FOTOCOPIA é o proxecto musical de Teo Cid. Sacou hai un par de meses un EP de cinco temas con Interruptor e a min gustoume moito. É un disco que pode ser un pouco desacougante tanto no musical como nas letras, se cadra pola agresividade do son, os berros ou a evocación de cousas da “puta época” que está no título da canción que o pecha: hai algunhas imaxes dos textos, como ao dicir “nunca seremos quen de escapar das lapas no noso fogar” ou afirmar “al menos soy yo el que se engaña”, que apuntan a unha falta de control que imaxino que calquera pode sentir sobre o mundo, ou a respostas estériles a esa falta de control. Aínda así, a maiores diso, nas letras hai imaxes que son fermosas e estrañas, e dentro da agresividade hai tamén ritmos que se poden bailar. Paréceme que o que fai Teo como artista se move moi ben dentro das contradicións aparentes: o que fai ten algo de pop, pero tamén de desafiante. Fala da realidade e utiliza elementos do cotián, pero non sona realista nin costumista. Entrevisteino para unha colaboración no Diario Cultural Zeta que pode escoitarse aquí pero como a charla deu para moito transcribín aquí unha versión máis longa. Falamos, máis ou menos por esta orde, da relación entre as palabras e a música, dos ordenadores como ferramenta, dos concertos como espectáculo, de como escribir letras e que linguas usar, e de Galicia e chalés sen rematar.
Para que che serve FOTOCOPIA (ou en xeral un proxecto musical)?
Sérveme para desfogar. Como válvula de escape. E como medio de expresión creativo, que é tamén unha válvula de escape, é o mesmo. Como concreción dunha inquietude… algo así, non sei. Faime falla, gústame tocar en directo. E é unha escusa tamén. En resumo: como válvula de escape, como medio de expresión e como escusa.
Escusa para que?
Pois como escusa en xeral [risas]. Xa me estou escusando con iso.
Unha desas tres cousas é a expresión. Á hora de expresarte musicalmente, que che aporta o son e que che aportan as palabras?
O son axúdame a transmitir certa intensidade e dalgún xeito a modular esa intensidade a nivel máis físico. Para min o son é algo máis físico e as palabras están no plano máis etéreo, teórico… Como nun aspecto máis sutil. Na música que me gusta, como a de FOTOCOPIA (que se supón que é o que me gusta) podes quedar na capa física e despois chegar ao seguinte escalón e escoitar as letras (ou lelas). Ou malinterpretalas. O son apórtame a capacidade de facer algo dalgún xeito poderoso (sempre me interesou iso da música), e as palabras apórtanme a capacidade de expresarme. Pero non sei moi ben que quero expresar coas letras, porque tampouco quero expresar ideas. Máis ben emocional… É un rollo emocional en xeral a música, si, tanto a nivel de son como letras, pero creo que son vías diferentes de emocionalidade. Enténdese algo?
Si, estouno pensando respecto ao que sería unha opción máis extrema, de facer música instrumental ou escribir poesía.
O feito de tocar en directo con FOTOCOPIA, que é música electrónica, que moitas veces é puramente instrumental, ou na que a voz é simplemente un instrumento máis, unha voz sampleada que tampouco ten que dicir exactamente nada… si que nese caso me sirve como excusa para poder berrar en directo, basicamente. Despois gravar a canción é máis como ter un produto acabado, unha obra, pero sempre o penso máis como no directo, ese crear a circunstancia. A música crea a circunstancia, o fondo no que eu podo berrar cousas, e iso paréceme interesante.
Aparellos da época
No final de “CAPTCHA” utilizas un glitch, que remite a un erro dixital, e no de “Disforia” usas un bucle coa voz que a desnaturaliza un pouco. Por que usas isto?
