Fan fan #1: Aries, Brian Wilson, Hannah Arendt

Volve haber Onda Vital na Radio Galega e volvo colaborar con Xiana, desta vez empezando unha sección nova arredor das cancións de fan, a influencia entre artistas, as tradicións, a orixinalidade… Empeza con Aries falando arredor de Brian Wilson (na foto con Van Dyke Parks) ou Hannah Arendt.

Podedes escoitar o podcast da sección AQUÍ e o programa enteiro (con recital de Samuel Solleiro e Matías Tarrío falando de Lixo Urbano) AQUÍ. Se preferides ler o texto e escoitar as cancións só tedes que seguir cara abaixo. A sección chámase ‘Fan fan’ e vai empezar cunha sintonía caseira que fixen coas miñas compañeiras de Esposa Meri e Mar.

Todo o mundo é fan de algo. Ás veces falamos do fandom como se fose unha simple relación de consumo, ou peor, como se fose fanatismo perigoso. Pero ser fan é unha cousa marabillosa porque sempre é un proceso creativo. Non estou falando de cando simplemente nos gusta unha película ou unha canción, senón do momento no que sentimos unha conexión profunda cunha obra e con quen a fixo. Por exemplo, hai unha canción de Jeff Tweedy que se chama “Please Tell My Brother” que me fixo chorar algunha vez.

A canción fala da familia dende a distancia, fala dese amor que se sinte pero non se di… Cando a escoito, non penso na familia de Jeff Tweedy. Penso en miña irmá e meus pais, e pasa a haber na canción tanto de min como de quen a fixo. Isto é máxico, e ao mesmo tempo é algo que estou seguro de que lle pasou a todo o mundo con algunha obra de arte. Usamos os nosos sentimentos e a nosa imaxinación para completar o que alguén creou, para interpretar o que nos dixo. E esa creatividade ás veces dá pé a novas cancións que veñen continuar ese diálogo. Chameille a esta sección “Fan fan” porque os fans fan, as fans fan cousas novas dende esa relación coa xente á que admiran e quero saber as emocións que saen da experiencia que temos da arte.

Pareceume que para empezar a tratar estes temas sería perfecto facelo con Isa Fernández Reviriego. Primeiro porque son superfan dela, pero tamén porque a súa obra transmite ese carácter de fan en todos os seus aspectos: vese na súa música como Aries, pero tamén no seu blog Magia Bruta ou no seu libro Un Rayo Ultravioleta. Ou se falas con ela, claro. Por exemplo, Isa é fan de Juan y Junior, de William Morris, de Miguel Hernández, de American Spring… Quedei con ela e pregunteille que tipo de relación tiña con esa xente da que é fan.

Foto de Helena Exquis

Aries: Yo creo que la función principal del arte es comunicarse. Es la comunicación entre los seres humanos. Entonces yo siento que todas las cosas de las que soy fan me apelan, se comunican conmigo y me hacen sentir parte de algo, como acompañada en el mundo… Y también son ejemplos a seguir y me animan a tomar mi propia iniciativa.

Cando unha canción nos afecta profundamente, non é raro que sintamos as ganas de facer música nós tamén. Esa iniciativa que nace case sempre empeza sendo en forma de versións, que son a maneira máis habitual de recoñecer unha influencia. Aries ten unhas cantas, e a min se cadra a que máis me gusta é esta de “The India Song” de Big Star.

Pero esa relación de emoción e identificación non só ten que ser con xente que tamén fai cancións. Tamén pode darse coa literatura, como na adaptación que Isa fixo de Apollinaire no tema “Las constelaciones”. Parece que a idea do fandom apareceu no século XX, e entón faise raro falar de ser fans de xente que escribía no XIX ou que está fóra da cultura popular, pero as liñas da influencia danse en moitas direccións. Por exemplo, en 2007 Isa xa escribira con Charades “Hannah Arendt”, un tema que recollía a influencia desta filósofa, e pregunteille como cambiaba a influencia cando, en lugar de darse entre xente que fai música, se dá entre xente que vén de ámbitos creativos diferentes.

Aries: No cambia mucho. Siguen siendo referentes a la hora de hacer las cosas. En el caso de Hannah Arendt, la canción hablaba del perdón y yo justo en ese momento la estaba estudiando en la universidad y estábamos hablando de la noción que tiene ella del perdón. Que el perdón era la puerta que hacía que las consecuencias de tus acciones no te persiguieran toda la vida. Por eso lo utilicé, y aparte me flipa Hannah Arendt, que sea un referente femenino en la filosofía, y me había leído Eichmann en Jerusalén y me parecía una manera de reivindicarla. En el caso de las referencias musicales te influyen a la hora de producir la música en si, la estética de tu música, y las otras son más a nivel conceptual o en las letras. Supongo que esa es la diferencia.

Así sona Hannah Arendt:

Ademais de aquí, a relación máis pura de fan nos temas de Isa atópoa en “Adieu or die”, o tema que daba título ao seu penúltimo disco.

“Adieu or die” comeza cun sampler de Maruja Mallo collido do documental Mitad ángel, mitad marisco, e inclúe tamén samples de Brian Wilson. Precisamente del sae o nome do tema, tirado dunha frase de “Surf’s Up”, a canción dos Beach Boys que co-escribiran Brian e Van Dyke Parks. Tamén lle preguntei a Isa por que algunhas influencias, como a de Maruja e a de Brian, se filtran de forma máis explícita na súa obra, nos títulos ou no propio son.

Aries: Son cosas que me tocan superprofundamente, y en los momentos en que estaba haciendo esos discos, esas canciones, estaban suponiendo algo muy fuerte para mí. Me estaban flipando, me estaban animando a hacer yo mis propias cosas y formaban parte de ese momento. Los discos al final son como un reflejo de un momento vital, de tu coyuntura en ese período de tiempo, y todas esas influencias son protagonistas también de mi vida en esos momentos. Y también me interesa compartir eso con la gente, y que la gente los conozca. Quiero decir, hay mucha gente que los conoce, pero también hay gente que no… gente joven, que me ha escrito para decirme “oh, descubrí Pet Sounds porque tú hablabas mucho de ellos…”. Y eso a mí me parece muy bonito y me interesa que se esparza por el mundo, mejor que otras cosas. También lo hago por eso.

A influencia de Brian Wilson percíbese ben nas cancións de Aries, que tamén teñen as melodías como elemento central, melodías que están entre o fráxil e o poderoso e que moitas veces son cantadas en xogos de harmonías de varias voces… Pero cando somos fans a influencia vai máis aló e afecta na vida. Ademais de coller a voz de Brian Wilson e a frase para o seu título, Isa fixo un fanzine chamado El rábano radiante no que falaba da canción “Surf’s Up” e chegaba a contar como lle atribuía á canción un poder curativo, ademais de detallar as propias conexións da letra con poemas de Alfred Tennyson ou William Wordsworth e sinalar cal era a súa favorita de entre todas as versións da canción: esta de Brian Wilson só ao piano.

Paréceme moi bonito o relato que Isa fai no fanzine de como a canción a acompaña ou a calma, porque a música, fronte a outras artes, ten unha capacidade máis grande de acompañarnos no tempo. Esa compañía ela faina explícita na súa música cun recurso perfecto para as cancións de fan, como é o sampleo:

Aries: El sampleo tiene una cualidad muy guay, que es que coges algo en lo que estaban tocando cinco personas, por ejemplo, y tu los metes en tu canción. Estás cogiendo a un montón de gente y la estás uniendo a tu sonido.

Nese sentido, non deixa de ser bonito que Isa samplee a Maruja Mallo e Brian Wilson pero tamén ao seu can Chicho ou a amigas e amigos dentro dese montón de xente que se une ao seu son, por exemplo neste “Un día cualquiera” de Juramento Mantarraya. Igual que as nosas persoas favoritas nos acompañan na vida e no pensamento, escoitamos as nosas cancións favoritas ao longo do tempo e en diferentes lugares, ás veces medrando con nós. Eses referentes que temos poden converterse en heroes, pero tamén podemos sentilos como amizades, aínda que Brian Wilson non nos coñeza a nós. Porque se a arte é comunicación non podemos evitar sentir que hai unha persoa detrás que nos fala.

Aries: Yo por ejemplo, a Brian Wilson le quiero, tío. O sea, tengo cariño hacia su persona, que igual era un cretino, y sé positivamente que ha sido un cretino en ciertos momentos de su vida, pero hay veces que veo vídeos de él y lloro, porque me supera la belleza de lo que hace… es tan complejo y sencillo a la vez, es tan bonito… Es tan increíble que lloro, y le tengo cariño porque siento que es algo que me ha acompañado durante toda mi vida, que me ha ayudado en momentos en los que estaba fatal, y es como que a esa persona le debo algo. No sé, sientes amor al final.

