Etiqueta: Letras

Algunha resposta concedida por Aeronave Adolescente

Foto da nai de Aeronave Adolescente, tirada de Twitter

A primeira vez que escoitei falar de Aeronave Adolescente foi a través do Twitter de Marcelo Criminal:

Ao ver o título el mirador de la ría del burgo y otros puntos de inspiración sentín, sen ter escoitado nada, unha emoción de recoñecemento. Eu son de Perillo, en Oleiros, e miña avoa de Almeiras, en Culleredo. Para ir dun lugar a outro hai que bordear a ría e en moi poucos quilómetros hai unha chea de elementos que para min son importantes e inspiradores: a estrutura que queda da fábrica da Cros onde traballou meu avó, a Nacional VI coa súa chea de concesionarios e as ruinas das casas xemelgas de Bailly cunha árbore que medra no teito… E a pesar disto, quen lle canta á ría do Burgo? Non me viñeron máis casos á cabeza así de primeiras. Unha vez escoitado o EP, seguiu o recoñecemento porque na música estaba esa especie de paixón adolescente que xunta o descubrimento de cousas novas cun aquel de estar atopando unha forma de trasladar a propia intimidade, pero sen que o introspectivo quite sitio ao puro gozo dun solo de guitarra desatado cando toca (véxase “ninguna respuesta concedida” ou “héroes, disco, perfil”) ou a deixar as estruturas de canción para xogar a cousas máis experimentais (véxase “hello?”). Moitas cousas que están no indie/rock alternativo que máis me gusta, de Dinosaur Jr a Hüsker Dü ou Yo La Tengo, mencionados directamente nunha das súas letras : “mirada al frente, corazón valiente / reciclando conceptos, imitando a yo la tengo”.

Logo disto, chegou o terceiro recoñecemento cando me din conta de que Aeronave Adolescente era o nome do proxecto de Daniel Valcárcel e que compartíamos facultade. Alí quedamos para esta entrevista, da que algúns extractos apareceron nun capítulo do Diario Cultural Zeta con Lucía Junquera, onde tamén estreamos en primicia a citada “héroes, disco, perfil”, que estará no seu próximo disco.

O podcast pódese escoitar neste vínculo e o texto tédelo a continuación.

As cousas máis vellas que tes colgadas en Bandcamp son de verán de 2020. Como e cando empezaches a facer música, foi coa pandemia?

Eu estaba daquela estudando no conservatorio de Culleredo, e antes eu estaba estudando en Coruña, na Facultade de Comunicación. Como houbo ese parón de non facer nada durante un par de meses descolocoume moito, porque estou moi acostumado a estar facendo cousas todo o rato. Entón díxenme: a min gústame moito escoitar música, todos estes grupos, Guided by Voices, Pavement… toda esa movida do lo-fi americano, Sebadoh, Dinosaur Jr e todas estas cousas… E dixen, eu quero facer unha cousa así, por probar, creo que pode estar ben para empezar. Collín o ordenador que tiña antes e non tiña nin idea de gravar, descargueime Audacity, tiña un micro de 20 euros máis ou menos porque llo pedín a meus pais, collía o micro e poñíame a gravar coa guitarra e a montar como podía. Aí empezou o xerme de Aeronave Adolescente, nesa época de pandemia na casa.

Na descrición que tes di “ruido de habitación” e supoño que isto ten que ver cunha cuestión de forma (porque entendo que está gravado nunha habitación) e cunha de contido, porque si que se percibe unha especie de carácter confesional e ensimesmado como o que hai dentro dos cuartos adolescentes. Comezando pola forma queríache preguntar como gravabas. Intuía que tiña que ver coa pandemia polas datas e porque é un momento que se prestou ás gravacións caseiras… pero logo tamén hai outros instrumentos como piano ou baterías.

Pouco a pouco fun incorporando instrumentos. Como as primeiras cancións que teño son guitarra e voz, logo para o primeiro EP que fixen, o de Cartas de ida y vuelta, falei cun amigo meu, que tiñamos contacto recente, porque tocaba no seu garaxe, e díxenlle “queres gravar as baterías para o meu EP?”. “Veña, vamos”. En dous días gravámolas aí no garaxe. E eu no conservatorio estudo piano, e quería incorporar algo do que sabía eu de tocar no conservatorio, pero basicamente foi ir tentando facer cousas máis ambiciosas, non quedarme aí… No EP do mirador da ría do Burgo si que son drum machines… Gravei a principios do segundo confinamento, estaba na casa e o meu amigo que ten batería estaba fóra, así que dixen, pois vou probar con máquinas de ritmos. Foi palpar un pouco de todo, que creo que está ben para facer crecer un pouco máis as propias composicións.

Nun tema como “Hello?” partes máis dos samples, que aparecen nalgún outro caso, diálogos de pelis… Como te relacionas cos instrumentos e ferramentas que empregas? Sorpréndeme un pouco que digas o do conservatorio porque o enfoque que tes non parece moi académico.

Eu acabei moi queimado do tema do conservatorio. Foi bastante esixente e acabei un ano sen tocar o piano porque non podía telo diante, púñame nervioso. O tema de Aeronave Adolescente permitiume ver a música doutra maneira, que non é académica: coller os instrumentos, se me vén unha melodía á cabeza sacala coa guitarra, ou sacala co piano, e tocar para adiante. Antes era máis que dicía “agora quero soar como The Microphones, agora quero soar como Stereolab, agora quero soar como Yo La Tengo”. Era un tema máis dos meus ídolos da música, de tentar imitalos. Agora co material novo leveino dunha maneira diferente, creo que quedou bastante ben, pero era máis como me sentía nese momento a un sentimento racional de abarcar a música.

Dáme a sensación de que en “ninguna respuesta concedida” e esta “héroes, disco, perfil” está a cuestión da creatividade e a influencia (que no caso de Yo La Tengo se fai explícita) que comentabas agora. Nun hai esa idea de buscar o acorde memorable, certa trascendencia, e reciclar conceptos. Neste outro fálase da folla en branco, da idea da imitación… Como te relacionas cos teus referentes? Que tentas aportar ti de novo?

Por exemplo neste tema novo, o de “Héroes, disco, perfil”, eu estou moito co tema que dicían Sonic Youth, o de “Kill your idols”. Si que podemos pillar referencias de calquera artista pero agora o que estou tentando facer é coller esas influencias e facer algo meu, algo que resoe, dicir… creo que puiden aportar algo que ten algo de min, á parte destas influencias que me rodean. É difícil dicir “vou facer algo de cero”, pero dentro de todo ese mar de influencias quero aportar a miña gota de auga un pouco.

Non sei, moitos destes grupos que che dicía, Television Personalities, Sonic Youth… as letras están cheas de referencias. A min interésame moito todo ese rollo de como o fandom, a admiración, ou mesmo unha relación de ansiedade cos ídolos, se acaba reflectindo coas cancións. É un tema moi interesante a nivel creativo.

Si, eu sempre penso moito nestas cousas. Acabas pensando o tema da influencia e é como unha espiral da que non saes: ao final estou soando como este, este… Pero ao final é como unha cápsula do momento no que estás, que creo que é bonito por exemplo de facer retrospectiva de cousas que fixen antes. Ves o estado creativo, que persoas me influenciaron moito nesa época… é como unha pequena cápsula de cultura pop que creo que está moi interesante tamén.

É curioso porque despois vexo a alguén facendo isto e ás veces sóame super forzado, pero outras conecto con como está feito, que é o que me pasa no teu caso. Paréceme que nas túas cancións hai momentos que me gustan moito cando entran os solos de guitarra nestas dúas que che comentaba, que son moi desbocados, como os de Dinosaur Jr. Hai unha canción que é algo vulnerable e ao mesmo tempo ten ruido e tira para adiante, gústame moito esa enerxía. Creo que esa sensación vai máis aló da imitación, pero non sei se che preocupa moito a cuestión da orixinalidade, se é algo que está máis nas letras…

A orixinalidade creo que en calquera peza de arte sempre vai haber un ápice dela. Iso estíveno falando con miña nai un día, que dicía “esta música non é orixinal porque o que utiliza son fragmentos de obras xa feitas” (creo que lle puxen o “Since I Left You” de The Avalanches), e eu dicíalle “non, a min o que me parece moi orixinal é coller diferentes pezas e facer algo coherente”. A min iso paréceme algo incrible, e a orixinalidade é algo tan subxectivo que eu xa digo, total, aquí todos somos orixinais polo mero feito de ter a valentía de coller e facer algo. Eu cando vou a algún concerto ou falo con xente e alguén me di “vin o que facías así na habitación e ao mellor empezo a coller a guitarra e facer algo tamén”, pois para isto está o tema da música: para poder inspirar ao resto, sexas pequeno ou sexas grande. E a orixinalidade pode coller alguén e dicir que leva morta desde os cantos gregorianos, así que basicamente eu vexo que en vez de copiar aos demais (que me parece algo super feo) é a permeabilidade entre artistas, de poder influenciarse por outros e crear algo novo a partir desta influencia. Sexa algo bo ou malo: a partir do malo sempre pode saír algo de repente excelente.

Eu estou dacordo, pero é unha cousa que está bastante presente no discurso artístico como unha cousa que se valora. É interesante o exemplo de The Avalanches porque cos mesmos elementos poden facerse moitas cousas. Nesta de “héroes, disco, perfil” e falas de que “en idiomas extranjeros te reflejas con facilidad, la verdad es que todo suena mucho mejor y nunca te entiendes”. Penso bastante niso desde aquí, porque moitas veces hai grupos que polo feito de coller uns referentes pero traballalos con letras noutra lingua, sexa castelán ou galego, hai unha conexión emocional distinta, uns fraseos distintos… E ademais un dos títulos dos teus EPs fai referencia á ría do Burgo, noutro tema aparece Zara… como inflúe o teu contexto no que fas?

Moito, moito. Eu creo que xa a arte en xeral vai estar dun modo ou outro afectada polo contexto. Eu creo que nós non podemos vivir illados do contexto no que vivimos. A min tamén me gustan moito por exemplo moitas letras autorreferenciais, se algún artista fai referencias a sitios aos que van, como na letra de “Beach Life-In-Death” de Car Seat Headrest, que é unha epopea de 13 minutos de indie rock, menciona sitios nos que vai á praia… Eu creo que para escribir, aínda que non esteas referenciando de maneira explícita, como no tema de Zara que dixeches, sempre vas estar afectado polo contexto. Eu creo que unha parte íntegra da nosa percepción como persoas e de como plasmamos é algo esencial en toda arte. Aínda que non estean facendo referencia ao momento real, como por exemplo se unha peza audiovisual ten lugar no espazo exterior, vai haber algo de contexto de aquí e é algo admirable plasmar o contexto e poder encaixalo nun tempo concreto.

No tempo e no lugar. Respecto ao tempo si que é interesante esa idea. Estamos nun tempo no que realmente nos acostumamos pero é moi tola a idea de estar nunha aldea a 10 kilómetros de aquí e se cadra estar vendo a final da Superbowl e escoitando música experimental xaponesa. Unha marca temporal de hoxe tamén é que moitos tempos e lugares se superpoñan… Pero respecto aos espazos case me parece máis meritorio: a referencia ao Burgo interesoume especialmente porque non aparece en xeral noutros sitios. Desde un contexto periférico como o noso, hai esa diferenza respecto a centros culturais como Nova York, Londres, Madrid, Barcelona… hai un “Cadillac solitario” pero non hai o equivalente en moitos sitios. Ti empezaches o proxecto en pandemia na túa casa, colgaches os temas… pero a pesar de que estudas aquí e es de ao lado da casa da miña avoa coñecinte por internet e a maioría de concertos que deches foron en Madrid, non?

Si, a maioría foron en Madrid. Teño para este verán un planeado en Coruña [xa sucedeu, en Acéfala hai uns días] e logo tamén estou falando cun compañeiro da USC para facer un en Santiago a principios de curso. Pero por agora todos foron en Madrid.

Iso chámame a atención. Moito disto terá que ver cunha tendencia dos últimos anos e tamén da pandemia, que leva a que o primeiro espazo onde se traslada a túa música sexa na rede e non en concertos locais, na túa zona. E iso leva a ter máis facilidade para tocar fóra ás veces e non aquí. Como o ves ti?

Foi un tema bastante sorprendente. Isto todo empezou máis ou menos cando Marcelo Criminal descubriu aí o tema de Aeronave. Fun velo cando veu a Baiona o ano pasado, quedei aí porque me invitaron, fun facendo contactos e un dos seus amigos díxome “oes, queres tocar en Madrid nun pequeno concerto para artistas emerxentes”? A través de internet todo cambiou bastante, e co tema da pandemia fastidioume moito non poder ir a sitios autoxestionados e todo iso. Eu cando empecei co de Aeronave, na Coruña, xusto pechou a Nave, eu comezara a ir ao empezar na universidade e xusto aí pechou. E agora hai pouco estou falando moito coa xente de Acéfala. Por iso si que che estaba comentando que un concerto en Coruña estaría ben, e que agora é cando xa vexo que está collendo outra vez carrerilla o tema de estar tocando aquí. Pero afectou moito o tema da pandemia e o de non coñecer a moita xente da zona da Coruña para facer concertos, sobre todo da música que eu fago, que eu polo que vexo hai moitos círculos máis ou menos pechados e é unha pena. Isto faleino cun amigo meu de Madrid: é unha pena que todo sexa moi pechado e Internet é como que axuda a manter contactos con diferentes creadores. Todos os creadores, dentro e fóra de Galicia, coñézoos por internet, é unha pena que non se explote a plataforma o suficiente para poder facer algo grande.

E ti sintes que pertences a algunha escena? Vin as recomendacións que tiñas no Bandcamp, de Amizar e así…

Si, é un amigo meu que á parte do de Amizar ten outros proxectos, unha especie de electrónica tipo Avalanches, experimental, tamén un proxecto de indie rock… teño falado con el para facer concertos, e o que digo aquí, tamén xente da universidade para poder montar algo o curso que vén… Pero foi un proceso lento de recuperación. Polo que vexo agora vexo que está tentándose volver ao ritmo prepandemia de organización entre artistas, concertos… véxome máis implicado neste tema e dá gusto, a ver se segue tirando para adiante. Hai moita xente que fai cousas e merece a pena velos traballar e falar. Hai talento en todas as esquinas, como se soe dicir.

Si, tamén cadrou cos problemas que están tendo no Liceo Mutante ou no Casino de Carballo por exemplo… Eu tamén botei de menos a idea da escena. Ao mellor por unha cuestión xeracional non teño tanto ese costume de escribir e falar por internet con outra xente, pero si de coincidir, ir pasar a tarde a un sitio, ter rutina de ir a concertos… Había certa facilidade para organizar estas cousas, máis posibilidades para tocar dunha maneira menos burocratizada, con menos esforzo… O rollo de tocar nun bar ou nun centro social é agora, creo, algo máis difícil ca antes. E esa idea de ir, atoparte con xente na porta, ter colegas de concertos… é importante. 

Si, foi un shock. Para a xente da miña xeración non puidemos ter esta oportunidade de ir a un centro social, estar aí… porque xusto a pandemia arrasou con todo e cando veu foi cando eu tiña 18 anos. Entón a xente da miña xeración creo que estamos un pouco descolgados polo tema de que xusto pasou isto. Pero pouco a pouco…

Ti nos concertos que levas, bases e guitarra?

A guitarra e as bases no ordenador, si.

En moitos sitios non hai un equipo moi tal pero pódese facer moito. Hai moitos sitios polo estilo que van abrindo…

O importante, eu creo, é poder empaparse de cultura. En concertos, en proxeccións de películas como facedes aquí no Cineclube, que cando podo vou… Creo que si que está habendo un rexurdimento porque eses espazos están moi ben para coñecer novas influencias, novos amigos… estar máis en contacto con todo o que hai aquí en Galicia, que a min me resulta moi importante. Saber que esta persoa está facendo tal aquí, esta alí… poder coñecer en distintos sitios de Galicia o que sucede. Eu bótoo de menos de velo, de ver cousas que non tiña idade de ir, bótoo de menos sen ter estado aí.

Quedoume pendente do principio unha cousa desa idea da habitación: a idea do contido lévame ao punto adolescente, confesional, como se… non sei como dicilo así que prefiro preguntarche: que sensacións evoca para ti a adolescencia? Pensas que están presentes en Aeronave Adolescente?

Para min a adolescencia é aprender a estar en contacto contigo mesmo. Toda a euforia do cambio, de non ter nada por sentado, de que todo o rato a balanza que temos do tema de… agora máis ou menos teño todo baixo control vaise desbocando un pouco. Esa euforia, esa catarse de non saber que está pasando pero saber que estás vivindo no presente e tentar facer algún sentido de todo o que estás vendo, que non hai nada por sentado e ao final a túa percepción e a túa verdade é ser consciente de que vas vivir así. É todo o rato o tema de preguntarte a ti mesmo, por exemplo, o de “ninguna respuesta concedida”: van pasar cinco anos máis, as pegadas seguirán aquí… Cando pase tanto tempo seguirei facendo o mesmo? Valgo para isto? Diferentes aspectos da vida, estar en contacto coa túa orixe… Como no título de El mirador de la ría del Burgo, que en realidade non é un sitio, é a miña casa, porque desde ela pode verse toda a ría. Entón a idea de Aeronave Adolescente é estar en contacto cun mesmo, co teu lugar de orixe, e sentir todo o que te rodea o máximo posible. Que te afecten as cousas e poder pensar de todo o que che pasou e evolucionar, porque a adolescencia é un paso cara a madurez, e entón é analizar todo este paso que é curioso, aprendes moito… Analizar todo este tumulto de cousas. Non facelo un pensamento racional, senón saber o que estás sentindo. E iso é o que intento transmitir.

FOTOCOPIA: conmover e conmocionar

FOTOCOPIA é o proxecto musical de Teo Cid. Sacou hai un par de meses un EP de cinco temas con Interruptor e a min gustoume moito. É un disco que pode ser un pouco desacougante tanto no musical como nas letras, se cadra pola agresividade do son, os berros ou a evocación de cousas da “puta época” que está no título da canción que o pecha: hai algunhas imaxes dos textos, como ao dicir “nunca seremos quen de escapar das lapas no noso fogar” ou afirmar “al menos soy yo el que se engaña”, que apuntan a unha falta de control que imaxino que calquera pode sentir sobre o mundo, ou a respostas estériles a esa falta de control. Aínda así, a maiores diso, nas letras hai imaxes que son fermosas e estrañas, e dentro da agresividade hai tamén ritmos que se poden bailar. Paréceme que o que fai Teo como artista se move moi ben dentro das contradicións aparentes: o que fai ten algo de pop, pero tamén de desafiante. Fala da realidade e utiliza elementos do cotián, pero non sona realista nin costumista. Entrevisteino para unha colaboración no Diario Cultural Zeta que pode escoitarse aquí pero como a charla deu para moito transcribín aquí unha versión máis longa. Falamos, máis ou menos por esta orde, da relación entre as palabras e a música, dos ordenadores como ferramenta, dos concertos como espectáculo, de como escribir letras e que linguas usar, e de Galicia e chalés sen rematar.

