros sitios similares) o habitual é experimentar a xenerosidade da xente que gasta algo do seu tempo en preparar unha cea, en ofrecerche unha cama, en atender unha barra, en prestarche uns instrumentos ou achegarte a un concerto… Son xestos pequenos pero desprendidos, nos que non pesa o interese propio. Estas persoas xenerosas e entusiastas emociónanme, e aínda que fale delas neses contextos, hainas en todas partes. Eu atópoas mesmo no traballo e aí vexo como existe o risco de queimarse: periodicamente, as persoas xenerosas enfróntanse á dúbida de se son parvas cando alguén se aproveita delas. Cando iso pasa, doe, pero a miña experiencia xeral é que a xenerosidade atrae máis xenerosidade e máis afecto. Os tiburóns, alá eles: o mundo dos parvos é un mundo máis humano.

E a que vén isto? Atopei nunha carpeta vella a transcrición en inglés da entrevista que fixemos en 2014 para a Revista PORNO a Mike Watt, membro dos Minutemen (xunto con George Hurley e D. Boon, unha das perdas tráxicas do punk), Dos, Firehose ou a reunión dos Stooges e colaborador en discos de Sonic Youth ou Kelly Clarkson (isto non o sabía ata hoxe).

Recordo aquelo como un momento moi máxico, de aprendizaxe moi intensa, porque daquela estaba bastante obsesionado con cousas como Instrument (a peli de Jem Cohen con Fugazi) ou Nuestra banda podría ser tu vida, o libro de Michael Azerrad sobre a escena underground estadounidense dos 80, que colle o título da letra de “History Lesson Part II” dos Minutemen. Os propios Minutemen tiñan como eslogan “We jam econo”, unha sorte de filosofía baseada en facelo todo eles (desde conducir a facer o son) e gastar o menos posible (gravando os discos en cinta usada, por exemplo) para facer sostible un proxecto que ao final consistía en estar xuntos e expresarse (parecido ao que cantan Lamprea Explosiva en “Xente bonita“). Mike Watt era, polo tanto, unha especie de figura paterna que validaba unha forma xenerosa (ou parva) de entender as cousas aparecendo a tocar no Liceo Mutante como calquera outra banda e tendo a paciencia de falar durante unha hora comigo e con Berto Fojo (que me botou unha man para facerme entender en inglés e participou na conversa). Decidín recuperala (algo editada) e traducila ao galego (orixinalmente transcribírona e traducírona Sara Roca e Artur M. Puga e saíu en castelán) e acabei escribindo esta nova introdución a bote pronto co que me veu á cabeza agora: alegría por ter vivido estas cousas, nostalxia polo peche do Liceo en Mollabao, orgullo por ter aprendido que aínda que todo ese underground dos 80 é unha referencia importantísima a verdadeiramente importante soe ser a da xente estupenda que está ao pé da túa casa. El tamén o sabía:

Desde a perspectiva de hai nove anos (hoxe creo que sería menos rotundo e menos catastrofista, e seguramente pensaría algo máis sobre os desequilibrios de xénero na comunidade do hardcore ou nas escenas das que participamos), falamos de cousas que aínda me preocupan agora que cumprín 33: canto queda do que pensamos de novos cando nos facemos vellos, como é posible manter as identidades locais diante das hexemonías das culturas dominantes, como se relaciona a creación coa clase e o traballo, como de importante é a música. A ensinanza clave é a do titular: sempre estás en clase.

Cibrán: Somos dun fanzine dun selo local, de Ourense, unha cidade de aquí preto, por iso queríamos que esta entrevista non fose especificamente sobre música senón sobre cultura DIY [faino ti].

Mike Watt: Si, si, si.

Cibrán: Queremos algúns consellos [risas].

Mike Watt: De aí é de onde veño eu. Os fanzines eran o máis importante nos vellos tempos, eran o tecido, non había internet. Para contactar entre nós tiñamos que enviarnos cartas. Era a única maneira que tiñamos de coñecer outras escenas! Despois foi cando comezamos a ir de xira e puidemos ter experiencias en persoa, pero aquelo era o tecido, era a rede! As cousas boas de internet poden ser parte desta cultura, é o que se chama ética. A tecnoloxía só é unha maneira de poñer o asunto en marcha, non é o asunto en si mesmo! É un medio! Así que podería ser algo malo, podería mandarche un puto fascista á casa ou algo así… xa sabes o que quero dicir, é como sexa usada! E aí é onde entra a ética.

Cibrán: Si, esa é a cuestión, porque hoxe en día internet ten un papel moi central na música, e tamén en asuntos políticos. Como che afecta iso como músico?

Mike Watt: Ben, falemos de colaboración! Podería montar algo con alguén a quen nin sequera coñezo. Compartir arquivos… non podías facer iso nos vellos tempos. Tiña que buscar un curmán ou o curmán de non sei quen… hoxe podes colaborar moito máis facilmente. Aínda así segue dependendo da xente! Só é unha cousa material! Como o burato do cu! [risas] Non é dabondo con dicir “oh, mira que caro, que bonito, que guai é”. Non! Que vas tocar con iso que tes? A arte é potencial! E, do mesmo xeito, as cousas boas de internet son potenciais: o que pode ser feito con elas. Non é cousa de idolatrar un altar ou un santuario de tecnoloxía… Por iso digo que a ética é importante. Usamos a arte para conectar, e para expresarnos. O home fixo isto desde… [asubía] desde hai moito tempo, desde os muros das cavernas. Aí está o que estaba tentando compartir co seu colega. E ao longo de todos estes anos atopamos todas estas maneiras diferentes de establecer lazos e conexións. Tíos, vós estades facendo unha versión de arte rupestre aquí, non é nada pasado de moda! [refírese ás paredes do Liceo]. Non hai maneira de que internet poida reemprazar isto. É como co vocabulario: para aprender unha palabra non fai falla esquecer outra.

Cibrán: Si, quizais o problema é que algunha xente sinte que perdeu as palabras vellas… Todo é superficial, bueno, algunhas cousas son superficiais, porque participar online non é o mesmo que participar no mundo real, e ese é un problema que ás veces notamos…

Mike Watt: Sempre vai haber un problema, creo, cando a expresión se manifeste nalgo material. O que tento dicir é que son eu falándoche a ti, pero podo poñelo nalgo e quizais [cando a mensaxe che chega] xa estou morto. Por exemplo esta mañá envieille a Tom Watson, o meu Missingman [nesa xira os concertos eran de Mike Watt and the Missingmen], unha autobiografía de Benvenuto Cellini, de hai cincocentos anos, e a historia deste home é incrible. El escribía a man, pero eu usei internet para enviarlla a Tom. Este home está falándonos a través do tempo! Entendes a que me refiro? Iso NON pode ser superficial. Podes coller esa historia e facer uns debuxos animados estúpidos e usalos para vender Cocacola, entendo a que te refires, pero este sempre foi un problema humano, non creo que sexa un problema moderno.

O problema coa tecnoloxía moderna é que algunhas das consecuencias son moi graves. Por exemplo a enerxía nuclear, xa sabes… as modificacións biolóxicas… No que se refire á comunicación? Si, a propaganda, o lavado de cerebros… iso é un problema. Nos vellos tempos tiñas que ir e contarllo a todo o mundo, agora podes lanzalo fóra, podes ter intereses ocultos, secretos… temos que estar sempre atentos, sempre atentos. Nunca vai ser doado. Non resolve ningún problema. Cal é o problema número un? Ser creativos! Non creo que iso deba ser resolto nunca, iso sempre debería ser difícil! Pero agora, respecto a como nos achegamos as cousas uns a outros… iso pode ser problemático. Entendo ao que te refires: iso pode reducir o que significa, facer o seu valor máis superficial… Por iso penso que as persoas que estean escoitando algo teñen que ser moi críticas. O problema é cando a xente empeza a aceptar calquera cousa. Creo que aí é cando hai un problema, iso é unha especie de responsabilidade. Non somos mentes críticas? Vós soades a que tedes mentes críticas.

Cibrán: Cres que hai algunha diferenza entre a xente que se dedicaba á arte cando ti empezaches a tocar e a de hoxe en día?

Mike Watt: O problema é que naqueles días os instrumentos eran moito máis caros.

Berto Fojo: Antes? En serio?

Mike Watt: Foder. Eran moi caros! Sabes, nós… despois de que nos botasen da base militar [o pai de Mike Watt estaba na Mariña estadounidense] volvimos ás casas de protección oficial. Aí é onde coñecín á xente [en San Pedro, ao sur de Los Angeles]. E ninguén tiña teclados, eran moi caros. E as nosas guitarras… nada de Fender, nin de Gibson. Usabamos material de segunda man, de 15 dólares. Pequenos amplis de xoguete… Agora as cousas son moito máis baratas, así que é moito máis fácil facer e gravar música.

Cibrán: Así que é máis democrático.

Mike Watt: Máis accesible. Aínda así, iso non o soluciona todo! Tamén fai falla ter boas ideas para cancións e… sabes ao que me refiro? A cousa do equipo é moito mellor hoxe en día, pero tamén a cultura é mellor! Nos 70, cando eu me criei, podía pasar algo como o que dis, porque a cultura naqueles días non era “escribe cancións”, era “copia discos”. Así que cando chegou o punk deunos, en certo sentido, a habilidade para reaccionar contra esta forza. Cando [Watt e D Boon] chegamos a Hollywood para ver a aquelas bandas era fácil ver que estaban empezando! Non estaban simplemente copiando discos nunha habitación, estaban usando a música para expresarse e non só como algo técnico. Iso foi verdadeiramente importante, moi fondo para nós, porque ninguén en San Pedro escribía as súas putas cancións. O mellor tío era o tío que puidese tocar mellor “Black Dog” [de Led Zeppelin]. Que cona é esa merda? Pero iso é unha especie de cousa mental, non podes culpar á tecnoloxía! É máis ben… unha tendencia?

Berto Fojo: Supoño que é máis como un fondo problema cultural e educacional…

Mike Watt: E o que sucedeu foi que -eu seino por ter tocado cos Stooges – cando eu era un chico todo se convertera en arena rock: nos 60 había clubes, pero en 1970, cando eu tiña 13 anos, todo se convertera en arena rock. E no arena rock a banda e a audiencia están moi lonxe. Eu empecei a facer música para estar con D Boon, para estar co meu amigo… Nunca sabes onde vas rematar tocando, é gracioso como acabei facendo algúns concertos verdadeiramente grandes… pero a cuestión é que, cando ías a un concerto nun pequeno club, podías imaxinarte a ti mesmo facendo o mesmo que a banda! Iso é o que é o punk, sabes? O arena rock era toda unha maneira de pensar: o rock and roll volvérase un negocio moi exitoso, así que se desfixeron de todas as cousas pequenas.

Cibrán: E pensas que…? O punk rock foi moi inspirador para ti, pero quizais hoxe en día o punk rock é tamén… unha especie de canon, que pode ser inspirador pero tamén estreito…

Mike Watt: Estreito, si. Creo que a xente ten unha idea diferente, unha definición ou significado diferente do que é punk. Para nós o punk non era un estilo de música. O punk era un estado mental, o estilo elixíao cada banda! Iso entristeceunos moito porque eles falaban de anarquía, que quere dicir que non hai coerción, verdade? Sen presión. E empezaron a tocar todos igual! Nós tivemos sorte porque no punk rock de Hollywood algunhas bandas nin sequera tiñan guitarra! Só batería ou sintetizador… facían de todo, de todo! Pero cando chegou o hardcore nos 80 todo se volveu moi estreito, todo eran guitarras rápidas. Así que eu teño unha definición diferente.

De feito había un lote de artistas nesa escena, e eu aprendín sobre todas esas cousas que chegaron de Europa despois da Primeira Guerra Mundial, como o dadá. O punk era máis como o dadá na miña cabeza… De feito nin sequera pensabamos que os Ramones fosen parte do punk, pensabamos que só estaban facendo a súa propia música… Agora sabemos que eran parte dun gran contexto… pero nunca pensamos que fose un estilo musical! Para min sempre foi algo… aberto. Pero é difícil dicir isto a outras persoas, cada un ten a súa propia experiencia! E especialmente se te pillou o hardcore, porque aí eran xente moi nova, e había un lote de presións sociais. Todos os que andabamos nesas escenas… nós non eramos os máis novos, e tiñamos 19 ou 20 anos! Todos eses rapaces estaban aínda no instituto, os do hardcore, pero moitas persoas da escena viñan do glam e o glitter, había xente maior, artistas… era algo así como provocativo. As ideas importaban moito. Moitos eran anti-rock and roll! Odiárono por culpa do arena rock! Querías unha experiencia que fose algo máis alá, era sorprendente e salvaxe! Xa sabes… e logo as cousas volvéronse tan predicibles…

Para nós o punk non era un estilo de música. O punk era un estado mental, o estilo elixíao cada banda! Iso entristeceunos moito porque eles falaban de anarquía, que quere dicir que non hai coerción, verdade? Sen presión. E empezaron a tocar todos igual! Nós tivemos sorte porque no punk rock de Hollywood algunhas bandas nin sequera tiñan guitarra!

Cibrán: Foi moi difícil para ti e D Boon cando erades adolescentes superar as vosas influencias? Atopar a vosa propia maneira de facer as cousas?

Mike Watt: Bueno, os tempos eran como… Nos 60 había máis voces: había xente nas rúas loitando polos dereitos civís, tentando parar a guerra… pero cando chegaron os 70 todo aquelo estaba esgotado. Nós quedamos en plan “que?”. Acabara! Era como que todo o mundo quedaba nos concertos de rock e sentaba no seu asento no quinto pino. Si, foi duro, era… non había nada como isto [o Liceo], a xente non se reunía. Esta escena en Hollywood, sabes? En California do Sur temos 150 cidades, pero non están conectadas… Se o ves desde o ceo parece todo unha gran cidade, pero non nos coñeciamos uns a outros! Aínda así había unha cousa que tiñamos en común, que eran os Stooges. É moi raro que agora estea tocando con eles. Porque eles eran A BANDA, esta banda única, tola, salvaxe… se cadra algo de Captain Beefheart tamén. Algúns tipos estaban xa facendo punk, así que eles foron os que nos fixeron sentir valentes e superar todas estas historias das que estamos falando.

Cibrán: Eran moi coñecidos nesa época?

Mike Watt: A xente odiábaos.

Cibrán: Pero coñecíanos.

Mike Watt: Había esta revista chamada Creem, escoitastes falar dela?

Cibrán e Berto: Si.

Mike Watt: Eles foron os únicos que escribiron sobre esa banda. Bueno, Rolling Stone escribiron un pouco, e dixeron que eran terribles. Por suposto, hoxe en día póñense en plan [con voz ridícula] “oh, eran cinco estrelas!!”, pero daquela lembro pensar “que lles dean a estes tíos!”. Os Stooges recolleron moitísimas reaccións negativas. O gracioso é que perduraron mioto máis que todas esas outras bandas, hoxe son xigantes! Grand Funk… a quen merda lle importa hoxe Grand Funk? Sabes o que quero dicir? É moi raro… Steppenwolf… ninguén lembra estas bandas, pero aos Stooges si! E non sei como sucedeu todo isto! Só que eles… non tiñan medo. Escoito o Funhouse e non soa a 1970, soa como se o gravasen… a semana que vén! E non sei por que, xa sabes, eles só eran uns tíos calquera… Unha cousa si che digo: eles tentaban ser honestos co que sentían, iso seino seguro. E non tentaban copiar tanto a outras bandas, quizais por iso… Non sei.

Coa xente nova sempre hai moita presión de grupo. “Gústache iso?” [ri]. Creo que é moi duro para todos vós, xente moza, ser o voso propio… porque aínda estades saíndo da casa dos pais, e entón queres formar parte doutro grupo, verdade? Doutra xente moza, e entón impórtache moito a súa opinión, e ninguén é forte dabondo, e pode facer falla moito coraxe. Afortunadamente D. Boon, que era unha especie de gordo [en español no orixinal], coa xente rindo del… cando lle chegou o día de tocar a guitarra non era como “son mellor”, senón como “agora vou tocar!”. “Non me dan medo os meus sentimentos! Porque sempre están facéndome ceder”. E comigo pasaba igual, tiña pinta de parviño… estabamos resignándonos en todas partes na vida, así que agora, por fin, non iamos ter medo. Así que iso foi o que a sociedade, ou a situación, fixo de nós. Sabes ao que me refiro? Non encaixabas. E iso foi unha cousa da que me din conta respecto á escena punk: parecía que a xente que non encaixaba estaba construíndo o seu propio mundo. Non superior, non máis avanzado, senón paralelo!

Cibrán: Sempre lle deches importancia ao contexto, a Pedro [a miúdo, Watt omite o “San” para referirse a San Pedro], e a falar coa túa linguaxe. Non sei como combinas iso coas influencias de… de todas partes. Preguntamos porque aquí hai un montón de bandas que cantan en inglés e parecen influenciadas pola música norteamericana… [hoxe en día creo que son bastantes menos e alégrome moito]

Mike Watt: Si. Sabes? D. Boon copiaba discos dos Creedence. Queres cantar a túa propia canción, e entón tamén estás falando da túa propia voz. Sabes por que é interesante o que preguntas? A primeira vez que viñen a Europa, cando viñen con Black Flag hai 31 anos, naqueles días a metade dos concertos eran en Alemaña Occidental. Ninguén alí cantaba no seu propio idioma. E fíxonos sentir un pouco estraños. Por que non estades cantando no voso idioma? Porque nós si que o facemos! [risas] Creo que iso é algo raro.