En definitiva, o que di Isa é outra mostra de que ser fans non é unha cuestión trivial. Ao falar do fandom estamos falando de comunicación, de compañía e de amor. Cando falamos de namorar dunha canción pode parecer unha metáfora, pero ao final o proceso ten moito en común: temos ganas de coñecer, damos importancia a cada detalle, damos voltas na cabeza a cada xesto e chegado un punto aquelo que queremos pasa a ser parte da nosa identidade. Unha identidade que non nace da nada, senón que existe porque existiron outras cousas antes e continuará inspirando a existencia doutras cousas despois.

Aries: Yo creo que la cuestión es que tú crees tu propio universo a partir de todas esas cosas que te gustan. Es lo que hablábamos también hace tiempo de Caetano Veloso, lo que decía de los tropicalistas, de mezclar tus influencias con tu propia realidad. Y entonces es cuando se da un pasito más, y aportas tú algo a algo que ya existía. ¿Sabes también lo que es superbueno de eso? Por ejemplo en “Surf’s Up”, que hay referencias a mil movidas. Joder, es como que es una manera de hacer justicia y decir: antes que tú ha habido un montón de gente luchando para que tú puedas hacer ahora lo que haces. ¿Sabes? Para que seas libre de poder hacer la música que quieres, abriendo el camino. A mí me parece importante y superbonito.

A min tamén mo parece, e por iso pensei que estaría ben pechar este diálogo con Isa e co seu universo escoitándoa cantar un tema dos Beach Boys, “Don’t talk”. Vémonos noutra!

 

 

Un tema e moitos temas: cancións galegas breves

Este domingo acababa a tempada do programa de Xiana na Radio Galega e pediume facer unha colaboración máis breve do habitual para pechar a sección de Un tema e un tema. Non o pensei moito e fíxeno sobre cancións breves, así que atopei unha chea de temas galegos de menos dun minuto e puiden poñelos enteiros. Pero quedei coas ganas de compartir os demais, así que ademais dos 9 ou así que pinchei comparto aquí unha lista doutros moi chulos que fun atopando. Na radio puxen a Chicharrón, Srasrsra, Avecrem, Bazongo, Lamprea Explosiva, Os Resentidos, Aries, Os Gru e Metralletas Lecheras, dos que atopei esta foto entrañable do día que tocamos Monstruo con eles no Swass en Ourense. Quedei moi contento porque supoño que no capitalismo avanzado escoitar tantos discursos artísticos diferentes en tan pouco tempo dáche a sensación de aproveitar o tempo ao máximo. Vós podedes facer igual.

Podedes escoitar a sección (e o programa enteiro) aquí. E abaixo de todo iso puxen máis cancións galegas breves que me gustan.

Normalmente empezo cunha canción que soa de fondo mentres explico de que vai a sección esta vez. Quería poñer un breve pero nese caso non ía darme tempo a falar, así que puxen “Heatwave” de Martha and the Vandellas porque facía calor. Pero agora podo poñer un tema breve estranxeiro e vai ser este de Bikini Kill, que é super rotundo.

Hoxe Xiana pediume que fose breve, así que vou falar da brevidade. A min a brevidade non se me dá ben, pero hai un montón de xente en Galicia á que si, así que escollín unhas poucas cancións breves desa xente, e propúxenme aprender do seu exemplo. Entón non vou dar a chapa sobre ningunha pero vou dicir o título, a duración e algo importante sobre cada unha delas. Duran todas menos dun minuto.

Vou empezar por unha canción sen título de Cancións clínicas, o último disco de Chicharrón. Dura 44 segundos. Gústame moito como é luminosa e etérea pero está cortada por eses golpes violentos.

Agora “Fusión nuclear”, de Srasrsra. Dura 58 segundos, é un pouco longa pero nese tempo ten unha estrofa, dous estribillos, unha ponte cunha guitarra chulísima e uns coros xeniais que din “guai” ao tema da fusión nuclear.

Esta que vén é “Una chicha loca”, de Avecrem. Dura nove segundos. Parece o momento final dunha canción, cando os membros dun grupo se poñen de acordo para pechar o tema, pero niso atopa unha melodía e resume o son do grupo, coa guitarra chirriante e unha batería entre o firme do rock e o aberto do jazz.

Podemos irnos a algo aínda máis breve: “Baspingo”, o tema inicial do debut de Bazongo, dura tres segundos e é perfecto para empezar un disco: ese saxo sona xoguetón e misterioso, e o acople promete algo que explotará. Se entendemos o punk como música libre, aquí vemos a liberdade para escoller canto dura unha canción sen ter que poñerlle estrutura con repeticións e todas esas cousas.

Bazongo están no colectivo Caracol Negro, como Lamprea Explosiva, que son mestres da sabedoría breve na liña do Castelao de Cousas da vida. Nos 42 segundos de “O medo é o motor que move o mundo” fan un collage con versos de Xela Arias, Lois Pereiro e Sabela Oxea.

Agora vou poñer “Teño soños”, dos Resentidos, que dura 22 segundos e parece un musical, con dous personaxes e un final inesperado.

Seguen tres un pouco máis longas. Esta é “Facts (canción a Coki)”, de Aries. Dura 52 segundos e pode falar da natureza ou de como hai cousas que non fai falta dicir entre xente que se quere.

Esta é “El Hueso”, fixérona Os Gru e tamén ten que ver coa natureza. En 56 segundos super evocadores resume o ciclo da vida dende a observación dun óso de aguacate.

Por última do programa [aquí poño máis debaixo], un clásico esquecido da canción melódica galega: “Faire l’amour” de Metralletas Lecheras. 57 segundos con baixo, percusión, o que creo que é un taladro unha aspiradora e Rafa Anido Zé Pequeno en modo crooner. Non podo evitar pensar en que as orquestras galegas acabarán incorporándoa ao seu repertorio.

Por seguir co bonus de temas breves galegos que me gustan moito, quedoume sen meter “Sacyr Vallehermoso”, un tema de Emilio José con 34 segundos preciosos. Sacyr Vallehermoso é unha das grandes contrustoras españolas, pero esta música parece representar máis ben unha especie de locus amoenus que debe corresponderse coa parte do Vallehermoso.

Contenedor de Mierda sempre van directos ao gran e non hai cousas innecesarias no que din e fan. É todo sustancia. Dentro das súas cancións máis breves son moi fan de “Redes fecales”, que retrata o mítico odio que nos medra ás veces ao usar Internet en 49 segundos.

Tamén me encanta “Vómito en tu cara”. Na entrevista que fixemos no blog do Galician Bizarre falabamos de como os seus temas teñen argumento, narración. O deste, que sucede en 42 segundos, contábao Anxos:

“Vómito en tu cara” é o primeiro tema que surgiu en Contenedor de Mierda, antes de que existise Contenedor de Mierda porque Sara escribiu unha letra. A canción fala deste momento na vida no que te despertas con resaca, quizais aínda borracha, e se che mezclan as ganas de foder coas ganas de vomitar. E xa está! A todos nos pasou eso algunha vez.

Ás veces as cancións breves levan todos os elementos típicos das cancións (estrofa, estribillo, solo, ponte e esas historias) pero outras parecen ter liberdade para xogar sen cinguirse a iso e dáme a sensación de que case hai máis riqueza e imaxinación nos temas de menos dun minuto que nos que van dos dous aos catro habituais na canción pop. Ou tamén fai falta imaxinación para resolver unha canción pop en menos dun minuto, claro. Por exemplo, hai temas que xogan a romper dentro da secuencia dos discos, como pasaba cos instrumentais ambientais de Chicharrón en Cancións clínicas ou algúns experimentos de Los Locos Hongos como estes 26 segundos de “Dentrísimo”.

En A grande evasión de Ataque Escampe había tres temas preciosos só con piano que levaban o nome dos tres aeroportos galegos e parecían dividir en seccións o disco dalgún xeito. O que máis me gusta é o de Lavacolla, e demostra outra vez que ás veces neste formato de duración mínima (aquí 39 segundos) poden pasar cousas que non pasan noutros. E aquí quedoume unha conclusión bonita para o que quería dicir, así que o resto de cancións breves galegas guais coas que din póñoas sen máis para non dar a lata.

“No conozco la O”, de Laura LaMontagne, 53 segundos.

“Picolo vas de verde”, de Terbutalina, 35 segundos.

“Non credo en el amore”, de Siniestro Total, 53 segundos.

“Ñañeiro”, de Djalminha, 47 segundos.

“Todos contra el fuego anal”, de Unicornibot, 43 segundos.

“Open Up Your Door”, de Samesugas, 55 segundos.

 

 

Un tema e un tema #16: Animais e “Caracoiño” de Zurraspa

Este domingo volvín subir á Radio Galega despois dun tempo. Falei de cancións que teñen que ver con animais, e cadroume de poñer as que ides poder ler e escoitar debaixo. Se preferides escoitarme a min dicir algo parecido ao texto e pinchar cachiños, podedes facelo neste enlace.