É un tema que me interesa moito, gustaríame moito facer cancións desde esa perspectiva do que pode evocar o son, as posibilidades técnicas… pero non creo que estea facéndoo aínda en Fotocopia. Estou aprendendo. As cancións de Fotocopia que saquei agora supoño que sonan moito realmente a unha cousa moi desfasada, música industrial ou punk, non é moi moderno nada na súa produción, nin moi orixinal. Pero o outro é algo que me interesa moito, porque de feito recordo que é algo que me comentaras cando tiña Uzumaki, que tú dicías que se usas unha caixa de ritmos o que mola é usala para facer ritmos que non poda facer un ser humano, usar a propia textura que ten a caixa de ritmos. Este último par de semanas estiven pensando moito niso, en para que usar o ordenador. Eu úsoo para compoñer, pero por que non facer un son cada vez máis dixital? Xogar coa propia textura que ten iso, facer ese exercicio creativo, non tanto imitar un sinte…
No caso concreto que me dis das dúas cancións, a de “Disforia” non é que sexa nada do outro mundo, é simplemente que collín unha respiración que me molaba como sonaba, un erro, e pareceume interesante a nivel diso que dis. E na de “CAPTCHA” si que estiven retocando a voz, gravei a miña voz e o que fixen foi tentar… agora vai parecer como se estivese ben producido, cando en realidade é unha merda [risas], pero o que fixen foi copiar e pegar partes para que cando cantaba a mesma frase non fose a mesma toma. Entón se digo “ola, que tal”, tentei que “ola”, “que” e “tal” fosen tomas diferentes, e que haxa algún erro que non se entenda moito, que sexa unha voz que se escoite como ao mellor me estás escoitando agora, esa forma que ten de samplear Skype… a veces cando se queda trabado sona así. Igual que a xente usa autotune, que é como moi de agora, un son moi paradigmático, paréceme interesante tamén que sonemos a Skype. Que sonemos a videochamada dalgún xeito, igual que antes usaban ao mellor samples de chamadas de teléfono ou dun contestador. Teñen un son as notas de voz?
Igual que a xente usa autotune, que é como moi de agora, un son moi paradigmático, paréceme interesante tamén que sonemos a Skype.
Bueno, os micros dos móbiles tamén cambian.
Si, e ademais teñen cada vez máis calidade. Sona de puta madre. Hai peña que grava as cancións co móbil… a textura, o ruido, a reminiscencia a outra cousa é o que me parece interesante de utilizar unha máquina. O ordenador como ferramenta hiperpotencial. Podes usar un sinte que vai sonar a unha peli dos 70… non podo escapar a iso porque xa está totalmente destrozado o tempo, xa non existe, vivimos nun continuo desde os 80 ata agora. Non sei se expliquei ben iso, pero é como que todo é referencia a outra cousa.
A retromanía.
Si, o que dicía Simon Reynolds, claro. E iso é moi interesante porque é tamén unha decisión creativa. Ou pode selo. Non facer un grupo tributo, senón xogar nesa bruma de recordos. Todo sona a algo. É como que é inevitable, e parece que é a única forma de non volvernos tolos. E despois escoitas cousas hiperexcéntricas que parece que, se non podes referencialas dese xeito de dicir “isto sona a isto”, molestan. Que tamén está guai, pero claro, igual era moito máis fácil ser excéntrico hai trinta anos que selo agora neste aspecto creativo. Como pasa con todas as artes, creo.
Si, sobre todo se o que buscas é a excentricidade. Eu creo que a excentricidade aparece. O outro día fíxenlle un texto para a promo do disco de Señor Anido e a conclusión á que acabei chegando é que Rafa é orixinal, soa máis a si mesmo que a calquera outra cousa. Por que é iso? Igual non sabe ser outra cousa. Imaxino que tamén é un pouco que hoxe a imitación é moito máis accesible. Antes a túa capacidade para acceder ao son de algo que che gustase era moi limitada, e hoxe na túa casa tes moito máis a miúdo as ferramentas para facelo.
E o coñecemento común. Ti podes escribir nun foro de produción musical e preguntar como facían as guitarras de The Cure, e podes emulalo nun software que é gratis, ou pirateado, ou comprado… Hai como unha nova ola de grupos así escuros en España e ti ás veces escóitalos e sonan totalmente como os 80. Polos no medio dunha lista con outros daquela época, ou mételos nun vinilo (se puideses meter nun vinilo unha canción) [risas], fanche a trampa e pensarías que ese grupo é desa época. E nin sequera están usando os mesmos aparatos, pero ata poderías facelo, compralos, ir a un estudio que os teña… Moito diso é mentira, obviamente. E esa pátina son carencias no son. Que este eco ou este delay soe así é porque funcionaba mal e non era perfecto. Cal é o son do perfecto? Que é o que falabamos cando fixeras a entrevista a Leo Sousa, o meu socio [risas]. Cal é o ruido da alta definición? Cal é o ruido do 8K? Que cando graves unha peli de cine en 8K vas ter que ter coidado porque van verse os tornillos da nave espacial, e os tornillos son puntas e grapas e non poden ser puntas e grapas porque a nave espacial é do futuro.
Claro, no son pasa o mesmo.
