Rock de pirola

Escribín un artigo para Sobre as cousas que en teoría vai sobre o concepto do rock de pirola, pero en realidade vai máis ben sobre a masculinidade, así que debe ir tamén sobre o patriarcado. Cando falo sobre música teño a sensación de dominar máis ou menos o tema, así que así teño un pouco de equilibrio para tratar unha cuestión sobre a que sempre dubido. Quería aproveitar para facerlle aquí un apéndice e incluír cousas que fun atopando ou lembrando e para as que alí non tiña espazo, como as imaxes de músicos homes sen camiseta. O texto, que utiliza o termo “pirola” 19 veces, podedes lelo aquí, e debaixo van esas movidas que me parecía interesante compartir:

1. Este extracto de Ropa música chicos, as memorias de Viv Albertine, que me pareceu que ilustra bastante ben o tipo de cousas nas que teñen que pensar as mulleres que tocan nun grupo e que para os homes poden ser anatema:

“En un determinado momento se produce una discusión porque le digo a Palmolive que debería ponerse sostén cuando toca. Aporrea la batería con tal desenfreno que las tetas le saltan de un modo exagerado. Me responde que es una persona libre y que ella es así, ¿por qué tendría que cambiar? Afirma que no llevar sostén refleja una actitud más feminista que llevarlo. Le digo que, aunque tiene toda la razón, la imagen que ofrece mientras toca no se ajusta a sus ideales.

– Nadie nos va a tomar en serio si la gente no puede quitar los ojos de tus tetas. Ni siquiera yo puedo dejar de mirarlas cuando tocas. No queremos que el público venga a vernos por esa razón.

Ya sé que Palmolive es salvaje e indómita, que no lo hace por una cuestión sexual, pero la mayoría de la gente no ha visto jamás a una chica tocando la batería y en lugar de prestar atención a su interpretación y de pensar lo buena que es, están fascinados viendo cómo le botan las tetas. Al final llegamos a un acuerdo y Palmolive acepta ponerse un body para sujetar un poco su delantera.”

2. Tamén sobre as Slits, a comparación que fago entre elas e os Clash penso que é algo que dixo de maneira bastante parecida a historiadora punk Helen Reddington na conferencia KISMIF de Porto en verán do ano pasado. Ela opinaba, se non lembro mal, que o termo post-punk tiña unha raíz machista porque servira para excluír ás Slits ou as Raincoats da xénese do punk cando, para ela, o seu rol era fundamental por como abriu a paleta musical do movemento máis aló do rock de garaxe. E aínda así penso que o centro do canon do punk sería máis ben Clash, Ramones, Sex Pistols. Conta máis aquí.

3. Este artigo de Kathleen Hanna para NME, que empeza xa dicindo algo que me parece moi inspirador e que é un pouco o que tiña na cabeza para escribir:

“Encantaríame escoitar a homes falando sobre a masculinidade e o dano que lles fai. Homes falando entre eles e a través de cancións sobre o xeito no que os roles de xénero tradicionais lles impiden ter o rango completo de emocións, poñéndoos nun lugar no que se supón que teñen que ser quen trae o pan á casa cando se cadra non é o que queren ou poden facer, e ensinándolles que a única maneira de conectar entre eles é a través do sexismo ou o racismo ou a homofobia”.

4. “Suggestion”, de Fugazi, por ser unha canción feita por homes na que se lles pide aos homes que se poñan no lugar dunha muller. Supoño que os exercicios de empatía son o método que pode facer que o machismo perda terreo. No artigo de Kathleen Hanna, ela fala da canción, e tamén o fai Gareth Hutchens neste texto en The Guardian, onde recomenda o vídeo no que Amy Pickering (de Fire Alarm) canta a primeira parte da letra:

5. O blog Señoras que hablan de música serviume para atopar cousas moi interesantes de cara a seguir aprendendo e a estudar un pouco a cuestión de como os homes podemos ser útiles á hora de trasladar o feminismo a homes que non escoitan ás mulleres. Por exemplo, unha sección de cancións feministas cantadas por homes, na que estaba “Suggestion”, pero tamén “Male gaze” de Pissed Jeans ou “Valentine’s Day is Over” de Billy Bragg. E tamén uns comentarios sobre un libro de Matthew Bannister, White Boys, White Noise: Masculinities and 1980s Indie Guitar Rock, que me fai pensar de novo que a pirola no rock pode ser máis evidente, pero está de forma máis discreta onde ás veces pensamos que non:

“Para Bannister, el sonido del indie es “el sonido de hombres tranquilos haciendo mucho ruido“, la forma con la que los hombres “sin poder” se reafirman en su reparto del pastel frente a otras masculinidades hegemónicas, a la vez que perpetúan la exclusión de las mujeres. Esto supone desarrollar un intelectualismo y una estética masculina diferenciada, en oposición a las ideologías tradicionales del rock como expresión creativa física y espontánea. (…)