Que pinchei? Puxen a Algodón Egipcio, Link Wray, ForaOstias, Big Mama Thornton, Las Chicas del Can, Contenedor de Mierda, os Beatles, Aries, Joni Mitchell, Cudevaso e Zurraspa. Empecei con “Animal” de Oh Ayatollah, que ten a frase que primeiro me enganchou do seu repertorio: “Eu son un animal, son un porco e ás veces son un can”. Máis aló do sentido, pareceume unha frase moi pop e ás veces boto en falta algunhas desas frases no pop galego. Estaba pensando en letras como as da Motown, que nun tema como “Heat Wave” de Martha & the Vandellas falan do amor e logo no estribillo chega esa metáfora da vaga de calor. Pero bueno, ao tema.

Hoxe quería falar dos animais. Penso que escoitei por aí algunha vez que a cultura é o que nos convirte en seres humanos, e é verdade que nun principio ten bastante sentido: por exemplo os gatos non escriben, os salmóns non pintan cadros, e ata agora só se sabe dun mono que sacou un selfi pero en xeral os animais non son moi aficionados á fotografía nin ao cine*. O que pasa é que coa música xa é diferente, porque hai unha chea de animais dos que dicimos que cantan: as baleas, as ras, ou os paxaros. Algunha xente que fai música xa descubriu que non somos tan especiais como críamos e colleu inspiración deles.

Isto é “Cotorra del sol”, unha canción dun artista venezolano que se chama Algodón Egipcio. Leva o nome dunha ave típica de Sudamérica, e forma parte dun disco colectivo titulado “A Guide to the Birdsong of South America” (unha guía ao canto de paxaros de Sudamérica), no que unha chea de grupos fan cancións que parten de samplear eses cantos de paxaros sudamericanos en perigo de extinción. A natureza é sempre unha das principais fontes de inspiración da arte, e pareceume bonito ver aquí como se mesturan eses sons naturais cos electrónicos. Pero esa imitación tamén toma outras formas.

Esta canción de Link Wray chámase “Run Chicken Run” (“Corre galiña corre”). Link Wray é un pioneiro do rock and roll que destacaba especialmente pola imaxinación sonora que tiña coa guitarra. Penso que este tema o demostra bastante ben, e paréceme bonito tamén que unha música ruidosa como o rock and roll teña como exemplo a animais que arman escándalo. Sesenta anos despois, ocorréuselles case o mesmo a ForaOstias, un grupo de Entrimo.

De todas formas, a influencia dos animais no rock and roll non só é sonora, senón tamén temática. Xa dende o blues veu unha tendencia bastante habitual ás metáforas con animais que daría pé a clásicos como “Little Red Rooster”, “Stray Cat Blues”, “Surfin’ Bird” (e por aquí “Que jallo é” entraría nesa tradición), e mesmo a nomear xente como Howlin’ Wolf ou, se imos máis lonxe do xénero, Snoop Dog, Cat Power ou Gorillaz. A min unha das que máis me gusta é esta:

Esta canción escribírona Leiber e Stoller, dous dos compositores máis míticos do rock and roll**. Faríase logo máis coñecida coa versión de Elvis, pero eles pensárona para Big Mama Thornton, coa idea de que a súa personalidade e a súa voz eran perfectas para gruñir este tema no que bota da casa a un can sarnoso, que realmente sería un home que tenta aproveitarse dela. Pero tampouco é que estas metáforas sexan só cousa do rock and roll: na música latina, por exemplo, hai unha chea delas tamén.

Aínda que “Hound Dog” puidese verse como un exemplo de empoderamento, a maioría destas metáforas son sexuais e normalmente machistas no ámbito musical que sexa. Ás veces arredor do baile e outras un pouco máis narrativas como este tema de Las Chicas del Can (que, por outra parte, paréceme unha pasada). Pero dentro disto, máis aló de “El Tiburón” ou “El Venao” ou “I’m a King Bee” hai unha deriva menos previsible na que aparece unha sexualidade feminina máis incómoda, como a revisión que fixeron Contenedor de Mierda dos Stooges e Las Vulpes.

Con todo, quería ir por un anaco máis aló das metáforas. As persoas relacionámonos cos animais e as cancións tamén recollen isto, como case todas as facetas da vida. Hai un tema dos Beatles que me parece que demostra isto especialmente ben.

Esta canción chámase “Martha My Dear”, e é unha canción de amor. A día de hoxe segue habendo debate sobre se está inspirada na moza de Paul McCartney naquela época ou na súa cadela, que era a que efectivamente se chamaba Martha. Na letra pídelle a Martha que non se esqueza del. E resúltame tamén moi bonito, porque penso que as mellores cancións de amor son ambiguas e, desa maneira, universais. O amor tampouco ten que ser só entre persoas. Hai unha canción de Aries que fala do mesmo.

Este tema tan curtiño chámase “Chicho” e Aries describiuno como un mini poema inspirado na súa relación co seu mellor amigo canino (que entendo que é quen aparece ladrando). Se sodes fans igual recoñecedes a melodía e a letra, que apareceu no seu disco novo co título “Un gran puente”. Esta versión apareceu en Sonámbulo, un disco homenaxe ao artista Nicolás Martínez Cerezo. Nese falar da nosa relación cos animais, non sempre hai unha intimidade. Ás veces é máis unha fascinación dende a distancia.

“Coyote”, este tema de Joni Mitchell***, é unha historia de estrada que se percibe tanto na letra como na música. O ritmo ten un avanzar constante no que o baixo baila con liberdade, case coma se fose a paisaxe. E a letra parece falar dun fuxir do caos da cidade sen ter unha dirección moi clara. Coyote é un dos personaxes, pero no momento que escoitamos ela fala dun coyote real que se para e mira desafiante antes de marchar correndo entre o trigo, xogando cun falcón. Pareceume interesante como capta a impresión que causa ás veces atopar un animal que nunca vimos.

Aquí en Galicia, se seguides os informativos veredes que cada vez é máis frecuente que os xabaríns aparezan en vilas e cidades. Aínda así, iso non é dabondo para explicar por que en Galicia o xabarín é o animal que protagoniza máis cancións. Dende fóra debe resultar bastante estraño. Gracias ao Xabarín Club xa se cubriu toda a variable e converteuse ao Xabarín nunha icona. Tanto que Cudevaso puideron facer a súa propia canción sobre o Xabarín sen ter nada que ver co programa e é inevitable pensar que forma parte del.

Pensando niso, eu hoxe quería acabar cunha canción que me emociona moito e que tamén ten que ver con crear unha simboloxía a partir dun animal. É “Caracoíño”, de Zurraspa. Tanto eles como Lamprea Explosiva, con quen comparten batería, teñen cancións sobre os caracois, que para min funcionan como un exemplo a seguir: son animais pacientes, que viven fóra do estrés do capitalismo, e son independentes e libres ao levar a casa a costas. E ademais, Lamprea e toda outra serie de proxectos participan nun colectivo punk que se chama Caracol Negro, imaxino que porque o caracol tamén é un exemplo de ideoloxía faino-ti-mesmo. En “Caracoiño” hai un toque precioso de canción infantil combinado cunha certa escuridade e ameaza arredor. Encántame como Zurraspa son enérxicos e ruidosos pero tamén delicados e sensibles. A ver se a vós vos gustan tanto como a min.

 

* O outro día ensináronme este vídeo, que non ten demasiada relación pero pareceume unha movida.

** Ademais de “Hound Dog”, escribiron ou coescribiron unha chea de cancións incribles, como “Love Me“, “Kansas City“, “Spanish Harlem“, “Down in Mexico“, “I (Who Have Nothing)” e “Is That All There Is?“.

*** Estiven escoitando moito a Joni Mitchell ultimamente, porque lin este artigo de Pitchfork no que repasan a súa carreira e flipei coñecendo as cousas que fixo máis aló da etapa máis tipo cantautora do comezo. A etapa de finais dos 70 na que se achega máis ao jazz paréceme unha pasada, por exemplo. Puxen arriba a versión de “Coyote” con The Band, pero a do disco mola se cadra un pouco máis.