Si, nese aspecto paréceme superinteresante unha cousa do podcast de Tácticas de choque. Nun episodio que ten sobre Arca comparaba certas cancións de Arca (se recordo ben) coas bandas sonoras de pelis de acción taquilleiras de Hollywood, que son como unha especie de cacofonía de emocións. Nesas pelis supergrandes a banda sonora é amor, hostias, explosións, tensión, suspense, medo… e soa como plas, bum, crash, fsss, &%@#¿¿!!. E é quimicamente perfecta, é como música de laboratorio. É unha puta monstruosidade, e descontextualizada aínda máis. E iso é superinteresante porque xogan con ese rollo de hiperestimulación, que é o que fai Arca. Arca fai unha cousa hiperexcéntrica, e iso si que me parece superinteresante, porque é hiperestimulante, sons e temáticas de moitos contextos diferentes ao mesmo tempo (pasado, futuro, futurísimo, presente, home, muller…). Pero claro, non é moi fácil de imitar desde a perspectiva de sentar un precedente, creo. E si que é un son superdixital o de Arca, e superactual. E xa ves. Non creo que teña nada que ver co que fago eu, pero paréceme moi interesante esa ruta.
Bueno, estás na ruta. Ao principio [risas]. Lembreime, nesta idea de traballar con ordenadores, sobre como nun momento me contaches que de cara a actuar tiñas ganas de golpear cousas, e que os ordenadores non se prestaban tanto a iso. E recordei a bandexa que usaches ás veces nos directos para darlle golpes. En que punto estás nesa relación…?
Co golpeo?
Ou co ordenador como instrumento para o directo, non para compoñer.
Non o sei, porque estou aprendendo. O outro día [no concerto do Casablanca], por exemplo, cando toquei rompín un mogollón de cousas, sen querer. Porque non tiña a bandexa, que realmente é unha cousa moi infantil. Que pasa, non te sabes controlar, imbécil? [risas] O micro abolleino, rompín un cable, e a bandexa non a levei porque normalmente a rompo na primeira canción. E claro, ao final acababa pegándolle patadas a un trozo de metal porque si. E claro, penso, fai falla que iso estea conectado ao ordenador e soe a algo ou só fai falla que teña cousas para romper? Porque ao mellor é iso. Ao mellor é parte máis de props… Como se di en español? De atrezzo. Non, atrezzo é italiano [risas]. No aspecto da bandexa non era tanto o son (porque non conseguía que soara moi guai) como que cando soa unha caixa na gravación (unha caixa moi procesada e producida para que soe moi forte) eu lle estea dando un golpe a algo. Que é un playback, ao final. Ese golpe que lle dou, aínda que non soe.
Si, é interesante.
Cando vou ver un concerto de alguén que fai rollos electrónicos pero leva unha batería, ou se move, gústame. Tampouco me parece mal o da electrónica hiperaséptica de alguén cun ordenador que non se move nada, como se fose un robot, en plan Kraftwerk. Pero o punto intermedio no que simplemente alguén move a cabeza… fáltame algo. Ou xogas a ser un robot e apostas por ese rollo sintético ou, na idea dos concertos, si que me falta o rollo de incitación a algo. Esa é a carencia que vexo no ordenador como instrumento. Pero creo que ten que ver coa miña incapacidade, con ser moi novato niso. Aínda estou en proceso de entender como facelo. A nivel teórico, se pode haber algo así, paréceme moi interesante facer apoloxía de usar o ordenador ou… bueno, non todo o mundo ten un ordenador, pero tecnoloxía asequible para levar máis alá o rollo do do it yourself e o do punk. Aí o tes, usa eso, non fai falla que saibas conectar un cable… Iso é o que a min me gusta. Non sei se me estou enrollando moito.
Non, senón xa te cortaría.
Quero dicir que o mundo da electrónica ten moito romanticismo co hardware, con “tes que ter esta caixa de ritmos, este sinte, os samples da Roland son os que tes que usar se queres facer trap”, e realmente cando tes un ordenador que samplea e ten instrumentos virtuais tes aí un abanico de posibilidades tan grande que me parece interesante a decisión creativa de quedarte no ordenador. Que eu hai cousas que fago con hardware, e si que me gustaría facelo todo co ordenador e tentar que soe máis a ordenador. Igual que podería querer intentar facer un tema, se tivese un grupo de rock, que sonase máis a rollo sixties, e para iso compraría un ampli Vox, e poñería o pelo así… [risas] Pois joder, por que non tentar facer música que non existe? Que bueno, parece que é o que estou facendo e non é o caso, pero paréceme interesante en canto á música pop. Buscar esa época que non existe aínda. Non sei, é moi ambicioso iso e non creo que estea tentando facelo.