Cibrán: Cres que é importante usar o teu propio idioma?

Mike Watt: Bueno, eu non veño desa experiencia, eu veño dunha situación diferente. Pero nun plano ético, dígoche directamente: nós tiñamos 24 ou 25 anos e quedamos en plan “por que están facendo iso?” Porque nós non tiñamos que facelo! Nese sentido non estou na mesma posición que vós, penso que sodes vós os que tedes que responder esa cuestión. Ou que me dis sobre Galicia? Aquí tedes a vosa propia lingua, algo diferente, non? Parecida ao portugués? Sabes? Creo que cada artista ten que escoller o seu vocabulario – e o seu idioma, por suposto – pero os idiomas tamén son vocabularios, e as notas dun baixo… Eu uso cousas latinas na miña música ás veces. D. Boon era moi fan do flamenco. Este tío que vivía no seu coche, Roy Méndez López, ensinou a D. Boon estas cousas porque tiña algo latino na súa familia… Cada un ten que tomar decisións respecto a todo isto, pero non hai só un bo camiño: iso é o que tento dicir. Sería demasiado pesado facer unha regra sobre iso, pecharía demasiado a arte.

Mira, honestamente voucho dicir: pareceume moi raro. Todos aqueles alemáns cantando en inglés… era estrañísimo. A única banda que cantaba no seu idioma era francesa [imita francés con voz gutural]. Pero era francés [ri]. O que si que era raro foi tamén a primeira vez que vimos a xira de The Jam e The Clash, porque estabamos como “que merda?”. Non sabiamos que cantaban igual que falaban! Porque The Who cantaban imitando o acento americano, e pensabamos que Joe Strummer cantaba cun cigarro na boca! Non sabiamos que falaban así, non tiñamos nin idea! Así que se cadra esta idea de copiar outras cousas estaba tamén aí… porque entón mesmo aqueles ingleses nativos tentaban falar como negros estadounidenses! Como facía Roger Daltrey; se escoitas os dous primeiros discos dos Who están tentando imitar a James Brown todo o rato.

Cibrán: Antes falamos sobre a ética pero, desde o punto de vista político, cres que a cultura do faino ti [DIY] pode xogar un rol importante?

Mike Watt: O importante é a autonomía. A xente chama a Galicia unha comunidade autónoma, non? Temos que vixiar as conexións, porque se te atan demasiado se cadra xa nin sequera queres cantar cancións, verdade? Hai que estar vixiantes. Conectados, pero atentos, porque pode ser que esa xente [os políticos] sexa a que te apoie e financia. Pode que queiran que bailes ao son do partido, como nós dicimos en América. Esta é a razón pola que penso que a autonomía é o máis importante para a comunidade do faino ti, xunto con ser libres e posuír liberdade de expresión. De todas maneiras a liberdade de expresión é complicada, porque implica que tes que deixar falar ao Ku Klux Klan ou aos nazis… asusta. Preservar a túa autonomía é importante porque aí é onde todo comeza, é a razón para ser parte do faino ti en primeira instancia. É unha loita constante, nada disto é fácil, pero podes facelo. Eu estiven nunha major durante 14 anos, e nunca tiven que facer unha demo, nunca levei traxe para ir ao estudio… todo o que me pagaban usábao para pagar as xiras. Se non tes autonomía o único que che queda é salvar a integridade.

Cibrán: Creo que hoxe en día a música é menos importante para a xente, quizais ten máis presenza pero é menos crucial…

Mike Watt: O que era unha cousa pequena daquela hoxe xa se dá por feita. Esa era unha boa cousa daquela vella escena! Era máis difícil de facer, non tiñas tanta xente axudando. O punk americano era moi pequeno, pero aqueles tíos estaban fodidamente implicados! Non era unha situación que puidese “manufacturarse”, era simplemente a realidade.

Cibrán: Teño a sensación de que a música era cultura naquela época, e agora é só entretemento… [a isto me refería co de que hoxe en día non sería tan rotundo e catastrofista]

Mike Watt: Non sei se hai algún tipo de sistema, o noso para facer música naquela época era malísimo e por iso tivemos que valernos do faino ti. Todo estaba controlado polas corporacións. Pero entón algunhas bandas dixeron: impórtanos unha merda, somos libres. O que pasa é que co tempo estas mesmas bandas volvéronse cobizosas e querían que os selos pagasen os seus catálogos e acabaron con esa fórmula… En todo caso as circunstancias eran moi diferentes. Hoxe en día sodes moitos os chavales que facedes música, moi boa e moi mala. Xa entón había moitísima xente facendo unha música de merda, terrible, un lixo pretencioso, falso e lixeiro. Unha auténtica merda, si, pero mira a natureza, se queres unha boa colleita tes que usar abono. Pode que algún granxeiro intelixente poida usar toda esta merda de música e conseguir sementar algo!

Foto de Will Ragozzino

Cibrán: O que pasa é que dá a sensación de que no pasado había bandas ou discos cunha capacidade para cambiar o mundo, por dicilo dalgunha forma, e hoxe parece difícil atopar bandas con esa enerxía. [Isto agora, en 2023, faime pensar en “El apagón” de Bad Bunny e en Realismo capitalista de Mark Fisher]

Mike Watt: Bueno, se cadra iso só é o ciclo no que estamos agora. Pero os ciclos rematan e dan paso a outros, unha e outra vez. É algo difícil de explicar porque é moi complicado mirar fóra das nosas propias vidas. Se imos ao pasado, eu non convivín con Woody Guthrie, nin estaba por Europa cando o dadaísmo, e desde logo non coñecín a Dante nin a Virxilio! Con isto quero dicir que cada época ten as súas dificultades, pero tamén as súas cousas que merecen a pena. Por iso é importante crear espazos onde a xente poida reunirse e crear. O problema é que existe esa parte social, ese problema de que hai xente que non quere facer nada, só relacionarse coa xente adecuada e cousas así. O proceso creativo ás veces é moi solitario. A xente soía preguntarnos [aos Minutemen] “por que non ides a Hollywood? Todo pasa alí! Está só a 35 millas, 45 outeiros de distancia… mudádevos a Hollywood!” Mesmo D. Boon chegou a dicirme “por que non escribimos cancións sobre Hollywood?” [risas] Díxenlle “creo que xa temos idiotas dabondo aló enriba escribindo sobre o maldito Hollywood. Nós somos de San Pedro!

D. Boon… era un home do máis interesante, dalgún xeito foi unha influencia para min. Tiñamos a máis grande das amizades. Ter un tío ao teu lado todos eses anos… foi algo moi intenso. Ter a D. Boon e aos demais, os Hüskers, os Meat Puppets, os tíos de Black Flag… eramos todos xente próxima, e aquelo non estaba preparado, simplemente sucedeu. A Black Flag coñecímolos un día mentres repartían flyers para o seu próximo concerto, o segundo que daban en San Pedro. Dixémoslles “Eh! Por que ides tocar aquí? Ninguén toca aquí nunca!”. E eles “Como sabedes iso!?” [risas] “Oh, porque nós somos a únnica banda de punk de San Pedro”, respondían. E dixeron “Non me fodas! Hai unha banda de punk en Pedro”. Dixemos “Pois claro”. “Queredes abrir para nós?”. “pois claro!”. Seis meses despois eramos a referencia 002 de SST Records. Black Flag tiñan xa o seu propio sistema para ir de xira, foder, eu pensaba que só a xente con contratos discográficos ía de xira! De feito, nin sequera a maioría das bandas de Hollywood ía de xira! Daquela moito dependía das persoas; non dos individualismos senón de xente con gana de facer cousas, e eles érano. Cando máis xente así nos xuntamos foi cando comezaron a pasar cousas de verdade.

Cibrán: Estabas falando hai un rato da filosofía econo. Tendo en conta iso, cal cres que sería a mellor maneira de facer a túa propia música e conseguir cartos para seguir adiante?

Mike Watt: Todos tiñamos outros traballos á parte da música.

Cibrán: Xa, pero hoxe en día a xente nova na súa maioría non ten oportunidade de traballar.

Mike Watt: Seino, aínda así nin imaxinas que clase de traballos tiñamos. Quero dicir, cousas do estilo repartidor de periódicos por 1,20 dólares a hora, ou nunha tintorería por 1,65 a hora… viviamos econo! Pero sabiamos xa daquela que o importante era a autonomía. Se tomabamos unha mala decisión sabiamos que implicaría perder o control creativo sobre a nosa música! Así que busca algún traballo! E vai á escola! [risas] Quería deixalo todo moitas veces, pero nunca o fixen. De todas maneiras non sabiamos nos 80 que podías gañar a vida con aquelo! Se por aquel entón me falases dos casos de Blink 182 ou Green Day nunca cho había crer! As bandas británicas que creceron moi rapidamente como os Clash ou os Jam son algo diferente. De feito esas bandas a partir do segundo disco volvéronse diferentes, rock and roll normal e corrente, non son bos discos, por iso só me gusta o primeiro material das bandas. Así que nunca pensei que puideses facer iso e manter a integridade. Simplemente seguimos empuxando ao longo dos anos.

Cibrán: Foi complicado para vós organizar as vosas primeiras xiras?

Mike Watt: Dukowski, o baixista de Black Flag, organizou toda a rede de locais ao longo do país. Eu sigo indo de xira pola mesma rede! Esa era a razón pola que os fanzines eran tan importantes, encargábanse de fixar unha escena en cada cidade cos seus locais, etc. Daquela non podías tocar nun club normal de rock and roll, porque os rockers odiaban os punks. Tiñamos que tocar en centros cívicos e cousas polo estilo, sempre había un tío que os reservaba en cada cidade. Ese tío sempre tiña un grupo e facía de teloneiro. Despois acababas de tocar e ías con el e os seus amigos a emborracharte. Todo dependía das persoas, das redes de persoas. Faciámolo todo por teléfono e sobre todo por carta, non había unha maneira fácil de facelo. Era fodido, era moi difícil.

“The Boat”, a vella furgalla de Watt, unha Ford Econoline usada entre 1990 e 2004

Cibrán: Cres que o underground de hoxe en día é moi diferente?

Mike Watt: Hai moita máis xente, máis conectada.

Cibrán: E que hai do significado?

Mike Watt: Non, non. Non é diferente para nada, sabes? As cousas que ti me preguntas hoxe son as mesmas que hai 38 anos. Estou aquí co mesmo espírito. Nunca morreu. Estivo aquí desde aquela, todo o rato, arredor de nós! É algo distinto porque pasaron 38 anos, pero cantas máis cousas cambian máis seguen sendo iguais. Sempre existiu este dilema, do lixo contra o íntegro… sempre vai haber esta pelexa. Depende todo da xente de hoxe en día, poden mirar cara atrás buscando bos exemplos, poden mirar cara diante buscando esperanza, pero ao final do día son eles quen teñen que entrar no ring e pelexar. Entendo perfectamente por que me preguntas isto, é moi importante que esteas facéndome estas preguntas, pero eu non sei como arranxalo, dígoche, simplemente, faino. D. Boon soía dicir “o saber está no facer”. Acéptao. Non penses, faino! (por suposto que tamén tes que pensar, xa sabes a que me refiro). D. Boon tiña razón, podedes imaxinarvos a meu pai tendo esta conversa comigo aló por 1976 ou 1977? Díxome “que cona é todo iso do punk?” e eu díxenlle que só estabamos facendo cancións e tocándoas por aí. El respondeu “non, non, non, de que vai realmente? É algún rollo socialista?” [todos rimos]. Iso é o que eu fixen, rir! El enfadouse moito, deixouno estar e nunca volveu sacar o tema. Un tempo despois D. Boon morreu, e para entón eu daba máis concertos ca nunca. Gañaba a vida con iso, non podía crer e o meu pai menos, así que lle enviaba postais desde cada sitio da xira. Lembro a primeira que lle mandei, dicía “Said you like it sailor?”. Esa deume a idea, e logo viume tocar unha vez (en Fresno, onde non hai océano). E non podías crelo, nunha boleira, nun bar, onde se puidese montar un pequeno concerto, e tocar para diante, ou nalgún restaurante… sempre aparecía algún rapaz, montaba un bolo e daba un saco onde durmir na súa casa… non podía crelo. Unha gran comunidade, iso é o que é o punk. Punk era unha palabra bastante mala daquela. Na miña época usábase para falar dun tipo que se deixa foder por pitillos no cárcere! A primeira vez que o escoitei foi como, a quen demo estás chamando punk, colega? [risas] Como maricón, pero un maricón do máis baixo. Eu pensaba “quen vai chamar a súa música así?” Entón vin que só tentaban crear o seu propio mundo, porque non encaixaban en ningún outro. Agora non me asusta a palabra, chámomo a min mesmo [risas] e non hai problema.

A verdadeira loita contra a vellez reside en manter unha mente aberta. Recordar sempre que calquera persoa pode ensinarche algo, por nova que sexa. Nunca perdas iso, sé humilde. Perder iso é o gran problema. Creo que a vida está para aprender. Nunca pares. Non é só algo que debas facer ata 5º ou 6º curso, nin sequera só ata que chega o momento de retirarse. Non, non existe o retiro, sempre estás en clase, aprendendo. Para min esa é a filosofía sana.

Cibrán: Vale, esta é a última pregunta. Hoxe en día tes 56 anos pero fas basicamente o mesmo que cando tiñas 20. Foi moi difícil continuar con isto?

Mike Watt: O corpo deteriórase, pero a cabeza vai gañando experiencia. É raro. Diso vai o punk. Cres acaso que D. Boon ou eu pensamos algunha vez en chegar a ser punks de mediana idade? Merda, é moi raro! [risas] Por iso escribín ao respecto! Rollo eh, tío, eu formo parte desta merda! Pero así é como sucedeu. A min non me mataron como a D. Boon, así que seguín co meu. É algo estraño, o corpo fraquea pero o espírito continúa.

Cibrán: Aínda así hai moita xente que parece renunciar ás súas ideas…

Mike Watt: Si, pero sabes que? Ese tío francés, Arthur Rimbaud, creo que é caralludo, e deixouno cando tiña 19! Se cadra é o que lle gusta a algunha xente! Calvin Jones [baixista que tocaba con Muddy Waters] morreu unha semana despois do seu último concerto… A xente é toda diferente e cada unha ten o seu propio camiño. Para algúns só é unha pequena parte da súa vida, outros en cambio son incapaces de deixalo!

Cibrán: En España hai unha especie de dito: “se cando tes 20 anos non es comunista, non tes corazón. Se cando tes 50 segues séndoo, entón non tes cerebro”.

Mike Watt: Oh, entendo.

Cibrán: É como pasa co punk.

Mike Watt: Non creo que debas ser un fascista cando cumpras 50! Sabes a que me refiro? Aínda que ás veces iso pasa.

Cibrán: Sabías que o noso goberno é de dereitas pero algúns deses mesmos políticos eran comunistas nos 70? É unha tolería!

Mike Watt: Si, quizais… si, tes que ser fiel ao teu corazón dalgunha maneira. Nunca perdas iso, sé sempre fiel ao teu corazón. A xente que perde iso… asústame. Aí está o problema en facerse vello, á parte de que o teu corpo empeore: cres que o viches todo. A verdadeira loita contra a vellez reside en manter unha mente aberta. Recordar sempre que calquera persoa pode ensinarche algo, por nova que sexa. Nunca perdas iso, sé humilde. Perder iso é o gran problema, creo que esa é a frase final da miña “opera” desta noite [refírese a Hyphenated Man, o disco que presentaba nesa xira]. Creo que a vida está para aprender. Nunca pares. Non é só algo que debas facer ata 5º ou 6º curso, nin sequera só ata que chega o momento de retirarse. Non, non existe o retiro, sempre estás en clase, aprendendo. Para min esa é a filosofía sana. Si, nunca quero facerme de dereitas, e nunca o farei. Que lle fodan a iso, sé fiel ao teu corazón.

[Se chegaches ata aquí e aínda queres máis Mike Watt, a súa web parece saída dunha época mellor de internet e está chea de sorpresas como diarios de xira [incluíndo o de aquela, na que pasaron tamén pola Casa Tomada], acceso ao seu podcast, fotos dos seus baixos…]

Bratzantifa, hooligans do blandito

Paseino moi ben facendo esta colaboración no Diario Cultural Zeta con Lucía Junquera. Pódese escoitar nesta ligazón, pero apeteceume falar de Bratzantifa con máis detalle e incorporar máis respostas das que dá tempo en dez minutos, así que vai o texto aquí debaixo. Camila Viéitez fíxose fan coma min e fixo o fan art que tedes enriba e que aínda non acabo de crer de todo que exista. A vida pode ser marabillosa.