“Por suerte tengo guitarra…”

A finais do ano pasado estiven traballando en Ourense un mes e medio. Quedei na casa de Toni (baixista de Monstruo, camarógrafo, mecánico, electrónico e xenio) e Lucía (profesora filósofa de referencia e irmá de Toni) pero non cadrei todo o tempo que querería con eles polos traballos e horarios de cada un. Nalgún rato libre na casa quixen facer uso do seu tocadiscos, pero estaban recén mudados e só había tres discos: Tommy dos Who, un directo dos Monty Python e Homenaje a Violeta Parra de Mercedes Sosa. Os Who foron seguramente o meu primeiro grupo favorito que non era favorito de meus pais e tiven un rencontro intenso con eles unha tarde, pero non tiven ganas de poñer Tommy moito máis porque xa o escoitei un millón de veces. Para desfrutar dos Monty Python aínda necesito subtítulos, así que acabei poñendo o de Mercedes Sosa moi a miúdo e namoreime desta canción, “La carta”:

É unha canción absolutamente simple, de dous acordes. O único cambio é pasar de alternar entre os dous a usar só un, pero esa simpleza é perfecta para soster a forza da melodía e (sobre todo) da narración: chega unha carta* na que lle din a Mercedes (na orixinal a Violeta, claro) que o seu irmán foi apresado e maltratado por apoiar un paro. Ela parte da rabia persoal (sen perder a dignidade) para facer un retrato da inxustiza, a desigualdade e o abuso de poder**: “Yo que me encuentro tan lejos / esperando una noticia / me viene a decir la carta que en mi patria no hay justicia / los hambrientos piden pan, plomo les da la milicia”. Cada estrofa acaba cun “Si”, unha estraña reafirmación do que acaba de dicirse, case ameazadora. Vaise unindo a Mercedes o acompañamento e as voces de Quilapayún, unha música que me parece ao mesmo tempo sutil e poderosa, sobre todo por ese bombo que é toda a percusión do tema. Ao final, despois de animar á revolución, os versos que máis me engancharon, que acaban con un “Sí!” moito máis rotundo que os anteriores:

Por suerte tengo guitarra
y también tengo mi voz
también tengo siete hermanos
fuera del que se engrilló
Todos revolucionarios
con el favor de mi Dios

Emocióname moito a aparición da guitarra na mestura de experiencia concreta e conceptos abstractos da letra. A guitarra e a voz son ferramentas para a expresión, extensións dun sentimento íntimo. A guitarra e a voz aparecen vinculados a Mercedes ao lado dos seus sete irmáns, algo que me parece unha mostra da forza que pode ter a conexión dunha persoa cos instrumentos que toca. “Por suerte tengo guitarra” pode ser igual que dicir “por sorte non estou soa”. É algo que queda máis concreto na versión orixinal de Violeta Parra, que é máis vulnerable, un pouco menos afectada e quizais menos pulida (pero cun primitivismo rítmico que case me parece krautrock). Violeta cantaba “por suerte tengo guitarra / para llorar mi dolor”. Efectivamente, para iso serve a guitarra: unha amiga, un ombro sobre o que chorar. Pero ao non concretalo e unilo a ese ter voz, na versión de Mercedes Sosa a guitarra parece unha arma. É algo co que defenderse e algo co que atacar.

Gústame que se manteña esa ambigüidade, porque é a mesma coa que eu entendo a música: algo que (seino) serve para sentirse menos só e algo que (gustaríame crer) serve para converter as ideas nalgo máis afiado. Son dúas caras da mesma moeda, supoño, e as cancións que máis me emocionan son normalmente as que tiran cara os dous lados.

Pero, volvendo ao tema, é curioso que a guitarra sexa o instrumento con máis poder simbólico para representar o total da música. Resultaríame raro que alguén cantase “por suerte tengo piano”, a pesar de que é outro instrumento que pode darnos harmonía á vez que cantamos. Tamén que alguén cantase “por suerte tengo tambores”, a pesar de que sexan o máis asociado ás armas e de que a percusión sexa a forma de música máis primitiva. Ou tamén que alguén cantase “por suerte tengo ordenador portátil”, a pesar de que sexa hoxe en día o instrumento barato por excelencia***. Isto último paréceme o máis ridículo: aínda que pase moito máis tempo co portátil que coa guitarra, este é unha máquina sen carisma, intercambiable e fría. Quizais demasiado versátil. Pode valer para facer cousas íntimas como escribir ou falar con seres queridos, pero tamén vale para demasiadas cousas banais como para que poida collerlle cariño. A guitarra serve para menos cousas pero cousas que no meu caso me parecen máis cruciais.

Foto de Javier Fernández Pérez de Lis

E non son o único, claro: as mencións á guitarra sempre me chaman a atención cando aparecen en cancións e fanme sentir a miúdo esa dualidade. A guitarra como resistencia á soidade está en “Moverme de aquí” de Aries:

Realmente é habitual que as letras de Aries falen dunha reacción á soidade e á tristeza, e que esa reacción suceda a través da música. Ás veces é explícito, supoño, pero o máis interesante é que os seus temas teñen atmosferas que os fan absorbentes, case habitables, se esa é unha maneira válida de describir unha canción pop. O espazo que crean é íntimo e puro, e cando consigo entrar nel acabo sentindo que a beleza fai que a angustia quede anulada, apagada… (estou tentando non dicir “exorcizada”, pero é o primeiro que se me ocorreu). “Si te sientes solo no eres el único”, cantaba en “Lo que no eliges“, e a min sérveme de moito escoitalo, porque me sinto acompañado. En “Moverme de aquí” di “solo toco la guitarra” nunha situación que me parece angustiante pero na que hai unha saída no interlocutor ou interlocutora (“te siento / si eres feliz, repítemelo”). A guitarra paréceme algo ao que agarrarse nese sitio do que non pode moverse, aínda que podería estar equivocado, claro. Supoño que penso que a guitarra (a música) é a mellor compañía. A resposta ideal á pregunta de que levarías a unha illa deserta.

Ou ao sitio no que esa angustia pode facerse máis patente. Nese sentido e se cadra en calquera outro, a miña canción favorita sobre a guitarra é “Mi guitarra”, de Lidia Damunt:

A canción ten dúas estrofas tristes ás que responde o estribillo repetindo “Y mi guitarra es una máquina de matar el tiempo”. Nunha entrevista Carlos Pérez de Ziriza preguntáballe se a variación sobre o eslogan de Woody Guthrie (“This machine kills fascists”) era unha maneira “de quitar ferro a calquera posible comparación con el ou ao suposto poder transformador do rock na sociedade”, pero ela explicaba que era unha canción sobre o tempo que seu pai pasou inconsciente no hospital antes de morrer. Que estaba alí sempre coa súa guitarra, que efectivamente serve para calmar a desesperación e facer tempo. Hai unha cousa catártica en tocar a guitarra (isto si que o teñen moitos instrumentos musicais), unha liberación en poder rasgala mentras fas forza cos dedos para facer un acorde. É un instrumento que suxeitas contra o corpo e pode dar, pola vibración, a sensación de que o ruido sae de ti, e de que con ese ruido botas algún demo fóra. Ese poder explica que a frase se pareza á de Woody Guthrie pero con esa variación tan emotiva. É normal: a única diferenza é que apunta cara adentro (cara matar o tempo) e non cara a fóra (cara matar fascistas), pero supoño que non fai que deixe de ser unha arma. Para facer calquera cousa hai que ser quen de sobrevivir á tristeza.

[Cando tiña dezasete anos xuntei uns aforros e un aguinaldo da miña tía e merquei a miña guitarra, e estiven moi contento e fíxenlle unha foto e subina ao meu Fotolog. Falaba de non ser quen de bautizala a pesar de sentir que era como unha persoa. Era un pouco prosa de adolescente facéndose o interesante pero creo que había algo de verdade naquelo.]

 

* Outra canción sobre unha carta que escoitaría un millón de veces:

** Para min, a rabia e dignidade na denuncia da inxustiza de “La carta” resona moito cos casos da xente que está sendo detida agora por suposta apoloxía do terrorismo nas súas cancións, quizais especialmente co de La Insurgencia por algún testemuño contado dende fóra, como o da nai de Saúl:

*** É importante o barato e manexable das guitarras para que teñan esa capacidade de facer compañía. Podes comprar unha guitarra Academy por 120 pavos ou así, e podes camiñar con elas. E as que non son eléctricas podes tocalas en calquera sitio. Bueno, as eléctricas tamén aínda que só as escoites ti. E é un instrumento que sona cando o tocas, co cal non se volve moi frustrante e ofrece a mitoloxía automática de converterte en creador ou creadora de rocanrol no momento no que agarras as “guitarras guardadas en el placard“, como cantan El Mató a un Policía Motorizado. É unha satisfacción tremenda porque te encadras de súpeto dentro dunha tradición que, por falsa que sexa, sintes como rebelde, antisocial, valente e molona. Claro que iso tampouco é o rol do rock and roll agora e en todo caso este artigo non ía sobre iso.

Máis cancións que falan de guitarras e das que non falei aquí porque non se refiren ao que quería dicir: “Ó Miguel” de Pega Monstro; “Won’t Get Fooled Again” de The Who; “Con mi guitarra mataré a tu mamá” de Superuva, que atopei neste artigo que lle vin compartir a María Velo; “So You Want To Be a Rock and Roll Star” dos Byrds e outras cancións sobre o rock como “Quiero bailar rock and roll” de Cucharada ou “It Will Stand” de The Showmen. “A Voz do Violão” de Caetano Veloso si que fala diso (“eu tenho um companheiro inseparável / na voz do meu plangente violão”) pero é unha canción coa que non teño eu unha relación de intimidade porque acabo de atopala agora. “Fender Stratocaster” de Jonathan Richman resúmeo todo moi guai pero xa falei suficiente del na entrada anterior.