Para que che serve FOTOCOPIA (ou en xeral un proxecto musical)?

Sérveme para desfogar. Como válvula de escape. E como medio de expresión creativo, que é tamén unha válvula de escape, é o mesmo. Como concreción dunha inquietude… algo así, non sei. Faime falla, gústame tocar en directo. E é unha escusa tamén. En resumo: como válvula de escape, como medio de expresión e como escusa.

Escusa para que?

Pois como escusa en xeral [risas]. Xa me estou escusando con iso.

Unha desas tres cousas é a expresión. Á hora de expresarte musicalmente, que che aporta o son e que che aportan as palabras?

O son axúdame a transmitir certa intensidade e dalgún xeito a modular esa intensidade a nivel máis físico. Para min o son é algo máis físico e as palabras están no plano máis etéreo, teórico… Como nun aspecto máis sutil. Na música que me gusta, como a de FOTOCOPIA (que se supón que é o que me gusta) podes quedar na capa física e despois chegar ao seguinte escalón e escoitar as letras (ou lelas). Ou malinterpretalas. O son apórtame a capacidade de facer algo dalgún xeito poderoso (sempre me interesou iso da música), e as palabras apórtanme a capacidade de expresarme. Pero non sei moi ben que quero expresar coas letras, porque tampouco quero expresar ideas. Máis ben emocional… É un rollo emocional en xeral a música, si, tanto a nivel de son como letras, pero creo que son vías diferentes de emocionalidade. Enténdese algo?

Si, estouno pensando respecto ao que sería unha opción máis extrema, de facer música instrumental ou escribir poesía.

O feito de tocar en directo con FOTOCOPIA, que é música electrónica, que moitas veces é puramente instrumental, ou na que a voz é simplemente un instrumento máis, unha voz sampleada que tampouco ten que dicir exactamente nada… si que nese caso me sirve como excusa para poder berrar en directo, basicamente. Despois gravar a canción é máis como ter un produto acabado, unha obra, pero sempre o penso máis como no directo, ese crear a circunstancia. A música crea a circunstancia, o fondo no que eu podo berrar cousas, e iso paréceme interesante.

Aparellos da época

No final de “CAPTCHA” utilizas un glitch, que remite a un erro dixital, e no de “Disforia” usas un bucle coa voz que a desnaturaliza un pouco. Por que usas isto?

É un tema que me interesa moito, gustaríame moito facer cancións desde esa perspectiva do que pode evocar o son, as posibilidades técnicas… pero non creo que estea facéndoo aínda en Fotocopia. Estou aprendendo. As cancións de Fotocopia que saquei agora supoño que sonan moito realmente a unha cousa moi desfasada, música industrial ou punk, non é moi moderno nada na súa produción, nin moi orixinal. Pero o outro é algo que me interesa moito, porque de feito recordo que é algo que me comentaras cando tiña Uzumaki, que tú dicías que se usas unha caixa de ritmos o que mola é usala para facer ritmos que non poda facer un ser humano, usar a propia textura que ten a caixa de ritmos. Este último par de semanas estiven pensando moito niso, en para que usar o ordenador. Eu úsoo para compoñer, pero por que non facer un son cada vez máis dixital? Xogar coa propia textura que ten iso, facer ese exercicio creativo, non tanto imitar un sinte…

No caso concreto que me dis das dúas cancións, a de “Disforia” non é que sexa nada do outro mundo, é simplemente que collín unha respiración que me molaba como sonaba, un erro, e pareceume interesante a nivel diso que dis. E na de “CAPTCHA” si que estiven retocando a voz, gravei a miña voz e o que fixen foi tentar… agora vai parecer como se estivese ben producido, cando en realidade é unha merda [risas], pero o que fixen foi copiar e pegar partes para que cando cantaba a mesma frase non fose a mesma toma. Entón se digo “ola, que tal”, tentei que “ola”, “que” e “tal” fosen tomas diferentes, e que haxa algún erro que non se entenda moito, que sexa unha voz que se escoite como ao mellor me estás escoitando agora, esa forma que ten de samplear Skype… a veces cando se queda trabado sona así. Igual que a xente usa autotune, que é como moi de agora, un son moi paradigmático, paréceme interesante tamén que sonemos a Skype. Que sonemos a videochamada dalgún xeito, igual que antes usaban ao mellor samples de chamadas de teléfono ou dun contestador. Teñen un son as notas de voz?

Igual que a xente usa autotune, que é como moi de agora, un son moi paradigmático, paréceme interesante tamén que sonemos a Skype.

Bueno, os micros dos móbiles tamén cambian.

Si, e ademais teñen cada vez máis calidade. Sona de puta madre. Hai peña que grava as cancións co móbil… a textura, o ruido, a reminiscencia a outra cousa é o que me parece interesante de utilizar unha máquina. O ordenador como ferramenta hiperpotencial. Podes usar un sinte que vai sonar a unha peli dos 70… non podo escapar a iso porque xa está totalmente destrozado o tempo, xa non existe, vivimos nun continuo desde os 80 ata agora. Non sei se expliquei ben iso, pero é como que todo é referencia a outra cousa.

A retromanía.

Si, o que dicía Simon Reynolds, claro. E iso é moi interesante porque é tamén unha decisión creativa. Ou pode selo. Non facer un grupo tributo, senón xogar nesa bruma de recordos. Todo sona a algo. É como que é inevitable, e parece que é a única forma de non volvernos tolos. E despois escoitas cousas hiperexcéntricas que parece que, se non podes referencialas dese xeito de dicir “isto sona a isto”, molestan. Que tamén está guai, pero claro, igual era moito máis fácil ser excéntrico hai trinta anos que selo agora neste aspecto creativo. Como pasa con todas as artes, creo.

Si, sobre todo se o que buscas é a excentricidade. Eu creo que a excentricidade aparece. O outro día fíxenlle un texto para a promo do disco de Señor Anido e a conclusión á que acabei chegando é que Rafa é orixinal, soa máis a si mesmo que a calquera outra cousa. Por que é iso? Igual non sabe ser outra cousa. Imaxino que tamén é un pouco que hoxe a imitación é moito máis accesible. Antes a túa capacidade para acceder ao son de algo que che gustase era moi limitada, e hoxe na túa casa tes moito máis a miúdo as ferramentas para facelo.

E o coñecemento común. Ti podes escribir nun foro de produción musical e preguntar como facían as guitarras de The Cure, e podes emulalo nun software que é gratis, ou pirateado, ou comprado… Hai como unha nova ola de grupos así escuros en España e ti ás veces escóitalos e sonan totalmente como os 80. Polos no medio dunha lista con outros daquela época, ou mételos nun vinilo (se puideses meter nun vinilo unha canción) [risas], fanche a trampa e pensarías que ese grupo é desa época. E nin sequera están usando os mesmos aparatos, pero ata poderías facelo, compralos, ir a un estudio que os teña… Moito diso é mentira, obviamente. E esa pátina son carencias no son. Que este eco ou este delay soe así é porque funcionaba mal e non era perfecto. Cal é o son do perfecto? Que é o que falabamos cando fixeras a entrevista a Leo Sousa, o meu socio [risas]. Cal é o ruido da alta definición? Cal é o ruido do 8K? Que cando graves unha peli de cine en 8K vas ter que ter coidado porque van verse os tornillos da nave espacial, e os tornillos son puntas e grapas e non poden ser puntas e grapas porque a nave espacial é do futuro.

Claro, no son pasa o mesmo.

Si, nese aspecto paréceme superinteresante unha cousa do podcast de Tácticas de choque. Nun episodio que ten sobre Arca comparaba certas cancións de Arca (se recordo ben) coas bandas sonoras de pelis de acción taquilleiras de Hollywood, que son como unha especie de cacofonía de emocións. Nesas pelis supergrandes a banda sonora é amor, hostias, explosións, tensión, suspense, medo… e soa como plas, bum, crash, fsss, &%@#¿¿!!. E é quimicamente perfecta, é como música de laboratorio. É unha puta monstruosidade, e descontextualizada aínda máis. E iso é superinteresante porque xogan con ese rollo de hiperestimulación, que é o que fai Arca. Arca fai unha cousa hiperexcéntrica, e iso si que me parece superinteresante, porque é hiperestimulante, sons e temáticas de moitos contextos diferentes ao mesmo tempo (pasado, futuro, futurísimo, presente, home, muller…). Pero claro, non é moi fácil de imitar desde a perspectiva de sentar un precedente, creo. E si que é un son superdixital o de Arca, e superactual. E xa ves. Non creo que teña nada que ver co que fago eu, pero paréceme moi interesante esa ruta.

Bueno, estás na ruta. Ao principio [risas]. Lembreime, nesta idea de traballar con ordenadores, sobre como nun momento me contaches que de cara a actuar tiñas ganas de golpear cousas, e que os ordenadores non se prestaban tanto a iso. E recordei a bandexa que usaches ás veces nos directos para darlle golpes. En que punto estás nesa relación…?

Co golpeo?

Ou co ordenador como instrumento para o directo, non para compoñer.

Non o sei, porque estou aprendendo. O outro día [no concerto do Casablanca], por exemplo, cando toquei rompín un mogollón de cousas, sen querer. Porque non tiña a bandexa, que realmente é unha cousa moi infantil. Que pasa, non te sabes controlar, imbécil? [risas] O micro abolleino, rompín un cable, e a bandexa non a levei porque normalmente a rompo na primeira canción. E claro, ao final acababa pegándolle patadas a un trozo de metal porque si. E claro, penso, fai falla que iso estea conectado ao ordenador e soe a algo ou só fai falla que teña cousas para romper? Porque ao mellor é iso. Ao mellor é parte máis de props… Como se di en español? De atrezzo. Non, atrezzo é italiano [risas]. No aspecto da bandexa non era tanto o son (porque non conseguía que soara moi guai) como que cando soa unha caixa na gravación (unha caixa moi procesada e producida para que soe moi forte) eu lle estea dando un golpe a algo. Que é un playback, ao final. Ese golpe que lle dou, aínda que non soe.

Si, é interesante.

Cando vou ver un concerto de alguén que fai rollos electrónicos pero leva unha batería, ou se move, gústame. Tampouco me parece mal o da electrónica hiperaséptica de alguén cun ordenador que non se move nada, como se fose un robot, en plan Kraftwerk. Pero o punto intermedio no que simplemente alguén move a cabeza… fáltame algo. Ou xogas a ser un robot e apostas por ese rollo sintético ou, na idea dos concertos, si que me falta o rollo de incitación a algo. Esa é a carencia que vexo no ordenador como instrumento. Pero creo que ten que ver coa miña incapacidade, con ser moi novato niso. Aínda estou en proceso de entender como facelo. A nivel teórico, se pode haber algo así, paréceme moi interesante facer apoloxía de usar o ordenador ou… bueno, non todo o mundo ten un ordenador, pero tecnoloxía asequible para levar máis alá o rollo do do it yourself e o do punk. Aí o tes, usa eso, non fai falla que saibas conectar un cable… Iso é o que a min me gusta. Non sei se me estou enrollando moito.

Non, senón xa te cortaría.

Quero dicir que o mundo da electrónica ten moito romanticismo co hardware, con “tes que ter esta caixa de ritmos, este sinte, os samples da Roland son os que tes que usar se queres facer trap”, e realmente cando tes un ordenador que samplea e ten instrumentos virtuais tes aí un abanico de posibilidades tan grande que me parece interesante a decisión creativa de quedarte no ordenador. Que eu hai cousas que fago con hardware, e si que me gustaría facelo todo co ordenador e tentar que soe máis a ordenador. Igual que podería querer intentar facer un tema, se tivese un grupo de rock, que sonase máis a rollo sixties, e para iso compraría un ampli Vox, e poñería o pelo así… [risas] Pois joder, por que non tentar facer música que non existe? Que bueno, parece que é o que estou facendo e non é o caso, pero paréceme interesante en canto á música pop. Buscar esa época que non existe aínda. Non sei, é moi ambicioso iso e non creo que estea tentando facelo.

É interesante como un posible horizonte. Algo que estea no aire mentras pensas outras historias. A min o da bandexa mólame porque, tal como estabas explicando, a idea do playback é xogar cunha ilusión, e é parte do rollo da electrónica. A posta en escena dos concertos, tradicionalmente, é unha na que ti vas ver como se produce o son, e na electrónica o son sae polo altavoz pero non é o mesmo proceso que se alguén está soplando un clarinete. Entón xogar con iso, e coa fantasía da relación que pode haber co movemento, os obxectos e o son, de maneira creativa ou…

Espectacular. Tú fas espectáculo. Calquera persoa que sae a un escenario está facendo unha escenita. É que se non… xa hai vías de escape para facer música e bailar. Todo isto tendo en conta que escoito música electrónica desde hai pouco, porque era moi reacio, pero teño tamén unha disxuntiva aí (na miña cabeza) entre o concerto e a música de baile, o ir a un sitio só a bailar. A min ir a un sitio a bailar no que o dj teña un protagonismo non me parece de todo lóxico, creo que está desencaixado iso. Se o dj, ou a dj, está pinchando cancións e o importante é a xente que está bailando, por que ten protagonismo? En cambio, no concerto si que ten importancia a escena, o rollo escénico de que haxa un teatro ou unha realidade, porque igual hai algo real no que degollan un gato ou algo así. É o xogo ese do rock e do pop, que é todo como… Que hai de verdade, que hai de mentira? Quen é honesto, quen é o vendido? É unha mentira que tenta ser honesta [risas]. É interesante porque é moi enrevesado. No xogo da discoteca onde hai un dj que é un dios, non sei, porque si que me parece moi limitante.

É curioso porque cando estabas falando da música de baile veume primeiro á cabeza unha verbena.

Xa, pero a verbena é un concerto.

É un concerto pero no que a xente está moitas veces bailando mirándose entre si. Se cadra vese máis cando están os vellos bailando o pasodoble. Hai unha pista de baile na que a xente non mira para a orquestra. Algunha si, outra non. E outra está nos coches de choque.

Eu creo que como humanos temos unha tendencia a imitar. A compararnos co outro. Somos animais empáticos e sociais. A idea de que alguén estea interpretando, que haxa unha escena, é como que te compele a facer. Se ves que se está movendo moito, que está… histérico, esa histeria transmítese. E iso paréceme superinteresante. Igual é que eu son xa moi maior e a xente máis nova xa é capaz de virtualizar totalmente esa experiencia. Eu creo que sigo limitado ao plano físico nese aspecto, de ver a alguén moverse. O que dis das orquestras, das verbenas… aí ao final hai alguén que está meneando o cu e que incita a que a xente menee o cu. É un pouco o que fan, son animadores, non?

Si, pero tamén hai a idea dos sitios con menos presuposto na comisión onde levan unha discomóbil, que ao final é máis parecido a un dj. O que me parece interesante da verbena é que hai moita xente facendo cousas diferentes ao mesmo tempo, e creo que tamén pasa nos clubs ou nas raves. Nese sentido creo que son menos ríxidos que os concertos.

Si, si, por suposto. No rollo de tocar en directo hai outra movida, que é que non é todo paripé. Alguén que está tocando a guitarra, ou a batería, ou soplando no clarinete, ou cantando, está facendo un exercicio físico. Está exhalando aire, movendo os brazos… Iso ten algunha consecuencia no que fai. A min molárame moito, hai moito tempo, algo que lera sobre os cánticos rituais nas tribus. Este rollo dos cantos que son moi continuos, a respiración continua que fan algúns monxes… iso o que fai tamén é dalgún modo poñer ao intérprete nunha situación diferente. Se cadra non lle chega osíxeno ao cerebro, ou chégalle doutra maneira… esa fisicidade algo ten que facer, non é o mesmo que simplemente facer playback ou pinchar unha canción.

Aínda así é curioso, porque recordo que na carreira che dicían que se fas playback tes que cantar de verdade igualmente. A mentira está no que escoita a xente pero non no que ti fas, que é o mesmo.

Como no de Miro Pereira.

Conmover e conmocionar

Nas letras usas o galego e o castelán. Ves algunha diferenza entre usar unha ou outra?

Si. Paréceme moitísimo máis agradecido o galego para facer cancións. Para facer poesía en xeral. Non podo explicalo moi ben. O castelán paréceme moi abrupto nas sílabas, ten unha sonoridade moito máis entrecortada, é como máis… rascón [risas]. E o galego é máis suave, sibilante… non podo definir por que, pero paréceme máis lírico o galego. A maioría fágoas en castelán porque a maioría do tempo falo en castelán e penso en castelán. Non tomo ningún tipo de criterio para facer letras unha nunha lingua ou outra.

Á parte do que ten que ver co son ou co fraseo, cres que afecta ás temáticas?

Si, pero desde a perspectiva de que é máis fácil encaixar palabras no galego. No inglés paréceme hiperfácil. Hai moitos anos tiña un grupo que tiña letras en inglés, ou ás veces penso como faría algo en inglés e paréceme hipersinxelo dicir case calquera cousa, tanto dunha forma hiperobxectiva e sen ambigüidade como dunha forma máis lírica. Nese aspecto, facer un rollo en castelán paréceme máis de enxeñería, paréceme unha linguaxe máis racional, e en galego é máis fluído (aínda sendo eu maioritariamente castelanfalante no día a día). Non creo que se me poño a cantar en galego vaia empezar a cantar sobre vacas, se é o que estás preguntando [risas].

Non, pero por exemplo tiña aquí anotado que a imaxe do inicio da letra de “Puta época” (“remexín cos dedos espidos nos restos dun xantar infame, estaban a bater nile, botáronme nos ollos terra”) me lembrara a A esmorga.

Se nos poñemos a ver como fago as letras non ten moito sentido. Vexo as noticias ou escoito algo e métoo. Non ten nada que ver co xantar infame nin ninguén me botou terra nos ollos, nin iso é unha metáfora de que os medios nos fan non sei que. Igual vénme á cabeza ese rollo da peña pelexando a garrotazos como no cadro de Goya, e iso faime pensar no dunha pelexa a botarse terra… 

Si que é curioso porque sei que fas as letras así, polo menos en xeral. Esa cuestión de partir dunha frase suxerente e ila xuntando con outras. Pero o resultado ao final non é completamente aleatorio, nin é que sexa só forma e unha sucesión de frases suxerentes. Ao escoitar as cancións seguidas dáme a sensación de que hai cousas recorrentes, un discurso de conxunto.