É interesante como un posible horizonte. Algo que estea no aire mentras pensas outras historias. A min o da bandexa mólame porque, tal como estabas explicando, a idea do playback é xogar cunha ilusión, e é parte do rollo da electrónica. A posta en escena dos concertos, tradicionalmente, é unha na que ti vas ver como se produce o son, e na electrónica o son sae polo altavoz pero non é o mesmo proceso que se alguén está soplando un clarinete. Entón xogar con iso, e coa fantasía da relación que pode haber co movemento, os obxectos e o son, de maneira creativa ou…
Espectacular. Tú fas espectáculo. Calquera persoa que sae a un escenario está facendo unha escenita. É que se non… xa hai vías de escape para facer música e bailar. Todo isto tendo en conta que escoito música electrónica desde hai pouco, porque era moi reacio, pero teño tamén unha disxuntiva aí (na miña cabeza) entre o concerto e a música de baile, o ir a un sitio só a bailar. A min ir a un sitio a bailar no que o dj teña un protagonismo non me parece de todo lóxico, creo que está desencaixado iso. Se o dj, ou a dj, está pinchando cancións e o importante é a xente que está bailando, por que ten protagonismo? En cambio, no concerto si que ten importancia a escena, o rollo escénico de que haxa un teatro ou unha realidade, porque igual hai algo real no que degollan un gato ou algo así. É o xogo ese do rock e do pop, que é todo como… Que hai de verdade, que hai de mentira? Quen é honesto, quen é o vendido? É unha mentira que tenta ser honesta [risas]. É interesante porque é moi enrevesado. No xogo da discoteca onde hai un dj que é un dios, non sei, porque si que me parece moi limitante.
É curioso porque cando estabas falando da música de baile veume primeiro á cabeza unha verbena.
Xa, pero a verbena é un concerto.
É un concerto pero no que a xente está moitas veces bailando mirándose entre si. Se cadra vese máis cando están os vellos bailando o pasodoble. Hai unha pista de baile na que a xente non mira para a orquestra. Algunha si, outra non. E outra está nos coches de choque.
Eu creo que como humanos temos unha tendencia a imitar. A compararnos co outro. Somos animais empáticos e sociais. A idea de que alguén estea interpretando, que haxa unha escena, é como que te compele a facer. Se ves que se está movendo moito, que está… histérico, esa histeria transmítese. E iso paréceme superinteresante. Igual é que eu son xa moi maior e a xente máis nova xa é capaz de virtualizar totalmente esa experiencia. Eu creo que sigo limitado ao plano físico nese aspecto, de ver a alguén moverse. O que dis das orquestras, das verbenas… aí ao final hai alguén que está meneando o cu e que incita a que a xente menee o cu. É un pouco o que fan, son animadores, non?
Si, pero tamén hai a idea dos sitios con menos presuposto na comisión onde levan unha discomóbil, que ao final é máis parecido a un dj. O que me parece interesante da verbena é que hai moita xente facendo cousas diferentes ao mesmo tempo, e creo que tamén pasa nos clubs ou nas raves. Nese sentido creo que son menos ríxidos que os concertos.
Si, si, por suposto. No rollo de tocar en directo hai outra movida, que é que non é todo paripé. Alguén que está tocando a guitarra, ou a batería, ou soplando no clarinete, ou cantando, está facendo un exercicio físico. Está exhalando aire, movendo os brazos… Iso ten algunha consecuencia no que fai. A min molárame moito, hai moito tempo, algo que lera sobre os cánticos rituais nas tribus. Este rollo dos cantos que son moi continuos, a respiración continua que fan algúns monxes… iso o que fai tamén é dalgún modo poñer ao intérprete nunha situación diferente. Se cadra non lle chega osíxeno ao cerebro, ou chégalle doutra maneira… esa fisicidade algo ten que facer, non é o mesmo que simplemente facer playback ou pinchar unha canción.
Aínda así é curioso, porque recordo que na carreira che dicían que se fas playback tes que cantar de verdade igualmente. A mentira está no que escoita a xente pero non no que ti fas, que é o mesmo.
Como no de Miro Pereira.
Conmover e conmocionar
Nas letras usas o galego e o castelán. Ves algunha diferenza entre usar unha ou outra?
Si. Paréceme moitísimo máis agradecido o galego para facer cancións. Para facer poesía en xeral. Non podo explicalo moi ben. O castelán paréceme moi abrupto nas sílabas, ten unha sonoridade moito máis entrecortada, é como máis… rascón [risas]. E o galego é máis suave, sibilante… non podo definir por que, pero paréceme máis lírico o galego. A maioría fágoas en castelán porque a maioría do tempo falo en castelán e penso en castelán. Non tomo ningún tipo de criterio para facer letras unha nunha lingua ou outra.