Hai un mes e medio souben de Bratzantifa e levo mes e medio escoitándoas practicamente todos os días, tamén porque nese proceso fun enredando a amigas como Meri, Camila e Esturao e así logo podiamos comentar canto nos gustan as súas cancións. Isto non me soe pasar, porque normalmente non paso moitos días seguidos escoitando a mesma cousa nin me fago fan á primeira escoita. Por que desta volta si? Creo que é porque escoitar a Bratzantifa é, precisamente, parecido a estar coas túas amigas: divírteste (porque as túas amigas son moi graciosas), queixádesvos das miserias da vida diaria (as do traballo e as das relacións) e tamén falades das ilusións desa vida diaria (aquí máis ben as das relacións). Isto podería ser o máis natural do mundo, pero non se me ocorren apenas artistas que consigan trasladar ese equilibrio entre o divertido e o emotivo, e neste caso ademais hai unha actitude política por debaixo, que se resume bastante ben no concepto de “hooligans do blandito” co que se autodefinen Marina e Lucía:

Marina: Nós chegamos á idea de “hooligans do blandito” a raíz dunha cousa que pensamos moito, que é que nós xa temos traballos superprecarios, vivendas superprecarias, e non nos podemos permitir ter relacións persoais igual de precarias. Entón nós si que falamos moito de que para nós é moi importante amosarnos vulnerables, e gústanos moito este contraste que hai entre o hooligan (que tamén se asocia moito ao punk) e dicir, pero mira, é que son tremendamente vulnerable. É que mira, son unha hooligan do rosita, do blandito e dos sentimentos, en plan… encántannos os sentimentos. Entón chegamos un pouco aí por ese contraste, que para nós nos define moito, porque cremos que a vulnerabilidade é algo super punk, é algo super cru, e a nós gústanos sempre falar dende aí.

Tirada de Compostela é Música

Esa posición política pode observarse de forma explícita en temas como “Non cunde” (onde colaboran con Berto de Verto, que se ocupa da produción), que é un pouco como un manifesto e un pouco como unha canción dos Ramones cando presenta as cousas que non cunden: “final de mes non cunde / a ETT non cunde / unha ETS non cunde / chorar por ti, bebé, non cunde / os teus amigos non cunden / pasar frío non cunde / o teu piso non cunde / foder contigo, rei, non cunde”. En poucas palabras e menos de dous minutos está resumido ese universo de precariedade que afecta ao traballo, á vivenda e ás relacións, e que evidentemente non cunde. Non é a única canción na que aparece, senón que é un contexto que se deixa ver en varias das que levan publicado (a maioría no seu Soundcloud): en “TEKNOLADRIDO” cantan “pouco tempo, pouco cash”, en “sempre” din “é moi longo este inverno e hoxe rompéuseme a caldeira”… pero esas frases van no contexto de cancións sobre sexo e sobre desamor, e no caso de “sempre” faise moi patente a idea de traballar desde a vulnerabilidade: “por moito que me abrigue / é moi longo este inverno / e hoxe rompéuseme a caldeira / e teño os pés fríos / cando ti non estás cerca / fixen xa tres ou catro playlist / cos temas que poñías / dicindo que eran pa min”.

As mencións a cousas como a caldeira ou as playlists encaixan cun trazo común a moitos dos seus textos, que é falar desde o concreto e desde o cotián, moitas veces entrando ao narrativo: en “almorzo pa 3” relátase un lío cun tipo pero el pasa bastante do tema e en cambio o seu compañeiro de piso, Xabier, é amabilísimo pero aparece por todas partes e non deixa de facer as cousas incómodas (e dá pé a un dos meus estribillos favoritos).

Isto non é o habitual. Quen fixo unha canción sobre algo tan concreto? Quen fixo unha canción na que se fale de ir de copilota liando pitillos? Tamén elas, neste caso en “escribindo…”. En “doritos” falan de que “xa non quedan xeos no frigo / que alguén baixe ao 24” ou dun titorial para facer o eyeliner… na maioría dos casos fano en primeira persoa do singular en vez de usar o plural, de maneira que a sensación é a de que unha serie de experiencias comúns que se mesturan.

Lucía: Escribimos a letra conxuntamente, e logo miramos se a algunha lle apetece máis cantar unha estrofa, ou moitas veces tamén a ver a quen lle sae mellor esa estrofa, porque as nosas capacidades son limitadas, como todo neste proxecto, e repartímolo… sempre tentamos que sexa equitativo porque iso, é un proxecto das dúas e gústanos compartilo todo ao longo do proceso. E iso, gústanos integrar as nosas voces como se fosen unha soa personaxe porque pensamos que tamén é o que lle dá sentido a este proxecto, tentar vehicular vivencias que cremos que son colectivas, ou polo menos moi extendidas entre os grupos demográficos ou sociais aos que poidamos pertencer nós.

O feito de que moitas das cancións comecen cunha frase falada que serve de autorreferencia (“Bratzantifa, caixa 5” en “almorzo pa 3”, por exemplo) ou case de dedicatoria (“para todas as mulleres ás que lles gusta ir aos callos / fe en dios e ferro a fondo”, en “Imos Po Vermú”) axuda a pensar nesa personaxe Bratzantifa, que vive diferentes aventuras e ten diferentes actitudes. A miúdo é poderosa e controla a situación, como en “menú do día”, onde ademais van soltando unha metáfora con comida detrás doutra sen que se lles esgote a inventiva: “cociño sen présa, bótolle tempo / comendo coas mans sabe máis o alimento / quérelo rápido, eu fágocho lento / isto non é McDonalds, louza de Sargadelos / coidado que enfría, eu non cho quento / xa foi a romería, pasou o momento / fun por vermú, liguei co camareiro / se non ques esperar, chega ti primeiro”. Esta inventiva conéctaas coa chispa da tradición popular en frases como “muller de moitos nunca enviúva” (que aparece en “gato e rato”) ou “díxoo miña avoa: quen quere pan bimbo se tes pan de bola” na propia “menú do día”.

Noutros momentos, os que se cadra son os meus favoritos, aparece esa idea do blandito: a vulnerabilidade, os sentimentos, o amor non correspondido… O mellor exemplo creo que é “Lavado en seco”, que ten un estribillo precioso e chega tamén ao poético desde o cotián a través da metáfora dun tique que queda dentro da lavadora.

Compartir a vulnerabilidade ou o desexo poden ser maneiras de enfrontarse á precariedade das relacións á que Bratzantifa facían referencia, e nese sentido outro elemento clave é o toque conversacional e mesmo de lercheo que teñen varios dos seus temas, que son os que máis me provocan esa sensación de estar na casa dunhas colegas. En “chico_guapo_no_3”, por exemplo, unha voz responde á outra na descrición dese chico guapo dunha forma que me fixo pensar no que facían as Shangri-las (outras mulleres vulnerables e poderosas a un tempo) en “Give Him a Great Big Kiss”. Noutros temas aparecen tamén outras voces a través de audios que van introducindo:

Marina: Gústanos moito o de incorporar os audios, de feito consideramos que é unha marca bastante característica do noso estilo. Para nós o audio é unha unidade significativa: non é o mesmo que alguén che escriba que que che mande un audio. Para nós é algo totalmente normal. Estamos falando coas nosas amigas e é como “uf, tía, mandoume un audio, voucho poñer”, para que vexas a entonación, para que vexas como falamos… Entón incluímolos porque para nós é algo que forma parte da nosa maneira de comunicarnos e que consideramos que é algo que compartimos todas, cando lles pos un audio ás túas amigas da persoa que che gusta, ou dunha persoa coa que estás enfadada, para que tamén vexan como falades e tal. E queríamos incluílo nas cancións porque como nós temos ás veces un ton moi confesional nese sentido, gústanos moito a idea de incluír estes elementos de realismo ou de costumismo nos temas.

En relación a ese carácter costumista, na anterior colaboración que fixen no Diario Cultural Zeta falaba sobre Verto e a súa introdución deses elementos de realismo (que no seu caso chegaban ao propio relato do grupo), e preguntándolles a Bratzantifa polos seus referentes pódese rastrear (máis aló de nomes como Clairo, Olivia Rodrigo ou as Vulpes) como isto pode ser unha sorte de trazo común na escena actual, mesmo cunha serie de antecedentes que conectan co seu uso do humor e a ironía:

Lucía: Unha artista que a verdade tivo moita influencia no noso proxecto é a Sleepy Spice, sobre todo polas características do que é a Sleepy Spice: é unha muller que se autoproduce dende o DIY, tamén que fala desde a vulnerabilidade… gústanos moito a todos os niveis.  Logo tamén outros artistas da escena local como Terbutalina, gústanos moitísimo o humor co que falan sempre, a mala baba que teñen está xenial, tentamos conducir a nosa mensaxe tamén un pouco a través desta clave estilística… e logo bueno, un referente filosófico para nós, máis que xa artístico, é Nuno Pico e as letras de Grande Amore en concreto. E bueno, tamén incluso os Heredeiros da Crus. Un pracer culpábel, unha lenda da música galega, que nos gustan moito, jolín. 

A min todo isto alégrame moito porque me gusta que as cancións deixen un rastro do seu contexto espacial e temporal, e tanto Sleepy Spice como Grande Amore fan isto moi ben en temas como “Stories” ou “Esta pena que ás veces teño”. Falar da realidade cotiá pode ter de por si, como fomos vendo, un carácter político: faise un rexistro dunhas condicións de vida, do marco no que suceden as cousas. Aínda así, o carácter político de Bratzantifa vén tamén, como avanzaban elas mesmas, polas súas maneiras de facer. 

Lucía: O noso proceso creativo vén sendo estar falando, quedar, estás alí contándolle as movidas ás colegas e de repente dis: buah, disto molaba facer un tema, ou en plan xa levalo pensado do día anterior, depende xa como nos cadre. “Buah, apetéceme moitísimo falar disto”. “Buah tía, pois vamos”. E nada, xa temos educadísimo o algoritmo de YouTube, xa nos ofrece beats, porque os nosos beats nós dicimos que son roubados. Quero dicir, son beats de uso libre que hai en YouTube porque nós non sabemos producir música. É iso, DIY puro e duro. E para escoller os beats pensamos na música que escoitamos ultimamente, por exemplo agora cando saíu o album de Olivia Rodrigo gustounos moito o rollo que tiña… E non sei, gravamos do tirón, nos nosos pisos nos que sempre se colan ruidos de fondo (porque é así), gravamos as veces que faga falta… Non somos moi tiquismiquis, pero como xa se ve que somos un pouco cutres pois tampouco somos unhas genias da música e moitas veces hai que repetir. E logo editar… hai cancións como “Menú do día” ou “Gato e rato” que están gravado sobre gravado: collemos o beat e gravamos sobre el, e logo en vez de gravar as voces independentemente, sobre esa gravación na que xa está xunto o beat e unha das voces, gravamos a outra, e logo se hai coros os coros. Así, full cutre.

É dicir, por moito que a música de Bratzantifa poida ser ás veces próxima ao trap, ou ao bedroom pop, é moi fácil encadrala na tradición do punk, que fixo primar a imaxinación e a actitude sobre a técnica: mesmo se non saben producir, escollen un beat e sobre el imaxinan unhas melodías e unhas letras estupendas. Ese tirar para adiante cos medios dispoñibles (no seu caso, un Xiaomi e uns cascos rosas), ese ton crítico sen chegar a dar a chapa e mesmo o uso do humor teñen para min bastante que ver coa idea do punk que máis mola, e creo que coincide bastante coa que teñen elas mesmas, que tamén se teñen definido como punkis no seu Instagram mentres o enchen tamén de cousas de cor rosa.

View this post on Instagram

A post shared by bratzantifa (@bratzantifa.wav)

Lucía: Para nós o do punk é máis que nada unha actitude. Non fai falla que leves cresta, uns pantalóns rotos ou esta imaxe estereotípica que temos dos punkis, non? Para nós ser punk é unha actitude. Ir iso, contra toda autoridade menos mi mamá [risas]. Esta sería a nosa actitude, tirar para diante, ser chicas duras e facernos escoitar, facer oír a nosa voz. Se a alguén lle interesa, quero dicir. Para nós é unha cuestión tamén moi ligada á nosa maneira de producir, ao que facemos, o DIY, que nos parece unha dinámica de traballo moi punk, porque vimos tamén moito de consumir produtos como fanzines, música tamén autoproducida doutras artistas…

Marina: A maioría das carátulas de Soundcloud que utilizamos son imaxes de uso libre de Google ou de Pinterest. E gústanos moito esta estética do trash, porque para nós está aí o DIY. É dicir, vale, pois non teño os medios para deseñar agora mesmo unha portada quizais; pois collo unha foto de Google e publico o tema igual. Si que é certo que a última portada nola fixo Arantxa Ramos, que se adica á fotografía, aos audiovisuais… e claro, aí notamos un cambio, aí subimos de nivel. Pero normalmente as fotos que utilizamos en redes e así, ou son fotos quitadas de Google ou son fotos que nos fixeron os nosos amigos en festas, en reunións, pola rúa… e gústanos moito esa estética porque nos parece que nos fai máis accesibles. 

Actitude punk, realismo, lercheo, humor, vulnerabilidade… A estas alturas xa fun comentando case todo o que me parecía importante dicir sobre Bratzantifa, pero faltáronme dúas dúbidas que creo que se vos facedes fans coma min compartiredes: como sería un concerto delas (xa que ata agora penso que non deron ningún) e que van facer no futuro. Pechamos isto resolvéndoas:

Marina: Pois un concerto de Bratzantifa sería claramente un desastre, e estarían todos os nosos amigos currando nel. O do desastre é broma, porque nós cremos que sería moi divertido, pero o dos amigos non. Si que é certo que moitos dos nosos amigos, como Arantxa, que nos fixo unha das portadas, se adica á fotografía e ao mundo audiovisual, ou Andrés, que fai as voces en “almorzo pa 3”, que é DJ… temos moitos amigos que se adican ao mundo do son e do audiovisual, e estamos fartas de velos en curros precarios a todos, entón para nós unha absoluta utopía sería poder traballar con eles e que estemos todos alí cotizando e traballando do noso. Pero ata que iso pase, que sabemos que queda moi lonxe, a nós gustaríanos que os concertos de Bratzantifa fosen, para empezar, un espazo seguro para todas, no que todas o pasemos superben, e nada, que a xente se sinta animada de facer ese espazo seu e de sentilo como propio, porque para nós sería iso, pareceríase moito a unha catarse colectiva. E desgraciadamente o futuro de Bratzantifa depende dos días libres que nos den no curro. Sabemos que isto non é algo só do noso proxecto, senón de todos os proxectos musicais de xente nova que se ven absolutamente condicionados pola precariedade laboral das integrantes. É o noso caso: nós traballamos en curros precarios, e agora mesmo en canto xuntemos catro ou cinco días libres, o noso plan é xuntarnos e seguir facendo música. Si que é certo que despois de sacar un tema tan ben producido, en Spotify, por alguén como Berto de Verto [“Non cunde”], agora volver facer música en solitario non sabemos como o vai levar o noso público e se lles vai seguir gustando (porque nós gañamos moito público agora a raíz deste tema), pero está nos nosos plans. Nós somos unhas fanáticas do DIY, e é co que pensamos seguir. Temos tamén en mente colaboracións con outros artistas, por suposto, pero bueno, que a nosa idea é xuntar catro días libres no traballo, xuntarnos e facer música.

View this post on Instagram

A post shared by bratzantifa (@bratzantifa.wav)

Fan fan: peregrinando (parte 2)

Acabei o curso moi canso e usei o verán para descansar, así que esquecín no seu momento deixar por aquí rexistro deste episodio do Fan fan, a segunda parte deste do que si falei. A primeira parte ía bastante sobre cemiterios e lugares de peregrinación trazando un pouco a relación do fandom coa relixión. Neste caso hai outro tipo de viaxes (aínda que as viaxes de fan nunca deixan de ter un certo punto místico), entre elas a de Juan Esturao a Quins seguindo o rastro de Emilio José (ilustrada por esa foto que me cedeu para a ocasión).

Ademais de Esturao, interveñen no programa Adrián Estévez e Martiño Suárez falando, respectivamente, de viaxes inspiradas por Ramón Otero Pedrayo, ou os Ramones e o punk de Washington DC. Outras cóntoas falando de cancións de Mac deMarco, Television Personalities, St. Etienne ou George Harrison, e houbo tempo tamén a que soasen os Ramones, Dag Nasty, Cuchillo de Fuego, Columna Vegana, Cecilia ou A Charanga do Cuco de Velle.

Quedoume mágoa ao facer estes dous programas de non incluír a viaxe ao lugar de nacemento de Jonas Mekas que Mar Catarina lle contara a Xiana Arias hai un tempo para o Diario Cultural, pero xa estaba recollida dunha maneira preciosa co título “A estrada de terra a Seminiskiai” así que o que fago, por se tedes gana de visitar outro sitio máis, é enlazárvola aquí.

Proxecto Rizoma: investigando o underground galego

As imaxes do texto están collidas das redes do Proxecto Rizoma, e o logo é de Laura Calvo

No Diario Cultural Zeta do pasado domingo estiven falando con Antonio Méndez sobre o Proxecto Rizoma, unha iniciativa de divulgación arredor da música underground galega (en forma de páxinas en Instagram, Facebook e YouTube e centrada no punk, o metal e o rock) que promove a investigadora Estefanía Tarrío, a quen lle fixen unha serie de preguntas. Contoume máis do que nos deu tempo a tratar na radio, así que vai debaixo un texto algo máis extenso que o podcast, que pode escoitarse neste enlace.

Na última colaboración que fixen no Diario Cultural Zeta dáballe un pouco de voltas ao difícil que é falar de música ás veces. En realidade, normalmente é moito máis agradecido aproveitar a música para falar doutras cousas que suceden arredor, e este é un destes casos: ao falar dun proxecto de divulgación como o Proxecto Rizoma partimos da música para falar de investigación, de memoria, dos medios e a hexemonía, de modelos de participación na cultura… e, máis implicitamente ou menos dependendo do caso, das implicacións políticas de todas estas cousas.