Un tema e un tema #7: Dúbidas e “En el océano” de Aries

Despois de ter esta idea atopei que había un programa do Theme Time Radio Hour de Bob Dylan sobre preguntas que podería ter relación, pero bueno, como isto é bastante autobiográfico tampouco é que se pareza en nada. Desta vez pinchei “Leire Martínez/Paseamos xuntos” de Emilio José, “Qué puedo hacer” de Los Planetas, “¿Y cómo es el?” de José Luis Perales, “What’s Love Got to Do With It” de Tina Turner, “Will You Still Love Me Tomorrow” das Shirelles, “Is That All There Is?” de Peggy Lee, “E agora que?” dos Resentidos, “Navajero” de Vietnam, “Coches abandonados” de Dois e “En el océano” de Aries, que vai enteira ao final do enlace de Soundcloud.

Hoxe quería falar das dúbidas. Estiven un tempo dándolle voltas ao asunto e inventeime a conclusión de que a canción é unha forma na que é máis fácil afirmar cousas rotundamente que facer preguntas, ou que cuestionarse a un mesmo. Pero claro… entráronme dúbidas a min tamén! Porque a verdade é que é unha afirmación arbitraria da que non estou seguro. Porque non tardaron en ocorrérseme algunhas cancións que falan de dúbidas, aínda que case todas eran amorosas.

Dentro do asunto do amor é bastante fácil que un narrador se faga preguntas, e ás veces preguntas retóricas (¿Y quién es el?, How deep is your love?, Why does love got to be so sad?, Will you still love me tomorrow?) E no medio de todo isto din con “Is that all there is?”, que me parece unha pregunta moito máis interesante. Iso é todo?

Na canción, Peggy Lee canta sobre a decepción que lle supoñen as cousas que debían ser fantásticas, excitantes, experiencias únicas. Non só o amor, senón tamén un incendio que converteu a súa casa en cinzas, e tamén a primeira vez que foi ao circo, e tamén, para acabar, a propia idea da morte. E interésanme esas dúbidas que veñen despois da decepción, que veñen despois dunhas expectativas que non se cumpren.

A dúbida existencial que cantaban os Resentidos en “E agora que?” é a que máis escoito ao meu redor, entre amigos ben estudiados con traballos precarios ou emigrados porque parecía a opción menos mala. Ao final, o problema acaba sendo o mesmo para os que fan o que se supón que teñen que facer que para os que non saben moi ben que facer: o tempo pasa e hai unha presión que nos di, ao facernos maiores, que chegado un punto teremos que ternos convertido nalgo. Pero sempre somos algo.

Xusto a semana pasada lía a Sylvia Plath falar do mesmo coa metáfora dunha figueira: “Quería todos e cada un dos figos, pero escoller un significaba perder todos os demais. E mentres sentei aló, incapaz de decidirme, os figos comezaron a apodrecer, volverse negros e caer un por un ao chan diante dos meus pés”. Sexa na vida ou nas cancións, nas películas ou nos libros, paso media vida escoitando xente que fala sobre ese proceso de escoller e construír a súa identidade. Escoito fascinado as mesmas cousas unha e outra vez, pero logo nunca saco unha solución aos problemas: están o agobio e a amargura de ter que renunciar a unhas cousas para conseguir outras, pero tamén a xente que se volve cínica e a que busca algo máis grande ao que pertencer para atopar respostas. Unha relixión, unha tribu urbana, unha escena musical ou unha banda callejera.

O que me pregunto é se algún día isto deixará de interesarme. E, se iso sucede, que é o que vai significar para min. Ao mellor é que madurei e por fin me convertín nun pureta e podo afirmar cousas como se as soubera. Pero por agora sinto unha mezcla de envexa e desprecio pola xente que parece que o ten todo claro, porque é a que logo fixa as expectativas. A xente que dubida sufre, pero ser crítico e facerse preguntas debería ter un premio. Non o de chegar a un sitio, senón o do propio camiño. Así que quería celebrar iso e escoller un tema para quen non teña claro o seu sitio, porque a música ás veces pode ser unha certeza á que agarrarse. Moitas veces penso que o último disco de Aries vai precisamente de buscar eses puntos de apoio en cousas como as cancións ou a natureza. E precisamente nun tema que se chama “En el océano” atopei a dúbida máis inesgotable de todas: “Ha cambiado todo o he cambiado yo?”.

Entrevista a Aries

María e eu fixemos esta entrevista a Isa Aries durante a Romaría Pop, nas hortas de Belvís, ao lado da casa. Eu levaba a cara pintada de Aladdin Sane porque había un taller de maquillaxe rock para nenos e non sei se iso desconcertou un pouco a Isa cando nos presentamos. Logo pasamos un rato moi agradable e aprendimos moito, aínda que tivemos que parar porque faltaba pouco para o seu concerto, que foi bastante incómodo, tapado polo sonido do outro escenario e de xente borracha que non prestaba atención. A entradiña é de María. Gústame unha cousa que está presente en moitas das entrevistas que fixemos na Revista Porno, que é o bilingüismo harmónico: en Galicia é o máis habitual do mundo ter conversas nas que algúns falan galego e outros castelán, pero esa realidade non se ve reflectida logo (en xeral) nin no cine, nin na música, nin na literatura, nin na prensa.

Por: María e Cibrán

A primeira vez que quedamos (eu e Cibrán) por mail para entrevistar a Aries non fomos conscientes de que escribiramos unha mensaxe un tanto ridícula que fixo que Teo se rira de nós. Tampouco creo que dixeramos unhas cousas tan graciosas pero era evidente de que nos saira a vena fan. Por que? Penso que nos sentimos identificados coa súa música ou as súas letras (segundo se mire e segundo en que momento) e iso fai que tiveramos moita curiosidade por preguntarlle cousas, porque ademais fai unha música fascinante pero accesible. E flipámonos e temos que compartila, entre nós e cos demais (para iso sirve esta revista). Kiko Amat escribiu que podería vivir eternamente nun disco de Aries, e nós tamén o pensamos aínda que sexa algo que sempre parece que dá reparo dicir.

Revista PORNO: Estivemos mirando cousas que tiñas no blog, e aquel fanzine no que falabas do pop… falas moito del arredor da imaxinación e as ideas. Como pensas que se relaciona iso co pop como tradición? Porque hai moita xente que o que fai é imitar fórmulas…

Aries: Ya, claro [risas]. Es que claro… es que el término pop es super amplio. Dentro del pop cabe todo aquello que sea melodioso y popular, pero a mi el pop que me gusta, personalmente, si que es el que se sale de los clichés, de los ejercicios de estilo, y que experimenta con las melodías… que hay un ejercicio de libertad. Que es más libre, más que el pop ortodoxo que responde al esquema de estribillo-estrofa-estribillo. Ese es el pop que más me gusta, aunque también el pop más tradicional me puede gustar… pero no entiendo muy bien la pregunta.

RP: Claro, é que a min paréceme que chocan a idea do pop como tradición… Non sei se sabes de Simon Reynolds, este escritor…

A: Si, pero no he leido ningún libro.

RP: A idea que ten é que vivimos nunha época na que a maior influencia do pop é o propio pop, todo é unha retroalimentación.

A: Claro, postmoderna. Habla del postmodernismo.

RP: Si, vén dicir que se hai un xénero da época de agora é o revival.

A: Si, eso es así totalmente. Vivimos un revival continuo. Pero hoy a mi me interesan los grupos que tienen un sentir contemporáneo. Está claro que nadie parte de cero, siempre hay referencias. Es bello eso, y bonito tener tus influencias, pero si que me gusta que sea algo de aquí y ahora. Yo por lo menos, tanto ahora como los grupos que tuve antes, siempre intentamos huir de hacer un ejercicio de revival, eso no me interesa. Pero bueno, no me interesa hacerlo pero al mismo tiempo puedo ir a un concierto de garage encantada. Lo que me parece bonito es intentar que sea música de tu tiempo y de tu contexto, que de alguna manera eso se vea reflejado, ya sea cantando en castellano… no sé si lo consigo, pero si que me gustaría que se notase que este disco está hecho en Galicia y no en… Milwaukee, yo que sé [risas].

RP: Agora que falas diso, ti cando empezaches cantabas en inglés. Como foi para ti o tema de cambiar de idioma?

A: Cuando yo empecé a tocar todo el mundo cantaba en inglés. Era una cosa que ni te la planteabas, porque los grupos que cantaban en castellano tenían como un aura rancia y no encajaban en la tradición anglosajona de grupos que nos gustaban. Entonces intentabas huir de eso pero llega un momento en que dices, “¿pero que hago?”. Era más como intentar repetir un cliché y tirar para adelante con eso, intentar emular a los grupos que te gustaban. Pero llega un momento en que dices, “jo, pues igual puedo yo contar las cosas que a mi me pasan, las cosas que yo veo aquí en mi ciudad”. Y si, es un cambio muy grande, porque cantar en castellano es muchísimo más difícil que cantar en inglés, al menos para mi. Pero es como que hay un antes y un después en mi vida de cantar en inglés a cantar en castellano, de verdad. Mucho mejor, lo siento.