Á parte do que ten que ver co son ou co fraseo, cres que afecta ás temáticas?
Si, pero desde a perspectiva de que é máis fácil encaixar palabras no galego. No inglés paréceme hiperfácil. Hai moitos anos tiña un grupo que tiña letras en inglés, ou ás veces penso como faría algo en inglés e paréceme hipersinxelo dicir case calquera cousa, tanto dunha forma hiperobxectiva e sen ambigüidade como dunha forma máis lírica. Nese aspecto, facer un rollo en castelán paréceme máis de enxeñería, paréceme unha linguaxe máis racional, e en galego é máis fluído (aínda sendo eu maioritariamente castelanfalante no día a día). Non creo que se me poño a cantar en galego vaia empezar a cantar sobre vacas, se é o que estás preguntando [risas].
Non, pero por exemplo tiña aquí anotado que a imaxe do inicio da letra de “Puta época” (“remexín cos dedos espidos nos restos dun xantar infame, estaban a bater nile, botáronme nos ollos terra”) me lembrara a A esmorga.
Se nos poñemos a ver como fago as letras non ten moito sentido. Vexo as noticias ou escoito algo e métoo. Non ten nada que ver co xantar infame nin ninguén me botou terra nos ollos, nin iso é unha metáfora de que os medios nos fan non sei que. Igual vénme á cabeza ese rollo da peña pelexando a garrotazos como no cadro de Goya, e iso faime pensar no dunha pelexa a botarse terra…
Si que é curioso porque sei que fas as letras así, polo menos en xeral. Esa cuestión de partir dunha frase suxerente e ila xuntando con outras. Pero o resultado ao final non é completamente aleatorio, nin é que sexa só forma e unha sucesión de frases suxerentes. Ao escoitar as cancións seguidas dáme a sensación de que hai cousas recorrentes, un discurso de conxunto.
Si, doulle moitas voltas. Por moito que use cousas aleatorias… A ver, outra vez o mesmo, se quen me escoite non escoita as cancións vai pensar que fago unha música supersofisticada… Realmente si que me rallo en que sone ben e se lea ben. Para min é importante que a letra funcione sen música, como un poema. Non me afecta para os demais, pero para min si é importante, e tamén que cando o lea teña sentido como o ten unha poesía, non un sentido pechado pero si que sexa algo que inspire emocionalmente, que conmova. Conmover e conmoción é a mesma cousa?
Non sei.
Conmover e conmocionar, gústame iso. Conmover asumimos que é ver un gatiño e tal, pero realmente é remexer os sentimentos doutra persoa, e remexer os sentimentos doutra persoa… a ver, eu son ignorante, que son de Ourense [risas] e lin tres libros de poesía, pero conmover é que les algo e te remexe, non che di que tes que sentirte mal ou ben, pero faiche sentir, simplemente. Iso paréceme moi interesante nas letras. E tamén ese aspecto de que ti acabes a frase. Unha complicidade de que non estou tentando dar un sermón, é un xogo de imaxes poderosas que poden levar a outra cousa.
Igual nesa cuestión tamén ten que ver o feito de que uses preguntas, que están en varias das letras.
Iso non me dou conta, aínda que sempre mo dis.
Dis “¿En que crees?”, “¿Cómo sé que es real?” e “Cánto van durar as obras eternas do templo? As reformas dos nosos corpos? O remendo do disfraz? Esta puta época?”. Entendo que esa é unha maneira de apelar.
Si. Realmente son preguntas retóricas. Non é en plan “¿cómo conseguiremos la revolución? Así!”. Gústame moito John Maus e ten cancións como unha que se chama “Rights For Gays” e di [canta] “Rights for gays, aha / Right now”. “Derechos para los gays, venga, ya” e logo di “y sanidad pública para todo el mundo!” [risas]. E iso nunha canción pop preciosa que é reivindicativa dunha forma moi naïf. E de paso (isto dío nunha entrevista) pois sanidade pública para todo o mundo, gratuíta. É moi guai, pero eu non podo pensar así. Ao mellor é un rollo subrepticio de buscar os dobres sentidos e non dicir realmente o que quero dicir, que é un rollo moi galego tamén. Vouche dicir algo pero sen dicircho. Ten o seu encanto pero tamén podes volverte tolo.