Incómodos ante las identidades de género convencionales de la música mainstream, parecería que los indies se abren a la expresión de los afectos. Sin embargo, según Bannister, cuando se analiza más detenidamente la aparente subversión de ese nuevo (anti)canon de “lo que mola” se entiende que sólo se cuestionan las formas y no el fondo, que sigue reproduciendo privilegios de género, clase y etnia. Para ello, se despliegan nuevas estrategias que poco contribuyen a las relaciones igualitarias, como el infantilismo, el amateurismo, la glorificación de la melancolía y el refuerzo de la desafección cool asociada a la masculinidad de clase media.”

6. Unha Guía básica de empatía coas mulleres pensada para a escena musical que publicou hai tempo Laura Sales en Diagonal, con cousas básicas que a miúdo non pensamos. Por exemplo, unha cuestión sobre a representación feminina nas cancións: en cales aparecen mulleres que fagan algo que non sexa ser a parella dun home? Isto é unha cuestión que non é fácil de analizar por como as letras non sempre son concretas e os personaxes das cancións non están identificados en base ao seu xénero, pero pensalo pode ser bastante preocupante. Non sei, estará ben sempre que haxa música e personaxes que vaian máis aló do estereotipo. Nese sentido, flípame “Down from Dover”, de Dolly Parton, que é unha canción tristísima por realista e na que a fonte do drama é, finalmente, o patriarcado. E xa non vou poñer nada máis.

Un tema e un tema #11: Nomes de xente e “Aquel grupo” de Malandrómeda

Desta volta quixen falar de cancións que usan nomes propios de persoa. Bob Dylan fixera un programa moi chulo sobre os nomes de muller, pero era outra historia. Pinchei a Dolly Parton, Simon e Garfunkel, Telephones Rouges, Heredeiros da Crus, Emilio José, os Minutemen, Travesti Afgano, Ataque Escampe e Malandrómeda. 

Aquí podedes escoitar o programa completo, que inclúe unha crónica do Encontro de Punkis de Aldea de Sarria, ao que me gustaría moito ter ido. Aparece tamén unha versión moi guai de “Dirty Old Town” dos Pogues que fai o Leo.

O corte da sección aínda non o subiron pero cando estea xa o engado.

Debaixo tedes o texto para ler. Antes de falar de nada, pinchei un dos grandes clásicos disto dos nomes propios en cancións.

 

A historia do pop está chea de cancións con nomes de persoas. Isto é bonito porque introducir un detalle concreto nunha canción (sexa un lugar, un tempo ou un nome), se se fai ben, dálle algo de realidade e emoción. E tamén activa a imaxinación, ata tal punto que logo a xente ponlle nome aos seus fillos e fillas por esas cancións, ou incluso ponse nome a si mesma. É algo que fixo Alaska, que se chama así por un tema de Lou Reed, e que tamén fixo Cecilia, que realmente se chamaba Evangelina Sobredo pero rebautizouse en honra a un tema de Simon e Garfunkel.

Hai case unha canción para cada nome, e vou citar unhas cantas moi famosas, moi boas ou as dúas cousas. Lady Gaga ten “Alejandro”, ABBA teñen “Fernando”, Blondie teñen “Maria”, os Beatles teñen “Michelle”, os Ramones teñen “Ramona”, os Rolling Stones teñen “Angie”, Broadcast teñen “Michael A Grammar”, Caetano Veloso ten “Irene”, Nick Cave e os Bad Seeds teñen “Deanna”, Van Morrison e Umberto Tozzi teñen cada un a súa “Gloria”, Víctor Jara ten “Te recuerdo Amanda”, e de por aquí a miña favorita é a dos Telephones Rouges, que teñen “Desiderio”.

Isto ten lado bo e lado malo, as dúas cousas por como a canción pode mesturarse coa túa identidade, como se o teu nome puidese levar xa de por si unha melodía. Eu aínda non atopei unha que fale dun Cibrán, pero unha Sara contoume que lle facía ilusión saber que Fleetwood Mac tiñan unha canción que se chamaba como ela. Polo outro lado, unha María díxome que acabou farta de que lle cantasen isto dos Heredeiros.

Aínda así, se falamos de como se mestura unha canción coa túa identidade, o que me parece aínda máis interesante son as cancións que ademais do nome teñen e apelidos, e que falan dunha persoa real que podemos identificar. Dentro disto hai uns cantos mestres sen irnos moi lonxe, como Emilio José e a cantidade de veces que fala de figuras públicas ou políticas*: Jean Claude Juncker, Íñigo Errejón, Barreiro Rivas, Baltar, Rocío Mosquera, Pablo Iglesias, Beiras… nesta saen Bill Gates, Steve Jobs e Feijoo.