RP: E no que ti fas, canto hai de pensado e canto hai de visceral?

A: De espontáneo?

RP: Si, no blog falabas de vomitar cancións, e do rollo de ter un traballo diario… Non sei se tocas todos os días, se tes unha rutina…

A: Antes no tocaba todos los días. Antes era más como “hoy estoy inspirada, voy a tocar” o “hoy estoy triste, cojo la guitarra”… pero una cosa que he aprendido con el tiempo es que es mucho mejor trabajar todos los días. Ponerme a grabar o a ensayar y fuchicar en el ordenador… de esa manera creo que es como te llega la inspiración y puedes vomitar una canción. Sobre lo que preguntas, yo diría como que hay un 70% pensado y un 30% pensado. Tardo mogollón en hacer una canción. Entre que saco la melodía, luego estoy meses pensando en como la voy a arreglar, como va a ser la producción… tardo un mogollón. No soy nada prolífica, hay gente que caga canciones [risas] yo no.

 

 

RP: Falabamos antes de que asocias o pop co melodioso. Como encaixas o rítmico dentro de todo isto? É dicir, partes sempre das melodías cando compós? Bueno, se podes explicarnos un pouco como o fas… porque non sei se partes dunha base ó mellor…

A: Nunca jamás parto de los ritmos, de hecho los ritmos es como mi asignatura pendiente, porque con el resto de los instrumentos más o menos me defiendo bien, pero los ritmos me cuestan mogollón. Siempre me saco con la guitarra o con el teclado las melodías, y a partir de ahí todo va a intentar ayudar a la melodía, digamos. Y los ritmos en este disco los hice todos ya sampleando, a posteriori, con la canción hecha y ya bastante arreglada. Sampleando cosas, cogiendo un ruidito y tuneándolo, poniéndole efectos… haciendo como choricitos, ¿sabes? De cortar y pegar como choricitos de ruidos [mil risas]. Ya, ¡es que yo los llamo así! Hay gente super pro que te dirá, eso es con el delay… yo que sé, yo hago choricitos y los voy editando en el Cubase. Sampleo cajas, sampleo todo tipo de cosas y con eso las voy construyendo. Pero siempre parto de la melodía.

RP: E sampleas sempre cousas que tocas ti ou sacas de discos?

A: No, siempre cosas mías, siempre cosas que he grabado por casa. De hecho hay veces que dedico un par de días a hacer samplers. Ponemos los micros en casa y grabamos mogollón, mogollón, mogollón de cosas y luego así hay carpetas que puedes usar.

RP: No texto que tiñas sobre o pop defendíalo un pouco das críticas que o tachaban de blando. Non sei se pensas máis no pop como algo musical ou como algo sociolóxico… Igual que se pensas no rock pensas máis como nunha connotación de actitude. E o rock igual que o pop son termos moi vagos, ambiguos. Se tiveras que definir como se relaciona coa actitude…

A: Si, claro, cada género es como que tiene asociados una serie de valores, o de actitudes o de preconcepciones. Cuando yo escribí eso es porque durante mogollón de años he vivido eso. La vida me ha llevado a tratar mucho con gente que toca cosas experimentales. Grupos de noise, o también grupos de punk… Entonces muchos de mis amigos tienen muchísimos prejuicios con el pop, les parece una… ¡mariconada! O algo ñoño, o algo sin fuerza y como que no es valioso. Como que hacer música experimental es más valioso, cuando yo creo que es igual de valioso y de complicado. También lo que pasa es lo que tú dices, que es un término muy vago y super heterogéneo, engloba un mogollón de cosas.

RP: Os grupos experimentales moitas veces acaban facendo pop.

A: Si, totalmente. Joder, es que al final… ¡todo es pop! [risas]. Si, joder, todo es pop. Pero bueno, a mi en general lo que me gusta es la música libre. Me da igual ver a Eskorbuto que a Hidrogenesse, porque veo que son gente que hace buenas canciones. Lo que me importa es que haya buenas canciones y que no haya clichés, pastiches.

RP: Falando diso, da idea de canción, a min a veces cóstame entrar nos grupos que se saen da idea de canción, ás veces cos da Metamovida… Cando non hai unha narración ou unha emoción coa que identificarse. Que é música un pouco máis centrada en si mesma. Pero ti tamén te saes dese esquema en “Transmisión”, a última canción do disco, por exemplo.

A: Si, la verdad es que si, claro, porque lo puedo disfrutar también. Y disfruto haciéndolo. Aunque yo haya encontrado, digamos, mi camino y mi manera de expresarme en las canciones de melodía y de pop, si que también puedo disfrutar mogollón tocando pajas durante… yo que sé, quince minutos, y experimentar. Es super bonito también y para tocar en directo es muy divertido, no estás tan atado a si estoy desafinando, si estoy entrando bien… Si, las dos cosas me gustan aunque no sé si he respondido a la pregunta [risas].

RP: Xa [risas], tampouco teño moi claro se era unha pregunta. Tamén queriamos preguntarche un pouco pola relación entre disco e directo. Ti traballas sola na casa, gravas unha cousa, ó día seguinte outra… pero á hora de tentar facer que iso sone simultáneamente, como o planteas?

A: Bua, pues con eso han sido mogollón de meses de trabajo. De probar, ensayo-error todo el rato, ir probando, ir probando, escucharlo después… Hacerme repertorios, grabarlos, ver que funciona, que cosas no… He tenido que simplificar mucho, porque algunos coros los puedo disparar, pero otros no. Y bueno, yo he intentado que en el directo sigan estando ahí las canciones, que sean coreables, que se puedan cantar, que se puedan identificar… pero si que quería transmitir también tranquilidad y esparcimiento [risas]. No sé si lo consigo, pero he intentado eso.

 

 

RP: Eu creo que as letras vanse moito a… estiven escoitando moito as letras e parece que teñen algo circular, hipnótico… Repítense sempre as mesmas cousas, e eu creo que eso axuda un pouco a entrar en trance. Bueno, vai ser a primeira vez que te escoitemos en directo, pero penso que o propio acto da escoita si que axuda.

A: Si, eso me lo han dicho ya bastantes veces, pero ha sido una cosa completamente no pensada. Cada letra habla de una cosa, pero yo creo que al final reflejan un momento personal… y es el mismo puto momento ahí todo el rato. Yo creía que hablaba de muchas cosas pero si que me dicen “es muy cíclico, repites lo mismo…”.

RP: Si, pero referido a como se repiten dentro de cada canción, non no conxunto.

A: Ah, vale. Si, claro, y en directo ya vereis, porque repito samples… cada canción es como una base, van entrando capas y capas… y si, es como circular. Cuando lo veais luego me decís a ver que habéis pensado.

RP: E referido a como fas a estrutura das letras? Van guiadas pola música? Porque imaxino que fas as letras despois da música.

A: Si, pero bastante seguidamente de la música, eh.

RP: Ó mellor ó xogar con esas capas tes distintas melodías para a mesma música, ou distintas letras para a mesma melodía… a idea era unha especie de espiral. Transcribín as letras do Bandcamp, e empezabas nun punto e a metade da canción volvías a ese punto. Por iso a idea pop que dicíamos de estrofa-estribillo…

A: Si, al final la sigo totalmente. Soy bastante de estrofa-estribillo-estrofa-cambio-estribillo… Y vuelvo a repetir. La verdad es que no es nada meditado.

RP: A veces partes do estribillo e non da estrofa.

A: Si, pues es verdad, si que lo hago.

RP: Xusto o outro día falabamos cun amigo do disco e dicía que lle costara moito entrar porque lle parecía demasiado pop e era en plan…

A: [Risas] En plan “¡es un pastel!”

RP: [Risas] Ao final gustoulle e díxonos, preguntádelle como fai as letras, que el tamén as fai e interésalle. Non sei, como pensas as imaxes, se pensas nunha idea cando fas as letras ou eres máis automática? Se usas sistemas de cut-up ou algo…

A: Si que pienso en una idea, y lo que intento es que no sean muy explícitas. Me interesa que sean más abiertas para que cualquiera las pueda hacer suyas. Que cada uno lo lleve a su terreno, y tu digas “pues a mi me parece que esto va sobre tal” y tu lo vivas asi, no como contar muchos pelos y señales de lo que a mi me pasa por la cabeza. Intento que sean abiertas y un poco poéticas, no sé.

RP: Bueno, pero usas unha linguaxe moi… hai xente que empeza a meterse en linguaxe enrevesada. Creo que conectas bastante co falado, ou coa musicalidade de falar. Non son melodías forzadas para encaixar…

A: Ya, así epatantes. También depende, porque a lo mejor vosotros lo entendeis así, pero mi madre siempre me dice como “¡que horror de letras!” “¡que música más rara!” [risas]. Cada uno…

 

 

RP: Volvendo co do disco e o directo, ti cando pensas as cancións, así en abstracto, pénsalas como algo que vas gravar. Pero imaxino que cando empezaches facías as cousas máis con voz e guitarra, pensadas para o directo…

A: Si, y me ha costado un montón aprender a funcionar así. Llevaba un montón de años llevando las canciones al local, tocándolas, las tocabas en directo mogollón de veces y un año más tarde grababas el disco. Ahora siempre es, primero la grabo, y luego lo demás.