De todas formas, tampouco creo que todas sexan preguntas retóricas. Se preguntas “¿cómo sé que es real?” é a expresión dunha dúbida, ou da frustración de non saber, pero ninguén vai respondercha.
Pero iso é unha pregunta retórica, porque non esperas resposta, non?
Pero unha pregunta retórica é na que non esperas resposta ou na que a resposta está implícita?
Non sei.
Teño que buscalo no libro de lingua [risas]. [Nota: A Galipedia di que “A interrogación retórica é unha figura retórica de pensamento consistente na formulación dunha pregunta que non precisa resposta, xa que a leva implícita”. Pon de exemplo as que van ao inicio do himno galego”]
É un recurso, pero tampouco paro a pensar nel. A min paréceme moi interesantes, que falei ás veces contigo diso, as letras de Fasenuova. Teñen letras que son moi sen sentido e moi cinematográficas, describen como escenas… e si que vin unha entrevista a Ernesto Avelino, o cantante, e explicaba que unha que estaba facendo era dun cadro dun pintor expresionista alemán que miraban e inventaban unha escena. El o que fai é xogar moito coa idea de personaxes, poñerse na pel dun personaxe ou pensar unha historia con tres personaxes… Por exemplo hai unha canción que di “a la chica del sombrero no hay manera de adelantar / tiene todo el dinero, el dinero de la ciudad”. Que é iso, unha peli de gangsters? Van pola estrada e a chica leva sombreiro? Estanme vacilando? A min gústame o punto de que aínda que te estean vacilando tú creas que estás vendo algo máis alá. E tú completes esa película. É a película perfecta, a que hai na túa cabeza. Quero dicir, gústame Eskorbuto e gústanme as letras “os engañan, os engañan así!” ou “el exterminio de la raza del mono llegará”. Pero as que máis me gustan a nivel artístico e literario son as cousas que non acaban de ser de todo claras pero tampouco son un simbolismo hiperacadémico de “la granada significa vagina” [risas]. Realmente o tema das letras é algo que me gustaría falar con máis xente que fai letras, porque cada un ten o seu proceso, supoño. E é unha cousa coa que sufro a hostia. Cústame moitísimo facer letras porque lles dou moita importancia.
Volvendo ao que dicías de Fasenuova, sabendo que moitas frases que colles veñen doutros lados, tamén quería preguntarche se cantas desde a túa perspectiva ou buscas tomar outras, crear personaxes…
Paréceme moi interesante o dos personaxes e non son moi capaz de facelo. Nas da demo de Fotocopia non xogo moito con iso.
A de “Disforia” fíxome pensar un pouco nesa idea de cantar desde outro lugar.
Si, o de “llévame a ver tus montes o pégame un tiro”, iso foi pensando no crime de Santoalla, por exemplo. Levaba moito tempo querendo poñer iso nunha canción, que non é “me quiero suicidar”, é máis como unha desesperación de Galicia: “a ver, llévame a ver tus montes y pégame un tiro ya”. Que ao mellor non é o mesmo para outra persoa, e iso é o interesante. Que escoites esa frase e digas “que me queres dicir con isto?”. Pero tamén di “no es graciosa la farsa de esta playa” e iso é porque estou ata os huevos de Coruña, non me gusta Coruña, e a praia de Coruña é unha farsa. Antes dicía “no es graciosa la farsa de esta playa, en esta ciudad es mentira incluso la playa”, pero non o puxen ao final. Pero nesa perspectiva si que o fago desde o meu punto de vista, e no de Santoalla é como cando ves unha peli de mafiosos (estou vendo moitas pelis de mafiosos) e te identificas cun mafioso, e eu nunca mataría a ninguén, ou nunca atracaría un banco… pero é tamén liberador para sacar certas partes de ti mesmo, como esa de ser un holandés asasinado por un galego. Creo que sempre é o meu punto de vista aínda que use momentáneamente o recurso de dicir outra cousa. A disforia da que falo aí non é a disforia de xénero.
Xa imaxino, pero pode ter conexión, no sentido de que dis “todos mis sentidos mienten”, “carcasas grotescas ocultan circuitos fallidos”… Cousas que se poden interpretar respecto ao corpo.
Si, claro. O rollo físico, o sentir unha repulsión respecto ao aspecto físico de ti mesmo, si que é algo que sinto, pero no aspecto máis amplo de como vivimos agora mesmo, que vivimos como hipervirtualizados, e é como un pouco de “oye, que fago? Dou xa ese salto a ser simplemente unha representación virtual?”. Tanto sexa aquí ou ter unha fachada da hostia para ir a festas ou a entrevistas de traballo. Como me reencontro con quen son realmente, fisicamente? “Carcasas grotescas ocultan circuitos fallidos” paréceme unha imaxe bonita, que non significa nada de base. Que significa para min? Tes como un aparato hipersofisticado pero o que está dentro funciona como o cu. Creo que si que falo sempre desde o meu punto de vista, aínda que me tentaría intentar o outro.