Que ten de especial unha iniciativa como esta? Non é que difundir a cultura galega máis aló do maioritario sexa algo novidoso: desde o audiovisual apareceron unha chea de proxectos que me parecen moi interesantes (como Excultura ou, no seu momento, Vúmetro), na prensa propiamente underground aparecen e desaparecen fanzines, blogs, podcasts ou programas de radio que lle prestan máis ou menos atención, e mesmo os medios máis convencionais teñen algunhas persoas que de vez en cando se interesan por contar estas cousas (por exemplo, encantárame a reportaxe de Xiana Arias sobre o Bar Tolo). A particularidade do Proxecto Rizoma é, probablemente, o equilibrio entre a vontade de dar cousas a coñecer e a profundidade do aspecto máis científico (xa que o proxecto está vinculado á tese de Estefanía Tarrío, socióloga e membro do Grupo de Estudos Territoriais da UDC): nos seus contidos, o mesmo podemos atopar recomendacións de bandas a escoitar que información sobre centros sociais ou bandas desaparecidas e conceptos máis propios da academia como “subcultura” ou “pánico moral”. É accesible e é rigoroso a un tempo.

View this post on Instagram

A post shared by Proxecto Rizoma (@proxectorizoma)

Unha vez presentado o proxecto, para entrar en materia pareceume necesario comezar por preguntarlle a Estefanía que características pensa que ten a cultura underground galega. Comentoume que, ao estar no inicio da tese e o proxecto, conta con que a interacción coa comunidade dese underground poda modificar a súa idea inicial, pero apuntou varias claves neste punto: “Como toda a cultura underground, a cultura galega tamén ten dúas características principais: unha é a idea do mantemento dos lazos de solidariedade mundial (e isto é moi importante, porque se dilúen as fronteiras e se intenta buscar lazos de afinidade máis alá), e por outra banda tamén é importante ter en conta que se intentan tirar e cortocircuitar determinadas mecánicas e ferramentas hexemónicas en canto a como se produce a cultura. Os modos de comunicar, os modos de producir… Incluso os modos de vivir e experienciar a música son diferentes na cultura underground que na cultura mainstream.” Tamén lle preguntei se vía algunha particularidade na cultura underground galega respecto a outros lugares. “Un deles é xa o propio uso do idioma (que se lle pode dar ou non), as problemáticas que se narran, as historias que nos contan determinadas bandas e comunidades, as propias redes que se crean… sempre van ser tremendamente diferentes”.

En xeral, Estefanía sinaloume como a finalidade é moitas veces similar nas diferentes culturas musicais underground (crear un fanzine, un disco…), pero a filosofía do faino ti mesmo provoca que o proceso de chegar a conseguir ese obxectivo sexa moitas veces o elemento clave: as comunidades que se crean, a maneira en que se relacionan, que normalmente non será xerárquica… Pensando nisto, creo que tamén me resulta bonito o proxecto porque leva esa filosofía xenerosa e participativa a un ambiente que normalmente é xerárquico e competitivo (como a academia). Nese sentido, supón tamén un exemplo de algo notable dentro dela: aínda que cada vez se valore máis a transferencia de coñecemento, lembro o tempo no que estudaba a carreira e non tiña moita idea de que cousas se investigaban na miña facultade. Agora que dou clase, atópome ás veces sendo parte da mesma incapacidade (ou desinterese) para achegar o que estudamos ao propio alumnado (e, máis aló, á sociedade). Nas redes do Proxecto Rizoma dise que “tódalas persoas, independentemente da súa formación ou nivel académico, teñen dereito a ser informadas sobre o que ocorre na esfera académica” e que o proxecto xorde “co fin de trazar unha ponte entre o mundo académico e a comunidade underground”.

Poderíamos pensar, se cadra, que esa ponte non é necesaria. Eu creo que pode ser interesante para facer consciente á xente da comunidade underground do valor das cousas que fan e das cousas que saben. A miúdo as experiencias de montar unha banda, ou un colectivo, ou un centro social, ou organizar un concerto, son as cousas máis intensas e valiosas que facemos na vida. O que pasa é que é complicado equilibrar a paixón que sentimos coa indiferenza coa que pode ser recibida ou as dificultades para manter esas actividades no tempo. Se cadra, a atención de alguén desde a universidade que busque aprender desas experiencias e relatalas pode ser unha forma de xustiza poética, tamén se temos en conta, por exemplo, onde deciden pousar as institucións a súa atención. “Quizais unha das dificultades que máis atopo á hora de investigar o underground é a a idea de que as propias administracións e institucións tampouco consideran a cultura underground como unha cultura lexítima para poder preservar. E isto vese moi claro cando pensamos en patrimonio cultural inmaterial: a nosa cabeza habitualmente se dirixe cara a tradición popular galega. A música tradicional, as cantigas ou os bailes tradicionais, determinados ditos ou refráns… entón como que está todo super canonizado. E iso está claro que é lexítimo e que é coñecemento que se debe preservar. Que pasa coa cultura underground? Que neste caso, dado que en cinco décadas, desde que chegou ese rock a Galicia, non se fixo unha preservación, unha catalogación e un interese por parte nin sequera das institucións de preservar ningún tipo de contido ou de información, pois obviamente se perde. E as narrativas tamén se van perdendo: esas persoas van desaparecendo, os discursos tamén se perden”.

Nalgún texto previo falei da problemática do arquivo e como a memoria vai desaparecendo (como por exemplo tratando o caso de Galiza en Música), e a raíz diso pareceume moi útil o breve relato publicado no Proxecto Rizoma do caso de MySpace, onde había unha chea de contidos underground de valor que agora probablemente estarán perdidos para sempre. Contábano a raíz doutra publicación sobre como contribuír á visibilidade do underground na rede, mesmo con proxectos xa inactivos.

View this post on Instagram

A post shared by Proxecto Rizoma (@proxectorizoma)

Se cadra, para alguén que participe no underground, todo isto pode parecer unha parvada, ou darlle importancia ao pasado e a nostalxia en lugar de seguir avanzando e facendo cousas novas, pero unha cousa non quita a outra. Ten sentido na medida en que moitas das cousas que suceden no underground son, salvo excepcións, ignoradas ou mal relatadas polos medios convencionais. Creo que unha das cousas que máis me gustou na vida sobre cultura underground galega foi esta infografía de Roi Fernández sobre as bandas que ensaiaron na Casa Xurásica de Compostela:

Este tipo de cousas vai ser complicado que as faga alguén desde fóra, e máis tendo en conta o que sinala Estefanía sobre o tratamento que os medios foron dando ás músicas do underground (tendo en conta que a súa investigación abarca varias décadas): “No proxecto elaborei como tres publicacións que tiñan como tres etapas. A primeira sería como ese pánico moral, ese medo alarmista sobre a chegada de novos xéneros musicais, como se asimila e como se debate… e tamén como se vai normalizando e como se vai dando a culturar por parte da cultura maioritaria. Pero isto ocorre co rock, é dicir, con este xénero inicial que chegou aquí e co que comezo a miña investigación. Que pasa con outro tipo de xéneros musicais, como poden ser calquera xénero derivado do punk ou do metal? Do punk aínda bueno, pero hai determinados xéneros que, obviamente, nin sequera os tratan os medios. É dicir, son invisibles para os medios. E creo que isto é algo propio da cultura underground, que ten como unha especie de dinámica de comunicación propia, a través pois iso, da contrainformación moitas veces, e penso que axuda, ou que contribúe, a que nin sequera sexan nomeados“. Nese sentido, como non falo a miúdo de boa parte do que se fai no rock, o metal e o punk quixen pedirlle a Estefanía algunha recomendación: “Non é que as descubrira ao longo da miña investigación (algunhas bandas xa as descubrín antes) pero bueno, prefiro facer un pouco de visibilización política e poñer ás mulleres na fronte e tamén neste caso tentar reivindicar que hai identidades que difiren bastante da normatividade e que están facendo unha música incrible. Entón as catro cancións que vou dicir agora son de catro bandas incribles. Hai moitísimas máis, pero bueno, estas son as que se me ocorreron: unha é “Night Shift”, da banda ferrolana Ocean Gates, “Al Quibla”, de Cruzeiro, “Talk in Circles”, de Rheia Gorecki, e por suposto tamén da banda Barbarian Prophecies, “Remains of Existence”, que ademais é un bombazo.”

Á marxe desa evolución no que se refire ao tratamento mediático, tamén me interesaba ver a perspectiva de Estefanía Tarrío sobre a posible evolución dentro do propio underground ao longo destas décadas. “Realmente atopo como dúas dinámicas que semellan contraditorias pero que obviamente non o son. Unha delas é o choque interxeracional, como que hai idades que non se comunican entre si, pero que á súa vez reproducen as mesmas ideas e os mesmos valores. Que indica isto? Pois eu creo que é positivo porque indica destas novas xeracións que se está seguindo unha visión un pouco tradicionalista da idea da cultura, e como en toda cultura ou en todo patrimonio cultural séguense determinadas tradicións históricas. E o underground non é unha excepción. A min isto si que me chama, polo menos, a atención: séguense estas pautas e á vez non hai conexión. Oxalá que no futuro que si, pero en principio non a hai”.

Sobre esa cuestión do choque xeracional, cando hai uns anos estaba participando en PORNO teño o recordo, inicialmente, de estar vivindo un momento único e facendo cousas que nunca se fixeran (non tanto nós como o conxunto de xente iniciando grupos ou colectivos ou asociacións daquela). Dalgunha maneira, penso que este entusiasmo (ou flipadez) é interesante para que as cousas boten a andar, pero é mellor que non dure moito porque pode indicar unha falta de perspectiva que non sería nada boa. Nas escenas hai case sempre xente máis maior ca ti que sabe cousas do que pasaba dez ou quince ou vinte anos antes, e é unha mágoa non preguntarlles, porque hai moito que aprender diso. Tamén é unha mágoa se a xente que ten corenta non se interesa polo que fai a xente que ten quince ou vinte. Aínda así, é curioso que finalmente, como di Estefanía, se acaben reproducindo as mesmas ideas e valores: acaba dando a sensación de que as maneiras de traballar do underground teñen sentido nun lugar como Galicia, fóra das dinámicas que moven máis cartos e máis xente no ámbito da cultura.

Pensando nisto, lembrei unha entrevista con Prenom nunha Mondosonoro de hai tempo na que (falo de memoria) dicían que, a diferenza da influencia do hardcore estadounidense que podía verse noutros proxectos (creo que para PORNO era bastante importante, ou lembro ler Nuestra banda podría ser tu vida daquela e pensalo), no seu caso fixábanse máis no tropicalismo e as comunidades de montes. E ten todo o sentido que a referencia sexa, por un lado, xente que equilibrou fantasticamente a súa identidade e a súa fascinación polas cousas da industria cultural estadounidense, e pola outra, un modelo próximo no que se cadra tamén pode haber (non sei se hoxe en día) un funcionamento non xerárquico e non mercantil. Nese punto o que penso é onde están os límites do underground en Galicia. Na reportaxe de Mariña Estévez en Mazarelos que mencionaba xa no artigo de Tulip, Grande Amore comentaba que en Galicia non hai moita marxe para unha cultura que non sexa do it yourself. Dándolle unha volta, as comisións de festas conseguen ás veces levar orquestras do mainstream, e ao final son un exemplo ben bonito de facelo ti mesmo. Pero o underground ten máis trazos que iso:

View this post on Instagram

A post shared by Proxecto Rizoma (@proxectorizoma)

Estefanía Tarrío estuda, concretamente, o punk, o rock e o metal, e quixen preguntarlle se eses trazos do underground en Galicia ían máis aló deses xéneros. “Como científica debería dicir que non o sei, síntoo [risas]. Código deontolóxico, aquí. Pero como persoa que ten claramente pensamento dedutivo un pouco desenvolvido diría que seguramente si, claro. É dicir, isto acotouse ao rock, o punk e o metal por cuestións obvias de tempo, que xa de por si é unha matada bastante interesante, pero eu penso que por suposto: dende o propio jazz (dende antes ata agora, que ten unha cultura de club, moi específica e moi usual, e ten unhas comunidades tamén moi delimitadas e cuns sentimentos de pertenza bastante claros) ata o propio trap hoxe en día. Por suposto que cada xénero musical vai ter unha vertente mainstream e outra máis underground, e penso que si que se poden compartir determinados trazos”. Unha das dificultades que pode ter pensar o underground en Galicia é que non hai un mainstream local moi potente ao que contrapoñerse, e entón as fronteiras poden ser pouco claras. Se cadra podemos ir máis aló do faino ti mesmo (que ás veces existe por vontade e ás veces porque non hai outra) e pensar na liña que apunta Estefanía: na solidariedade, o pensamento crítico, as redes de comunicación e colaboración máis autónomas… Se vos interesa colaborar coa súa investigación, ela cóntavos como: “A xente vai poder colaborar de diferentes modos. A través dunha enquisa, que espero sacar pronto, de mapeo de bandas (as persoas cubrirán unha enquisa para tentar cartografiar a cultura underground galega), entrevistas (que irei facendo a persoas clave, axentes clave que tiveron relación coa cultura underground dun ou doutro modo) e, por suposto, poñéndose en contacto comigo, tanto ás redes sociais como ao correo do proxecto, que é proxectorizoma@gmail.com, e aí que me documente ou que me narre a información que ten, sexa unha persoa que vivenciou, que viviu no espazo, que formou parte dunha banda ou dunha comunidade, que tivo un fanzine… calquera destas cuestións van ser tidas en conta e son fundamentais no meu traballo”.

Prinzedom: chamados polo instinto

O domingo fun á Radio Galega e falei con Antonio Méndez sobre Prinzedom, usando cortes dunha entrevista que lle fixen a Prinz Pol esta semana. Pódese escoitar neste enlace (entra un pouco cortado). Normalmente poño aquí no blog a versión aproximada en texto do que digo na radio, pero desta volta apeteceume poñer a entrevista a Pol máis ou menos completa. Na radio sonan brevemente Purila Sniper, Casper Ego, Mosar, Terremoto Sí, Yuraq Walla e Purila Sniper outra vez, nun tema con Buya.

Nalgún momento da miña vida tiven moi asumido o relato mítico do rock, ou o do punk. Unha especie de aspiración a molestar, á rebeldía, a unha certa violencia e agresividade, case sempre bastante masculina. Co tempo iso foime perdendo sentido. Hoxe penso que o interesante do rock e do punk é ter creado espazos para que moita xente amateur se expresase, e (cando sucedeu) ter creado estruturas de solidariedade, de colaboración, que vaian á contra da idea de competición da industria cultural. Ao ter tocado en grupos e ter participado en PORNO, o que vexo importante e bonito hoxe é unha idea de aprender cousas xuntos, de expresar contradicións, de ter xenerosidade para que pasen cousas: hai quen ten unha habitación libre e deixa durmir aí a uns descoñecidos, quen sabe debuxar e fai un cartel, quen saca un anaco para ir pegalos, quen monta un centro social e se ocupa de limpar ou facer o son ou o que sexa. Isto ás veces entra en tensión coas necesidades básicas da vida (normalmente, traballar e gañar diñeiro), así que sempre me parece inspirador cando alguén consegue manter ou sacar adiante un proxecto colectivo que serve de espazo para a expresión da xente. Neste caso quería falar de Prinzedom porque podía ser unha oportunidade para repensar estas ideas, por varios motivos. Un é que 0 proxecto leva o apelido “Records”, pero realmente acolle tamén cousas como un programa de radio en Dublab e sinto que utiliza a música como un centro arredor do que xira o traballo artístico que pode facer moita xente con medios como a imaxe. Outro é que coñecín a moita da xente que participa en Prinzedom hai uns anos, cando todos estabamos usando guitarras e baixos e baterías para facer cousas máis ou menos asimilables ao punk e ao rock. Estas semanas escoitei moitas veces o disco de Purila Sniper (onde están Prinz Pol, que viña de Vietnam, e Prinz Puchao, que viña de Terremoto Sí), e encantoume atopar un universo moi rico, no que hai electrónica e hip hop e dub e varios idiomas e voces e experiencias, pero que non é contraditorio co anterior. Non sei, pensei que en certa maneira era recoller o aprendido desa educación sentimental, deses relatos míticos, e aproveitar o aproveitable e descartar o resto para tirar noutras direccións, así que fixen unha videochamada longa con Pol e puxémonos ao día.

Na descrición que tedes do sello poñedes, entre outras cousas, que é un “postlabel”. A que vos referides con isto?

Eu creo que a xustificación da palabra postlabel en si creo que está en que xa vivimos nun tempo onde toda a cultura digamos “underground” se desenvolve nun contexto medio postapocalíptico onde os recursos cada vez son menos… e a broma da palabra vai un pouco por aí, pero en realidade supoño que é máis que concebimos Prinzedom como unha organización, un ente que baixo o disfraz de selo discográfico de toda a vida leva a cabo máis actividades, relacionadas non só coa música, senón coas artes plásticas, a escritura, a radio… E incluso dentro do funcionamento do selo discográfico en si non temos moito que ver cun selo ao uso, como os que existen de toda a vida. Xa de entrada limitámonos case sempre a edicións dixitais. Isto é un pouco pola idea que fomos tendo co tempo dos formatos físicos, que se queres máis adiante falamos diso [risas].

Vale, logo pregúntoche [risas]. Estaba pensando que ao final os selos no underground moitas veces son iso, un paraugas para que equis xente faga o que lle apeteza. Pero tamén estaba pensando en que o modelo o hai no hardcore e tamén é o modelo de imperio mediático tipo Motown [risas], que o mesmo che fan un disco que unha película e hai xente para ocuparse de todo.