Si, doulle moitas voltas. Por moito que use cousas aleatorias… A ver, outra vez o mesmo, se quen me escoite non escoita as cancións vai pensar que fago unha música supersofisticada… Realmente si que me rallo en que sone ben e se lea ben. Para min é importante que a letra funcione sen música, como un poema. Non me afecta para os demais, pero para min si é importante, e tamén que cando o lea teña sentido como o ten unha poesía, non un sentido pechado pero si que sexa algo que inspire emocionalmente, que conmova. Conmover e conmoción é a mesma cousa? 

Non sei.

Conmover e conmocionar, gústame iso. Conmover asumimos que é ver un gatiño e tal, pero realmente é remexer os sentimentos doutra persoa, e remexer os sentimentos doutra persoa… a ver, eu son ignorante, que son de Ourense [risas] e lin tres libros de poesía, pero conmover é que les algo e te remexe, non che di que tes que sentirte mal ou ben, pero faiche sentir, simplemente. Iso paréceme moi interesante nas letras. E tamén ese aspecto de que ti acabes a frase. Unha complicidade de que non estou tentando dar un sermón, é un xogo de imaxes poderosas que poden levar a outra cousa.

Igual nesa cuestión tamén ten que ver o feito de que uses preguntas, que están en varias das letras.

Iso non me dou conta, aínda que sempre mo dis.

Dis “¿En que crees?”, “¿Cómo sé que es real?” e “Cánto van durar as obras eternas do templo? As reformas dos nosos corpos? O remendo do disfraz? Esta puta época?”. Entendo que esa é unha maneira de apelar.

Si. Realmente son preguntas retóricas. Non é en plan “¿cómo conseguiremos la revolución? Así!”. Gústame moito John Maus e ten cancións como unha que se chama “Rights For Gays” e di [canta] “Rights for gays, aha / Right now”. “Derechos para los gays, venga, ya” e logo di “y sanidad pública para todo el mundo!” [risas]. E iso nunha canción pop preciosa que é reivindicativa dunha forma moi naïf. E de paso (isto dío nunha entrevista) pois sanidade pública para todo o mundo, gratuíta. É moi guai, pero eu non podo pensar así. Ao mellor é un rollo subrepticio de buscar os dobres sentidos e non dicir realmente o que quero dicir, que é un rollo moi galego tamén. Vouche dicir algo pero sen dicircho. Ten o seu encanto pero tamén podes volverte tolo.

De todas formas, tampouco creo que todas sexan preguntas retóricas. Se preguntas “¿cómo sé que es real?” é a expresión dunha dúbida, ou da frustración de non saber, pero ninguén vai respondercha.

Pero iso é unha pregunta retórica, porque non esperas resposta, non?

Pero unha pregunta retórica é na que non esperas resposta ou na que a resposta está implícita?

Non sei. 

Teño que buscalo no libro de lingua [risas]. [Nota: A Galipedia di que “A interrogación retórica é unha figura retórica de pensamento consistente na formulación dunha pregunta que non precisa resposta, xa que a leva implícita”. Pon de exemplo as que van ao inicio do himno galego”]

É un recurso, pero tampouco paro a pensar nel. A min paréceme moi interesantes, que falei ás veces contigo diso, as letras de Fasenuova. Teñen letras que son moi sen sentido e moi cinematográficas, describen como escenas… e si que vin unha entrevista a Ernesto Avelino, o cantante, e explicaba que unha que estaba facendo era dun cadro dun pintor expresionista alemán que miraban e inventaban unha escena. El o que fai é xogar moito coa idea de personaxes, poñerse na pel dun personaxe ou pensar unha historia con tres personaxes… Por exemplo hai unha canción que di “a la chica del sombrero no hay manera de adelantar / tiene todo el dinero, el dinero de la ciudad”. Que é iso, unha peli de gangsters? Van pola estrada e a chica leva sombreiro? Estanme vacilando? A min gústame o punto de que aínda que te estean vacilando tú creas que estás vendo algo máis alá. E tú completes esa película. É a película perfecta, a que hai na túa cabeza. Quero dicir, gústame Eskorbuto e gústanme as letras “os engañan, os engañan así!” ou “el exterminio de la raza del mono llegará”. Pero as que máis me gustan a nivel artístico e literario son as cousas que non acaban de ser de todo claras pero tampouco son un simbolismo hiperacadémico de “la granada significa vagina” [risas]. Realmente o tema das letras é algo que me gustaría falar con máis xente que fai letras, porque cada un ten o seu proceso, supoño. E é unha cousa coa que sufro a hostia. Cústame moitísimo facer letras porque lles dou moita importancia.

Volvendo ao que dicías de Fasenuova, sabendo que moitas frases que colles veñen doutros lados, tamén quería preguntarche se cantas desde a túa perspectiva ou buscas tomar outras, crear personaxes…

Paréceme moi interesante o dos personaxes e non son moi capaz de facelo. Nas da demo de Fotocopia non xogo moito con iso.

A de “Disforia” fíxome pensar un pouco nesa idea de cantar desde outro lugar.

Si, o de “llévame a ver tus montes o pégame un tiro”, iso foi pensando no crime de Santoalla, por exemplo. Levaba moito tempo querendo poñer iso nunha canción, que non é “me quiero suicidar”, é máis como unha desesperación de Galicia: “a ver, llévame a ver tus montes y pégame un tiro ya”. Que ao mellor non é o mesmo para outra persoa, e iso é o interesante. Que escoites esa frase e digas “que me queres dicir con isto?”. Pero tamén di “no es graciosa la farsa de esta playa” e iso é porque estou ata os huevos de Coruña, non me gusta Coruña, e a praia de Coruña é unha farsa. Antes dicía “no es graciosa la farsa de esta playa, en esta ciudad es mentira incluso la playa”, pero non o puxen ao final. Pero nesa perspectiva si que o fago desde o meu punto de vista, e no de Santoalla é como cando ves unha peli de mafiosos (estou vendo moitas pelis de mafiosos) e te identificas cun mafioso, e eu nunca mataría a ninguén, ou nunca atracaría un banco… pero é tamén liberador para sacar certas partes de ti mesmo, como esa de ser un holandés asasinado por un galego. Creo que sempre é o meu punto de vista aínda que use momentáneamente o recurso de dicir outra cousa. A disforia da que falo aí non é a disforia de xénero.

Xa imaxino, pero pode ter conexión, no sentido de que dis “todos mis sentidos mienten”, “carcasas grotescas ocultan circuitos fallidos”… Cousas que se poden interpretar respecto ao corpo.

Si, claro. O rollo físico, o sentir unha repulsión respecto ao aspecto físico de ti mesmo, si que é algo que sinto, pero no aspecto máis amplo de como vivimos agora mesmo, que vivimos como hipervirtualizados, e é como un pouco de “oye, que fago? Dou xa ese salto a ser simplemente unha representación virtual?”. Tanto sexa aquí ou ter unha fachada da hostia para ir a festas ou a entrevistas de traballo. Como me reencontro con quen son realmente, fisicamente? “Carcasas grotescas ocultan circuitos fallidos” paréceme unha imaxe bonita, que non significa nada de base. Que significa para min? Tes como un aparato hipersofisticado pero o que está dentro funciona como o cu. Creo que si que falo sempre desde o meu punto de vista, aínda que me tentaría intentar o outro.

Ao mesmo tempo, agora que estamos falando destas frases, tamén hai outra cousa que me parece que se repite no disco, que é o choque entre o dixital e o físico (do que tamén falabamos a nivel sonoro). Isto das carcasas, os “metadatos do tacto”, “paquetes de carne agrietándonos las pantallas”, “las sombras de su cara que aún no están renderizadas”… 

E que me queres dicir con iso?

Non, que que me queres dicir ti!

Estasme facendo unha pregunta?

Estou facendo unha observación sobre algo que fas, e a miña pregunta é por que o fas. [risas]

É unha temática que me interesa moito, interésame crear ese universo de metáforas… A poética das sombras que non están renderizadas é polos videoxogos. Non xogo a videoxogos [risas] pero xoguei no seu momento e sei que podes activar e desactivar as sombras de renderizado para que funcione a cousa mellor. O feito de ter unha cara 3D… bueno, estou explicando as imaxes dunha forma demasiado explícita. O feito de ter unha cara en 3D básica na que para que funcione o procesador gráfico non podes poñerlle as sombras paréceme moi bonito para explicar o que require a cultura dixital. É moi loco. A frase de por si, se a escoitas, xa che pode ser estimulante. Pero se queres darlle a volta… se escoito a alguén dicir iso eu pensaría nunha cara sen sombras, perfecta, como a maquillaxe… Unha cara sen as sombras encaixa mellor, é máis eficiente dentro dun entorno de 3D porque non tes por que meter sombras, pero as sombras dunha cara son as que fan esa cara. As caras sen sombras, planas, por exemplo da cirurxía plástica máis extrema, son impersoais e acaban parecéndose todas. Igual que alguén que fai poesía bucólica sobre as ovellas e as montañas, para min é moi importante o ordenador e o dixital. E para ser honesto mentindo (que é o que é facer metáforas) necesito meter esas imaxes. E paréceme máis estimulante.

Igual que alguén que fai poesía bucólica sobre as ovellas e as montañas, para min é moi importante o ordenador e o dixital. E para ser honesto mentindo (que é o que é facer metáforas) necesito meter esas imaxes.

Galicia, un futuro que non chega

Tamén me chamou a atención que os chalés sen rematar ou as fincas a monte me pareceron imaxes moi galegas. A pregunta respecto a iso é canto inflúe o que tes arredor dentro dese falar do dixital, que aínda que estea en todas as casas case sempre parece algo no que se fala dun mundo global e dunha cousa etérea que está lonxe.

Inflúe mogollón [risas]. É unha cousa que nos últimos anos me pareceu máis interesante falar dela. Eu con Galicia teño unha relación de amor-odio. Encántame, son de aquí, teño a morriña, teño esa sensación de patria e estas movidas que poden ser horribles tamén. E por outro lado teño un rollo de hostiá, hai cousas que ves e dis “madre mía”. Son aberrantes. É como cantar un canto romántico, a idea de extraer beleza das ruinas, por que non cantarlle a un chalé de cemento sen rematar? Ultimamente estou reflexionando moito sobre eso no aspecto estético porque ves cousas supermodernas que o que está de moda son rollos eslavos, da antiga URSS, e é como tío, vai a calquera finca en Galicia e é así. Que chic é todo este rollo medio Mad Max, e é como “se está en Galicia, está na primeira parada de bus á que vas”. E vivo en Arteixo, que ademais tes Inditex aí… a nivel estímulo prodúceme moitas contradicións, ponme de mala hostia… É como ver algo estar caendo a rolos por unha costa, ver que as cousas están facéndose moi mal. E é un choque entre a tradición mandada a tomar polo cú, unha aspiración de éxito que non se chegou a cumprir… son cousas que non podo explicar, pero podo explicalas liricamente, creo. 

Paréceche algo importante?

Si, por suposto que o é. Co rollo de facer música industrial, electrónica, dixital… as temáticas típicas son clichés. Podes pillar o cliché e adaptalo, e aquí tes moito, tes as chimeneas de Sabón… pero non son as de Birmingham nin as de Manchester, é outra idiosincrasia a que hai aquí. Obviamente estás facendo unha música que é de raíces anglosaxonas, e iso ten que ver coa parte dixital, co estar hiperconectado. Pero síntome na obriga, en canto a ser honesto para min mesmo, de meter ese tipo de imaxes que remitan ao meu mundo máis próximo. É como a mítica movida que puxen na cinta de Uzumaki, de Siniestro Total: “nosotros no nos paseamos por Berlín, paseamos por Porriño”. E eu vivín en Londres pero non podo falar de Londres. Eu en Londres non vivín nada. Para min é máis importante o que me pasa ao botar a gasolina co pavo que está aí ao lado. Despois está esta outra vertente que é moi de aquí que é “oh, Galicia, que bonito”. Que si, que é moi bonito, é precioso, pero que as imaxes sexan todas de luz ou de escuridade romantizada… Non sei se se me está entendendo.

Si, eu creo que o problema está coas imaxes que idealizan e coas que son como “que gracioso”.

O dos chalés sen rematar é o típico de Galicia: construir unha casa e despois ti vivir na merda. Gastar mogollón de cartos para facer unha casa máis grande do que tes que ter… O típico que dicía [o arquitecto Juan] Esturao, arquitectos que firmaban obras que sabían que o paisano non ía poder pagar. Iso é moi de aquí porque é unha aspiración de futuro que non chega. E á parte vivimos nunha época na que se rompeu iso que se lle prometía á xente, e en Galicia xusto sempre estiveramos moi mal. Non é algo novo.

Pero foi un cambio moi brusco.

Foi un shock da hostia, e vese. Nun sitio como Arteixo creo que se ve moito, esa mestura de polígono e pueblo, que segue sendo pueblo, de parroquias pequenas arredor… Unha cousa está morrendo, pero aínda está viva, e mentras morre está dicindo “pero o bo é o outro” e tú estás vendo que o bo é o que se está indo ao carallo. E non houbo un período de reflexión e de tránsito dunha cousa á outra, é como que estás nunha situación liminal que non termina. Iso é o que me inquieta e paréceme interesante falar delo, non “Galicia, que bonito, que verde, as meigas”. Por suposto que hai cousas moi chulas, e quedan moi ben nun cadro ou nun libro ou iso, nunha poesía, nunha cantiga… é moi pintoresco, pero ese pintoresco ponme un pouco dos nervios. De feito, iso paréceme un dos problemas, un dos aspectos de que teñamos esa balanza desdebuxada. Para min é máis música típica de Galicia (para todo o mundo, supoño) as orquestras, a música latina, que as muiñeiras. No meu pueblo o que se escoitaba era reggaeton. Escoitábase obviamente o outro, pero as xeracións máis novas escoitaban reggaeton, cando estaba sendo a verbena ibas á discoteca, e a verbena acabou facendo reggaeton tamén. Entón non sei.

É moi complicado todo o tema da tradición porque tamén é unha construción, un relato. Por iso o que comentabamos da canción de Boyanka Kostova, “Muinheira de interior”, de como usa o código da tradición pero non repite as mesmas frases senón que fai costumismo do presente, paréceme interesante. Na miña casa non se me ocorre apenas nada que saiba que me veña dunha tradición oral. Sei catro cousas tipo xogos que me facía miña avoa e logo as que sei se cadra son polo Luar, tipo “Apaga o candil”.

A nivel musical, dis?

Si, a nivel cultural en xeral xa é outra cousa. Pero a muiñeira, se pasou de ser algo que se cadra se aprendía traballando ou como opción de ocio a ser algo que se aprende nunha academia ou nun grupo de baile tradicional… se cadra ten xa unhas normas máis ríxidas e cambia.

Si, pero iso xa é outro tema. Unha pregunta retórica: que é máis galego, unha muiñeira que fale do polígono de Sabón ou unha muiñeira que rescate unha poesía tradicional pero que teña un trapero? O que se ve normalmente, e o fácil, é a muiñeira que ten un trapero, que sona xa modernísima. Ou que ten un dj. Pero iso xa o levamos facendo moitos anos. O outro día fun cuns amigos aos billares e estaban pondo música do 2005, Christina Aguilera e cousas así. E normalmente na canción escoitábase “yo! yo!” e entraba un rapero, e iso é o que facía que a canción fose moderna. E era o que se facía en América, aquí facíase pero de maneira moito máis cutre. O de agora é moito máis sofisticado, como Baiuca, pero non creo que fale… volvemos ao principio. É importante a letra? Creo que si que é importante contar unha historia, e é unha pena que non haxa máis cemento nas cancións de Baiuca.

Martín González é Legítimo Polvo

[versión máis curta en audio no Diario Cultural Zeta aquí]

Empezo avisando de que Martín González é Legítimo Polvo porque dá un aire como de créditos dalgunha serie vella e porque ata agora foi moitas outras cousas. Ao longo dos anos eu vino tocar como Mack “Barracuda” Paramo ou como Supercherruy, e como guitarrista de grupos como Psychotic Acid Freek, Thee Boas, Los Thyssen, World Rally Boys ou Hömi (onde tamén tocaba eu). Esa traxectoria de máis de dez proxectos, que repasamos nun recadro ao final do artigo, estivo especialmente vinculada ao garaxe e ao protopunk e, como Telephones Rouges e outras figuras do Grobe, tamén próxima ao Galician Bizarre. Que hai de novo en Legítimo Polvo? Moita cousa e ao mesmo tempo non tanta.

A maioría de proxectos de Martín González tiveron as guitarras como elemento central e aquí ceden bastante protagonismo ás caixas de ritmos e, sobre todo, aos sintetizadores. Os ritmos son máis bailables e mecánicos, ás veces tirando máis á música disco e ás veces ao krautrock, pero mantense certa escuridade e as guitarras non quedan completamente aparcadas. Dáme a sensación de que, ás veces, cando alguén vén de tocar en grupos de rock e pasa a algo máis electrónico hai unha ruptura máis marcada co anterior, case un borrón e conta nova, pero no caso de Legítimo Polvo hai unha adaptación, unha mestura do vello (que pode ser a guitarra) e do novo (que poden ser os trebellos electrónicos). E podemos complicalo aínda máis, porque o vello non é tan vello (estas guitarras soan doutra maneira e cumpren outras funcións) e o novo non é tan novo, porque ao final Martín leva gravando e mesturando os seus temas e fedellando no Fruity Loops e outros programas unha chea de anos. Con todo, tendo en conta que como Mack “Barracuda” Paramo Fuzzy Blues chegou a facer de home orquestra e tocar guitarra, harmónica e bombo á vez, quixen preguntarlle pola súa relación con cada instrumento.