Ao mesmo tempo, agora que estamos falando destas frases, tamén hai outra cousa que me parece que se repite no disco, que é o choque entre o dixital e o físico (do que tamén falabamos a nivel sonoro). Isto das carcasas, os “metadatos do tacto”, “paquetes de carne agrietándonos las pantallas”, “las sombras de su cara que aún no están renderizadas”…
E que me queres dicir con iso?
Non, que que me queres dicir ti!
Estasme facendo unha pregunta?
Estou facendo unha observación sobre algo que fas, e a miña pregunta é por que o fas. [risas]
É unha temática que me interesa moito, interésame crear ese universo de metáforas… A poética das sombras que non están renderizadas é polos videoxogos. Non xogo a videoxogos [risas] pero xoguei no seu momento e sei que podes activar e desactivar as sombras de renderizado para que funcione a cousa mellor. O feito de ter unha cara 3D… bueno, estou explicando as imaxes dunha forma demasiado explícita. O feito de ter unha cara en 3D básica na que para que funcione o procesador gráfico non podes poñerlle as sombras paréceme moi bonito para explicar o que require a cultura dixital. É moi loco. A frase de por si, se a escoitas, xa che pode ser estimulante. Pero se queres darlle a volta… se escoito a alguén dicir iso eu pensaría nunha cara sen sombras, perfecta, como a maquillaxe… Unha cara sen as sombras encaixa mellor, é máis eficiente dentro dun entorno de 3D porque non tes por que meter sombras, pero as sombras dunha cara son as que fan esa cara. As caras sen sombras, planas, por exemplo da cirurxía plástica máis extrema, son impersoais e acaban parecéndose todas. Igual que alguén que fai poesía bucólica sobre as ovellas e as montañas, para min é moi importante o ordenador e o dixital. E para ser honesto mentindo (que é o que é facer metáforas) necesito meter esas imaxes. E paréceme máis estimulante.
Igual que alguén que fai poesía bucólica sobre as ovellas e as montañas, para min é moi importante o ordenador e o dixital. E para ser honesto mentindo (que é o que é facer metáforas) necesito meter esas imaxes.
Galicia, un futuro que non chega
Tamén me chamou a atención que os chalés sen rematar ou as fincas a monte me pareceron imaxes moi galegas. A pregunta respecto a iso é canto inflúe o que tes arredor dentro dese falar do dixital, que aínda que estea en todas as casas case sempre parece algo no que se fala dun mundo global e dunha cousa etérea que está lonxe.
Inflúe mogollón [risas]. É unha cousa que nos últimos anos me pareceu máis interesante falar dela. Eu con Galicia teño unha relación de amor-odio. Encántame, son de aquí, teño a morriña, teño esa sensación de patria e estas movidas que poden ser horribles tamén. E por outro lado teño un rollo de hostiá, hai cousas que ves e dis “madre mía”. Son aberrantes. É como cantar un canto romántico, a idea de extraer beleza das ruinas, por que non cantarlle a un chalé de cemento sen rematar? Ultimamente estou reflexionando moito sobre eso no aspecto estético porque ves cousas supermodernas que o que está de moda son rollos eslavos, da antiga URSS, e é como tío, vai a calquera finca en Galicia e é así. Que chic é todo este rollo medio Mad Max, e é como “se está en Galicia, está na primeira parada de bus á que vas”. E vivo en Arteixo, que ademais tes Inditex aí… a nivel estímulo prodúceme moitas contradicións, ponme de mala hostia… É como ver algo estar caendo a rolos por unha costa, ver que as cousas están facéndose moi mal. E é un choque entre a tradición mandada a tomar polo cú, unha aspiración de éxito que non se chegou a cumprir… son cousas que non podo explicar, pero podo explicalas liricamente, creo.
Paréceche algo importante?