Molaría, e un pouco a idea é esa. É dicir, creo que nin eu nin o resto dos que están implicados neste proxecto teñen a idea de estar 10 ou 15 anos facendo o mesmo. Igual en 5 anos somos unha produtora audiovisual [risas]. A día de hoxe a actividade máis presente é a música pero si que me mola esa idea que comentas, ao final é un paraugas que segundo veña o vento pode ir para un lado ou para outro.

Purila Sniper nun evento de Prinzedom

Agora que me falabas do formato físico si que che ía preguntar en que se parece Prinzedom a proxectos previos como cando fixestes Muito Fish ou cando participabades Vietnam en Seara Records.

Eu creo que, por tirar do exemplo de Seara, era unha formación moito máis ecléctica, numerosa, cunha mestura de xente de moitas disciplinas… nese sentido Prinzedom si que está máis limitado, non porque non queiramos ir a por máis cousas, senón por concretar un pouco as tres ou catro actividades nas que queremos desenvolver as inquietudes nosas. Logo, o tema dos formatos… eu se che digo a verdade, coa perspectiva do tempo creo que daquela, onde había varios colectivos que se dedicaban a editar en cassette e demais, estabamos funcionando un pouco por automatismos. Estaba ben, e se argumentábamos por que estabamos a editar en cassette hai 5, 6, 7, 8 anos, eran argumentacións lóxicas, con sentido, e todo era homoxéneo para os proxectos que editaban en cassette, pero facendo borrón e conta nova e pensando como iamos xestionar iso con Prinzedom, nun momento dado o que pensamos foi que incluso eu, que son amante do formato físico… son consciente de que co paso do tempo non é que vaia morrendo, pero vai transformándose o seu valor na sociedade. Se me poño estritamente romántico co concepto de música, que é sonido ao fin e ao cabo, paréceme que o importante é que se poda consumir. Vivimos nun tempo no que eu agradezo case o feito de poder respirar, tal como estamos, así que o formato empeza a darme igual. Eu o que quero é escoitar música: o maior número de música que poda, da maior calidade… e si que é verdade que tirando de formatos dixitais hai máis posibilidades de que un algoritmo decida por ti, pero se fas un traballo de verdade, consciente, de investigación, hai plataformas coas que podes seguir investigando. Chegando a ese punto o que acabamos pensando sobre o formato físico é que dentro dun círculo underground como este no que nos movemos nós, é unha peza que acompaña, case como merchandising, o release, a edición. É verdade que cando escoitas un vinilo que vén coa edición toda coidada, se eres un friki da música, un melómano como somos nós, pois é máis disfrutable, pero buscándolle o lado positivo a todo, creo que a música sen formato físico pode ser igualmente disfrutable. Igual non tes tantas referencias visuais pero se fas un exercicio de concentración podes atopar igualmente montóns de matices.

Falando desas referencias visuais, mólame entrar no voso bandcamp e ver que a estética é coherente, que ten esa continuidade, coas portadas cun formato parecido, xogando coa coroa, as fotos carné… A que responde esa estética e ese concepto de Prinzedom? Pensando tamén en que describides o selo como un “family cult”, hai por aí referencias á familia Manson, asinades todos como “Prinz Pol”, “Prinz Doggow”, “Prinz Puchao”…

A ver, en principio a min sempre me molou moito formular este tipo de proxectos un pouco como unha secta (marcando distancias coa de Charlie Manson, evidentemente). Pero mólame moito no sentido de que creo que somos xente que traballa neste tipo de cousas case o mesmo tempo que adicamos aos nosos traballos  “normais”, por dicilo dalgunha maneira, e facémolo como chamados por unha especie de instinto natural que che impide non adicarlle o seu tempo, case como unha secta. Eu sinto que estamos como nunha misión. É dicir: por que fago isto, coa de penurias que me trae? Estou perdendo pasta… pero hai unha realización non tanxible dentro de todo iso que para min é case como unha relixión, como unha secta. É unha cuestión de instinto, unha misión: vas por elo. Logo, relacionándoo co tema do nome, “Prinzedom” tal como está escrito é unha deformación da palabra “Princedom”, que é “principado”. Fíxonos gracia a palabra polo tema de que bueno, non somos monárquicos nin nada polo estilo, pero a palabra principado sempre alude a un concepto de segundo posto, de xuventude que non ten a experiencia necesaria para chegar ao reinado… e molounos moito, no sentido de que nos sentimos dentro do underground, polo menos na escena de Barcelona, como principiños. Que si, que todo moi guai, que ti cando levas un proxecto a cabo hai palmadas na espalda, pero logo ao final que es? Eres un príncipe, non mandas en ningún lado, tes a túa movida aí e es o gamberro da corte. Non ten máis que iso.

A partir de aí xogamos un pouquiño co rollo de “Prinz” por facer a coña ramoniana, e o tema da imaxe foi unha moi boa idea de Xulián Sambade e Sergi Vilá, que é un mozo de alí de Barcelona que é artista gráfico e fixo un pouco de asesor á hora de desenvolver a imaxe do selo. Molounos a idea de relacionalo un pouco con estes selos de techno dos anos 80 e 90, que tiñan un cover system, que lle chaman: portadas parecidas nas que cambian un ou dous datos para que ti identifiques o proxecto da banda en cuestión. Molounos porque claro, cando comezabamos cunha imaxe máis libre estaba ben, pero queremos aglutinar estilos tan distintos que cando entras nun bandcamp, na páxina web ou o que sexa, despista demasiado. Non eres capaz, é case como unha ruleta rusa na que entras e disparas a algún release a ver se sae ben, entón molounos a idea de facelo moito máis homoxéneo, e que o selo, que ao final traballa de maneira case 100% altruísta polos artistas moitas horas (porque queremos, pero moitas horas) tamén puidera alimentarse un pouco do proxecto para saír adiante. Prinzedom ao final, se nos limitamos a sacar as referencias sen coidar un pouco ese tema da imaxe seríamos como calquera distribuidora que sube as súas cousas a internet, e queríamos darlle ese punto de “se entras a facer algo con nós, tes que entender que entras a formar parte de algo”. O único que pedimos é un compromiso e que haxa unha retroalimentación, para que Prinzedom poda seguir adiante. Xa non digo crecer, para que poda manterse nese punto e seguir sendo plataforma de lanzamento para proxectos que comezan e demais.

E máis aló desa idea do compromiso co proxecto e o traballo no mesmo colectivo, que é o que teñen en común as diferentes bandas e artistas de Prinzedom? A nivel estético, de actitude, de gusto…

Home, é unha boa pregunta esa, porque é bastante variado o rollo. Eu creo que hai un punto común en certa demencia pola música. A min dáme a impresión de que case toda a xente coa que traballamos forman como unha cuadrilla de outsiders que si, que están integrados na sociedade e poden levar unha vida normal, pero se puideran cambiarían moitas cousas de golpe. Non un proceso de anos no que se fosen desenvolvendo conceptos dentro da cultura e da sociedade, senón que se puideran cambiarían moitas cousas de golpe. Isto un pouco pola actitude da xente, que nos movemos con peña que hai de todo, pero en xeral outsiders da vida. E creo que o principal que teñen en común é o que che dicía antes, esa sensación de estar como nunha misión, de “vou facer isto, dá igual o que pase, dá igual o diñeiro que poda gañar ou perder, ata que morra vou facer isto” porque é un funcionamento de instinto puro, sabes? Penso moito nunha metáfora. O outro día vin un documental brutal sobre unha especie de cangrexo que hai nunha illa non sei onde. Foi adaptándose á illa, á propia terra, e non toca o mar. Non pode tocar a auga porque afoga. Entón están sempre alí pero claro, cando teñen que poñer as ovas para as súas crías teñen que poñelas na auga. E son chamados polo instinto, van ás rochas, están xogándose a vida coas olas todo o rato pero van alí, non saben por que, é o instinto e teñen que facelo. Isto é un pouco o mesmo. Eu é o que vexo entre todos os proxectos, porque logo en tema de personalidades, forma de vida… é un mapa que flipas, hai xente moi distinta entre si. Teñen iso en común: todos os artistas de Prinzedom poderían xuntarse a cear unha noite, compartir a súa música e encontrar mil puntos en común, pero dudo que a maioría puideran compartir piso [risas]. Tiraríanse os pratos á cabeza.

Pois eu anotei dous puntos en común [risas]. Un é unha cousa que xa vos preguntei a Vietnam no seu momento. Estades en Barcelona, pero unha chea de xente en Prinzedom sodes xente galega, e tamén xente doutros lugares pero non de alí. Entón non sei se ten algún peso o feito de que moitos de vós sexades parte de distintas diásporas.

Si, probablemente. Non o vira así pero si, síntome identificado co que dis. Ao final, para alguén que non viviu en Barcelona igual isto sona un pouco raro, pero eu supoño que coa suma da idiosincrasia galega máis a suma da idiosincrasia barcelonesa (xa non digo catalana, barcelonesa) eu levo dez anos vivindo alí coa sensación de que son unha especie de semiestranxeiro. É dicir, é fácil integrarse, formamos parte do mesmo estado, se nos ceñimos ao que pon no DNI [risas]. Pero si que é verdade que eu e a maioría de xente coa que me levo sentímonos cómodos nese espazo non definido de “somos de aquí pero non”. De feito cando chega xente de Latinoamérica, amigos que teño de Venezuela, México… son xente que igual están un pouco reacios a falar contigo, e chega un momento na primeira conversación e polo que sexa dis “son de Vigo, son de Galicia…”. “Ah, non eres catalán? Ven para aquí, home” [risas]. Teñen ese tema de odio ao que é de alí, que non pasa nada, que os cataláns son marabillosas persoas, todo o mundo ten os seus defectos e as súas virtudes pero si que é verdade o que dis. É un espazo no que nos sentimos cómodos. De verdade, eu cando vivía en Galicia e tiña proxectos aquí e demais, pode resultar absurdo, pero tiña a sensación de que estaba demasiado cómodo. Eu necesitaba un pouco de mambo, que me deran paos por todos lados, ter dificultades e demais. E si, definitivamente é algo que o 90% dos artistas do selo teñen en común e non o pensara.

Era un pouco por ver esa diferenza, se vós a notades por estar aí, entre ser un grupo “de Barcelona” e ser un grupo “afincado en Barcelona”, como se le no texto do último disco de Purila Sniper.

Mola, non sei se todo o mundo o le así, pero é o que quere dicir. Eu nunca estiven interesado en poñer nunha biografía que formaba parte dun grupo “de Barcelona”. Aí hai unha discusión moi grande, porque eu atopei xente ao longo da vida que di que o grupo é de onde é. “Se estiveras en Berlín seguro que dicías que o grupo era de Berlín”. Non sei, pero non deixarías de dicir que hai un galego aí. Así que si, “afincados en Barcelona” [risas].

Ao final os grupos tamén poden marchar a outro lado.

Claro, hai grupos como os Sumo en Arxentina, que andaban por todos os lados. A min un dos meus grupos favoritos da historia deste país é Derribos Arias, e ao final son un grupo que tiña un radio de acción moi madrileño pero eran vascos. E como se come iso? Hai xente que di “estes son da movida madrileña” pero coidado, non é así exactamente. Mólame iso. Non son moi de pensar que os grupos son da cidade onde están: os grupos son das idiosincrasias que os forman. E se tes nun grupo a un tío de Berlín, unha moza de París, outro de Xinzo e outro de Barcelona é un grupo de catro lugares coas súas catro idiosincrasias, e pode estar onde sexa.

Si, agora escoitando o último de Purila Sniper, que me molou moito, tamén tiña ese aire internacional coas colaboracións. Ao final hai tantos factores que é difícil de dicir, pero non sei se as preocupacións de alguén que teña ese compoñente de non ser de Barcelona van ser distintas das de alguén que si o sexa.

A ver, é un tema peliagudo [risas] pero si, para que imos enganarnos. Eu estou seguro de que se un barcelonés tivese que vivir en Galicia encontraría as mesmas dificultades. Que pasa? Non é tan común porque o catalán non é tan dado á emigración polo que sexa. Entón é difícil xulgar esa situación, pero a realidade é que si. É dicir, eu a nivel social, por moito que trate de integrarme sempre vai haber esa diferenciación. O que nace alí ten as cousas un milímetro máis fáciles. E podo comprendelo eh, non o digo como crítica. Ao final é normal que a xente coide o seu. Estou seguro de que se viñeran tres rapaces cataláns a vivir a Santiago e dixeran: “bueno, vamos montar unha banda e comer a cidade”. Igual sería un pouco… eu cando cheguei alí con vinte anos non digo que chegase con esa actitude, era máis ben unha actitude máis naïf: “bueno, vamos montar unha banda, malo será, aquí hai grupos, salas a saco… non creo que petemos pero imos estar un tempiño facendo isto holgadamente…”. E non é así por todo. O background que ti tes nun lugar axuda moito. Eu de tocar nos meus anos de adolescente en Galicia… cando levaba cinco anos en Cataluña case tiña máis fácil montar unha xira en Galicia que no lugar onde vivía, en Cataluña. Iso di bastante da movida, pero insisto, que non se entenda como unha crítica. Creo que é normal pero si, é máis difícil se non eres de alí.

Si, que te metín nun brete [risas].

Eu opino, mentras non me pinchen as rodas… [risas].

Outro punto en común é que moitos dos proxectos son de xente que viña antes ao mellor de facer un rollo máis de guitarras, de punk ou de rock… Purila Sniper sodes ti e Puchao, estabades antes en Vietnam e Terremoto Sí, sacastes o de Yuraq Walla (Pamper, que estaba en Puma Pumku), o de SXSXSX (Zippo, en Srasrsra e Triángulo de Amor Bizarro), o de Frosties (que Xulián estaba en Vozzyow), o de Mosar (Rodi, que tamén estaba en Vietnam)… Aquí as ferramentas son case sempre as da electrónica. Por que estes cambios? Que aportan unhas ferramentas fronte a outras?

Eu aquí de entrada, as razóns de todos non as sei. Sei as de algúns, que son as mesmas que teño eu. Principalmente foi hartazgo. É verdade que as tendencias ultimamente levaron todo ao terreo da electrónica, que as bandas agora, sobre todo as bandas underground, teñen un espazo cada vez máis acotado e máis pequeno. Entón pode soar un pouco a tendencia, pero eu sinceramente estaba cansado de utilizar as mesmas ferramentas. Eu non son o Satriani, pero cansei da guitarra. Cando tiña 18 ou 20 anos decidín utilizala dunha forma e cheguei a un punto no que estaba cansado. Creo que para moita xente que estabamos metidos en bandas foi de xustiza tratar de probar con outras cousas, que ao final era música que escoitábamos pero nunca tivéramos o valor ou o tempo de desenvolver proxectos dese tipo. No meu caso eu un día xuntei con Puchao e dixemos: “joder, ti sabes todo isto de hip hop, de electrónica, de house… eu todo esto outro… son xéneros que amamos tanto e nunca fixemos nada nin que se pareza a isto”. É como que metiamos matices nos proxectos pero non máis. E arrastrados un pouco por iso as ferramentas cambian tamén. Eu estaba moi atado ao que era unha banda anteriormente. Eu podía facer cousiñas na casa, e logo chegábamos ao local e poñíase en común, e dependíamos moito dese momento en común. Que é fermoso, tamén, ter unha banda e compartir iso, pero cando acabou Vietnam, por exemplo, a banda na que eu estaba, e comecei a facer cousas máis de electrónica… é outra maneira de traballar. Empecei a explorar o mundo MIDI, as máquinas de sampler, os sintetizadores… e aí podo desenvolver un montón de ideas que antes quedaban no tinteiro e dicía “buf, é inxestionable”. Unha puta ópera rock aquí que non podo desenvolver nin con banda nin sen ela. Para min foi unha apertura de posibilidades, de facer música moito máis fácil e non creo que por iso teña menos valor. Ao final segues facendo proxectos en común con outra xente… e non sei, creo que se decidín tirar por ese punto era pola facilidade de traballar un só nun mundo no que cada vez estás máis illado. Eu fago un esforzo por manter o contacto coas amizades e demais, pero vivimos nun mundo, admitámolo, un pouco jodido. Horarios laborais… nunha cidade como Barcelona ti igual ao teu amigo da alma non o ves en tres semanas ou un mes. É tremendo iso, e ás veces tes unha impotencia de querer levar adiante un proxecto e non podes. Tamén che digo, cansamos pronto [risas]. Porque estabamos moi limitados con iso e no caso concreto de Purila Sniper un día dixemos: “isto está moi ben pero ao final non somos produtores de electrónica propiamente ditos, somos músicos”. Somos xente que as ideas xorden de quince minutos de improvisación con outro colega, por poñer un exemplo, entón decidimos recuperar a utilización de instrumentos combinándoa coa electrónica… ao final estamos un pouco en terra de ninguén, cos sintes, coas sampleadoras que compramos hai dous ou tres anos, pero seguimos utilizando o noso vello baixo, a nosa vella guitarra… e desenvolvendo o proxecto con todas as ferramentas. Eu creo que hai que ser xustos co que sintas no momento. Non é unha cuestión de tendencia, é unha cuestión de que se agora che apetece tirar por aí tiras por aí. E estas razóns non sei se son extrapolables a todos os proxectos do selo, pero sei de boa tinta que un bo número de artistas do selo pensan o mesmo.