Martín: “A relación que teño coa guitarra sobre todo é estar tirado no sofá e collela e poñerme a vajear. E eso claro, e despois compoñer cancións e tal, pero é un instrumento que non quero que sexa o principal. De feito vou intentar cada vez quitala menos e meter máis electrónica. Que pasa tamén? Que me sigue encantando tocala. A harmónica por exemplo fai anos que non a toco, e a percusión cos pés non sei como carallo fixen eso porque son nulo. Eu solo sei tocar cordas e o sinte máis ou menos apáñome pero realmente non sei tocalo, solo sei dar as notas aí un pouco. Que iso tamén mola moito porque é como volver un pouco ás orixes. Recordo ás veces cando empezaba a tocar a guitarra, que non tiña nin puta idea, daba aí dous acordes e dicía “buah, isto é a hostia, vaia temazo” e despois, co tempo, canto máis sabes tocar como que máis te rallas coa movida. “Non, quero facer aí un solaso, quero meterlle un arreglo da hostia”. Gústame moito co sinte que sexa eso, coa guitarra xa son incapaz de collela con esa inocencia de dicir “vou facer a primeira merda que me salga sen acabar rallándome”, o sinte simplemente o toco para diante, iso mólame moito.“

Psychotic Acid Freek: Motocross e Mack

Gústame pensar que esa inocencia ou pureza propia do punk pode seguir atopándose ao enfrontarse a un instrumento ou un estilo novo sen o complexo de non saber. Cando se volve difícil tocar con máis persoas e unha ten que asumir as tarefas que antes eran compartidas, probablemente vai haber certa frescura que veña de aí. Pero tampouco se pode obviar que a miúdo os solistas existen porque os grupos non poden existir. “Encántame tocar con máis xente. É unha marabilla, pásomo xenial, pero canto máis vello te fas, máis difícil é compaxinar a túa vida con ter unha banda. Entón, moitas veces, a non ser que sexa un rollo de “estamos aí a topísimo con esto” porque estamos todos no paro ou gañando unha pasta, é imposible. Non podes ter un curro normal de 8 horas diarias e ao mesmo tempo ter unha banda e poñerte en serio, porque vas ter que rexeitar moitísimos bolos, non vas poder ensaiar case nunca… é un cristo. Entón sendo ti solo, ensaias cando che dea a gana”. Xa que logo, a tendencia á desaparición dos grupos é unha cuestión cultural e tamén unha cuestión económica. Penso que a xente segue querendo colaborar á hora de facer música, pero igual as estruturas de colaboración máis habituais agora son menos permanentes (pensadas para un tema ou uns cantos) ou máis abertas (pensando en colectivos máis que en grupos).

Nese sentido, a última cousa que saíu de Legítimo Polvo é tamén interesante porque supón unha estrutura de colaboración que é tamén vella (un split) e novidosa ao mesmo tempo: WRB Split sacouno Ferror Records e chámase así por World Rally Boys, que é o nome doutro dos proxectos previos nos que participou Martín. Este dúo que tiña con Pablo Sáenz foi esvaecendo, pero seguían querendo colaborar e o resultado, en lugar de ter aos dous participando en cada canción, é ter a cada un ocupando unha cara dunha cinta compartida, cos seus proxectos en solitario Legítimo Polvo e Nüca.

Martín: “World Rally Boys xa é máis un concepto que outra cousa. Ao final fai anos que non ensaiamos, que nin tocamos nin hostias… e cada un vivimos nunha cidade, queríamos colaborar en algo e o rollo foi “cal é a opción máis viable?”. “Pois mira, sacamos un split, cada un unha cara e veña, e namais”. Despois en canto á colaboración, pois un pouco “eh, escoita este tema, que tal vai o kick, mólache? Non, mételle aí un pouco máis de pegada, un compresor, tes que ecualizar máis, tal, non sei que”, e tumba e dálle. Esa foi a colaboración, porque realmente cada un fixo os seus temas, el con Nüca, eu con Legítimo Polvo, pero cada un ao seu rollo.“

Dentro do son de Legítimo Polvo as voces están mesturadas bastante baixas e con moito efecto, o que as fai suxerentes pero tamén leva a que non se entendan moito as letras. Pregunteille por isto a Martín e díxome que “o das voces é ás veces un pouco por necesidade, porque teño un equipo de merda para gravar e sona a puta lata, así que ao final o máis sinxelo é meterlle mazo reverb e enterrala un pouco para que sone decente. Pero si que lle dou moita importancia ás letras, e de feito a maioría das veces paso máis tempo escribindo que compoñendo os temas, que ao final son moi sinxelos en canto a estrutura e todo”. De que falan entón esas letras? Entre poñerlles un pouco de atención e escoitar a explicación do seu autor vese que o enfoque é bastante orixinal:

“As cancións de Legítimo Polvo tratan sobre todo de ir de festa, de ter resaca, de amoríos… Normalmente escribo sobre gichos que coñezo por aí pola noite e digo “bah, este pavo dá pa un tema, joder, é un meme con patas, de aquí seguro que se saca algo interesante”. Ás veces tamén escribo sobre películas, pero non te vou escribir unha canción sobre unha peli de Jodorowsky ou de Lynch ou así, eu collo unha de Steven Seagal ou de Jean-Claude Van Damme, e digo: estes dous minutos de película son a hostia, de aquí pódese sacar perfectamente un tema describindo o que está pasando porque hai moito máis detrás do que parece a simple vista [risas]. E iso é sobre todo sobre o que escribo. Ás veces tamén tento darlle vida a cousas inanimadas. Collo unha silla e digo “que sinte está silla? Se esta silla tivera sentimentos, se esta silla fora un ser racional, que pensaría, que é o que estaría pensando agora mismo de que teña o cu todo o puto día enriba dela?”. Aínda que iso é sobre todo cando xa non teño moitas ideas e acabo vajeando de máis. Pero aínda así sácanse cousas interesantes e que emocionan, e que a maioría da xente non vai entender á primeira, vai pensar que estou falando doutra cousa, cando realmente estou contando unha chorrada enorme que non vén a conto máis que a min, e iso realmente si que me gusta”.

Jean-Claude Van Damme e Mickey Rourke en Double Team, inspiración de “Matar a Stavros”

O tipo de canción sobre un tipo dos que se coñece pola noite pode ser “Cierra el pico“, o de contar unha película vese en “Quero matar a Stavros” e o da silla é unha canción que existe pero non é pública. En proxectos previos de Martín estes enfoques non se apreciaban, se cadra polo feito de que dominaba o inglés nas súas letras. En Legítimo Polvo utiliza o galego e o castelán máis ou menos indistintamente. “Escribo en galego ou castelán segundo como salga, porque ás veces te pos a cantar un tema, a tocar, sáeche en galego e ás veces en castelán. Non me preocupo moito por eso. Estou máis cómodo cantando en galego porque son galegofalante, pero hai veces que che saen unhas cancións en castelán que molan, e tampouco vas traducilas, xa está así e punto. E despois en inglés, pois antes cantaba en inglés moitas veces pero facía unhas letras super cutres, eu inglés case non sei falar, estaba aí “I Love My Baby” e pouco máis. Agora en galego podo tratar temas máis profundos, como querer tirarme pola ventana ou… [risas] cousas polo estilo. Ou, como dixen antes, unha peli de Steven Seagal, ou a peli dos Power Rangers… podo contar a peli dos Power Rangers en galego perfectamente, en inglés non o podería facer“. Se cadra, un motivo como este permite ver en Legítimo Polvo o proxecto máis redondo de Martín, onde hai un equilibrio entre o seu talento e gusto como músico para compoñer dentro de diferentes estilos e unha personalidade e sensibilidade orixinal. Pero podedes xulgar vós mirando máis abaixo o repaso que facemos con el á súa carreira.

UN REPASO Á TRAXECTORIA DE MARTÍN GONZÁLEZ

Entre grupos e seudónimos para sacar música en solitario, Martín leva publicado cancións baixo unha chea de proxectos. Pareceume bonito pedirlle que fixese un repaso deles, nos que foi pasando por diferentes estilos (do punk inicial ao blues ou aos elementos electrónicos que xa vistes en Legítimo Polvo), diferentes intencións, diferentes ferramentas, diferentes linguas, diferentes compañeiros e momentos vitais. Cada un deles leva unha canción destacada para que vos fagades unha idea, excepto cando fala de Mack “Barracuda” Paramo, porque se refire á etapa máis blues pero hai un tema seu que me encanta e non ten moito que ver coa descrición, así que aí puxen dous.

Punks and Company (2007-2008)
“Punks and Company existiron porque un día André [Sánchez, coñecido por levar o Twist and Shout no Grobe] díxome Dead Kennedys e eu levaba unha camiseta deles e xa pa diante, acabou gravándonos e tocando a batería Rubén [Domínguez, de Telephones Rouges ou Pantis]”.



Zoofilia-a-a (2008-2011)
“Despois Raúl máis fixemos Zoofilia-a-a de vajeo e molaba moito o rollo batera guitarra a lo White Stripes pero sen saber tocar, sacamos o tema de “Bisolvon” que o gravou Matías (de momento tódolos achegados son Telephones Rouges nótase que somos do Ghrobe ou) sobre o tema este moi loco o que poñen en tik tok”.



The Beer and Pot Container Experience (2012)
“The Beer and Pot Container Experience surxiu cando pillei unha pericardite e estaba guai pero non podía saír da casa e debería estar repousando polo que decía o médico, entón gravín uns temas e saíu iso”.



Thee Macksons (2012)
“Thee Macksons eran todo temas de Zoofilia pero eu só co Fruity Loops e veña, o massimo”.



Los Thyssen (2011-2014)
“Los Thyssen equipaso do ghrobe coméndonos o rabo uns aos outros en plan que ben tocas pero no”.



Psychotic Acid Freek (2013-2015)
“Psychotic acid freek eramos Zoofilia-a-a despois de escoitar moito Spacemen 3 e sabendo tocar”.



Mack “Barracuda” Paramo, Mack “Barracuda” Paramo Fuzzy Blues, Mack Barracuda (2012-2017)
“Mack Barracuda Páramo e sucedáneos era eu só facendo blues, experimentando co que sabía tocar e mentendolle unha armónica de paso”.





Thee Boas (2012-actualidade, nos últimos anos sen Martín no grupo)
“Con Thee Boas aprendín todo, mola moito coñecer xente cos teus mismos gustos e coa que colaborar. Aprendín moito con eles e ademais e un pracer que Júlio sexa do Ghrobe, o final sempre o Massimo aí.”



Hömi (2014-2015)
“Hömi molou moito porque iamos a Conxo a ensayar e xa non era un rollo de ser mellores amigos se non máis ben que fluía a cousa entre nós e faciamos temas sen rayarnos, do, re, mi. A cousa foise a pique cando empezamos a compoñer enserio xd. O de Hömi que? Ti tamén estabas”.

Por alusións: eu estou bastante dacordo con Martín, Hömi demos varios concertos improvisados e admiro bastante esa valentía de tocar 40 minutos sen que haxa cancións. Ás veces molaba moito o resultado, outras non tanto e tampouco demos levado a cousa a outro lado.



Supercherruy (2015-2016)
“Supercherruy ten moi bos temas pero fanekas moi mal plantexado o proxecto”.




World Rally Boys (2018-2019)
“Con World Rally Boys pasino moi ben, e creo que foi o grupo co que máis crecin como músico. Xa polo rollo de mezclar electrónica con guitarras e ir coñecendo cousas máis ala do rock and roll valeu moito a pena”.



Por último pregunteille a Martín tamén por nomes como Nuru Massage ou Prawracuda, baixo o que sacou un dos meus temas favoritos entre os seus cun vídeo moi guai.


ELBA: “Escribir música significa expresar algo de min que non podo expresar doutro xeito”

Na última colaboración que fixen no Diario Cultural Zeta falei con Lucía Junquera sobre ELBA, que tamén me contestou unhas preguntas. Miña irmá tamén se chama Elba e fáiseme moi raro poñer tantas veces o nome sen estar falando dela, así que mando un saúdo a Elba Tenreiro nesta introdución. Pódese escoitar o podcast neste vínculo e pódese ler unha versión en texto con algo máis de información aquí debaixo.

Sempre o paso un pouco mal cando vou á radio porque as colaboracións son moi breves e normalmente teño que conformarme con poñer cachiños de vinte ou trinta segundos dalgunha canción e esperar a que quen estea escoitando se faga unha idea. Pero desta volta fixen o guión un pouco distinto para que puidese escoitarse polo menos unha volta enteira de “Todo guay”, a última canción que sacou ELBA, e fixar a atención na letra para entender ben o tema.

Se cadra de primeiras chaman máis a atención as melodías e os arranxos, porque me parece unha canción pop estupenda, que te arrastra segundo vai entrando cada cambio, como cando aparece a caixa da batería ou os punteos de guitarra. É o terceiro tema que saca ELBA, que publica a súa música con La Melona, é o primeiro que saca en castelán e paréceme emocionante como combina, entre a letra e a música, certa euforia e certa vulnerabilidade: constrúese arredor dese “todo guay” que se di un pouco por defecto e que evita entrar na realidade de como nos sentimos. Pero en lugar de quedar nesa falsa tranquilidade, ELBA expón na letra tamén o efecto que provoca un antidepresivo como a sertralina, mencionado directamente polo nome. Pareceume curioso que o cambio do inglés ao castelán fose ligado a unha canción na que ELBA se expón especialmente, así que quixen preguntarlle por que fixera ese cambio e que supuña para ela utilizar cada lingua.

ELBA: Pois empecei en inglés en parte polas influencias musicais que tiña, pero principalmente porque para min escribir música significa expresar algo de min que non podo expresar doutro xeito e eu son unha persoa bastante introvertida e reservada, e sentía que dalgunha forma cantando en inglés como que agochaba un pouco partes dos meus sentimentos de cara ao público, que non ían ser tan gráficos como o serían en castelán. Si que é verdade que ao principio escoitábame un pouco rara cantando en castelán. Ao mellor de colocación da voz hai algunha pequena diferenza, tamén en inglés as consoantes son como máis suaves… pero polo xeral como que a diferenza máis grande dun idioma a outro é que evidentemente exprésome mellor en castelán e ten máis xogo.

No musical, creo que os temas de ELBA teñen bastante variedade, pero ao final creo que tamén ten que ver con que a música pop, dentro de xogar coa repetición e a familiaridade, ten moitos recursos rítmicos, melódicos e de texturas sonoras diferentes. Na portada de “Todo guay” aparecen David Bowie e T. Rex, e pode haber algo de Bowie nas melodías ou mesmo no fraseo, pero a min véñenme á cabeza tamén os Cranberries (sobre todo “Dreams“) ou incluso Mecano (igual só “Los amantes“) nalgún punto do tema. Cando vin a Elba en concerto tamén pensei en Kate Bush, por exemplo… véñenme á cabeza, entón, artistas moi populares pero con moita inventiva, moita capacidade vocal e, en moitos casos, tamén un xogo con instrumentos electrónicos. En calquera caso, ao pararme a ler as letras si que me deu a sensación de que non eran tan dispares, e que nos temas en inglés podía haber temáticas similares pero máis escondidas en metáforas.

ELBA: Si que coinciden en temáticas, si que cun ton máis escuro tamén pola estética (que a min ese tipo de estética é algo que me agrada, independemente de que fale de algo superalegre ou non), e en parte tamén o uso constante de metáforas era unha vía para o que dixen antes de tentar agochar un pouco os meus sentimentos, de non sentirme ao mellor tan exposta… Con este cambio si que me expoño máis, tamén porque agora me atrevo máis a falar abertamente da saúde mental, e creo que expoñelo é tamén unha forma de que a xente se sinta identificada, e de que deixe de ser un tema tabú (aínda que cada vez menos).

7 nuevas bandas españolas que tienes que escuchar - fantasticmag

Si que é certo que cada vez hai menos tabú arredor das cuestións de saúde mental e iso queda reflexado nas cancións. Das que escoitei ultimamente viñéronme á cabeza, ademais desta de ELBA, o disco de Berto (algunhas cousas xa estaban no de Verto tamén) ou a mención ao Lexatin de Soleá Morente en “No puedo dormir“. Aínda que non é algo exclusivo, a saúde mental (e en particular a ansiedade) pode ter algo de xeracional, e pode haber unha certa vontade de transparencia común a moitos proxectos artísticos… o caso de ELBA paréceme particular porque semella moi persoal pero ao mesmo tempo sinto que hai un xogo estético que a afasta do máis “confesional”, do máis baseado no relato do cotián. Quixen preguntarlle, arredor diso, se buscaba unha identificación entre a ELBA artista e a Elba persoa.

ELBA: Para min a miña música sempre vai estar en primeira persoa, porque é algo que me nace e sempre vai ligado a experiencias propias. Por exemplo, á hora de buscar un nome artístico estiven bastante rallada porque non se me ocorría nada que me identificara totalmente e chegou un punto que dixen “jobá, e por que non uso o meu propio nome, que non me pode identificar máis?”. É que realmente non hai tantas Elbas. E non hai unha gran diferenza entre Elba persoa e Elba ““artista””. Todo o que mostro coa música e coa estética é real; a única diferenza que podería haber é que Elba persoa é moitas máis cousas, que tamén escolles un pouco o que queres que os demais (sobre todo a xente que non coñeces) vexan de ti, no sentido de que eu son moi privada coa miña vida persoal, e polo menos en redes sociais como que non me sae mostrar todo o que fago durante o día ou onde estou… Bueno, algo totalmente lícito de cada un pero que en parte tamén reflexa a miña personalidade reservada, como que non me sae expresalo así.

É interesante pensar no coidado que pon cada quen niso que se deixa ver aos demais, especialmente cando se trata de artistas: o discurso xa non se pode trasladar só musicalmente (se é que iso foi posible algunha vez), e na comunicación das ideas acaban estando presentes os vídeos, o vestiario, as redes, a maneira de dirixirse ao público… No caso de ELBA creo que se aprecia como uns elementos apoian a outros, así que tamén lle preguntei que papel xogaba a imaxe no seu proxecto.

ELBA: Pois para min a imaxe é unha parte tamén moi importante do proxecto, a nivel de que ata o de agora se non gravaba un videoclip non quería sacar os temas soltos como singles. Creo que é unha cousa que complementa moito a música, e tamén ao xogar tanto coas metáforas creo que se pode chegar a comprender mellor certas cousas. Ademais eu estou tamén en parte ligada co audiovisual, porque despois da música tal vez sexa o mundo ao que máis ligada estou e moitas veces van unidos ata o punto de que ao mellor fago unha canción e xa me estou imaxinando como quero que sexa a imaxe que a acompañe, tanto a nivel videoclip como estética para fotos ou roupa, maquillaxe… En xeral a dirección de arte é algo que tamén me gusta moito, pero bueno, o fundamental para min é a música. O que non me gusta tanto son as redes [risas], a día de hoxe bueno, gústanme un pouco menos ca antes e creo que se están volvendo perigosamente esixentes, ao mellor, pero tamén me parecen unha ferramenta fundamental para case todo.

Nun caso como o de Elba ou outras artistas ligadas ao audiovisual (penso agora que Pantis me dixo algo parecido hai tempo) apréciase aínda máis esa construción dun relato a través da imaxe, e no caso de Elba paréceme especialmente interesante ese papel da dirección de arte, que dalgunha forma me remite a como se traballa máis preto do mainstream (aínda que o contexto sexa diferente). Non sei, venme á cabeza Solange falando da relación entre as imaxes e os sons de A Seat at the Table. Aínda así, no caso de Elba si que semella que o traballo visual foi distinto para cada tema, así que agora queda por ver como será o resultado cando cumpra coa idea de sacar un disco, do que noutra entrevista dixo que quería que as cancións estivesen unidas por un fío condutor.