Si, por suposto que o é. Co rollo de facer música industrial, electrónica, dixital… as temáticas típicas son clichés. Podes pillar o cliché e adaptalo, e aquí tes moito, tes as chimeneas de Sabón… pero non son as de Birmingham nin as de Manchester, é outra idiosincrasia a que hai aquí. Obviamente estás facendo unha música que é de raíces anglosaxonas, e iso ten que ver coa parte dixital, co estar hiperconectado. Pero síntome na obriga, en canto a ser honesto para min mesmo, de meter ese tipo de imaxes que remitan ao meu mundo máis próximo. É como a mítica movida que puxen na cinta de Uzumaki, de Siniestro Total: “nosotros no nos paseamos por Berlín, paseamos por Porriño”. E eu vivín en Londres pero non podo falar de Londres. Eu en Londres non vivín nada. Para min é máis importante o que me pasa ao botar a gasolina co pavo que está aí ao lado. Despois está esta outra vertente que é moi de aquí que é “oh, Galicia, que bonito”. Que si, que é moi bonito, é precioso, pero que as imaxes sexan todas de luz ou de escuridade romantizada… Non sei se se me está entendendo.
Si, eu creo que o problema está coas imaxes que idealizan e coas que son como “que gracioso”.
O dos chalés sen rematar é o típico de Galicia: construir unha casa e despois ti vivir na merda. Gastar mogollón de cartos para facer unha casa máis grande do que tes que ter… O típico que dicía [o arquitecto Juan] Esturao, arquitectos que firmaban obras que sabían que o paisano non ía poder pagar. Iso é moi de aquí porque é unha aspiración de futuro que non chega. E á parte vivimos nunha época na que se rompeu iso que se lle prometía á xente, e en Galicia xusto sempre estiveramos moi mal. Non é algo novo.
Pero foi un cambio moi brusco.
Foi un shock da hostia, e vese. Nun sitio como Arteixo creo que se ve moito, esa mestura de polígono e pueblo, que segue sendo pueblo, de parroquias pequenas arredor… Unha cousa está morrendo, pero aínda está viva, e mentras morre está dicindo “pero o bo é o outro” e tú estás vendo que o bo é o que se está indo ao carallo. E non houbo un período de reflexión e de tránsito dunha cousa á outra, é como que estás nunha situación liminal que non termina. Iso é o que me inquieta e paréceme interesante falar delo, non “Galicia, que bonito, que verde, as meigas”. Por suposto que hai cousas moi chulas, e quedan moi ben nun cadro ou nun libro ou iso, nunha poesía, nunha cantiga… é moi pintoresco, pero ese pintoresco ponme un pouco dos nervios. De feito, iso paréceme un dos problemas, un dos aspectos de que teñamos esa balanza desdebuxada. Para min é máis música típica de Galicia (para todo o mundo, supoño) as orquestras, a música latina, que as muiñeiras. No meu pueblo o que se escoitaba era reggaeton. Escoitábase obviamente o outro, pero as xeracións máis novas escoitaban reggaeton, cando estaba sendo a verbena ibas á discoteca, e a verbena acabou facendo reggaeton tamén. Entón non sei.
É moi complicado todo o tema da tradición porque tamén é unha construción, un relato. Por iso o que comentabamos da canción de Boyanka Kostova, “Muinheira de interior”, de como usa o código da tradición pero non repite as mesmas frases senón que fai costumismo do presente, paréceme interesante. Na miña casa non se me ocorre apenas nada que saiba que me veña dunha tradición oral. Sei catro cousas tipo xogos que me facía miña avoa e logo as que sei se cadra son polo Luar, tipo “Apaga o candil”.
A nivel musical, dis?
Si, a nivel cultural en xeral xa é outra cousa. Pero a muiñeira, se pasou de ser algo que se cadra se aprendía traballando ou como opción de ocio a ser algo que se aprende nunha academia ou nun grupo de baile tradicional… se cadra ten xa unhas normas máis ríxidas e cambia.
Si, pero iso xa é outro tema. Unha pregunta retórica: que é máis galego, unha muiñeira que fale do polígono de Sabón ou unha muiñeira que rescate unha poesía tradicional pero que teña un trapero? O que se ve normalmente, e o fácil, é a muiñeira que ten un trapero, que sona xa modernísima. Ou que ten un dj. Pero iso xa o levamos facendo moitos anos. O outro día fun cuns amigos aos billares e estaban pondo música do 2005, Christina Aguilera e cousas así. E normalmente na canción escoitábase “yo! yo!” e entraba un rapero, e iso é o que facía que a canción fose moderna. E era o que se facía en América, aquí facíase pero de maneira moito máis cutre. O de agora é moito máis sofisticado, como Baiuca, pero non creo que fale… volvemos ao principio. É importante a letra? Creo que si que é importante contar unha historia, e é unha pena que non haxa máis cemento nas cancións de Baiuca.
Bolsa de patacas 