A min paréceme razoable. Ten toda a lóxica. O que si que é curioso é que está pasándolle a moita xente á vez. Ou non á vez pero nun período de poucos anos. E moitas veces tamén é o que dis ti: ter unha banda cada vez é máis difícil. Catro persoas que cadren sen que ninguén teña un traballo cun horario estrañísimo ou marche a vivir a calquera sitio…

É que é iso, e a tendencia tamén vén de aí. Eu ás veces falo con xente que ten unha concepción da vida super conspiranoica (que a min me mola tamén pensar que hai conspiranoia polo mundo, que hai atentados de bandeira branca e movidas destas), pero ao final a tendencia non é que catro tipos collan unha revista e un canal de Youtube e fagan que todo o mundo faga non sei que. A tendencia está marcada tamén polas dificultades sociais que hai, económicas. Non é só o que pasa arredor da cultura, é todo o demais. A tendencia é a vida e supoño que aí está o punto de que pase cun huevo de xente agora. A metade por tendencia, a metade [risas] porque non quedou outra. E logo terás un 20% que non sabe ou non contesta.

A min o que me estraña é que non haxa máis cantautores e xente que canta a capela, que é a opción barata.

Si, pero bueno, acabará pasando. Estas cousas veñen e van como as mareas. Eu boto de menos… ultimamente penso moito neste selo, Nuevos Medios, de Mario Pacheco… ti ves como planteaban o tema nos 80 e tiñas a Golpes Bajos pero tiñas a Ketama nos seus inicios, os “nuevos flamencos”. Non había unha cuestión de tendencias. Gústache de verdade? Dá igual o que digan as revistas ou as radios: sacámolo. Iso hai que sacalo. Boto de menos iso. A xente di “eu teño un selo de techno”, “eu teño un selo de rap, igual podo facer un día un tema de fusión de rap con flamenco ou con música cubana, pero non me saques de aí”. Temos certa responsabilidade a xente que comeza proxectos, de marcar esa variedade. E os primeiros que temos ese defecto nós, que estamos nelo, estamos falando con xente… pero boto de menos un cantautor, alguén cunha guitarra ou cun piano só.

Con isto que me dicías do de Nuevos Medios tamén estiven pensando nesa cuestión que falades no texto do disco de Purila Sniper, desa idea das “músicas populares” (que tamén son un pouco tendencia). Tamén iso me parece un cambio… Entendo que hai un punto punk no que facedes, ou que vén desa cultura, pero parte do punk tiña (tal como o vexo eu, non sei se nas orixes ou nas derivas) unha certa autocompracencia co non ser popular, ou case unha vocación antipopular. E a min paréceme bonito coller o dub ou o hip hop, que poden ser músicas underground pero tamén populares ou de masas. E creo que nos últimos anos si que houbo un pouco o clic na cabeza de quitarse certas vergonzas, certo medo a probar outras cousas… Isto non é exactamente unha pregunta [risas].

[Risas] Non, pero mólame por onde vas. Creo que a xente acabou cansada do paradigma de que algo subversivo, algo punk, algo que vai en contra do establecido, ten que ter unha actitude moi concreta de agresividade contra o que non queres, de illamento do resto da sociedade porque non queres ter nada que ver con esa xente… O que mola da actitude punk é dicir que a máxima burrada que teñas pensada para meter nunha letra tes que metela nun tema de canto gregoriano ou nun tema de pop rollo Belle and Sebastian. E cando queiras falar de amor, faino con heavy metal, non sei… descontextualizar un pouco todo. Creo que o que lle pasou á miña xeración, que é máis ou menos a túa, finais dos 80 e principios dos 90, é que quedamos un pouco cansados do tema de que o punk ten que ser “mucha policía poca diversión”. Que si, que está moi ben para o seu momento, a marxe esquerda de Bilbao, todo ben, non pasa nada, eran brutais, pero creo que é un mensaxe xa manido e a xente necesita recibir estímulos doutra forma. É un pouco iso. O punk ao final está na actitude, na mensaxe que queres mandar, nos círculos nos que te moves… pero podes facelo con dub, con música cubana… É iso. As músicas populares, se ti es unha persoa que consumes toda esa música por que vas autoprohibirte tocar todos eses paos a ver que pasa? Non digo que teñas que dicir “vou facer un disco de músicas do mundo que vai petalo en todas as tendas Natura de España”, non é iso, é probar a ver que pasa. E probablemente saia algo guapo diso.

Arredor desta idea de “músicas populares” hai unha dualidade, que é pensar naquelo que ten orixe popular e aquelo que ten vocación de ser popular, de masas. Non sei en cal estades pensando vós.

A min gústame moito pensar as cousas así no aire [risas] e dicir metade e metade, pero é que é certo. Eu persoalmente penso que se poñemos como exemplo concretamente o disco de Purila creo que hai pasaxes, hai temas que poden ser considerados 100% un tema pop. É dicir, música popular no sentido de que é facilmente consumible para case todos os públicos. Agora ben, moitas desas cancións están construídas con elementos totalmente alleos para nós, como pode ser alguén contando unha historia das súas movidas en Liverpool ou Manchester, ou o colega que fai unha canción inspirada polas súas vivencias en Cuba, ou o noso colega que toca a guitarra e non ten nada que ver co mundo electrónico pero sabe adaptarse… é unha mestura do feito de música popular consumible para todo o mundo e cousas que, sen ser folclore, son unha reminiscencia diso.

Está guai, é un pouco o que dicías antes. Se tes unha mensaxe que transmitir, sobre todo se é unha mensaxe política como pasa no punk a miúdo, se te mantés nunha estética predicible só estás predicándolle aos conversos. Se fas algo que poida escoitar calquera pola radio… eu que sei, se pensas en Rubén Blades, ao mellor a xente está bailando salsa e escoitando un relato de abuso policial ou de desigualdade económica…

É como cando eres adolescente, igual non tes os inputs ben marcados e estás vendo unha peli que só parece entretida e logo empezas a dicir “hostiá, que aquí hai unha mensaxe que flipas detrás, que isto é máis antisistema que a nai que o pariu…”. A min mólame moito. Co disco noso hai un exemplo moi claro, un tema que se chama “Buga Phantasma”, que é bastante pop, e é o que máis tempo levaba escrito… e eu fixen a proba de ir poñéndollo a peña que non ten que ver co meu círculo, familiares, peña que coñeces no curro… que son de círculos totalmente distintos a ti e mólame moito ver a reacción de que empeza o tema pop, todo potable, e de repente chega unha frase que di “¿dónde está tu Jesucristo ahora?”. E entón é como… mólame que a xente de repente diga “e isto?”. Parecía que ías falar doutra cousa pero non precisamente disto. Non o vexo como unha gamberrada nin nada pero si como o que dis ti de non predicar aos conversos. A forma é o que pode atraer a uns ou outros, e se fas o mesmo de sempre só vai atraer aos de sempre.

A min é o que me parece guai, aínda que teñas outra vocación (que evidentemente non es a gran industria cultural) distinta á de vender, si que tes a de transmitir unhas mensaxes, e está guai xogar con formas…

É un cambio. Non se me ocorre ningunha metáfora, son de metáforas moi enrevesadas eu…

Desta volta no documental do cangrexo non atopas? [risas]

[Risas] Non. É como… Se a min me levan dando toda a vida algo nun formato non sei como quero que sexa o cambio, pero quero que cambie. Quero dicir que a tradición está moi ben, está moi ben sentirse cómodo coas cousas, pero non hai nada como saír da zona de confort para aprender e ter unha vida moito máis sana, onde comprendas mellor todo e poidas manterte lonxe da demencia. Para min iso necesita de que unha mesma mensaxe… non que sexa sempre a mesma mensaxe con distintas formas, senón que as propias formas vaian provocando unha mutación desa mensaxe. Pra min, se te aferras a algo toda a vida, a un ideario, a unha forma de transmitilo e de consumilo… con todo o respecto á xente que o fai, creo que estás limitado.

E no teu caso, eses cambios na forma de que cambios na mensaxe cres que foron acompañados? Escoitando os de Casper Ego dá a sensación de que hai un xogo un pouco de personaxe, aínda que en Vietnam xa empezabas a rapear nalgúns temas e iso tamén leva a unha actitude diferente porque as letras rapeadas soen ser máis longas, a entonación falada é outra… non sei se che leva a dicir distintas cousas.

Eu creo que si, totalmente. Pero por moitas razóns, tamén por razóns técnicas, de que eu facendo mil locuras na guitarra non son capaz de estar cantando todo o tema enteiro. Tiña que elixir momentos nos que podía meter baza e soltar aí as miñas historias. Pero si que é verdade que a forma modifica a mensaxe, o significado e tamén a propia forma da mensaxe. Non sei moi ben como explicalo, pero é como… ti queres transmitir unha idea, un discurso que tes preparado de 5 minutos, e ti non podes expoñelo igual no ferry Vigo-Cangas que nunha aula nun colexio concertado, que nunha aula nun colexio público, que no medio do monte… cada lugar ten as súas necesidades e tes que saber chegar á xente á que queres chegar nun momento dado. Entón as modificacións van por iso, creo, polas circunstancias. A forma que elixes, a situación… modifica o ánimo incluso da mensaxe, a túa perspectiva propia, xa non só a maneira na que o queres transmitir senón a túa propia forma de entendelo. Unha situación máis relaxada pode darche unha perspectiva máis ampla do problema que tes, a título persoal ou como sociedade, que se estás sempre alterado, que vai ser todo “ás barricadas”. Entón si que modifica e de forma positiva ademais, porque senón estás aferrado ao librillo de toda a vida [risas].

Pois nada, creo que só me quedaba algo máis atrás ese lado de Prinzedom, que era que me explicases como vos organizades, a nivel de reparto de traballo, a nivel económico… como funciona o selo.
Puf. É un pouco cambiante tamén. É dicir, os obxectivos que marcamos en cada fase fan que as labores se distribúan dunha forma ou outra. Si que nos últimos tempos tivemos xa unha estrutura máis ou menos ordenada pero que está en fase de probas. Aínda que eu teño a teoría de que no underground todo está en fase de probas. Non podes aferrarte a nada. Si que hai labores que por cuestión de talentos ou de formación hai persoas máis preparadas, pero para resumir… Prinzedom ao final está levado por catro persoas, os catro galegos, e logo temos satélites que axudan, como antes nomeaba a Sergi Vilà, que fai o tema do cover system e o asesoramento con todo o tema de imaxe… e logo dentro do selo en si, da peña que non son satélites e estamos toda a semana currando, basicamente están Xulián e Carba (Miguel Carbajal), un pouco adicados ao tema da imaxe e de buscar formas de merchandising que sexan curiosas e non facer sempre o mesmo da camiseta do grupo… Buscar algo curioso que esperte outros estímulos no público. Puchao encárgase dos temas loxísticos, económicos… a cara menos amable deste pseudo business [risas] e eu levo un pouco o tema coordinación e iso, darlle a tabarra aos artistas para que curremos dunha maneira comprometida, sabendo onde están e que queremos facer, para que non haxa confusións. Ás veces danse situacións nas que dis “hostiá, este tipo estame a falar como se fósemos Warner ou Sony”. Creo que hai que explicarlle onde está, hai un compromiso, que creo que nun proxecto onde as prioridades non están nin no diñeiro nin na popularidade o compromiso é o máis importante. A partir de aí, independentemente de que cada un ten a súa labor, é bastante anárquico. Non sei se é bo ou malo, todos nos metemos no traballo dos demais, hai máis ou menos un certo consenso (non pode haber un consenso do 100% sempre), e é iso, unha organización bastante solidaria, no sentido de que eu que sei, se alguén ten que encargarse dun aspecto de imaxe para o selo e eu, que non teño formación, vai levarme o dobre, non me importa: fágoo. A cuestión é sacar as cousas adiante, a cuestión é mostrar un respecto, un compromiso absoluto pola peña que quere sacar algo contigo, e compartir experiencias, e ir a unha festa que organizas, un festi con varias bandas para coñecer os demais do selo… A nivel organizativo é iso, cada un ten as súas labores pero somos todos un pouco… Prinz [risas].

Un tema e un tema #9: Orixinalidade e “Llueve”, de Siniestro Total

Este texto é unha versión adaptada do Un tema e un tema que fixen onte con Xiana na Radio Galega. Se escoitades o audio podedes pasar de seguir lendo e xogar un pouco ao misterio como fixo ela, tentando adiviñar a que cancións se parecen as catro cancións das que falo. O programa enteiro está aquí.

Se seguides lendo vouvos fastidiar a sorpresa pero poderedes ler os argumentos que quería usar para falar da orixinalidade. Quedoume por contar que o retrouso de “Okei“ de Esposa colle a propósito unha idea do retrouso de “Divino maravilhoso“ de Gal Costa pero non se entendía dabondo o plaxio ao escoitalo. No proceso de investigar dinme conta tamén de que en “As dúas Fridas“ collimos sen querer o inicio de “The Wrong Girl“ de Belle and Sebastian pero tampouco me funcionaba tan ben como os exemplos de debaixo porque no seu caso dura catro segundos e no noso a metade do tema. Non sei canto de bo di isto sobre o noso proceso de composición.

A imaxe é unha viñeta de José Luis Ágreda no comic La historia del blues, que saíu en paralelo ao disco de Siniestro do que falo coa colaboración de diferentes artistas para cada tema e que penso que viña ao caso. Saen Frank Zappa e Captain Beefheart falando co demo. Foi un dos primeiros discos de meus que me entusiasmou e lembro buscar críticas cando tiven internet e sorprenderme porque dicían que era un experimento irregular ou mediocre e tal.

 

Hoxe quería falar da orixinalidade falando de cancións que se parecen. Xuntei a conta que fai Jonathan Richman ao principio de “Roadrunner” con “Loko”, unha canción de Estrambote de hai un par de anos que usa o mesmo riff de dous acordes. É curioso, porque Jonathan dicía que o riff llo colleu a “Sister Ray”, da Velvet Underground. Así que teríamos dúas cancións que a min me parecen moi guais, polas que os seus autores poderían mesmo ser acusados de plaxio. Iso faime preguntarme ata que punto a orixinalidade, que é un argumento habitual para valorar a calidade artística, é unha cousa realmente importante. Neste caso as cancións parten da mesma base pero falan de cousas moi distintas, e iso é interesante: a de Estrambote fala dun señor raro que se lle aparece ao protagonista da canción na súa vida cotiá. A dos Modern Lovers canta as alabanzas da Ruta 128, o cal é bastante gracioso (e bastante orixinal) dentro do xénero das cancións sobre estradas porque a Ruta 128 é unha circunvalación arredor de Boston.

Atopeime con moitos máis casos parecidos.

O primeiro é de cando Novedades Carminha eran punk e lembraban a un clásico doutra banda punk. “Te vas con cualquiera” é un retrato máis ou menos provocador da frustración do protagonista, porque lle gusta unha rapaza promiscua. “White Riot”, de The Clash é unha chamada á revolta da xente branca, tomando como exemplo os disturbios da poboación negra no entroido de Notting Hill en 1976. No musical as dúas son cancións aceleradas, agresivas, con voces entrecortadas ás que logo sucede unha melodía máis fluída. Se quitas a voz podes cantar unha por riba da outra (polo menos na estrofa), pero o que estarías cantando non ten nada que ver. Entón vemos que o mesmo medio, se entendemos un riff de dous acordes como un medio (que penso que o punk dicía en esencia iso), serve para transmitir cousas diferentes.

Outro parecido diferente: a versión de “Buraco negro” de Sr. Anido e Sra. Álvarez que abría o Galician Bizarre 2 debe entrar xa na categoría da homenaxe. En directo, e na versión que incluíron no seu disco, a canción ten un arranxo ben diferente, pero aquí ten como elemento fundamental a base de “Ghost Rider” de Suicide. Por que sumaron iso a unha canción que non o tiña? Pregunteille a Rafa Anido e díxome que lles parecía que a canción sonaba a Suicide xa de por si, así que quixeron facelo o máis evidente posible para que se notase o plaxio. É unha forma de recoñecemento.

Ese recoñecemento é interesante porque serve para situarte nunha tradición, establecer de onde ves para que se entenda mellor onde vas como artista. E ademais, se escoitas algo que che gusta sempre podes darlle un novo contexto meténdoo nunha nova canción, e pasará a significar algo diferente. Hai xente que o fai tocando e xente que o fai cortando e pegando, a través do uso do sampler. Un exemplo é a parte máis molona dunha das cancións máis molonas que se me ocorren: “Crazy in Love” de Beyoncé colle esa parte de metales tan impresionante de “Are You My Woman (Tell Me So)”, unha canción dos Chi-Lites que está moi ben pero para min está un punto por debaixo da outra. Estas cousas pasan, e para min é bonito, porque levan a darte conta de que as ideas alimentan outras ideas, e que a música está viva.

De feito iso lembroume outro exemplo para seguir co xogo: “Tryin’ to Fuck Me” é un tema do primeiro EP de Cudevaso, o proxecto que tiña Rubén Domínguez hai dez anos. Escoitando “Abdul-Jabbar”, do segundo EP de Cudevaso, ves que é a mesma canción pero é moi distinta. Entraron no grupo catro persoas novas, pasou a haber unha letra en galego en vez de en inglés inventado e o son deixa de ser unha electrónica desbocada para ser algo máis garaxeiro. É un autoplaxio? É unha revisión, porque cada canción pode necesitar unha forma diferente en función do momento ou do estado de ánimo, pódela tocar con diferentes instrumentos, a diferentes velocidades, incluír novas melodías ou o que che pete. Outra vez: a música está viva.