ELBA: Está máis avanzado, musicalmente está todo cerrado, simplemente me está levando máis do que pensaba sacalo, tamén por unha cuestión máis loxística… e o fío condutor é un pouco a temática, a estética, o que representan eses temas tamén para min. E tamén, a pesar de ser bastante variados en canto a estilos, intentei que estean todos unidos musicalmente uns aos outros tamén por exemplo coa orde das cancións… Sobre todo creo que teñen unha atmosfera en común.

Coches e pitillos: a iconografía de FØ Records

Portada da mixtape O club do pitillo

Nova colaboración no Diario Cultural Zeta, desta volta falando con Lucía Junquera sobre o colectivo de Negreira FØ Records, coas declaracións de Álvaro Alvite Peillet (Camel Blando). Pódese escoitar clicando aquí e pódese ler debaixo. Para máis información sobre FØ Records, recomendo un par de artigos cos que me documentei e nos que se din cousas distintas ás que se din neste: un de Marina González Estévez en Mazarelos e outro sobre Plăcinte de Puto Rumeinian en Vinte.

Ultimamente estiven dándolle algo de voltas a como a realidade cotiá aparece nas cancións galegas, a raíz de estar escoitando a Bratzantifa, a Verto, a Grande Amore… e atopar temáticas e situacións que me resultan ao mesmo tempo recoñecibles e novidosas, o cal é unha mestura ideal para a música pop, e como á música galega aínda lle quedan moitas realidades por tratar pode dar moitas alegrías. Levo tamén un tempo escoitando as cancións dos distintos artistas de FØ Records, e un texto no seu Instagram fíxome pensar en como podían relacionarse con isto.

“Chegou o día. Reset cultural. Os concellos de Catoira, Lousame, Rois, Dodro e Mazaricos por fin van ter un produto cultural que representa os intereses da súa mocidade.” Esta afirmación de que hai uns intereses, unha realidade que por fin vai ser tratada, vai en relación aos dous elementos clave na iconografía de FØ Records: os coches e o tabaco, o tramo e o pitillo. O que pasa é que, tratándoo respecto a esa idea de que a realidade cotiá dea pé a algo á vez recoñecible e novidoso, a miña sensación cun tema como este “Uh, iah!” de Camel Blando é diferente, se cadra porque nin os coches nin o tabaco teñen moito peso na miña vida diaria. Aínda así, logo dunha afirmación como esta quixen ver que significaban estas cousas para a xente do entorno de FØ Records e como crían que o entendía a xente allea a ese contexto. Para iso, pregunteille a Álvaro Alvite Peillet, que como rapeiro é o propio Camel Blando pero tamén asina co seu nome os vídeos e deseños do colectivo.

Álvaro Alvite: Pois eu non sei que pode significar o rollo de ir de tramo e fumar pitillos para a xente do meu entorno nin para a xente de fóra tampouco. Quero dicir, ti cando escribes unha letra, se falas dun sentimiento (aínda que sexa con metáforas ou o que sexa) estás dicindo como te sintes ti, non hai nada que interpretar aí. Un pitillo, un coche, calquera imaxe que ti digas nunha letra, sen dicir nada, simplemente “facendo trompos”. Pois eu non estou dicindo aí “estoy enamorao”, estou dicindo “facendo trompos”. Ti vaste imaginar na túa casa a unha persoa facendo trompos. Eu non sei que che evoca a ti unha persoa facendo trompos: se che encanta ir ao Rally do Botafumeiro (creo que hai un que se chama así) pois dirás “que risa”; se es unha madre dirás “que peligroso”. Eu que sei, cada persoa interpretará o que interprete, e cos pitillos igual. Alguén que fume dirá “os pitillos están ricos” e a xente que lle moleste o tabaco dirá “eso dá cáncer de pulmón”. Entón non sei que representa para a xente. O rollo de Catoira, Rois, Lousame… que facíamos referencia na publicación é porque bueno, darlle unha estética redneck ao rollo de concellos mazo rurales faime gracia a nivel audiovisual sobre todo… Non sei, un pavo de vinte anos de Lousame que fuma mazo pitillos e fai trompos co coche, eu faría unha película sobre eso, e entón tamén cunde facer cancións sobre eso. Ese é o meu razoamento.

Que me evoca a min unha persoa facendo trompos? Pois é complicado. Non fumo e non teño carné, e probablemente se vexo a alguén facendo trompos pense máis parecido a unha nai. Como tal, se cadra non debería falar moito sobre o tramo e o pitillo porque é un universo que me é alleo. Pero vería esa peli sobre o rapaz de Lousame que fuma pitillos e fai trompos (e de feito paréceme un problema que o audiovisual galego trate constantemente o rural e non teña retratado esa cultura aínda). O que quero dicir é que o importante non é só de que se fala, senón como se fala diso, e nese sentido gústame que as cancións e os vídeos de FØ o fan desde dentro, con moito nivel de detalle e con moita gracia*. Nas súas letras aparecen coches concretos como o Porsche Panamera, o Passat Coupé ou o Subaru Impreza, referencias a cousas como o VTEC, o KERS e o DRS… eu non teño os códigos para saber completamente o que significa, pero transmíteme un punto de verdade e de intelixencia: os coches e o tabaco poden ser maneiras de encher o tempo, o que pasa é que nestes temas (e nestes videoclips e portadas) convírtense en imaxes moi potentes.

No clip de “Chicane”, por exemplo, apareceun sincarné que tamén se pode ver na portada da mixtape O club do pitillo, onde aparecen os membros do colectivo arredor del (se escoitas a mixtape en YouTube hai unha animación na que bota lume polo tubo de escape). Nese vídeo tamén se ve o que creo que é un Volkswagen Golf branco, que aparece tamén na portada de “A porrallada” de og.coulomb, mentres no de “Uh, iah” saía unha Kangoo. Todo isto normalmente no medio de cores saturadas, distorsións, efectos, texturas noventeiras, animacións… Como Alvite Peillet se encarga de todo isto quixen preguntarlle como traballaba esta iconografía.

Portada de “A porrallada”, de og.coulomb

Álvaro Alvite: No rollo visual si que é verdá que case todo o que sacamos leva algún coche por aí. Eu creo que é porque… mira, por ejemplo o outro día estaba na casa… Bueno, igual hai seis meses ou así encontrei uns cartuchos da Nintendo DS, uns xogos así de coches e tal. E flipei porque as portadas, as caixas dos rollos, molaban muchísimo. Os propios xogos molan que flipas, a estética que teñen… a senda arcoiris do Mario Kart está guapísima, e xa as recreativas… Non sei, gústame moito, desde o mítico Visualizer das palmeras. É unha cousa que igual é por nostalgia pero si que é verdade.

Ao haber unha persoa ocupándose da parte visual de FØ Records ten sentido que a estética sexa coherente nese sentido. Pero a nivel musical tamén hai unha estética común, e iso é máis sorprendente porque estamos falando dun colectivo e non dun grupo: teñen proxectos compartidos como O club do pitillo, pero tamén os seus proxectos individuais: goodboy.Xd, og.coulomb e Puto Rumeinian participan como rapeiros, Álvaro Alvite xa vimos que o fai como Camel Blando pero tamén como autor dos vídeos, e Pedro gravando e producindo a maioría dos temas. Os coches e o tabaco van aparecendo nuns e outros, así que quixen preguntarlle a Alvite se isto era algo buscado ou aparecía de forma natural.

Álvaro Alvite: Pois a verdá é que non é unha cousa na que nos poñamos de acordo. En general nós nunca escribimos as letras xuntos, nin cando facemos un tema que rapeamos xuntos. A partir de ahora si que estaría ben facer esas cousas. Ata ahora o que temos sacao é a mixtape esta de O club do pitillo pero non compuxemos nada xuntos nin quedamos. O workflow era basicamente que Pedro facía un beat, mandábao, e esa semana tiña que facerme a letra e gravar, 16 barras, un tema enteiro ou o que fixésemos. Non é algo que escribamos todos xuntos. Uns máis que outros, pero si que soemos facer referencias a eso un pouco por inercia. Eu polo menos non dicía inicialmente: vou facer temas de facer trompos co coche. Si que era un pouco o leitmotiv pero foi unha cousa máis de… non de pensar “vou facer desto”, foi máis como “vou facer temas de rap. De que rapeo? Pois onte o que fixen foi dar unha volta con Pouti na furgoneta e estivemos fumando uns pitillos”. Pois é máis unha consecuencia deso que que nós digamos: “veña chavales, a ver quen fai o estribillo máis guapo sobre facer un trompo na fonte das vacas”.

Hai entón, parece, unha vontade de falar da realidade. Para min a impresión é que nas cancións de FØ Records hai un xogo con coller eses elementos do cotiá pero logo estilizalos, esaxeralos ou darlles certa ironía. Claro que xa avisei de que igual non son o máis indicado para localizar estas cousas porque as vexo desde fóra, así que tamén lle preguntei a Alvite.

Álvaro Alvite: É curioso que me preguntes eso porque esa percepción tena un montón de xente, como de que xogamos aí coa ironía, e como que algunhas cousas as deixamos á imaxinación da xente… “isto será verdá, isto será mentira…?”. E non, é verdá todo, creo que non se dixo ningunha mentira nun tema de FØ Records. Puto Rumeinian, a xente pensa que é un personaje ou así, pero eso non é certo, Bogdan é así. Pásalle a un montón de xente.

Sabendo isto, non teño nada máis que engadir e só animo a quen non escoitase a FØ Records a que o faga, e a quen si, se fai falla, que lles dea outra escoita sabendo que é todo verdade.

* Falando do nivel de detalle, o primeiro que me falou de FØ Records creo que foi Juan Esturao, que tamén ten falado sobre a xuventude rural (a de Touro, no seu caso) neste artigo de Vinte, falando sobre Emilio José neste Fan Fan e, sobre todo, no fanzine El Cosmonauta Tropical, que fan el, Choche e Camila Viéitez, e do que desexo moito un número novo. No número 3 había un artigo, titulado “Vehículos mitológicos”, que ten un ton diferente pero tamén reflexa o papel do motor na vida diaria e a iconografía local:

“EL MONOPLAZA DE LOCHO: Locho era un paisano que regentaba un taller de motos ilegal en el bajo de una casa abandonada junto al río Ulla. Todos los adolescentes en veinte kilómetros a la redonda acudíamos a aquel templo a mirar tubos de escape, robar pegatinas o putear un poco al pobre Locho. A él podías encontrarlo más fácil en la taberna que en el taller. Murió cirrótico perdido y el taller tenía suelo de tierra y él iba siempre en chanclas, por lo que sus pies chapoteaban en aceite de motor y el tipo daba bastante miedo y asco. Era habitual que algún castrón tratase de robarle alguna pieza o moto, y él saliese a perseguirlo en su mítico Monoplaza. El Monoplaza de Locho era un Panda cuyo interior había sido vaciado por completo, era todo chapa, sin asientos ni nada, sólo quedaban volante, pedales y palanca de cambios del equipamiento de serie de este clásico utilitario español. Locho lo dirigía sentado en una banqueta que había amarrado al chasis con unas cuerdas naranjas, de ahí lo de Monoplaza. O no tenía parabrisas o era un plástico pegado con cinta marrón. Las persecuciones eran épicas, Locho pilotaba como un diablo por las pistas hasta que el ciclomotor robado quedaba sin gasolina, momento en el que podía recuperar su mercancía y transportarla cómodamente en su espacioso monoplaza. Este vehículo mitológico es recordado con máximo cariño por cualquier animaliño al que se le pregunte, así que permítanme derramar una lágrima por él en este fanzine. Hasta siempre, Monoplaza de Locho.”

Bratzantifa, hooligans do blandito

Paseino moi ben facendo esta colaboración no Diario Cultural Zeta con Lucía Junquera. Pódese escoitar nesta ligazón, pero apeteceume falar de Bratzantifa con máis detalle e incorporar máis respostas das que dá tempo en dez minutos, así que vai o texto aquí debaixo. Camila Viéitez fíxose fan coma min e fixo o fan art que tedes enriba e que aínda non acabo de crer de todo que exista. A vida pode ser marabillosa.

Hai un mes e medio souben de Bratzantifa e levo mes e medio escoitándoas practicamente todos os días, tamén porque nese proceso fun enredando a amigas como Meri, Camila e Esturao e así logo podiamos comentar canto nos gustan as súas cancións. Isto non me soe pasar, porque normalmente non paso moitos días seguidos escoitando a mesma cousa nin me fago fan á primeira escoita. Por que desta volta si? Creo que é porque escoitar a Bratzantifa é, precisamente, parecido a estar coas túas amigas: divírteste (porque as túas amigas son moi graciosas), queixádesvos das miserias da vida diaria (as do traballo e as das relacións) e tamén falades das ilusións desa vida diaria (aquí máis ben as das relacións). Isto podería ser o máis natural do mundo, pero non se me ocorren apenas artistas que consigan trasladar ese equilibrio entre o divertido e o emotivo, e neste caso ademais hai unha actitude política por debaixo, que se resume bastante ben no concepto de “hooligans do blandito” co que se autodefinen Marina e Lucía:

Marina: Nós chegamos á idea de “hooligans do blandito” a raíz dunha cousa que pensamos moito, que é que nós xa temos traballos superprecarios, vivendas superprecarias, e non nos podemos permitir ter relacións persoais igual de precarias. Entón nós si que falamos moito de que para nós é moi importante amosarnos vulnerables, e gústanos moito este contraste que hai entre o hooligan (que tamén se asocia moito ao punk) e dicir, pero mira, é que son tremendamente vulnerable. É que mira, son unha hooligan do rosita, do blandito e dos sentimentos, en plan… encántannos os sentimentos. Entón chegamos un pouco aí por ese contraste, que para nós nos define moito, porque cremos que a vulnerabilidade é algo super punk, é algo super cru, e a nós gústanos sempre falar dende aí.

Tirada de Compostela é Música

Esa posición política pode observarse de forma explícita en temas como “Non cunde” (onde colaboran con Berto de Verto, que se ocupa da produción), que é un pouco como un manifesto e un pouco como unha canción dos Ramones cando presenta as cousas que non cunden: “final de mes non cunde / a ETT non cunde / unha ETS non cunde / chorar por ti, bebé, non cunde / os teus amigos non cunden / pasar frío non cunde / o teu piso non cunde / foder contigo, rei, non cunde”. En poucas palabras e menos de dous minutos está resumido ese universo de precariedade que afecta ao traballo, á vivenda e ás relacións, e que evidentemente non cunde. Non é a única canción na que aparece, senón que é un contexto que se deixa ver en varias das que levan publicado (a maioría no seu Soundcloud): en “TEKNOLADRIDO” cantan “pouco tempo, pouco cash”, en “sempre” din “é moi longo este inverno e hoxe rompéuseme a caldeira”… pero esas frases van no contexto de cancións sobre sexo e sobre desamor, e no caso de “sempre” faise moi patente a idea de traballar desde a vulnerabilidade: “por moito que me abrigue / é moi longo este inverno / e hoxe rompéuseme a caldeira / e teño os pés fríos / cando ti non estás cerca / fixen xa tres ou catro playlist / cos temas que poñías / dicindo que eran pa min”.

As mencións a cousas como a caldeira ou as playlists encaixan cun trazo común a moitos dos seus textos, que é falar desde o concreto e desde o cotián, moitas veces entrando ao narrativo: en “almorzo pa 3” relátase un lío cun tipo pero el pasa bastante do tema e en cambio o seu compañeiro de piso, Xabier, é amabilísimo pero aparece por todas partes e non deixa de facer as cousas incómodas (e dá pé a un dos meus estribillos favoritos).

Isto non é o habitual. Quen fixo unha canción sobre algo tan concreto? Quen fixo unha canción na que se fale de ir de copilota liando pitillos? Tamén elas, neste caso en “escribindo…”. En “doritos” falan de que “xa non quedan xeos no frigo / que alguén baixe ao 24” ou dun titorial para facer o eyeliner… na maioría dos casos fano en primeira persoa do singular en vez de usar o plural, de maneira que a sensación é a de que unha serie de experiencias comúns que se mesturan.

Lucía: Escribimos a letra conxuntamente, e logo miramos se a algunha lle apetece máis cantar unha estrofa, ou moitas veces tamén a ver a quen lle sae mellor esa estrofa, porque as nosas capacidades son limitadas, como todo neste proxecto, e repartímolo… sempre tentamos que sexa equitativo porque iso, é un proxecto das dúas e gústanos compartilo todo ao longo do proceso. E iso, gústanos integrar as nosas voces como se fosen unha soa personaxe porque pensamos que tamén é o que lle dá sentido a este proxecto, tentar vehicular vivencias que cremos que son colectivas, ou polo menos moi extendidas entre os grupos demográficos ou sociais aos que poidamos pertencer nós.

O feito de que moitas das cancións comecen cunha frase falada que serve de autorreferencia (“Bratzantifa, caixa 5” en “almorzo pa 3”, por exemplo) ou case de dedicatoria (“para todas as mulleres ás que lles gusta ir aos callos / fe en dios e ferro a fondo”, en “Imos Po Vermú”) axuda a pensar nesa personaxe Bratzantifa, que vive diferentes aventuras e ten diferentes actitudes. A miúdo é poderosa e controla a situación, como en “menú do día”, onde ademais van soltando unha metáfora con comida detrás doutra sen que se lles esgote a inventiva: “cociño sen présa, bótolle tempo / comendo coas mans sabe máis o alimento / quérelo rápido, eu fágocho lento / isto non é McDonalds, louza de Sargadelos / coidado que enfría, eu non cho quento / xa foi a romería, pasou o momento / fun por vermú, liguei co camareiro / se non ques esperar, chega ti primeiro”. Esta inventiva conéctaas coa chispa da tradición popular en frases como “muller de moitos nunca enviúva” (que aparece en “gato e rato”) ou “díxoo miña avoa: quen quere pan bimbo se tes pan de bola” na propia “menú do día”.

Noutros momentos, os que se cadra son os meus favoritos, aparece esa idea do blandito: a vulnerabilidade, os sentimentos, o amor non correspondido… O mellor exemplo creo que é “Lavado en seco”, que ten un estribillo precioso e chega tamén ao poético desde o cotián a través da metáfora dun tique que queda dentro da lavadora.