Sempre me deu a sensación de que escoitar un disco de Emilio José é como facer un amigo, porque é como se che contase a súa visión do mundo case enteira. É como ter unha conversa moi longa, e nas conversas moi longas é normal que alguén acabe falando dalgún político, e citarao polo nome, que tamén é diferente a falar da clase política en abstracto. Pero no asunto dos nomes nas cancións hai xente que vai a un lugar máis íntimo. Por exemplo, á autobiografía: as cancións de grupos que falan de si mesmos teñen exemplos como o clásico dos Minutemen, “History Lesson Part II”, que empeza dicindo “A nosa banda podería ser a túa vida, os nomes reais serán a proba”.

Nela os nomes das súas influencias (Bob Dylan, Richard Hell) mestúranse cos seus propios, coa experiencia de D. Boon e Mike Watt montando un grupo. De máis preto, nesta liña sei que hai un inédito de Ataque Escampe que se chama “Roi Vidal”, como o seu propio cantante e batería, e está o “Golden Apples” de Travesti Afgano, no que o guitarrista Luismi describe a cada membro da banda dunha maneira que me transmite moita tenrura.

Todo isto ten sentido por esa impresión de realidade que os nomes e apelidos outorgan, que fai sentir unha proximidade e unha transparencia moi fortes. Robert Forster dos Go-Betweens dixo nunha entrevista que “os nomes reais e as situacións reais son máis interesantes que a ficción”, e creo que normalmente é certo**. Pero claro, tampouco sabemos que opina a xente que acaba aparecendo na canción doutra persoa. Sabemos que a Taylor Swift lle molestou cando Kanye West a cita (e a insulta) en “Famous”, pero non sabemos que opinaron todas as persoas que aparecen na obra de Nueva Vulcano, nin que lle parece a Pablo Callejo que un tema de Oh Ayatollah leve o seu nome. Ou que opinou Carlos Figueiras de saír en “A granxa de Alexandre” de Ataque Escampe.

O que pasa é que hai un paradoxo en todo isto, que é que a min foi Xiana quen me puxo sobre a pista deste Carlos Figueiras, de quen podía sospeitar que era unha persoa real, pero non sabelo porque non o coñezo de nada. E iso fíxome pensar en que o que importa, case sempre, é a impresión de realidade e non a realidade en si. E esa impresión dámoslla nós ás cancións, ao escoitalas ou, máis tristemente, ao buscalas en google. Lembreime de dúas cancións, para ir rematando, que nunca tiven claro de todo se falaban de xente real ou eran invencións de quen fixo a letra. Sendo moi diferentes, teñen moito que ver, porque falan de grupos fantásticos que nunca chegaron a ser coñecidos (e aí está o truco para xerar unha impresión de realidade que non podes confirmar con seguridade). Unha é “The Late Greats”, de Wilco, e a outra, que chega moito máis lonxe no nivel de detalle na construción dos personaxes (ou no retrato, non sei), é “Aquel grupo”, de Malandrómeda. Hoxe quería acabar pinchándoa, escoitando a historia de Lucas MC e Palanquetti e quedando coa dúbida.

* É curioso que, ao tempo que cita polo nome a toda esta xente, cando as cancións viran ao íntimo, como en “♥” cante “O teu nome / não se escreve em inglês / o teu nome / não se escreve em persa / o teu nome / não se escreve em chinês / teu nome não se escreve”.

** Era demasiado longo de explicar para a radio, pero gustaríame ter pinchado tamén “Darlinghurst Nights”, que é a canción á que se refire Robert Forster na entrevista de Kiko Amat, e é un exemplo perfecto de como o detalle dos nomes evoca moito máis intensamente un espazo ou unha emoción.

Un tema e un tema #8: Traballo e o “Monólogo do vello traballador” de Los Tamara

Xiana volveume chamar para colaborar na Radio Galega e seguir así con Un tema e un tema a sección que empecei a facer hai un par de anos en Onda Vital. Agora será un domingo de cada dous nalgún momento entre as 14:15 e as 15:00. Non me gusto demasiado en modo locutor pero si que me gusta moito poder usar as cancións para falar de cousas e as cousas para falar de cancións, que é do que vai a sección. Nesta o tema a tratar foi o traballo e o tema a pinchar foi o “Monólogo do vello traballador”, pero en vez de a Los Tamara preferín poñer aquí arriba unha foto de Dolly Parton porque sae tecleando, que é o que fago para gañar a vida.

Podedes escoitar a sección aquí.

Podedes escoitar o programa enteiro, que inclúe unha reportaxe-entrevista moi guai sobre o concerto de Javiera Mena na Coruña o outro día, aquí.