Ata agora parecía que só falabamos de músicos e músicas galegas que imitan cancións de fóra, pero acabo de dar cunha cousa á inversa: “Nobody Really Cares If You Don’t Go to the Party”, de Courtney Barnett, parécese moitísimo a “Mira por ti”, de The Homens. Unha rapaza australiana de moda no mundo indie copioulle a un grupo do Castiñeiriño? É isto posible? Sería raro, pero como mínimo demostra que a propiedade intelectual é unha cousa bastante relativa (ou un roubo): calquera pode ter a mesma idea máis ou menos en diferentes lugares do mundo. A música popular é iso, popular, música que está ao alcance de calquera. Calquera pode coller algo que xa existe e facer a variación suficiente como para sentir que o resultado é seu. É o que se fixo toda a vida no folk e é o que temos que seguir facendo. A xente que non sabe tocar moi ben ten normalmente a vantaxe de non poder imitar as cousas á perfección: tentamos soar parecido a Belle and Sebastian ou aos Mutantes ou a James Brown e probablemente saia outra cousa diferente, unha música nosa sobre a que poderemos falar do que realmente nos preocupe.

A orixinalidade existe, entón? Si, pero case sempre é a pinga que engades sobre a tradición, así que tampouco merece a pena andar por aí criticando canto hai de tradición ou de innovación nunha canción. A orixinalidade non é o mesmo en termos históricos que autobiográficos, xa que o que para alguén é algo completamente trillado pode ser absolutamente novidoso para outra persoa. Para min o único importante é que a música sirva para expresar algo teu e non para repetir o discurso doutra xente. Así que hoxe quería acabar cunha canción de La historia del blues, de Siniestro Total, que creo que representa iso bastante ben. Nos créditos dese disco preséntanse todos os temas como se fosen cancións compostas por Jack Griffin*, un bluesman escuro que vendera a alma ao demo e ía encarnándose con diferentes nomes e en diferentes estilos. Pero en realidade todas menos “Coleguita” (que é unha versión de “Junko Partner”) son composicións deles. Xa que logo, o concepto do álbum dálle unha volta ao asunto, e en lugar de finxir a orixinalidade, estes “temas orixinais” pasan por versións. E en realidade tanto ten: son temas que só existen porque antes existían determinadas tradicións da música norteamericana e, ao mesmo tempo, temas que penso que dalgunha maneira só podería facer un grupo de Vigo. Así que aí vai a miña favorita: “Llueve”, que en teoría é unha adaptación de “It’s raining”, gravada por Cryin’ Shame and the Stormy Tuesday Big Band no St. Louis de 1949, pero en realidade gravouse en Gondomar 50 anos despois.

*Curiosamente, chámase igual que o protagonista de The invisible man. 

Entrevista a Travesti Afgano

Ademais daquela entrevista a Contenedor de Mierda que vos contei por aquí hai un par de entradas, fixen outra máis para o blog do Galician Bizarre. Foi a Travesti Afgano, e houbo varias cousas coas que quedei especialmente contento. Unha é a introdución, que creo que di cousas bonitas deles sen ter que esaxerar nada para facer apoloxía, e outra son varias das súas respostas, que creo que resumen unha maneira moi necesaria de entender a galeguidade.

Rafa: Eu sintome galego, pero dos de antes das invasións romanas, e dos que viviron no tempo dos suevos no primeiro reino de Europa, considérome atlántico.

Camilo: [O sitio de onde somos] Inflúe en todo e en maior medida que calquera outro factor. De feito é o factor. Imaxínate a Siniestro Total sendo de Valladolid, meu Deus, serían patéticos, lamentables, esa xente non ten puta gracia, está amargada. Existen grupos en Valladolid? Había uns mods que me molaban, pero era un grupo de exercicio de estilo, poderían ser de Valladolid ou de Sidney e o resultado iba ser o mesmo – impersonal-.

Podedes lela aquí. Inclúe tamén respostas moi interesantes sobre o costumismo, os seus recopilatorios favoritos ou o goberno Feijóo.

Xa que ides polo blog do Galician Bizarre non perdades o artigo que fixo Nuno Pico sobre o seu descubrimento das bandas que estaban no volume 2.

Entrevista a Contenedor de Mierda

Entrevistei a Contenedor de Mierda para o blog que creamos do Galician Bizarre. Xiana e máis eu fixemos un cuestionario xeral coa idea de ir facendo entrevistas a todos os grupos do Bizarre, adaptándoo tamén en cada caso. Hai moitas que teño moitas ganas de facer e aínda non tiven tempo, pero polo de agora está esta, que podedes ler aquí. Eu quedei moi feliz de facela porque me encantan, porque teñen moita sabiduría e porque me contestaron nuns vídeos moi divertidos nos que se vía a desesperación que tiñan por seguir contestando preguntas. É unha especie de resumo do que me pasa na vida: pásoo bastante ben e doulle o coñazo a algunha xente.

Tamén aproveito para dicirvos que estamos tentando sacar adiante o crowdfunding do Galician Bizarre 3, que podedes apoiar neste enlace. Saímos Esposa e entre todas as bandas e artistas hai varias das miñas favoritas de hoxe, ademais de Contenedor: Lamprea Explosiva, Pantis, Dois, Oh Ayatollah… en calquera caso é unha cousa moi variada e sempre está ben apoiar a túa escena local e iso.

 

Entrevista a Calvin Johnson

Foto de Sarah Cass

Paseino moi mal facendo esta entrevista, pero ao volver lela a impresión de incomodidade non se dá (hai moitas exclamacións), e o certo é que el dá unha visión moi sana e intelixente do que fai, na que o único que parece censurar é á xente que censura o que outra xente fai. Tampouco cambiaría o noso enfoque, que era expoñer a visión ideolóxica de PORNO (bueno, de algúns de nós) e contrastala coa súa. Para saber máis sobre a súa música xa hai moitas máis entrevistas, e o que queríamos era aprender cousas aplicables á nosa acción. Vai en castelán, que é como se publicou.

Entrevista de Theo, Cibrán y Berto Fojo
Traducción de Sara Roca, Artur y Cibrán.

La de Calvin Johnson fue una entrevista incómoda. Si a veces ya es difícil hacernos entender hablando nuestro idioma, en inglés la cosa se complica. Y donde, por ejemplo, Mike Watt era tremendamente empático, este hombre era todo lo contrario. Cero sonrisas, pausas incómodas mientras bebía una infusión en su propia taza, que tenía algún lema aparentemente gracioso que no recuerdo. Nos dejó con la sensación extraña de haber hecho muchas preguntas equivocadas pero llevarnos las respuestas correctas. Es decir, nos equivocamos en nuestros planteamientos porque siempre son muy bidimensionales, de estás conmigo o estás contra mi, aunque realmente funcionemos a través de la duda tanto como cualquiera. De su desacuerdo sacamos lecciones valiosas, porque es una persona brillante, con mucha experiencia y de mente clara. Ha sido músico (en Beat Happening pero también en muchísimos otros proyectos), periodista, productor, fundador de K Records… aparentemente su gira es el con su guitarra y una mochila, en autobús y poco más. Es una persona que da la impresión de ser rara, excéntrica, difícil de comprender, y aún así habla con calma (quizás demasiada) y lucidez. Luego en concierto fue algo más teatral, porque no deja de ser una gran estrella a pesar de la total ausencia de parafernalia. Bueno, quizás por eso.

Cibrán: Bueno, nuestra primera pregunta es qué opinión tienes sobre las bandas que intentan imitar la estética de una producción lo-fi. En plan que no están usando lo-fi porque sea su manera natural de grabar y trabajar… Por ejemplo, cuando mucha gente hace casetes porque esa es la única manera de hacerlo, pero hay gente que tiene posibilidades de usar otro equipo…

Calvin Johnson: Uh… Parece que la fidelidad de los modernos equipos de grabación es parcialmente superior a cualquier cosa que… Uh… Hoy en día tienes acceso a las herramientas a un precio relativamente barato. No sé cuánto cuesta, pero estoy seguro de que la calidad de esa grabación es mucho más alta que nada que tuviéramos. Pero en cuanto a usar lo-fi como opción estética: la gente siempre debería de hacer lo que le apetece, hacer lo que siente que está bien, lo que tiene sentido para ellos. ¿Sabes? Estoy totalmente a favor de eso. Lo que quieran hacer: ¡genial! Haz lo que sientas que quieres hacer y… ¡diviértete! ¡Disfruta la vida!

C: ¿Y por qué elegiste publicar discos en casete en los 80?

CJ: Bueno, publicamos en casete porque hacíamos cantidades muy pequeñas, y financieramente tenía sentido. Como formato nos permitía sacar pequeñas cantidades de referencias por poco dinero… No teníamos dinero. Esa es la respuesta.

C: Y…

CJ: ¡Pero ahora no ha cambiado mucho! ¡seguimos sin tener dinero! [risas]

C: Pero hoy en día tenemos diferentes formatos a nuestra disposición.

CJ: Cierto [tose].

C: ¿Crees que podría tener que ver con la primera pregunta, con la que abrimos la entrevista?

CJ: Pero hoy también sacamos cantidades mucho más grandes de copias, así que el coste por unidad de hacer un CD es mucho más barato que el coste de hacer un vinilo. Y probablemente es igual o más pequeño que el coste de cada copia en casete. Así que si estás haciendo mil copias, es más fácil y barato hacer mil CDs que mil casetes. O más o menos igual.

C: Parece que los casetes están volviendo como formato, ¿qué piensas de eso?

CJ: ¡Genial! [risas] Quiero decir, cada formato tiene sus cualidades específicas. Así que puedes hacer servir esas cualidades a tu favor, o pueden ser una desventaja. Depende de tu perspectiva.

C: ¿Qué piensas de los formatos digitales? El consumo de música en Internet. Porque nosotros pensamos que la gente ha cambiado sus hábitos de consumir música, y quizás escuchamos… más… brevemente.

Theo: Hoy en día consumimos música más rápido.

CJ: Um.

T: Porque antes tenías un objeto físico y esto es como… Como tú dijiste antes: no hay personalidad en el objeto, no tienes nada que adorar.

CJ: Ajá.

T: Es como un fetiche. Y creo que eso es un componente de ello.

CJ: La persona media que escucha música no sabe… No es que no sepa sobre sellos de música: es que no sabe QUÉ es un sello de música. No saben y no les importa. Quién produjo eso o… ¡incluso quién es el artista! A mucha gente simplemente le gusta “esa canción”. “¡Oh, me gusta esa canción!”, “¿Qué canción?”, “La que hace como laaalalalalalalala”, “Oh, ¿de quién es?”, “¡No sé, es una canción superguay!”. A ellos simplemente les gusta una canción. Y lo que internet hace es que sea muy sencillo para todo el mundo encontrar y escuchar esa canción, la canción que les encanta. ¡Y eso es todo lo que les importa! Así que funciona muy bien, ¡es un sistema perfecto!

T: Hoy en día el concepto de “disco” está muriendo…

CJ: ¿Sabes?, ¡en cierto sentido eso es maravilloso! Porque mi formato preferido es el 7” a 45 rpm, y internet nos ha devuelto la idea de single, de canción. ¡Lo que es emocionante!

 

Foto de David Tombilla

 

C: Hoy en día internet articula la mayor parte de la actividad cultural… o al menos larga parte de ella, y funciona como un epicentro. ¿Te ha afectado esto como músico?

CJ: ¡Genial! Tenemos en el sello a una banda que se llama Lake, no sé si habéis escuchado algo de ellos – están en K y hemos sacado siete discos con ellos. Y la cantante de Lake – una de las cantantes es Ashley Eriksson, e internet ha sido genial para ella, porque usaron una de sus canciones para un programa de la tele y… A través de internet toda esta gente pudo enterarse de quién es ella y… no solo les encanta la canción, sino que incluso la han versioneado. Y puedes ir a internet y encontrar a 25 personas versioneando la música de Ashley. ¡Es verdaderamente emocionante! A esa gente le ha llegado tanto su música que no sólo la quieren sino que… ¡quieren grabarla, quieren ser parte de ella! Es verdaderamente guay mirar por ahí y encontrar música de artistas en K, como, ya sabes… Lake, Jeremy Jay, Tender Forever… No sólo puedes encontrar a gente haciendo versiones de ellos en youtube o lo que sea, ¡puedes encontrar todos sus directos! ¿Sabes? Como si de repente te preguntas “¿cómo le habrá ido a Jeremy ayer en París?”, y vas a internet y puedes ver parte de su concierto, o una canción, ¡y ver a Jeremy Jay tocando en París la semana pasada! ¿Sabes? ¡Para mí es muy emocionante! ¡Es divertido!

C: Nosotros tenemos la impresión de que de alguna manera internet crea distancia entre la gente y las cosas… Por ejemplo nosotros organizamos conciertos y…

T: La gente puede perderse en la comunicación, y a veces eso no se traduce en actos en la vida real.

CJ: Bueno, ¡puede que eso sea cierto! No lo sé. Estoy pensando en Kendl Winters, ella es una artista en K, y tiene esta cosa llamada Pantyhose Popscreen. Ella escribe una canción e inmediatamente enciende la cámara en su dormitorio, graba la canción, y dice como “Pantyhose Popscreen presenta: Kendl Winters”, y entonces toda la nueva canción. Entonces lo sube a internet – y la gente a quién le gusta Kendl Winters no tiene que esperar a que ella vaya a su ciudad y preguntarle “oh, ¡esto es una canción nueva! ¿qué es?”, y ella “oh, es una canción nueva que escribí el otro día”. Es como que no hace falta esa conversación – ya conocen las canciones nuevas, porque ella las ha compartido con el mundo, en su Pantyhose Popscreen, ¿sabes? Y entonces la gente a quién le gusta su música pueden… ¡pueden incluso comunicarse con ella! ¡Sobre ello! Y pueden decir “oh Kendl, ¡me gusta mucho esa nueva canción! Pero la que hiciste antes tenía esta cosa y me gusta esa parte de ella, ¿sabes? Y en esta otra haces esto y es diferente, me gusta que cantas en plan tadadadaa”. Hay esta comunicación y este diálogo entre el artista y la gente a la que le gusta su trabajo. Y eso es bastante emocionante, ¿sabes? Antes era como: una banda empieza a tocar en la ciudad, tocan en algunas fiestas, tocan algunos conciertos, igual van a estudio y graban dos o tres canciones, y entonces sacamos un casete, hacemos 150 copias, e intentamos venderlas, quizás venderlas en conciertos, entonces… ya sabes. Según este sistema, la banda lleva tocando dos años, graban seis meses después de hacer el casete… Y para entonces han pasado casi tres años. Y entonces alguien se pilla el casete, y quizaaaaaaás tienen ese “¡oh, me encanta esa canción de esa cinta!”, “¡oh, gracias!”. Han pasado tres años, y llega algo de feedback. Mientras que ahora la gente puede comunicarse de manera inmediata, y eso es genial para el artista, porque pueden sentir que están compartiendo y comunicándose con la gente.

T: Sí, también hay un peligro en los canales. Los canales que no son nuestros.

CJ: Cierto.

T: Hay diferencia entre usar facebook o whatsapp, y tener una página web.

CJ: Bueno, la diferencia es que cuando estábamos haciendo fanzines de Sub Pop, a principios de los 80, el concepto era “descentraliza la cultura pop”. Y la idea era alejarse de los grandes sellos, y tener sonidos regionales, y sellos regionales, y los artistas tenían sus propios sellos, y lo que queríamos era descentralizar la idea de cultura popular. Internet es la descentralización definitiva, pero es también la centralización definitiva, como tú dices. Una web puede volverse un foco emisor, y la gente puede usarla para descentralizar y descubrir todas esas pequeñas cosas extraordinarias que hay por todo el mundo – o pueden simplemente entrar cada día en una gran plataforma y no darse ni cuenta de que hay internet más allá de eso. Hay gente que crece y sólo conocen una página, no saben de nada más, ¿sabes? No saben ni lo que es el email. Y todo eso, ya sabes. Pero eso es sólo un microcosmos del hecho que siempre va a haber gente que anda haciendo mierda extraordinaria, y siempre va a haber gente que quiera saber sobre esa mierda extraordinaria, y siempre va a haber gente que sólo quiera hacer lo que hace todo el mundo. Y así es como son las cosas. Podemos cambiar eso un poco, aquí y allá, ajustar un poco… Pero nunca vamos a cambiar el hecho de que siempre va a haber gente que quiera ser normal y mainstream, y siempre va a haber gente que quiera ser rara – o ES rara, no quieren serlo, simplemente los SON. Así que, ya sabes, no quiero decir que no pueda o no deba cambiar, estoy diciendo que yo estoy contento de que sea así, porque yo llego a descubrir a todos los tipos raros, y llego a escuchar su música. Y lo disfruto.

C: Si, alrededor de eso pensamos que en el underground de los ochenta, y en las comunidades underground basadas en la cultura punk y hardcore, había algo que tenía un sentido de confrontación con el mainstream…

T: Por los canales, porque de alguna manera cuando usas esos canales estás en un lado, que no es la misma cosa que si estás solo, o estar solo con tu comunidad…

C: …o creando tus propios canales.