Compartir a vulnerabilidade ou o desexo poden ser maneiras de enfrontarse á precariedade das relacións á que Bratzantifa facían referencia, e nese sentido outro elemento clave é o toque conversacional e mesmo de lercheo que teñen varios dos seus temas, que son os que máis me provocan esa sensación de estar na casa dunhas colegas. En “chico_guapo_no_3”, por exemplo, unha voz responde á outra na descrición dese chico guapo dunha forma que me fixo pensar no que facían as Shangri-las (outras mulleres vulnerables e poderosas a un tempo) en “Give Him a Great Big Kiss”. Noutros temas aparecen tamén outras voces a través de audios que van introducindo:

Marina: Gústanos moito o de incorporar os audios, de feito consideramos que é unha marca bastante característica do noso estilo. Para nós o audio é unha unidade significativa: non é o mesmo que alguén che escriba que que che mande un audio. Para nós é algo totalmente normal. Estamos falando coas nosas amigas e é como “uf, tía, mandoume un audio, voucho poñer”, para que vexas a entonación, para que vexas como falamos… Entón incluímolos porque para nós é algo que forma parte da nosa maneira de comunicarnos e que consideramos que é algo que compartimos todas, cando lles pos un audio ás túas amigas da persoa que che gusta, ou dunha persoa coa que estás enfadada, para que tamén vexan como falades e tal. E queríamos incluílo nas cancións porque como nós temos ás veces un ton moi confesional nese sentido, gústanos moito a idea de incluír estes elementos de realismo ou de costumismo nos temas.

En relación a ese carácter costumista, na anterior colaboración que fixen no Diario Cultural Zeta falaba sobre Verto e a súa introdución deses elementos de realismo (que no seu caso chegaban ao propio relato do grupo), e preguntándolles a Bratzantifa polos seus referentes pódese rastrear (máis aló de nomes como Clairo, Olivia Rodrigo ou as Vulpes) como isto pode ser unha sorte de trazo común na escena actual, mesmo cunha serie de antecedentes que conectan co seu uso do humor e a ironía:

Lucía: Unha artista que a verdade tivo moita influencia no noso proxecto é a Sleepy Spice, sobre todo polas características do que é a Sleepy Spice: é unha muller que se autoproduce dende o DIY, tamén que fala desde a vulnerabilidade… gústanos moito a todos os niveis.  Logo tamén outros artistas da escena local como Terbutalina, gústanos moitísimo o humor co que falan sempre, a mala baba que teñen está xenial, tentamos conducir a nosa mensaxe tamén un pouco a través desta clave estilística… e logo bueno, un referente filosófico para nós, máis que xa artístico, é Nuno Pico e as letras de Grande Amore en concreto. E bueno, tamén incluso os Heredeiros da Crus. Un pracer culpábel, unha lenda da música galega, que nos gustan moito, jolín. 

A min todo isto alégrame moito porque me gusta que as cancións deixen un rastro do seu contexto espacial e temporal, e tanto Sleepy Spice como Grande Amore fan isto moi ben en temas como “Stories” ou “Esta pena que ás veces teño”. Falar da realidade cotiá pode ter de por si, como fomos vendo, un carácter político: faise un rexistro dunhas condicións de vida, do marco no que suceden as cousas. Aínda así, o carácter político de Bratzantifa vén tamén, como avanzaban elas mesmas, polas súas maneiras de facer. 

Lucía: O noso proceso creativo vén sendo estar falando, quedar, estás alí contándolle as movidas ás colegas e de repente dis: buah, disto molaba facer un tema, ou en plan xa levalo pensado do día anterior, depende xa como nos cadre. “Buah, apetéceme moitísimo falar disto”. “Buah tía, pois vamos”. E nada, xa temos educadísimo o algoritmo de YouTube, xa nos ofrece beats, porque os nosos beats nós dicimos que son roubados. Quero dicir, son beats de uso libre que hai en YouTube porque nós non sabemos producir música. É iso, DIY puro e duro. E para escoller os beats pensamos na música que escoitamos ultimamente, por exemplo agora cando saíu o album de Olivia Rodrigo gustounos moito o rollo que tiña… E non sei, gravamos do tirón, nos nosos pisos nos que sempre se colan ruidos de fondo (porque é así), gravamos as veces que faga falta… Non somos moi tiquismiquis, pero como xa se ve que somos un pouco cutres pois tampouco somos unhas genias da música e moitas veces hai que repetir. E logo editar… hai cancións como “Menú do día” ou “Gato e rato” que están gravado sobre gravado: collemos o beat e gravamos sobre el, e logo en vez de gravar as voces independentemente, sobre esa gravación na que xa está xunto o beat e unha das voces, gravamos a outra, e logo se hai coros os coros. Así, full cutre.

É dicir, por moito que a música de Bratzantifa poida ser ás veces próxima ao trap, ou ao bedroom pop, é moi fácil encadrala na tradición do punk, que fixo primar a imaxinación e a actitude sobre a técnica: mesmo se non saben producir, escollen un beat e sobre el imaxinan unhas melodías e unhas letras estupendas. Ese tirar para adiante cos medios dispoñibles (no seu caso, un Xiaomi e uns cascos rosas), ese ton crítico sen chegar a dar a chapa e mesmo o uso do humor teñen para min bastante que ver coa idea do punk que máis mola, e creo que coincide bastante coa que teñen elas mesmas, que tamén se teñen definido como punkis no seu Instagram mentres o enchen tamén de cousas de cor rosa.

Lucía: Para nós o do punk é máis que nada unha actitude. Non fai falla que leves cresta, uns pantalóns rotos ou esta imaxe estereotípica que temos dos punkis, non? Para nós ser punk é unha actitude. Ir iso, contra toda autoridade menos mi mamá [risas]. Esta sería a nosa actitude, tirar para diante, ser chicas duras e facernos escoitar, facer oír a nosa voz. Se a alguén lle interesa, quero dicir. Para nós é unha cuestión tamén moi ligada á nosa maneira de producir, ao que facemos, o DIY, que nos parece unha dinámica de traballo moi punk, porque vimos tamén moito de consumir produtos como fanzines, música tamén autoproducida doutras artistas…

Marina: A maioría das carátulas de Soundcloud que utilizamos son imaxes de uso libre de Google ou de Pinterest. E gústanos moito esta estética do trash, porque para nós está aí o DIY. É dicir, vale, pois non teño os medios para deseñar agora mesmo unha portada quizais; pois collo unha foto de Google e publico o tema igual. Si que é certo que a última portada nola fixo Arantxa Ramos, que se adica á fotografía, aos audiovisuais… e claro, aí notamos un cambio, aí subimos de nivel. Pero normalmente as fotos que utilizamos en redes e así, ou son fotos quitadas de Google ou son fotos que nos fixeron os nosos amigos en festas, en reunións, pola rúa… e gústanos moito esa estética porque nos parece que nos fai máis accesibles. 

Actitude punk, realismo, lercheo, humor, vulnerabilidade… A estas alturas xa fun comentando case todo o que me parecía importante dicir sobre Bratzantifa, pero faltáronme dúas dúbidas que creo que se vos facedes fans coma min compartiredes: como sería un concerto delas (xa que ata agora penso que non deron ningún) e que van facer no futuro. Pechamos isto resolvéndoas:

Marina: Pois un concerto de Bratzantifa sería claramente un desastre, e estarían todos os nosos amigos currando nel. O do desastre é broma, porque nós cremos que sería moi divertido, pero o dos amigos non. Si que é certo que moitos dos nosos amigos, como Arantxa, que nos fixo unha das portadas, se adica á fotografía e ao mundo audiovisual, ou Andrés, que fai as voces en “almorzo pa 3”, que é DJ… temos moitos amigos que se adican ao mundo do son e do audiovisual, e estamos fartas de velos en curros precarios a todos, entón para nós unha absoluta utopía sería poder traballar con eles e que estemos todos alí cotizando e traballando do noso. Pero ata que iso pase, que sabemos que queda moi lonxe, a nós gustaríanos que os concertos de Bratzantifa fosen, para empezar, un espazo seguro para todas, no que todas o pasemos superben, e nada, que a xente se sinta animada de facer ese espazo seu e de sentilo como propio, porque para nós sería iso, pareceríase moito a unha catarse colectiva. E desgraciadamente o futuro de Bratzantifa depende dos días libres que nos den no curro. Sabemos que isto non é algo só do noso proxecto, senón de todos os proxectos musicais de xente nova que se ven absolutamente condicionados pola precariedade laboral das integrantes. É o noso caso: nós traballamos en curros precarios, e agora mesmo en canto xuntemos catro ou cinco días libres, o noso plan é xuntarnos e seguir facendo música. Si que é certo que despois de sacar un tema tan ben producido, en Spotify, por alguén como Berto de Verto [“Non cunde”], agora volver facer música en solitario non sabemos como o vai levar o noso público e se lles vai seguir gustando (porque nós gañamos moito público agora a raíz deste tema), pero está nos nosos plans. Nós somos unhas fanáticas do DIY, e é co que pensamos seguir. Temos tamén en mente colaboracións con outros artistas, por suposto, pero bueno, que a nosa idea é xuntar catro días libres no traballo, xuntarnos e facer música.

O relato de Verto

Concierto de Verto en Verín: dónde, cuándo y cómo comprar las entradas
Foto de Mundo X

Unha canción que me flipa é “History Lesson Part II” dos Minutemen. A lección de historia que cantan é sobre medrar e montar un grupo: “A nosa banda podería ser a túa vida, os nomes reais serán a proba. Mike Watt e máis eu tocamos durante anos, o punk rock cambiou as nosas vidas, aprendemos o punk rock en Hollywood, conduciamos desde Pedro, eramos uns mataos, iamos beber e bailar pogo”. Moitas veces as persoas que fan música son figuras distantes ou misteriosas, ou xogan a crear unha imaxe que non ten por que corresponderse realmente co que son. Iso está xenial, porque aí hai moita creatividade (pensando en, non sei, David Bowie, Madonna ou a Camille de Prince) pero tamén aprecio especialmente cando alguén se esforza por falar das realidades de facer música, no contexto que sexa, e nos dá unha especie de documento da súa propia vida. Agora mesmo non caio en moitos exemplos a maiores deste ou de “Complete Control” dos Clash, onde se queixan de que o seu selo sacase un single sen o seu permiso, excepto pensando en Verto, que fan isto en moitos dos seus temas. “Puro ocio” é unha especie de lección de historia como a dos Minutemen, só que en vez de estar escoitando a Joe Strummer e Richard Hell, Fer e Berto estaban escoitando Drake e pensando en facer algún temazo como eses. “Dálle” recolle o relato algo máis adiante na mesma mixtape e fala de como cambiou a súa recepción logo de sacar “Oie gayego”, e no último disco, Embora, a intro marca o contexto (“tecnopop, vai, segundo disco”) e “Telón de grelos” parece situar aos propios Verto na tradición de artistas de música popular en galego como Andrés do Barro… Hai un par de semanas entrevistei a Berto de Verto para preguntarlle sobre esta cuestión do grupo cantando o seu propio relato para esta sección do Diario Cultural Zeta con Lucía Junquera, pero acabamos tratando máis cousas sobre o grupo (a súa relación cos fans e coa xente que eles mesmos admiran, o seu posicionamento político), que creo que agora que acaban de tomar un descanso poden servir tamén para pensar por que Verto conectaron con tanta forza co público.

O primeiro que fixen foi preguntarlle por que facían isto que eu acabo de asociar no parágrafo anterior a dous grupos de punk, e Berto mencionou a influencia do reggaeton.

Berto: Eu creo que no reggaeton hai moito ese rollo de “cando saquei este tema, peteino e só fago hits”. Sabes? Como que si que influenciou un pouco a maneira de ver a música en plan meta, o rollo latino e así, tamén o propio feito de dicir o seu nome nas cancións: “Daddy Yan, Da-ddy-Yan-kee!”. Ao final sacas de aí un pouco a referencia de facer autorreferencias ao grupo, de facer autobiografía… Pero bueno, o noso caso tamén é un pouco porque moitas veces co rollo do pop así en galego moita xente nos dicía esas cousas, por exemplo en plan “buah, desde que sacástedes “Oie gayego” pues lo petásteis”. Pois dise nunha canción, porque o propio “Oie gayego” son cousas que nos dicían. Como que tamén nós falamos un pouco de vivencias. Entón o rollo de “parece que o xogo xa non é do madrileño” [da letra de “Dálle”], tamén vén de aí, como de querer falar de intencións pero sen ser tampouco moi literal…e tamén mola deixar un pouco a liberdade esta poética de que a xente interprete o que queres dicir. Hai xente que pensa que “Telón de Grelos” é unha broma, e hai xente que pensa que é algo serio, no que nós dicimos a declaración do que queremos facer no disco. E como que iso mola bastante; hai xente que tenta ser moi clara nas cancións, que tenta dicir as cousas sen ningunha marxe de interpretación, e eu creo que deixar á libre interpretación do ouvinte pois está guai. Tamén na nosa xeración existe unha páxina que se chama Genius, Genius Lyrics, que está guai a páxina, pero moita xente xa nin sequera tenta ter unha interpretación subxectiva das cancións e di “buah, que quere dicir? Vouno buscar en Genius”. E como que tamén está guai ese rollo… porque ti non podes buscar os poemas… eu que sei, de Rosalía de Castro en Genius [risas]. Quero dicir que na era dixital si que parece que todo se ten que obxectivizar e que todo ten que cientificarse un pouco, e no tema das cancións creo que é importante a subxectividade.

Claro, de todas formas estábame acordando agora dese fenómeno da xente que entendeu completamente ao revés “Oie gayego”. Non sei se a vós isto vos fai graza ou vos preocupa que esas interpretacións poidan ir cara cousas que sexan opostas ao que vós estades formulando.

@todomal.va

#galego #galiza #tiktokengalego #tiktokeira #oiegayego #verto #retranca

♬ Oie Gayego – Verto

Berto: Con “Oie gayego” tiven moitos sentimentos encontrados. Como canción é a hostia porque consegue o que propón, que é ser polémica e difundirse, que era un pouco a idea, dar a coñecer ao grupo con esa canción. Pero entre que é unha broma, que non representa para nada o noso estilo e que a xente a entende ao revés… Houbo aí un fío de boomers en TikTok facendo o baile en plan pensando que era en serio, e logo peña queixándose rollo “buah, é que estes rapaces din que claro, que traduza as letras, que están en España, iso non está moi guai”. Que está guai tamén, porque é algo moi típico de internet, que haxa opinións moi dispares, pero non sei, eu moitas veces tívenlle tirria ao tema. A día de hoxe estou máis en paz, pero durante un tempo era como “é un puto demonio o que creamos con este tema, e non nos representa para nada”.

Noutras letras mencionades a xente do voso entorno. Como inflúe o público (o xeral e o entorno máis próximo) na música que facedes e as decisións que tomades?

Berto: Buah, pois inflúe a hostia. Eu creo que con Embora, por exemplo, saíu a idea de facer o disco así máis cohesionado e un proxecto máis serio porque viamos que a xente non nos tomaba en serio [risas]. A ver, que é normal: fixemos unha mixtape de sete temas que era un puto desastre, que ía por todas as partes sen chegar a ningunha… e entón a xente era como “buah, estes colgaos…” E claro, ver esas opinións, ou ver (como me dixo miña moza) que había xente que viña nos nosos concertos e cando vían a guitarra e o teclado dicían “¿¿pero son músicos??”… viamos ese fenómeno, que é algo asociado ao pop e á música urbana (“música urbana”, entre comiñas, que tampouco somos música urbana, pero se nos vincula con iso) de que a xente non nos tomaba en serio, e nese sentido tamén Embora saíu desa ansiedade ou anhelo de artista de querer convencer. Con Embora queriamos gañarnos un pouco ao pureteo, aos puretas galegos que dicían que somos uns desgraciaos [risas]. E con respecto ao noso entorno, nós sempre lle ensinamos as cancións aos nosos colegas antes de que saian. Facemos como unha listening party ou algo así.

Pero cando xa están rematadas ou tamén no proceso?

Berto: No proceso tamén soemos ensinarllo, sobre todo á nosa familia. Nós gravamos na casa de Fer, e está o exemplo mítico de cando estabamos facendo “Todo o que che din”. Como sabiamos que ía ser o primeiro sinxelo queríamos que a intro fose como a presentación, aí [tarareando] “wiuwiuwiuwiu”, e que a peña se quedase como “que está pasando?” e, de repente, entrase a música disco. Era un pouco a idea, pero estabamos un pouco agobiados porque o fixemos en plan moraos e non sabiamos se entraba moi guai. E sempre, cando estamos un pouco dubidosos con algo, ensinámosllo á peña que está na casa. E eu á miña moza ensínolle absolutamente todo, ata as movidas que xa digo “isto está fatal”, pero para que se ría de min ou algo así [risas]. E creo que a nosa percepción do que queremos facer e do que buscamos facer sempre está variando respecto ao que din os demais, porque é así, o rollo de ser artista é implicarse moito co teu público, e sobre todo se es un artista que quere ser popular. Que outra cousa é que fagas arte moderno, que aí vas literalmente á túa movida unicamente, pero se queres facer un grupo pop… O que mola dun proxecto é que se cohesione e teña un público determinado, e se queres facer outro tipo de música está guai que o podas facer, pero se tes unha fanbase asentada, pois un pouco de fan service de cando en vez non está mal, sabes?

Faime gracia que o digas porque realmente vós tocades moitos paos distintos, e non sei se iso é o que a xente esperaba en cada momento. É dicir, en “Puro ocio” dicides o de “quen diría que algún día o voso fillo faría trap”, pero tamén “Oie gayego” ten o toque latino, Embora é moito máis funk, tecnopop… a xente conecta igual pero tampouco me dá a sensación de que esteades facendo fan service.

Berto: A ver, eu creo que si, porque aínda que sexan estilos diferentes as cancións son repetitivas a morte e son pura estrutura pop. Incluso “Oie gayego” é unha cousa que se che mete entre orella e orella, engancha porque repite a mesma frase toda a canción. Eu que sei, “Rebolando x ti”, bum, repetitiva. “Algo que non sexa”, aínda que sexa algo triste, bum, repetitiva. Todas teñen moi clara a estrutura base de estribillo, verso, estribillo, ponte, estribillo… Non verás ningunha canción nosa que non teña iso, excepto “Dálle” ou algo así, pero iso foron máis idas de olla de Fer, porque é produtor e quería facer algo que soase jarto. Incluso “Dálle” en certo sentido ten unha estrutura, porque ten un verso e o estribillo é esa repetición de “Dálle”, co bombo, e volve un verso e o estribillo de “Dálle” co bombo. Todas as cancións teñen unha cohesión, aínda que sexan estilos diferentes, no que é a propia estrutura, e creo que nese sentido si que fas un pouco de fan service, porque llo das todo masticado á xente. É difícil non entender unha canción nosa. Non é rollo… escoitas o último EP de Ataque Escampe e dis “uau, vale, é complicado isto”. E escoitas unha canción nosa e dis “jaja, todo o que che din”, xa está. Logo claro, sempre tentamos meter un pouco do noso artisteo pero como un pouco rollo “ala, se o queredes”. “Un feliz descanso” é un tema case progresivo se te pos, pero claro, é unha cousa así illada, ao final do disco, en plan “se vos apetece escoitalo, guai”… e haberá peña que lle encante, e iso é o que mola, pero o demais é todo fan service a full.