RP: Hai veces que se nota esa presión porque a xente vai ós directos a escoitar o disco, como algo repetido. E logo hai xente que o plantea como se foran artes diferentes o disco e o directo. E claro, falas diso de imaxinación e creatividade asociado á composición, pero non sei como te sintes no directo, cando traballas con cancións que xa están feitas.

A: No, porque cada vez, aunque responden a unas estructuras, con los samplers y tal puedo cambiar, tocarlas diferentes… si que lo percibo como algo totalmente diferente, el directo del disco. Yo nunca respondo a eso, cuando vienen a verme, de tocar el disco. A ver, ahora lo toco, pero no lo toco igual. Y del anterior disco toco dos, y mucha gente me viene y me dice, “¿de qué vas?”. Es que cuando me canso de una canción me cuesta muchísimo seguir defendiéndola. Flipo por ejemplo que los Ramones pudieran estar tantos años tocando las mismas canciones… Amo a los Ramones, pero yo no podría.

RP: Eu sempre penso no caso de Bob Dylan e cando a xente vai ós seus concertos e sae mosqueada dicindo “no reconocí nada”.

A: Claro. También Bob Dylan… [risas] es muy radical.

RP: Si, di iso de “compuse una canción hace cincuenta años…”.

A: Claro, ¿cómo vas a seguir tocándola igual? Yo lo comprendo y creo que es de agradecer, ese tipo de artistas que se han esforzado y no siguen… porque, quieras o no, si llevas mucho tiempo tocando una canción, joder, al final es un paripé si la sigues haciendo exactamente igual, porque tu ya no eres esa misma persona. Yo si que agradezco que haga eso. Pero claro, al mismo tiempo, yo que sé, vas a ver a Brian Wilson y es guay que las toque igual.

RP: Si, pero ten un toque triste.

A: ¡Claro! Por ejemplo, yo he hido a ver a los Rolling cuatro veces, y en la última me he tenido que ir porque buf… eso, había un toque triste.

RP: Si, é como que non estaba pensado para esto. Non sei se tamén, de todas formas, ti cando fas unha canción responde ó que pensas nese momento…

A: Si.

RP: Pero, aínda que ti cambies, eres capaz de pensar como en personaxes de cada canción? Quero dicir, de volver a meterte en cancións das que xa pasaches?

A: A ver, las puedes intentar llevar a tu terreno de ahora. Es como todo en la vida, tu vas creciendo y igual pues ya no te sientes identificado con lo de hace ocho años. O si, porque eres tú en la esencia pero has evolucionado de alguna manera… Entonces algunas canciones si que las puedes seguir llevando a tu terreno y las puedes seguir disfrutando, y todavía queda algo de ti ahí, pero otras dices “pfff… esto ya…”. No sé, y aparte me parece un aburrimiento. Es más divertido así, joder, puedes hacer una versión, si te sigue gustando y te trae los recuerdos de aquella época, como la grabaste… puedes revisarla, porque tocarla siempre igual, por lo menos para mí eso no es. Hay gente que las toca siempre igual y lo sigue flipando y les encanta, pero yo no puedo [risas].

RP: Nalgún lado lin que usaches radiadores e sillas como instrumentos, e iso recórdanos a unha idea que tiña Jonathan Richman, de facer unha música que se puidera facer en calquera sitio e en calquera circunstancia. El dicía “en todas partes hai sillas”, non sei se ti buscas esa idea de non necesitar nada.

A: Si, es que Jonathan Richman ya lo hablábamos, a mi me parece super genial, y cuando estás deprimido ves un video de él y ya te da fuerzas y ganas para hacer tu movida y da igual que a nadie le guste, es tu movida y para adelante. A mi me gusta mucho de él ese aspecto como lúdico de la música. De la música y de la vida, porque a medida que vamos creciendo parece como que vamos perdiendo las ganas de jugar y seguir sorprendiéndote con las cosas. Es una mierda, en realidad yo pienso que es cultural, no es humano. Y con la música lo que más me apetece es poder divertirme, poder jugar. Pues cojo esto, cojo lo otro… no hay que estar limitado, porque son límites que nos ponemos nosotros, no son de verdad.

RP: Claro, con eso hai moito cinismo. A min jódeme que moitas veces parece que a Jonathan Richman a xente o toma a coña, en plan “es que es muy naïf”, como con condescendencia.

A: Para nada. Es muy serio lo que está haciendo, joder.

RP: Pero sempre hai como esta historia de que se espera que sexas irónico.

A: Eso es ignorancia, tío, y gente de miras muy estrechas. Así de claro [risas]. Porque joder, es muy serio, es política lo que él hace, ¿sabes?

 

 

RP: Arredor do que falabamos antes tamén da actitude e o que dicíamos do pop, eu sempre penso no pop como unha música coa que te identificas dalgunha maneira, que sintes en primeira persona aínda que sexan as cancións de outro. Supoño que non pensas no público cando fas os temas.

A: Si, claro, cuando haces canciones no puedes pensar en complacer a nadie más porque sino te sale una caca. Una vez leí en un libro que Neil Young decía: “Si canto mi verdad, esta siempre llegará a los demás.” Y yo creo que la movida es esa, tú cantas tu movida pero que sea tu movida, que sea de verdad y no impostada. Y al final todos sentimos lo mismo de una o otra manera. Si es una cosa honesta, yo creo que da igual que la esté cantando un marciano que un aldeano. Si es una buena canción me da igual el género, me da igual que sea reggae, que sea rap, garage o psicodelia. No sé, como que haya honestidad…

RP: E ti cres que sempre se percibe? Porque a honestidade tamén é unha cousa un pouco subxectiva.

A: Yo creo que siempre se percibe. Cuando ves a un grupo, eso canta mucho.

RP: Pero ao mellor hai alguén que eu non me creo e ves xente nos seus concertos que o cre a pies juntillas.

A: Si, claro. Y en el mundo en que vivimos eso pasa constantemente. Bueno, no se percibe siempre pero el tiempo pone a casi todo el mundo en su sitio, al final. A casi todos.
RP: No teu blog pos unha cita de Brian Eno: “Tratar de asignar al arte un rol político es una proposición paradójica que intenta decir “yo dirigiré mi comportamiento dirigido hacia ninguna-meta hacia este fin específico”. Es una confusión en términos”. Tes ti algún fin coa túa música?

A: Algunas de las cosas que pongo en mi blog no es tanto porque comulgue con ellas literal, sino porque me hacen pensar, plantearme cosas y creo que pueden interesar a la gente. Aún sigo pensando en eso que dice Brian. El fin de mi música es, en primer lugar, expresarme: expresar lo que pienso de la vida, lo que siento sola o en sociedad, como entiendo el mundo… y crear el mío propio, como a mí me gustaría que fuesen las cosas. Mi mundo ideal, digamos. Después, me gustaría aportar algo bonito e inspirador a la gente, que cuando escuchen las canciones disfruten y sientan ganas de hacer cosas. Esto es un poco ambicioso, lo sé… Pero es lo que intento.

RP: En relación á idea de que a arte non poida ter un rol político, pensas que iso pode derivarse ó comportamento do artista?

A: Bueno, yo pienso que todo es política. Creo que las decisiones que tomas en tu vida, la manera en que construyes tus relaciones y tu manera de desenvolverte en el mundo son política. Y el comportamiento de un grupo revela su manera de entender las cosas; no hace falta que tus letras proclamen tus ideas a los cuatro vientos o denuncies determinadas cosas. La manera de funcionar, de hacer canciones, lo que pretendes provocar en la gente, dónde tocas y dónde no tocas… Todo eso es política. Y aunque tus canciones sean resultado de un proceso super visceral, estar en un grupo supone tomar decenas de decisiones todo el rato. Cualquiera que toque lo sabe, y esas decisiones las tomas en base a tus orientaciones y tu ideario. Igual que el tipo de música que haces y todo el imaginario que construyes entorno a ella. Yo claro que creo que el arte tiene un rol político, el arte remueve las entrañas de las sociedades, hehe.

RP: Brian Eno tamén fala da música como pintura en relación ás capas. Inspíraste noutras artes para a túa música? Se é que si, como? Parécese en algo o teu traballo cos collage ó da música?