E podedes ler o texto e escoitar as cancións todas aquí debaixo. Ademais das que menciono no texto tamén puxemos un cachiño de “Work All Week” dos Mekons e de “Terra arável” de Emilio José.

 

Quería falar de traballo porque ultimamente penso moito en traballo. Supoño que lle pasa a moita xente: cando non teño traballo, preocúpome por se nunca volvo atopalo. Cando o teño, preocúpome porque non teño tempo a facer as cousas que realmente querería estar facendo. Non teño tempo a facer música, por exemplo. E querería pensar menos niso, pero é inevitable. Así que quería ver como este conflito se reflicte nas cancións.

Unha das miñas cancións favoritas sobre traballo é “Piss Factory”, de Patti Smith. Usa ese estilo seu entre o falar, o recitar e o cantar para explicar o seu choio de merda nunha fábrica de xoguetes. 40 horas e 36 dólares á semana rodeada de xente que en lugar de estar loitando por algo mellor está agradecida por ter un traballo. A parte do final é a que máis me emociona, porque berra que aínda ten desexo e que vai saír de aí, vai coller un tren a Nova York e vai ser unha gran estrela, e nunca volverá queimarse nesa fábrica. Este tema estaba no seu primeiro single e foi premonitorio. Logo converteuse nunha estrela e penso que non volveu falar de traballo. Normal, porque solucionou o conflito.

É curioso porque investigando para isto atopeime con varios artigos tipo “A que non sabías en que traballaba Madonna antes de ser unha estrela?”. Así descubrín que Madonna traballou nun Dunkin’ Donuts, que Jack White era tapiceiro e que Kim Deal dos Pixies era técnica de laboratorio. Pero o único relato non pode ser o de solucionar o conflito, deixar o traballo e vivir da música. Interésame a outra realidade. O cantante de Bad Religion é paleontólogo. O baixista de Mudhoney é enfermeiro. Nun dos grupos cos que ensaiei, o guitarrista era veterinario. Pola mañá tiña a man metida no cu dunha vaca e pola tarde tíñaa na guitarra. Para o 95% das persoas que fan música, a música é o que facemos cando acaba o traballo. É unha realidade á que non lle cantou ninguén, penso.

Que realidade se retrata entón nas cancións sobre traballo? Normalmente unha universal: a da inxustiza. En “Chain Gang”, Sam Cooke canta sobre prisioneiros encadeados que fan traballos forzosos, e o ritmo da canción baséase no son das cadeas batendo e nos ruídos de esforzo dos presos. “Este é o son dos homes que traballan na cadea”, di o retrouso. Pero temos exemplos menos afastados. En “Galega traballadora”, clásico da canción galega sobre o traballo, Ana Kiro fala da vida da súa nai e retrata esa realidade das mulleres que compaxinan os coidados con outros traballos sen velos sequera remunerados. Outra inxustiza. Pero, só por esta vez, se cadra podo identificarme máis cunha canción da Ana Kiro de Tennessee, Dolly Parton. En “9 to 5” (“de nove a cinco”) fíltrase o traballo de oficina, coas máquinas de escribir marcando o ritmo e Dolly cantando en primeira persoa, outra vez sobre esa inxustiza da explotación, da xerarquía, do roubo absurdo do tempo. Dá igual se o canta Víctor Jara ou Donna Summer, sempre aparece. “É todo quitarche sen darche nada”. “Usan a túa cabeza e non cho recoñecen”. “Pasas a vida poñendo cartos na carteira dun rico”.

Hai cancións de traballo que se cantaban ao ir á leira ou ao muíño, e hai unha mitoloxía obreira relacionada cos traballos físicos (e aí tes cancións fantásticas de Bruce Springsteen ou Billy Bragg) pero non existen eses mitos para as persoas que traballamos na cultura ou diante dun ordenador, e sentinme por iso máis preto da canción de Dolly. Non existe “A balada do Community Manager”, nin cancións sobre ser fotógrafa, ou técnico de son, ou ilustradora. Igual por iso nos falta un pouco de sentimento de clase a pesar de ser precarios ou parados. Pero ao final a clase obreira somos todos e todas os que saímos perdendo no reparto da riqueza, aínda que queiran que sintamos que non somos ningunha cousa.

Traballar é humano, pero tamén é inhumano. A música é soamente humana e deunos mil respostas contra esa inhumanidade. En Galicia hai dúas que me gustan especialmente. Unha é “Caracol”, de Lamprea Explosiva, que atopan o referente na natureza: podemos imitar ao caracol e vivir amodiño, sen competir entre nós, sen vivir para producir. A outra é o “Monólogo do vello traballador” de Los Tamara, que sendo unha canción cantada dende a primeira persoa de singular é completamente colectiva e universal. Dá ganas de cambiar as cousas, non?