May be an image of Unha ou máis persoas, people playing musical instruments, people standing e actividades ao aire libre
Verto no Sons da Canteira – Foto de AeB Comunicación e Deseño / Garabato

Si, pero para min pódese distinguir o de facer pop e o de facer fan service, que sería xa máis iso de que, dentro de usar esas estruturas, non saes nada da fórmula.

Berto: Nós saímos bastante da fórmula, iso é verdade. A min paréceme que facemos unha música pop algo especialita, como que ten un rollo algo diferente. Nese sentido estou de acordo.

Esa diferenza igual vai por ese rollo de combinar cousas máis actuais, da vosa xeración, a nivel de estilos, con cousas máis fóra de época como iso que che lin de recuperar os solos de guitarra.

Berto: De feito o noso manager di que lle recargo demasiado á guitarra e que debería parar [risas]. Pero eu non estou de acordo. Por que? Porque teño ego de guitarrista [risas] entón quero meterlle solos de guitarra a todo. Eu penso que é algo tamén especial. Que a segunda canción máis escoitada, que é “Como Son Goku”, teña 1:40 de instrumental dos tres minutos que dura, é moi loco. E que a peña se coma iso en plan “buah, me mola” está guapo. Pero por que? Porque ten un estribillo que é mazo asqueroso, en plan para facer dano [risas]. Funciona esa fórmula de meter instrumental porque tamén che vén antes o rollo de “quero que volva repetirse o estribillo”. Entón si que combinamos guai, pero mola moito iso… incluso o propio “Oie gayego” ten a súa parte instrumental, sabes? A parte que entra o solo de guitarra [tararea] “turitutitu tii tirurú” que eso é mazo Santana, e en “Pa’ impresionar” tamén hai un solo de guitarra que me parece a hostia, e esa época foi a que estaba escoitando Santana para facer solos latinos para ver se me saía algo parecido porque estabamos facendo música latina. Bueno, “música latina”, unha interpretación da música latina máis ben. Xa me olvidei do que preguntaches [risas].

Creo que nin sequera cheguei a facer unha pregunta [risas] pero ía por esa mestura das cousas. Nalgunha outra entrevista tamén che escoitei falar de Prince, agora comentas iso de Santana… Pero máis aló diso hai temas que teñen xa referencia explícitas, ás veces a outros temas vosos (“Telón de grelos” fala de “Puro ocio”, “Algo que non sexa” ten un sample de “Sempre igual”) e outras a outros artistas, sobre todo máis ao comezo, Kanye West e Boyanka en “Rebolando x ti”, Drake en “Puro ocio”… Por que facedes isto?

Berto: Porque é a quen imitas, polo menos no concepto. Non é para nada apropiación cultural o que facemos, pero está o rollo da apropiación do estilo ou da idea dunha persoa, e nós consideramos que partimos moito da idea que ten Drake da música, e tamén da idea que ten Boyanka. É un pouco xuntar as dúas: de Boyanka, facer as cousas para pasalo guai, e o concepto da música galega apolitizada. E logo o de Drake é simplemente facerche cancións de dous ou tres minutos para que as teñas que comer e que tenten ser todas un hit. As mencións explícitas son un recoñecemento a outros artistas, que penso que é superimportante tamén coñecer de onde ves, para que estás facendo a música, a quen te queres parecer… e a xente interpreta iso. Ao escoitar “Boyanka Kostova soando na disco”, a xente dirá “buah, é un shoutout, está guai” e outra dirá “seguro que ao mellor comezaron a facer música porque viron a Boyanka, e era o segundo tema, “Rebolando x ti”, entón seguro que eran super groupies de Boyanka”. E era o caso. Eramos como “buah, estes tíos, que teñen a nosa idade, están facendo música en galego cun rollo totalmente diferente co que nós conectamos”. Porque nós nunca conectamos con ningunha música en galego ata que escoitamos a Boyanka Kostova, sabes? E creo que iso é algo superxeracional, moita peña de Santiago poderá dicir iso, que non conectou coa música en galego ata que escoitou “Sito”. E que eles nos levasen a facer iso creo que é algo que hai que recoñecer, e creo que moi pouca xente no mundo do artisteo tende a recoñecer o traballo dos outros explicitamente.

Ao fío do de mencionar a Drake ou a Boyanka, tamén en “Dálle” hai esa mención ao Madrileño pero vai pola liña contraria. E eu entendo, creo, o que dicides de facer algo “apolitizado”, pero tamén hai un contido político de fondo nas vosas letras…

Berto: En todas.

Entón é un pouco tramposo se cadra o termo. Eu entendo por onde vai se o comparas con grupos tipo Ezetaerre ou cousas polo estilo, con letras explicitamente políticas ou “combativas”. Pero neste caso de “Dálle” facedes unha mención a C. Tangana que vai para identificar unha serie de actitudes que rexeitades.

Berto: Si, a ver, eu creo que o de dicir nos medios que somos apolíticos é un rollo máis de cabalo de Troia, de tentar meterte no mainstream cun discurso para que a xente te escoite, pero que no fondo sexa un discurso que é moi matizable. Moita xente di “buah, é que son apolíticos, por fin hai algo apolítico en galego” e no fondo, eu perfectamente sei (e Fer sábeo perfectamente) que somos ao mellor máis políticos que Ezetaerre. A idea é superpolítica, se o pensas, é “vou tentar facer un cambio cultural vía música popular, para tentar que se deixe de pensar que a cultura galega ten que estar sempre denunciando movidas”. E iso é un pensamento hiperpolítico. O do cabalo de Troia é ese “métome na túa cabeza co rollo apolítico e logo ti pensa o que queiras”. Pero é o que che dicía antes de deixar que a xente interprete o teu discurso. Que eu diga que son apolítico non implica para nada que eu sexa apolítico. Moita xente interpreta todo como se ti estiveses facendo un statement e como se non houbese discusión, e penso que no mundo no que vivimos hai discusión sobre absolutamente todo. O outro día un fulano díxonos supercabreado “deixade de dicir que sodes apolíticos porque non sodes apolíticos”. E nós “mmmm, síntoo moito” [risas]. É un pouco esa idea.

Pero estasllo dicindo á gravadora [risas], estás desmontando o truco.

Berto: Pero porque o grupo agora xa fixo o seu traballo. Agora xa é o de menos, pero desde un inicio tiñamos que ir por aí. E de feito eu creo que a moitos grupos créalles un pouco de xenreira, e lles cabrea que digamos iso, pero en xeral a xente enténdeo. Ou sexa, a xente do mundo da música entende por que dicimos iso, e para que, e con que obxectivo. Pero loxicamente calquera acto na vida, por desgraza, é un acto político. Cada cousa que fagas, vas pola rúa, un fulano bérralle a unha pava “guarra” e non fas nada: é un acto político. E dicir algo tamén é un acto político. Todo. Non te podes librar da política. Hai moita xente que pensa que si, pero…

“Ir a Pontevedra e ver xente pija de cojones e facha nos nosos concertos cantando un tema en galego era o noso obxectivo. E telo conseguido parécenos superguai e superinteresante.”

Evidentemente, e a vosa postura para min ten moito que ver cun rollo do que se fala normalmente desde a política, que é a normalización. Entendo que está guai que unha cousa como a lingua non se vincule a unhas posicións políticas determinadas ou a uns estilos musicais senón que poida ser para calquera.

Berto: É tal cual. Nós falabamos desde un inicio (que daquela era algo moi aventurado) de tentar chegar ás cidades. A Pontevedra, Coruña, Vigo… a cidades que son predominantemente castelanfalantes para… bueno, para tentar iso. Eu como pontevedrés nunca escoitei música en galego no meu entorno ata chegar a Santiago, e penso que é así en case todas as cidades galegas, na zona urbanita. E ir a Pontevedra e ver xente pija de cojones e facha nos nosos concertos cantando un tema en galego era o noso obxectivo. E telo conseguido parécenos superguai e superinteresante. E esa peña, que de primeira man sei que tiña unha actitude de “jeje, el gallego es de paletos”, agora para darme respecto diríxense a min en galego cando me ven pola rúa, e iso é algo que me fai sentir superorgulloso. Era a idea que tiñamos desde o principio, de chegar ás cidades galegas. E que iso levase a que se escoitasen outros grupos, Ortiga ou o mesmo Boyanka ou Baiuca, que esa peña levase a nós e nós a esa peña… Ás veces vexo rivalidade entre os grupos que facemos este rollo pero eu penso que vai ao revés, canto máis se faga famoso un máis se vai facer famoso outro, porque ti entras en relacionados con Verto ou relacionados con Ortiga e saímos sempre os mesmos, e eu creo que iso é superimportante porque a xente explora no Spotify.

Oie gayego" de Verto, el tema más escuchado en A Coruña

Pero é curioso porque volvendo ao que che preguntaba ao principio, esa cuestión de facer o propio relato do grupo, non é que esteades tirando o beef pero tamén está un pouco aí no trap a idea do egotrip… que tampouco digo que vaia por aí o voso.

Berto: Bueno, vai, ás veces si.

Depende, si que hai un pouco de poñerse en valor pero non chega a extremos…

Berto: Si, moitas veces o egotrip do trap era dicir “todos los raperos sois mis hijos”, que o dicía Kaydy Cain… Sempre mencionamos outros grupos desde unha perspectiva positiva nas cancións, e logo cando falamos de nós mesmos tamén é unha perspectiva positiva. Entón nese sentido non o vexo tanto como un egotrip senón como un rollo de que está guai autorecoñecerse e autovalidarse, porque se non o fas ti… Ao principio chegábanos moita merda. E non sei, si que ao mellor houbo peña que nos viu como uns flipaos, co rollo de “todos se queixaban que faltaba isto en galego” [da letra de “Dálle”] pero bueno, “Dálle” é unha canción moi rara, foi unha ida de olla de dous colgaos porque Fer quería facer un drop tecno e eu non son quen de dicirlle que non porque o fai moi ben, entón aí estaba un pouco a idea.

E está na propia letra: “vou parar para escoitar o puto drop que fixo o Fer”.

Berto: Si [risas], é que é iso. É falar da túa movida.

Claro, pero combínase ese punto máis de poñerse en valor con outro máis humilde de “quen ía dicir que iamos chegar ata aquí”, como o que explicades en “Puro ocio” de estar na habitación escoitando temas e soñar con facer algo parecido.

Berto: “Cando estaba escoitando Drake no meu piso co Fernando e / pensabamos que iamos facer un temazo de esos”. Si si, é que escoitabamos os discos de Drake e dicíamos “algún día…”, e de feito “Puro ocio” é un trap así moi parecido a “Headlines” ou ao rollo de “God’s Plan“, unha base moi sinxela pero que tenta ter unha voz moi repetitiva. Que Drake en xeral ten bases moi austeras, perocomo ten uns flows moi catchy móvete máis a voz que o propio beat. E “Puro ocio” é referencia total a Drake porque parece unha copia das súas bases, e é un pouco tamén esa intención, que a xente que escoita a Drake dixese “hostia! tamén se parece ás bases de Drake”.

“Tanto o autorrelato do grupo como as vivencias persoais de tristeza, de dor, de ruptura, de desamor… e as noites de saír por Compostela, como “Sempre igual”, son vivencias. A min o que me parece guai do grupo é que non mentimos.”

Esta idea de falar do propio relato do grupo, como cres que se relaciona coas outras que tratades habitualmente, como poden ser as relacións persoais, saír pola noite…

Berto: Pois son vivencias todas. Tanto o autorrelato do grupo como as vivencias persoais de tristeza, de dor, de ruptura, de desamor… E as noites de saír por Compostela, como “Sempre igual”, son vivencias. A min o que me parece guai do grupo é que non mentimos. Non sei, escoitas ás veces trap en galego de peña que son unhas miñocas coma nós e que din que “buah, solto billetes en cus de pavas” e é como “bro, es de Noia, non es de California, asúmelo”. Non es un gangster. A min paréceme xa un rollo que vai fóra de lugar. E penso que moita xente se identifica moitísimo máis co rollo de estar chiquito, de contar as cousas desde unha perspectiva non humilde, pero si realista. En plan “estou aquí na discoteca, estou mirando pa ti e non me fas nin puto caso”, non tanto “uh, si, estaba en la discoteca y se me acercó una pibita…”. Non é así, igual pasouche unha vez na vida, son vivencias reais e non tentamos impersonar a C. Tangana. 

Nese sentido está guai que nas letras usades moitas marcas de realidade concretas. Que aparezan os nomes dos locais, que se vexan cousas como falar de Netflix e HBO en “Como son Goku”… son rollos do cotián.

Berto: Tal cual. Cantas veces estabas na cama e dixeches “joba, que calor” [risas]. Son estupideces pero pasan, non pasa tanto o rollo de ir nun iate, como o tema que sacou C. Tangana de “Yate”, que é como tío, quen se identifica con esta canción de “estás en un yate”? Non teño un iate, C. Tangana, déixame en paz. Eu creo que aínda que tivese un iate non faría cancións sobre iates, porque non me parece algo co que a xente se poida identificar. Paréceme algo estúpido, é como o rollo da cultura do consumismo e o capital. Non sei, fala de que espertaches e tiñas ansiedade, que seguro que a xente se identifica máis que con que solucionas os teus problemas nos iates. Moi pouca xente fai iso.

Claro, esa intención de falar da vosa realidade entendo que, dentro do que comentabas de ter unha vontade popular, é o que fai que se identifique a xente. Non sei se buscades alimentar tamén unha perspectiva xeracional…

Berto: Si, e non só o facemos nós. Por exemplo Nuno [Grande Amore, Oh! Ayatollah] ten unhas letras moi autobiográficas. Na de “Esta pena que ás veces teño” fala de cando se atopou cun grupo de chavales e todos comezaron a saudalo en plan “jaja, pringao” e el estaba como “jobá”… e é unha situación que nos pasou a todos, de atoparte incómodo con xente que había tempo que non vías e que cren que segues sendo a mesma persoa que hai cinco anos, e que te tratan igual… Esa canción mólame moito porque eu sentín moitas veces iso, porque eu de adolescente era moi distinto a como son agora. É algo que pasa moito na nosa xeración, o rollo de falar de que estás chiquito e que tes problemas mentais… Tamén é trending topic a saúde mental na nosa xeración, e nós tocámola en “Game Over”… Eu cando estaba facendo Embora estaba medicado da ansiedade, sabes? E en “Game Over” quería falar diso, e un día espertei ás seis da mañá, case cun ataque de pánico, e púxenme a escribir a letra: “Ollos como pratos / son as seis da noite e non sei que facer / latexo nos ouvidos, é que / a ansiedade é miña amiga fiel”. Moita xente pode identificarse con iso de espertar pola noite, sentirse fatal e dicir “Dios, que me pasa”. E en “Embora” falamos de facelo mal en relacións persoais, non de amor pero en amizades e así, e perder persoas, que é algo que creo que non se reflexa moito. Sempre se falou do amor e do desamor, pero pouco da dor de perder unha amizade na música. Por exemplo o irmán de Billie Eilish, Finneas, ten unha canción que se chama “I Lost a Friend”, que estaba moi guapa e di algo como “síntome fatal porque perdín un amigo”, e eu nunca escoitara unha canción sobre perder un amigo. É curioso, pero como que non me parece un tema nada mainstream e si que é super mainstream, non sei, o “Every Breath You Take”, que é super turbio.

Para rematar, unha cousa que me dá curiosidade falando do propio relato do grupo é como vivistes a evolución de Verto, porque fixestes Puro ocio para dar concertos pero veu a pandemia, e no momento en que comezastes a dar bolos foi moi distinto á maioría de bandas. Porque claro, cando fostes a Luar aínda non derades ningún concerto. Vai un pouco á inversa do proceso habitual [risas].

Berto: É que non sei, tío. Nós nin sequera tiñamos a perspectiva de dar concertos, pero de súpeto comezaron a chamarnos para dalos e foi como “buah, vale, temos que dar concertos” [risas]. Nós faciamos cancións desde unha habitación e xa, non pensabamos en que iamos dar un bolo algún día. Todo o concepto do grupo nace dunha idea de normalización da cultura pop en galego, pero non nacía do rollo de “imos ser hiperfamosos e petar a Capitol”, porque nin sequera pensabamos en dar concertos desde un inicio. E de feito a perspectiva de dar un concerto case nos dá a pálida, porque o primeiro foi Atardecer no Gaiás, que para nós era o ceo, porque era un sitio ao que nos molaba ir. E entón chámannos, é para o puto Atardecer no Gaiás, véndense as entradas nunha hora… os días antes tiñamos pesadelos os dous, con movidas de medo escénico que flipas… E si que o de á inversa foi moi chungo, e á vez moi positivo, porque tamén te anima ver a xente que compra as túas entradas en masa coñecéndote de Spotify, e non ter que dar os míticos bolos de empezar en pubs ou en salas de concertos para darte a coñecer. Tamén foi unha historia á inversa, sobre todo, por dar concertos coa xente sentada desde un inicio, sendo a nosa música feita totalmente para o contrario. Eu creo que toda a nosa experiencia como grupo de música é moi random [risas]. En ningún momento puidemos sentir que estaba indo xenial, porque sacamos o noso primeiro EP e pamba, pandemia (que bueno, iso non lle veu ben a ninguén, loxicamente). Primeiro concerto? A peña sentada, un mal rollo que flipas porque as institucións estaban agobiadísimas e o protocolo era super restritivo, non podiamos nin darnos unha aperta no escenario… en ningún momento sentimos que as cousas ían rodadas. O noso primeiro concerto de pé (e igual o último) foi o outro día. Entón a min fíxoseme raro, agobieime vendo tantos estímulos, a xente botando… [risas] e estiven agobiado gran parte do concerto, e é moi raro dicir iso. A xente ríase o outro día cando llo contaba, pero é que o pasei fatal todo o bolo vendo á xente feliz [risas]. Foi todo á reviravolta e foi difícil autoxestionar un pouco as movidas, como o rollo de que che parase xente pola rúa… Nós non vivimos iso ata que comezamos a saír na corentena, e nós non sabiamos que a xente nos recoñecía ou que tiñamos esa clase de “famita”, de ir pola rúa e que a xente te parase. E entón de súpeto a xente te para e estás como con máscara, agobiadísimo, en plan “non me toques” [risas]. E como que en ningún momento puido ser normal.