CJ: Hmm… Bueno… Igual que siempre ha habido underground y siempre ha habido cultura mainstream, siempre ha habido una variedad en el underground. Y durante un tiempo, cuando era más joven, la música en la que estaba intersado no estaba siempre desafiando agresivamente al mainstream. Y pienso que incluso durante esas épocas a la gente le gusta cerrarse en cosas que parecen tener mucha agresión o mucha personalidad. Y no tienen por que darse cuenta de que hay otra gente haciendo cosas excitantes, innovadoras o radicales. Porque no están siendo molestos al hacerlas. Y eso siempre es verdad. Pienso en Kendl Winters, es otro gran ejemplo para mi. Como decís: “oh, Internet es solo Facebook”, pero creo que su Panthose Popscreen es un ejemplo perfecto de descentralizar eso, y desafiar al mainstream tomando el control de los medios de producción, y presentando su música fuera de la esfera entera de la industria musical. No hay industria musical implicada en ella: solamente gira la cámara sobre si misma y presenta una nueva canción al mundo, en la que no hay intercambio de dinero. Está diciendo “hola a todos, aquí está. Si quereis, cogedla. Si no, pues vale”. ¿Sabéis? Y no está enfrentándose a nada de manera agresiva, pero está enfrentándose al concepto de una industria musical centralizada. Y lo está haciendo muy efectivamente. Silenciosa pero efectivamente.

 

C: Sobre eso, estábamos hablando antes que la industria musical parece haber cambiado mucho desde… quizás desde el momento en que empezaste con K Records. Porque los sellos independientes son quizás similares a lo que eran en los ochenta, pero los grandes sellos han cambiado mucho por las nuevas formas de consumo.

CJ: Ajá.

C:¿Cuál es la razón de ser de un sello independiente hoy, cuando el contexto para las grabaciones musicales ha cambiado?

CJ: No tengo ni la más mínima idea. Dímelo tú. Tú eres el crítico de rock. No tengo ni idea. [Todos sonríen] Quiero decir… Siempre hemos trabajado con artistas que están en muchos sellos. Cada banda que está en K está en varios sellos. Jeremy Jay ha sacado sus propios discos, ha sacado discos en otros sellos y ha sacado discos en K. Lake tiene varios álbumes y singles en otros sellos. Y con Shivas, con los que estamos trabajando ahora, sacamos un disco suyo. Su disco salió originariamente como cassette en Burger y luego sacaron dos CDs… Así que todo el mundo está trabajando con mucha gente. Es solamente: lo que sea que tenga sentido para ellos para sacar su trabajo al mundo, o con quien quieren colaborar. Realmente es… es sobre la colaboración. Y es sobre… comunicación. Y sacar tu trabajo al mundo. Así que… ¡lo que sea!

C: Volviendo a lo de Internet… Con K hicisteis discos de gente cantando a capella, y eso parece indicar que no necesitas ningún conocimiento o técnica para crear algo, o cantar, o hacer música. ¿Pero qué hace falta para crear algo? ¿Cómo te diste cuenta de que podías hacer canciones?

CJ: Bueno, la idea no es que no necesitas nada, es que uses lo que sea necesario, o que uses lo que tengas a mano. Lo que hizo el punk rock, según se dice: sacó el rock and roll del contexto, de las definiciones de lo que necesitas. “Lo que necesitas es un bajista, un batería, un cantante, una guitarra rítmica… Vale, necesitas practicar tres veces a la semana, necesitas aprender como tocar la guitarra cinco años antes de estar en una banda, necesitas cantar como…”. Siempre hay reglas sobre lo que tienes que hacer. Y el punk rock dijo: ¡no, puedes simplemente hacerlo! Y creo que… para mi es una lección importante. Luego el siguiente paso de eso es ver que herramientas hay a tu disposición. No tienes que estar en plan “bueno, no PODEMOS tocar porque no tenemos P.A. ¡Así que nada! ¡Se acabó el espectáculo!” [Todos ríen] La vieja… lo que solíamos llamar la primera regla del negocio del espectáculo: el espectáculo debe continuar. “¿Entonces no hay P.A.? Bueno, pues haremos el concierto sin P.A.”. O… ¡lo que sea! O “Oh, ¿solo tenemos un micro? ¡Pues tendremos que hacer que el concierto funcione con un micro!” Es usar lo que tengas disponible y hacerlo funcionar. En el extremo contrario está “¡Oh, tenemos quince micros!”: eso no significa que tengas que usar los quince. Usa los micros que necesites usar. ¿Sabes? Así que creo que eso es otra cosa que hace que la gente piense “Oh, espera un minuto, ¿no TENGO que hacerlo así? ¡Puedo hacerlo de la manera en que tenga sentido para el trabajo que tengo!”

C: Si, pero quiero decir… estás hablando de usar lo que tienes o lo que creas necesario, pero quizás hay un cambio en ti, en cada persona que crea algo, en el que empiezan a ver algo como un medio para crear. Me refiero, quizás hubo algún momento cuando… quizás viste a alguna banda tocar y pensaste “bueno, yo también puedo hacerlo”. Lo que quiero decir es, ¿cómo fue para ti? ¿Cuándo te diste cuenta de que podías cantar o tocar?

CJ: Bueno, esta es una pregunta habitual. La gente suele preguntar “¿cuándo te diste cuenta de esto?”, o “¿cuándo pasó esto?” o “¿qué concierto te hizo pensar esto?”. La gente siempre pregunta eso. Y siempre hago “uuuuh”. No sé cómo responder esa pregunta. Me he dado cuenta de que la respuesta a esa pregunta es que no hay respuesta exacta, porque no es la pregunta adecuada. No es UN momento en el tiempo, es un proceso. Absorbes… ¡vives! ¡Vives la vida! Y aprendes. Estás aprendiendo constantemente. Así que no hay un momento “¡AJÁ!”. Absorbes cosas, ves cosas… y te das cuenta “¡oh, ese tipo está haciendo eso! ¡Oh, eso es interesante! Me pregunto si hizo eso con esto, si funcionaría”. ¿Sabes? Coges lo que te llega y luego coges tu propia mente, y después creas algo diferente, o lo cambias, y es un proceso a través del tiempo. La vida es un proceso. No es en plan “Vale, ¡ya me llega con la vida! ¡Estoy vivo! ¡Vale!” [Risas] Sigues viviendo. Y mientras vives, las cosas cambian. Y cambias tu manera de hacer las cosas. Y cambias tu manera de ver las cosas. Así que puede haber diferentes cosas que fueron monumentales, pero fue una combinación de montones de cosas con simplemente… vivir la vida.

 

Beat Happening

 

C: ¿Cuándo pudiste vivir de la música? O… ¿vives de la música?

CJ: Aún estoy trabajando en ello. Aún estoy trabajando en ello, si.

C: ¿Tienes que hacer otros trabajos? ¿Crees que la música requiere compromiso total, dedicación total?

CJ: Es como cualquier otra cosa, es como tú lo hagas… es una expresión de ti mismo. Así que haces lo que tiene sentido para ti, sigues tu corazón, y esa es la música que tiene sentido para ti, ahí está. Y la manera en que lo hagas, la manera en que tenga sentido para ti hacerlo, esa es la manera de hacerlo.

C: ¿Y cuál funcionó para ti?

CJ: ¡Lo estoy haciendo! ¡Ven al concierto esta noche! [Todos ríen] Y ya lo ves.

T: La diferencia entre música como un hobby y algo a lo que puedes dedicar más o menos tiempo… si es solo un hobby tiene un sentido diferente para ti. Y quizás el trabajo que ofreces a la gente es diferente, es más… apasionado o atractivo.

C: Queríamos hablar sobre la profesionalización, y si es buena o no para la música, pero supongo que dirás lo mismo, que depende…

CJ: Bueno, hay muchas maneras de ser una persona que vive de la música y de hacer música como hobby. Me refiero a que hay gente para la que su hobby es solamente sentarse y practicar cinco horas al día. Ese es su hobby. Eso es lo que les gusta hacer, ¿sabes? Ahora bien, también hay gente que vive de la música y que nunca practica. Así que no hay una manera, es lo que hagas. Quiero decir, conozco gente que son músicos profesionales, ¡y harán cualquier cosa! Tocarán en cumpleaños, darán un concierto en el club, tocarán en la cafetería dos horas cada viernes, luego… acompañarán a un cantante de jazz los jueves… Quieren tocar música y ser pagados por ello. Y eso no significa que sean menos apasionados, solo porque estén aceptando trabajos. Eso quizás está por debajo de ellos, porque están tocando en el cumpleaños de un niño de tres años. Siguen tocando para un niño de tres años con la misma pasión con la que tocan en el club de jazz. Solamente es… es la manera en la que hacen música. Ahora, yo no podría hacer eso, ¿sabéis? No sé tocar música jazz, y luego ir a la fiesta de un niño de tres años. Todo lo que sé hacer es lo que hago. Así que no tengo la versatilidad para eso. El hecho de que no haga eso no hace mi trabajo menos profesional, y no hace su trabajo menos apasionado. Todo el mundo encuentra su sitio en el mundo.

C: Dijiste que no tienes esa versatilidad. ¿Piensas que tiene relación con la técnica?
¿Te sientes limitado de alguna manera por la técnica?

CJ: No. [silencio largo] [risas]

C: Bueno… K Records viene de Olympia, Washington.

CJ: Si, es donde vivo.

C: No es una ciudad muy grande, ¿no?

CJ: Tiene sobre 40.000 habitantes.

C: Nosotros también venimos de una ciudad pequeña, y a veces tenemos problemas para hacer que la gente participe. ¿Cómo se hace que la gente participe para que haya escena en algún sentido en una ciudad pequeña?

CJ: ¡Bueno, yo no sé como pararlos! Hay muchas cosas pasando en Olympia, hay muchos conciertos, hay mucha gente haciendo música, mucha gente pinchando y grabando y… muchísimas cosas. Y todo se solapa, no es UNA escena, hay muchas escenas que flotan contra lasotras y con las otras. Y hay gente haciendo radio, y es como que todo el mundo está haciendo sus propios pequeños proyectos y bandas y música y… ¡es excitante! Y creo que Olympia ahora mismo es más excitante de lo que ha sido nunca.

C: Quizás es algo propio de Olympia. Porque en nuestra ciudad no hay tanta… gente haciendo cosas. Por eso te preguntaba eso.

CJ: ¡Oh! Hmm… bueno. Realmente… solo hacen falta un par de personas para echar la cosa a andar. Me di cuenta yendo de gira y tocando en alguna ciudad (no importa si es una ciudad pequeña o grande). Una cosa que siempre oyes, no importa donde estés, es [pone voz ridícula] “¡Este sitio apesta! ¡Nunca pasa nada aquí! ¡Nadie hace nada nunca!” Y luego puedes volver nueve meses más tarde y hay una cafetería con conciertos cada semana y un puñado de bandas y… montones de cosas pasando. Y es en plan “oh, pensé que esta ciudad apestaba”. “Oh, ya, pero, ya sabes, Joe empezó a hacer esta cosa los miércoles y luego blablabla”. De verdad, solo hacen falta un par de personas para arrancar, y el resto de la gente se alimenta de esa energía. Y ahí es donde… la gente se alimenta de la creatividad de los demás. Se inspiran unos a otros. Y en lugares en los que no está pasando nada una pequeña cosa es monumental. Donde hay muchas cosas sucediendo ya aceptas que vas a hacer mucho incluso antes de hacer nada. Creo que ese es el caso en Olympia, donde los chavales saliendo del instituto ya han grabado unas cuantas cosas y dado conciertos y blablabla… Porque ven tantas cosas sucediendo que aceptan eso como lo normal.

Foto de Winter Teems

C: La siguiente pregunta tiene que ver con lo que hablábamos antes: ¿piensas que la música necesita una industria? Antes de haber discos no había una industria alrededor de la música. ¿Qué piensas que tiene de bueno y de malo?

CJ: Bueno, si que había industria musical antes de los discos. Se vendían instrumentos y partituras. Las partituras eran una gran industria antes de los discos, y las pianolas. La palabra “royalties” viene de la venta de rollos de piano. ¿Sabes, esos pianos que se tocaban solos? Y esa era una gran industria. Y nuestra industria, tal como es hoy, está basada en la industria de los derechos de autor y sus leyes, que vienen de las partituras, rollos de piano y todo eso. Así que… pienso… que la diferencia es que pasamos por un período oscuro, en la era de posguerra, la era del rock and roll, años sesenta, setenta y ochenta, en que la gente paró de hacer música. Y ha llegado ahora al punto en el que todo el mundo la hace. Cuando era un niño nadie hacía música. Nadie que yo conociera. Y ahora todo el mundo, todo el mundo y hasta su tío están en una banda, tocan música, tienen una web con canciones para descargar o escuchar… Eso es excitante. Es una pena que tenga que hacerse de esta manera, que no pueda ser solamente todo el mundo en el piano cantando juntos. Es malo que no sea ya así, porque parece bastante más humano de esa manera. Pero sigue siendo fantástico que la gente se esté expresando con música.

C: ¿Qué piensas de la relación entre ocio y cultura? Quizá hay cierta música… la música clásica a lo mejor, que tiene la connotación de cultura, y luego el pop tiene una connotación más de ocio. ¿Cuál crees que es más deseable para la música? ¿Quizás algo entre los dos extremos?

T: Porque a veces relacionamos la cultura con cosas aburridas, y el ocio con la diversión. A veces parece que cuando te lo estás pasando bien no puedes estar haciendo algo serio. La música necesita esta diversión.

Berto Fojo: Siempre es necesario tener esa obligación de divertirse.

CJ: No. Cuando algo se convierte en una obligación no suena como que sea divertido.

T: A veces si la diversión es la cosa central la música puede ser muy superficial. Solo superficial. Es solo como “bailamos, nos divertimos…” no genera nada más. No genera opiniones o hace a la gente…

C: Pensar.

T: Ser ellos mismos. Es como…

CJ: Bueno, es todo cuestión de perspectiva. Puedes decir “Oh, pero Bach era música popular en aquel momento”. O puedes decir “hay gran arte en… Lady Gaga”. Es solamente como lo mires, ¿sabes? Alguna gente puede pensar que Lady Gaga es muy frívola. Otros pueden leer poesía profunda en sus letras. Así que solamente es donde estás. No creo que haya nada… profundo en esa observación.

T: ¿Qué piensas sobre la gente que toma drogas para divertirse en estas cosas? En los conciertos y la música. ¿Puedes separar las drogas, la diversión y la música…?

CJ: ¿Las drogas?

T: Si, las drogas, el alcohol…

CJ: No creo que tenga nada que ver con la música, es solo cómo es la gente. La gente toma drogas. Lo han hecho varios miles de años. Creo que probablemente lo harán los siguientes miles de años. Beberán alcohol. No creo que tenga nada que ver con la música… Es solo… la manera en que la gente vive sus vidas.

Uzumaki – Uzumaki EP

As notas de prensa que enviabamos con PORNO eran atípicas a propósito, porque queríamos que todos os contidos tivesen valor por si mesmos e non fosen “promocionais”. A idea con textos como este era facer que o disco parecese transcendente e importante (seguramente por iso tendo a repetir o de que son discos ou grupos necesarios). As notas de prensa atípicas e longas soen fracasar porque a xente non as le e porque non son informativas, pero se alguén quere volver sobre este EP de Uzumaki (que para min funciona mellor que a súa cara do LP que compartiron con Terremoto Sí) ao mellor sérvelle de algo. O que digo das frases é parecido a unha cousa que lle lin a Alex Ross sobre Bob Dylan e a súa mestura de imaxes complexas con expresións de uso cotián.

En la portada de este cassette debut de Uzumaki aparece la cara de un participante en un mensur. Los mensur son combates de esgrima con armas de filo entre miembros de una Studentenverbindung (asociación estudiantil en los países de habla alemana). Están reglados por normas estrictas. En los mensur, como en esta música, lo importante no es lo que parece en un principio (herir a los otros); lo importante es ser herido, pero tampoco exactamente. Lo importante es que te dé igual lo que te pase, pero no porque seas un perdido que no valore su vida. Se valora el coraje. ¿Es más útil el miedo o la arrogancia?

Estas canciones parecen preguntarse eso, y la clave para entenderlas está en las cicatrices. Se puede presumir de ellas, pero también se pueden pintar con rotuladores, y en todo caso marcan una herida. Por eso se escucha en el sonido de Uzumaki una batalla frenética y permanente. Las guitarras son cortantes como cuchilladas ludistas, dejando espacio para un bajo dibujando melodías de goma sobre unos ritmos que provocarán las metáforas mecanicistas más obvias. Hay gritos propios de cerdos de camino al matadero y fraseos de Sinatra punk, canalla y encantado de conocerse. Escuchar a Uzumaki podría doler por su contundencia, pero más duele escuchar estupideces a diario. Estas canciones empiezan hoy y por eso solo se dirigen hacia un futuro que pinta regular. Es música moderna.

Era habitual entre los duelistas de los mensur estirar las heridas para poder presumir de las marcas. Se echaban en ellas sal o crines de caballo, pero al final esa cicatriz real solo pasaba a ser la señal eterna de una mentira. El daño que flota alrededor de esta música parece real, y por eso no hay un único matiz en lo que hacen. Se puede bailar el dolor. Y cuando las imágenes de las letras derivan de lo violento y lo visceral hacia las frases simples de los estribillos (“¿crees que no lo sé?”, “mejor no”, “ahora ya no puedes”) hay una sensación casi incómoda para el oyente de punk. Hay una serenidad lúcida y brillante en el momento de calma familiar que dan esas expresiones entre toda la rabia y la velocidad de esta música de persecución. Te das cuenta de que en un cuarto de hora han creado un universo que no tiene por que tener épica, que no tiene por que ser agradable, pero que no es exclusivamente oscuro. Lleva a hablar de duelos, arrogancia juvenil y verdad: Uzumaki son un grupo romántico en la época de la ironía y la falta de pasión. Son necesarios.