A: Para las canciones me inspiro en todo. Todo lo que veo, va para la olla. El cine me inspira mucho: las películas de Hal Ashby o de Sydney Lumet, por ejemplo. También me inspira la pintura: de la expo de Chagall del año pasado, salí como un cohete de allí. El cine o la pintura me dan fuerzas y me llenan la cabeza de ideas. La literatura me inspira millones; en las canciones de Mermelada Dorada hay muchos guiños; a Walt Whitman, a William Morris, a Miguel Hernández…Mis collages y mi música son bastante parecidos en cuanto a que usar un sampler y un secuenciador, es como usar tijeras y papel. Pegas “choricitos” de música en una línea temporal. Y al mismo tiempo, ambas cosas las hago sola, en la intimidad de casa, concentrada e imbuida.

RP: Que aporta á túa música vivir onde vives agora?

A: Creo que me ha aportado serenidad, alegría y tiempo. Tengo mucho más tiempo para todo, para hacer las cosas como quiero y tomar perspectiva… y también necesito mucho menos para vivir, soy más libre. Me dan la vida el mar y los paisajes de las rías… me parecen increíbles. Y también me gusta toda la parte industrial de Vigo, que me recuerda a Bilbao, mi ciudad. Igualmente, me encanta asistir a todo lo que se está cociendo musical y artísticamente, hay muchas personas haciendo cosas y mucho talento. Eso me influye y me anima a hacer cosas sola o con otras personas. Disfruto incluso en los 4 meses de lluvias interminables que siempre tocan en invierno; me encierro a tocar y leer.

RP: As letras as pensas en igualdade de importancia que a música? Pensas as letras como literatura?

A: La verdad es que no. Le doy más importancia a la música y trabajo mucho más en ella. Las letras son como una extensión de la música, las percibo como una parte más. Trabajo en ellas y les doy muchas vueltas pero no soy una super letrista. Pienso en ellas, como os decía, como imágenes e ideas abiertas, que sugieran y no sean muy explícitas. Pequeñas poesías de porrera, hehe.

RP: Falamos antes da visceralidade. Cres que se asocia demasiado a paixón ao xuvenil? Cambiou a túa maneira de facer música co paso do tempo?

A: Bueno, en nuestra sociedad y cultura existe un enaltecimiento a la juventud extremo y disparatado… Envejecer es como lo peor que te puede pasar y hay mil industrias que se alimentan de eso. La gente mayor está medio condenada al ostracismo. Ser joven se asocia a un montón de valores positivos y es cierto que la juventud posee muchas cualidades muy hermosas per se, pero muchas de esos valores no le son ni inherentes ni exclusivos. Sin olvidar que ser joven también acarrea sus inconvenientes como ser más inseguro o inexperimentado. Hay gente mayor apasionante, sabia y divertida. No sé, mira a Jodorowsky que es un anciano. Todo depende de la persona, de su espíritu y de cómo haya transitado hacia la madurez, supongo. A mí claro que me interesa la pasión; intento seguir manteniendo la capacidad de flipar con las cosas, quiero seguir asombrándome y vivir con emoción la vida. El paso del tiempo a la hora de hacer música me ha traído cosas muy positivas: un aprendizaje muy grande, serenidad y encontrarme a mí misma. Me siento más feliz que nunca haciendo canciones. Cuando empecé a tocar simplemente trataba de emular a los grupos que me gustaban. Y ser una señora, me parece genial.

RP: Pensas que se debería de falar e tratar o tema música-muller para “reivindicalo” ou debería non chamarse a atención sobre o tema? (en vistas a procurar que sexa algo natural). Non sei se che pasou ou non, que te chamaran para algunha entrevista de algunha revista de muller e te destacaran máis pola túa condición de muller que pola de artista.

A: Pienso que cada persona puede vivir el feminismo como desee y lo sienta. Por eso me parecen igual de válidas ambas posturas, las dos. Personalmente, ya cuando estaba en Charades decidimos de manera natural no llamar la atención sobre el hecho de que fuésemos mayoría femenina y que las canciones y los discos lo dijesen todo y reivindicasen la igualdad de músicos hombres y mujeres. Las canciones y también nuestra manera de trabajar y relacionarnos. Y desde entonces he tratado de seguir comportándome así. Respecto a la segunda pregunta, en los medios muchas veces te incluyen en listas tipo “los grupos de chicas de 2014”, “las chicas de la electrónica o del pop”… listas que resaltaban que somos mujeres haciendo música. Supongo que es discriminación positiva pero me gusta mucho más cuando hablan de música y discos, y me veo en listas rodeada, simplemente, de buenos grupos.

Un tema e un tema #2: Linguas para cantar e “O son da lingua” dos Resentidos

Teño certa obsesión co asunto de que lingua empregar para cantar, como se le debaixo. Pregunteille a unha lista bastante grande de grupos por que cantaban en inglés, probablemente en tono de reproche ou con certa superioridade moral outorgada polo feito de estar peneque. Tamén lle preguntei, como indico debaixo, a xente que deixou de cantar en inglés, e, rizando o rizo, a xente angloparlante para que me deran a razón sinalando o absurdo do asunto (véxase o exemplo de Mike Watt). Tentei resumir iso sendo un pouco menos totalitario e incluíndo o punto de vista de Caetano Veloso en “Verdade Tropical”, un libro que me parece moi útil para ler dende a perspectiva dun galego e ver se deixamos de asumir acriticamente o rollo anglófilo.

Os temas que puxen son: “Son de la loma” de Willie Chirino e Roberto Torres, “Isla de Encanta” dos Pixies, “Twilight of the mind” de Puma Pumku, “Lingua” de Caetano Veloso, “A palavra da terra” de Liska e “O son da lingua” dos Resentidos, que está completa ao final do clip de Soundcloud. Todos temazos menos o de Liska, creo.

Hoxe vou falar de linguas para cantar. Nos últimos dous anos estiven facendo entrevistas para a Revista Porno, e unha das miñas obsesións era preguntarlles aos grupos que cantaban en inglés por que o facían. Tamén lles preguntei aos que deixaron de facelo. Isa Aries, por exemplo, díxome algo que se parece bastante ao que vivín cos grupos que tiña no instituto: “Cando empecei a tocar todo o mundo cantaba en inglés. Era unha cousa que nin te planteabas, porque os grupos que cantaban en castelán tiñan como unha aura rancia e non encaixaban na tradición anglosaxona de grupos que nos gustaban.” Seguramente somos vítimas de certo imperialismo cultural, e eu reaccionei a iso. Pasei de crer que cantar en inglés é máis guai a crer que facelo indicaba o que me pasaba a min cando era adolescente: as ganas de imitar referentes tapaban as ganas de dicir algo meu.

Pero hai outras explicacións. Nunha desas entrevistas, Amadeo de Puma Pumku díxome que as letras lle parecían secundarias e que no rock and roll non teñen que entenderse demasiado. Pode ser, pero paréceme moito luxo renunciar ao elemento máis intelixible dunha canción e ao medio máis universal de expresión que temos. Se unha canción é boa, dáche un lugar maravilloso para transmitir as túas ideas e as túas sensacións. A min iso lévame a usar a lingua na que penso, sabendo que é comprensible para a gran maioría de quen vaia escoitalo. A miña nai e a miña avoa non falan inglés: se vou a outro país xa mirarei de traducir as letras. Pero cando escoito a un grupo español cantando en inglés tardo un rato en deixar de preguntarme por que o fan, e que están querendo dicirme. Necesito un esforzo para identificarme coas cancións, incluso cando me gustan. A ninguén máis lle chama a atención esa barreira de comunicación?

Evidentemente, sei que isto é problema meu e da miña maneira de escoitar música, pero é que me dá rabia que o inglés se metera na nosa maneira de vivir ata converter os barbeiros en barber shops, porque tamén fixo que cantar na lingua na que pensas non sexa unha opción natural. Primeiro habería que recoñecer o absurdo de todo isto. Logo de pensar cantas das nosas decisións artísticas as toma outra xente por nós, podemos atopar maneiras de reaccionar. En Verdade Tropical, a memoria de Caetano Veloso sobre o tropicalismo, Caetano propuña un método que non se me tería ocorrido para protestar contra a imposición do inglés: cantar en inglés. “Se nos bombardeaban todo o tempo co inglés, tiñamos dereito a usalo como puidéramos. Xa que as emisoras brasileiras puñan máis música en inglés que en portugués e os comercios o utilizaban nas súas embalaxes, eslógans e carteis, podiamos devolverlle ao mundo o noso inglés mal aprendido, e convertelo nun vehículo de protesta contra a opresión que él mesmo nos impuña.”

Utilizar unha lingua ou outra é así, seguramente, unha decisión política. Pero se o penso co galego, paréceme triste que usalo poida ser lido como unha toma de posición, ou un xesto de resistencia, antes que como unha cousa normal. Así que ultimamente celebro aos grupos que cambian de lingua (porque ningún cambia ao inglés) ou aos que as mesturan como lles cadra. Que quen non usa o galego para falar poida usalo para cantar é bonito. Xa o dixo Gloria Lago: “las lenguas son riqueza”. Pensando niso, a conclusión lóxica é pinchar unha canción dos Resentidos que vén dicir o mesmo: “o son da lingua é para gosar”.