Tulip: beleza, guitarras e ambigüidade

Tulip adelanta dos canciones de su disco de debut - segundopremio
Foto de Lorena González

Estiven no Diario Cultural Zeta falando con Antonio Méndez sobre Tulip e, coma sempre, poño por aquí un enlace ao podcast e, debaixo, a versión en texto do que comentei, algo máis ampla que o que dá tempo a comentar na radio.

Un dos discos galegos que máis me gustou ultimamente é Estrelas no chan, de Tulip. Neste grupo están Óscar Raña e Marta González (que cantan e tocan a guitarra, e que me contestaron unhas preguntas) e tamén Brais Otero e Fiz García (que tamén son membros de Mundo Prestigio). Pero o máis importante, supoño, é que fan unhas cancións de pop que me parecen moi bonitas.

Escribindo o texto entrei un pouco en crise, porque me gusta realmente a música de Tulip pero tiña a sensación de non ter moito que dicir sobre ela, ou mesmo de non dar coas preguntas adecuadas para mandarlles. Eu son unha persoa con bastante verborrea, e da xente que fai crítica ou crónica musical espérase (se é que alguén espera algo a estas alturas) que usemos ben os adxectivos e describamos sensacións de maneira precisa… e neste caso resúltame complicado. Case me daba gana de dicir que as cancións son bonitas e deixalo aí. Despois decidín divagar un pouco sobre que é o que entendemos por beleza: normalmente creo que son cousas harmoniosas, agradables, ordenadas… pero con elementos que fan que non sexan completamente predicibles. Igual con isto vén máis á cabeza unha pintura ou unha paisaxe, e para min Tulip fan algo que encaixa dalgunha forma nesa noción.

Aínda así, ata certo punto entendo que vexo esa beleza tamén polo feito de que Tulip fan pop de guitarras, que ao final seguramente é a música que máis me ten gustado ao longo da vida. Non sei, sen ser o meu grupo favorito, sempre que escoito a Teenage Fanclub penso que o que fan é moi bonito e que llo parecerá case a calquera, porque non é unha beleza desas que precisan dunha sensibilidade particular para percibila (como, eu que sei, The Shaggs). A miña impresión é que Tulip levan xa moito tempo facendo ese tipo de música con proxectos previos como Wild Balbina (no caso de Marta) ou Dois (no caso de Óscar) e isto é outro paso máis nesa liña, se cadra máis estilizado. Quixen preguntarlles se no tempo que levan facendo música (que ao mellor xa suma unha década ou así) cambiara algo para eles a súa maneira de entendela.

Marta: En realidade non cambiou moito. Cos nosos outros grupos a forma na que traballamos era moi parecida, tendo tamén influencias comúns, xa que a música que actualmente nos é referente segue a ser sobre todo o pop independente dos anos 80 e 90, que son os grupos que iamos descubrindo cando comezamos a facer música. Todos estes grupos teñen formacións moi clásicas, compostas por guitarra, baixo e batería, como sucede en Tulip e nas nosas outras bandas. Tamén dalgunha forma, creo que non nos influíu moitísimo o que pasou musicalmente nos últimos anos, así que parece que estamos envellecendo con normalidade.

Xusto nun programa anterior do Diario Cultural Zeta falaramos con Ortiga sobre os cambios na instrumentación que usamos para facer música, e relacionado con iso fálase dos cambios tamén no tipo de formacións que a fan. Esta semana saíu un texto no País arredor da presenza cada vez de máis solistas e menos grupos, e hai pouco lin na revista Mazarelos unha reportaxe na que Marina González Estévez entrevistaba a Verto, Sleepy Spice e Grande Amore, e este último apuntaba unha cousa nesta liña: “Eu noto moito os cambios na escena musical. A xeración anterior a min aínda se xuntaba en grupos de guitarras e iso agora xa non é así, non nacen tantos grupos de guitarra porque require dunha afinidade musical e humana moi grande”. Moita xente que tiña grupos de guitarras hai uns anos deixou de telos, sexa por pasar a proxectos con outra instrumentación ou por traballar en solitario, e creo que parte do que me gusta de Tulip tamén está en ter seguido afondando na súa liña en lugar de cambiar seguindo as tendencias (non quero soar reaccionario: aprender cousas novas e estar ao día sempre me vai parecer ben, pero valoro moito a quen é fiel ás súas paixóns), asi que quixen preguntarlles especificamente a Tulip pola súa relación coa guitarra.

Marta: A nós parécenos bastante divertido tocar a guitarra. A medida que imos mellorando tamén en destrezas ímolo disfrutando cada vez máis. Cremos que é un instrumento no que pode diferenciarse máis facilmente unha expresividade persoal do músico, e con elas hai unha relación como máis directa coa produción do son ao tocar e a verdade é que nos gusta experimentar iso.

Antes falaba tamén da idea de que a beleza ten que ver coa orde pero tamén con que haxa cousas impredicibles, pequenas rupturas, sorpresas, detalles fóra do esperable… No caso de Tulip gústame como combinan e alternan as voces ou as linguas (usan castelán, galego e inglés), pero o máis interesante está en varios puntos nos que as letras encaixan dunha maneira particular nas melodías. Moitas veces creo que tentamos que as palabras entren na música conservando certo aire que teñen cando falamos, pero en varias cancións de Tulip aparecen cos acentos cambiados de sitio, ou estiradas, e iso dálles unha estrañeza que me parece evocadora. Ao mesmo tempo, mesturan frases que poden ser máis de uso común con outras máis poéticas, e como non as vin por escrito hai frases que non entendo moi ben pero que me parecen evocadoras nesa ambigüidade (xa me pasara coas de Dois hai uns anos preparando unha entrevista para a Revista Porno): por exemplo, non sei se en “Deixa esta dor” din “por que imaxinar lonxe de aquí as cinzas dos dous?” ou “as cifras dos dous”, pero non sei se quero sabelo ou prefiro que poda ser calquera das dúas cousas. Pregunteilles que relación buscaban entre a letra e a música.

Óscar: Esta relación redúcese basicamente a que a letra queda supeditada ás pautas que a melodía de voz che marca. E isto pois bueno, ao final condúceche a un xogo, na medida en que ti tes que intentar insertar algo suxerente ou coherente minimamente, sexa palabras, sílabas, frases… pois nos ocos que a liña melódica che indica e che permite. E bueno, pois é un proceso entretido e do que extraes ao final resultados curiosos, cando menos.

A cousa é que ata agora estiven falando máis de forma que de contido, que é do que máis falo normalmente (creo). Non estou acostumado a falar das cuestións máis puramente estéticas e busco as temáticas, ou as que teñen que ver co contexto, porque é máis fácil falar delas e se cadra teñen menos que ver coa percepción de cada quen. Pero de todas formas non quero dar a impresión de que Tulip fan exercicios de estilo ou algo semellante. Creo que o que fan é, como dicía, bonito, porque é formalmente moi estilizado, pero se non houbese nada máis que iso a min polo menos non me interesaría demasiado (de feito Dois é un dos meus grupos galegos favoritos e, dentro da elegancia da súa música, paréceme que ás veces teñen un punto caótico ou apresurado que é parte do que os fai emocionantes). Por iso comentaba algo como o desa estrañeza das letras: as cousas bonitas poden ser simplemente agradables, pero en Tulip hai unha ambigüidade que é particular. Non diría nunca que as súas son cancións alegres, pero tamén me costaría dicir que son tristes. Diría que transmiten unha sensación de intimidade que me fai sentir acompañado, pero esa intimidade tampouco implica que haxa unha mensaxe evidente detrás. Nas letras (nas que están en galego e castelán; as que están en inglés non as din pillado aínda) dáme a sensación de que hai referencias a unha frustración xeracional que nos leva a estar perdidos ou esperando algo que non chega: en “Cilantro” cantan “aínda preciso máis tempo para entender esta espera”, en “Perdida” din “solo sé que noto el tiempo” ou “estar muerto por el día no compensa”, en “Espírito” “a veces percibo que estamos en el error, viviendo como si nada, encogiendo”. Son frases que, segundo se van acumulando, a min fálanme da sensación que fun tendo cada vez máis coa pandemia de que a miña vida ou a da xente que quero está marcada polo traballo mentres o tempo pasa.

Descrición da foto non dispoñible
Estrelas no chan pódese mercar no Bandcamp de Tulip ou no Bigcartel de Snap! Clap! Club

Á vez, tamén me pareceu que se repetían as referencias a non ser quen de comunicarse facilmente, que non deixan falar ou perden a voz… en “Simpático” din “cada silencio no hay que llenarlo”, en “Espírito” creo que din “el miedo filtró mi voz”, en “Un mundo” din “só che pido un momento, non deixas falar e te distraes no teu mundo”, en “Deixa esta dor” cantan (cun xogo de voces moi… si, bonito) “non son eu quen fala de min, non sei ben quen son aquí”. Outra referencia nesta liña está en “Traes la noche”, onde se di “enmudecemos juntos por lo menos sin quebrarnos hasta que cae la noche”, e tamén, despois de ter escoitado o disco enteiro varias veces tiña unha sensación de que hai nel un aquel de refuxio fronte aos mesmos problemas que formula. Non tiña moi claro por que, pero pode ter que ver co feito de que moitas destas cancións (ou do que entendo que din) introduzan un plural: “só quero tecer un tempo que nos aguante”, “ao final atoparemos o azar”, “no hacemos bien gritando así”, “lo ocurrido está aquí, nos ha vuelto a encontrar”… ao final entre iso e as voces que cantan xuntas aparece para min esa sensación de estar acompañado, de que a través dunha intimidade presentada dunha forma ambigua acaba habendo algo colectivo. Estas cousas véñenme á cabeza agora, pero no seu momento tiven a idea de preguntarlles a Tulip se buscaban que o disco transmitise algunha emoción determinada.

Óscar: Hai moitas alusións no disco que sinalan un pouco nesa dirección que dis. Creo que o malestar xeneracional que padecemos no día a día rematou por filtrarse por todos os recunchos do disco. Dito isto, penso que quizais non quixemos plantexar unha… transmitir unha emoción determinada, senón máis ben suxerir unha serie de ideas e deixar pinceladas soltas no ar que o ouvinte poda interceptar, interpretar e… bueno, construír a súa propia lectura da película.

Chegado este punto, a min xa non me queda moito que dicir pero espero que a miña lectura da película vos teña espertado a curiosidade por escoitar Estrelas no chan e sacar a vosa.

Un tema e un tema #11: Nomes de xente e “Aquel grupo” de Malandrómeda

Malandromeda-1.jpg

Desta volta quixen falar de cancións que usan nomes propios de persoa. Bob Dylan fixera un programa moi chulo sobre os nomes de muller, pero era outra historia. Pinchei a Dolly Parton, Simon e Garfunkel, Telephones Rouges, Heredeiros da Crus, Emilio José, os Minutemen, Travesti Afgano, Ataque Escampe e Malandrómeda. 

Aquí podedes escoitar o programa completo, que inclúe unha crónica do Encontro de Punkis de Aldea de Sarria, ao que me gustaría moito ter ido. Aparece tamén unha versión moi guai de “Dirty Old Town” dos Pogues que fai o Leo.

O corte da sección aínda non o subiron pero cando estea xa o engado.

Debaixo tedes o texto para ler. Antes de falar de nada, pinchei un dos grandes clásicos disto dos nomes propios en cancións.

 

A historia do pop está chea de cancións con nomes de persoas. Isto é bonito porque introducir un detalle concreto nunha canción (sexa un lugar, un tempo ou un nome), se se fai ben, dálle algo de realidade e emoción. E tamén activa a imaxinación, ata tal punto que logo a xente ponlle nome aos seus fillos e fillas por esas cancións, ou incluso ponse nome a si mesma. É algo que fixo Alaska, que se chama así por un tema de Lou Reed, e que tamén fixo Cecilia, que realmente se chamaba Evangelina Sobredo pero rebautizouse en honra a un tema de Simon e Garfunkel.

Hai case unha canción para cada nome, e vou citar unhas cantas moi famosas, moi boas ou as dúas cousas. Lady Gaga ten “Alejandro”, ABBA teñen “Fernando”, Blondie teñen “Maria”, os Beatles teñen “Michelle”, os Ramones teñen “Ramona”, os Rolling Stones teñen “Angie”, Broadcast teñen “Michael A Grammar”, Caetano Veloso ten “Irene”, Nick Cave e os Bad Seeds teñen “Deanna”, Van Morrison e Umberto Tozzi teñen cada un a súa “Gloria”, Víctor Jara ten “Te recuerdo Amanda”, e de por aquí a miña favorita é a dos Telephones Rouges, que teñen “Desiderio”.

Isto ten lado bo e lado malo, as dúas cousas por como a canción pode mesturarse coa túa identidade, como se o teu nome puidese levar xa de por si unha melodía. Eu aínda non atopei unha que fale dun Cibrán, pero unha Sara contoume que lle facía ilusión saber que Fleetwood Mac tiñan unha canción que se chamaba como ela. Polo outro lado, unha María díxome que acabou farta de que lle cantasen isto dos Heredeiros.

Aínda así, se falamos de como se mestura unha canción coa túa identidade, o que me parece aínda máis interesante son as cancións que ademais do nome teñen e apelidos, e que falan dunha persoa real que podemos identificar. Dentro disto hai uns cantos mestres sen irnos moi lonxe, como Emilio José e a cantidade de veces que fala de figuras públicas ou políticas*: Jean Claude Juncker, Íñigo Errejón, Barreiro Rivas, Baltar, Rocío Mosquera, Pablo Iglesias, Beiras… nesta saen Bill Gates, Steve Jobs e Feijoo.

Sempre me deu a sensación de que escoitar un disco de Emilio José é como facer un amigo, porque é como se che contase a súa visión do mundo case enteira. É como ter unha conversa moi longa, e nas conversas moi longas é normal que alguén acabe falando dalgún político, e citarao polo nome, que tamén é diferente a falar da clase política en abstracto. Pero no asunto dos nomes nas cancións hai xente que vai a un lugar máis íntimo. Por exemplo, á autobiografía: as cancións de grupos que falan de si mesmos teñen exemplos como o clásico dos Minutemen, “History Lesson Part II”, que empeza dicindo “A nosa banda podería ser a túa vida, os nomes reais serán a proba”.

Nela os nomes das súas influencias (Bob Dylan, Richard Hell) mestúranse cos seus propios, coa experiencia de D. Boon e Mike Watt montando un grupo. De máis preto, nesta liña sei que hai un inédito de Ataque Escampe que se chama “Roi Vidal”, como o seu propio cantante e batería, e está o “Golden Apples” de Travesti Afgano, no que o guitarrista Luismi describe a cada membro da banda dunha maneira que me transmite moita tenrura.

Todo isto ten sentido por esa impresión de realidade que os nomes e apelidos outorgan, que fai sentir unha proximidade e unha transparencia moi fortes. Robert Forster dos Go-Betweens dixo nunha entrevista que “os nomes reais e as situacións reais son máis interesantes que a ficción”, e creo que normalmente é certo**. Pero claro, tampouco sabemos que opina a xente que acaba aparecendo na canción doutra persoa. Sabemos que a Taylor Swift lle molestou cando Kanye West a cita (e a insulta) en “Famous”, pero non sabemos que opinaron todas as persoas que aparecen na obra de Nueva Vulcano, nin que lle parece a Pablo Callejo que un tema de Oh Ayatollah leve o seu nome. Ou que opinou Carlos Figueiras de saír en “A granxa de Alexandre” de Ataque Escampe.

O que pasa é que hai un paradoxo en todo isto, que é que a min foi Xiana quen me puxo sobre a pista deste Carlos Figueiras, de quen podía sospeitar que era unha persoa real, pero non sabelo porque non o coñezo de nada. E iso fíxome pensar en que o que importa, case sempre, é a impresión de realidade e non a realidade en si. E esa impresión dámoslla nós ás cancións, ao escoitalas ou, máis tristemente, ao buscalas en google. Lembreime de dúas cancións, para ir rematando, que nunca tiven claro de todo se falaban de xente real ou eran invencións de quen fixo a letra. Sendo moi diferentes, teñen moito que ver, porque falan de grupos fantásticos que nunca chegaron a ser coñecidos (e aí está o truco para xerar unha impresión de realidade que non podes confirmar con seguridade). Unha é “The Late Greats”, de Wilco, e a outra, que chega moito máis lonxe no nivel de detalle na construción dos personaxes (ou no retrato, non sei), é “Aquel grupo”, de Malandrómeda. Hoxe quería acabar pinchándoa, escoitando a historia de Lucas MC e Palanquetti e quedando coa dúbida.

* É curioso que, ao tempo que cita polo nome a toda esta xente, cando as cancións viran ao íntimo, como en “♥” cante “O teu nome / não se escreve em inglês / o teu nome / não se escreve em persa / o teu nome / não se escreve em chinês / teu nome não se escreve”.

** Era demasiado longo de explicar para a radio, pero gustaríame ter pinchado tamén “Darlinghurst Nights”, que é a canción á que se refire Robert Forster na entrevista de Kiko Amat, e é un exemplo perfecto de como o detalle dos nomes evoca moito máis intensamente un espazo ou unha emoción.

Entrevista a Travesti Afgano

Ademais daquela entrevista a Contenedor de Mierda que vos contei por aquí hai un par de entradas, fixen outra máis para o blog do Galician Bizarre. Foi a Travesti Afgano, e houbo varias cousas coas que quedei especialmente contento. Unha é a introdución, que creo que di cousas bonitas deles sen ter que esaxerar nada para facer apoloxía, e outra son varias das súas respostas, que creo que resumen unha maneira moi necesaria de entender a galeguidade.

Rafa: Eu sintome galego, pero dos de antes das invasións romanas, e dos que viviron no tempo dos suevos no primeiro reino de Europa, considérome atlántico.

Camilo: [O sitio de onde somos] Inflúe en todo e en maior medida que calquera outro factor. De feito é o factor. Imaxínate a Siniestro Total sendo de Valladolid, meu Deus, serían patéticos, lamentables, esa xente non ten puta gracia, está amargada. Existen grupos en Valladolid? Había uns mods que me molaban, pero era un grupo de exercicio de estilo, poderían ser de Valladolid ou de Sidney e o resultado iba ser o mesmo – impersonal-.

Podedes lela aquí. Inclúe tamén respostas moi interesantes sobre o costumismo, os seus recopilatorios favoritos ou o goberno Feijóo.

Xa que ides polo blog do Galician Bizarre non perdades o artigo que fixo Nuno Pico sobre o seu descubrimento das bandas que estaban no volume 2.