Etiqueta: Diario Cultural Zeta

Chao ao Zeta

O outro día fun ao Diario Cultural Zeta a falar con Lucía Junquera, Silvia López e Marta Coira sobre podcasting, ao fío dun curso que estamos facendo na facultade. Puiden ver o plató multimedia da Radio Galega (que é onde agora se grava o programa e o motivo polo que se pode ver tamén en YouTube), puiden ver en persoa como fan todo (porque pasei un ano e pico facendo colaboracións por teléfono, que non é o mesmo) e paseino estupendo.

O caso é que este ano non vou estar facendo as colaboracións sobre música no Zeta. Diso vaise encargar Alejandro Gándara, que o fai fantástico e está descubríndome cousas que non controlaba (como pasa no resto do programa, que está tempada ten seccións novas moi interesantes sobre videoxogos ou clásicos da literatura desde a perspectiva da xeración zeta). Ademais eu xa vou algo maior. Aínda así, como este blog é unha especie de arquivo vital e estou razoablemente orgulloso do que fixen, apeteceume recompilar aquí brevemente as seccións desta etapa, porque falei con moita xente e aprendín moitas cousas, e porque moitas veces aproveitei o material da radio para ter aquí versións máis extensas ou contidos extra como entrevistas (ou bueno, para sufrir menos polas miñas dificultades para ser conciso). Tamén hai algunha colaboración que non subín por aquí porque era máis puramente radiofónica, como esta sobre música portuguesa ou esta recompilación de novidades.

En calquera caso, este sería, por orde cronolóxica, o listado de xente que falou na sección, e podedes aproveitar por se hai algo que queirades revisar:

Aeronave Adolescente sobre influencias e orixinalidade.

Algunha resposta concedida por Aeronave Adolescente

Foto da nai de Aeronave Adolescente, tirada de Twitter

A primeira vez que escoitei falar de Aeronave Adolescente foi a través do Twitter de Marcelo Criminal:

Ao ver o título el mirador de la ría del burgo y otros puntos de inspiración sentín, sen ter escoitado nada, unha emoción de recoñecemento. Eu son de Perillo, en Oleiros, e miña avoa de Almeiras, en Culleredo. Para ir dun lugar a outro hai que bordear a ría e en moi poucos quilómetros hai unha chea de elementos que para min son importantes e inspiradores: a estrutura que queda da fábrica da Cros onde traballou meu avó, a Nacional VI coa súa chea de concesionarios e as ruinas das casas xemelgas de Bailly cunha árbore que medra no teito… E a pesar disto, quen lle canta á ría do Burgo? Non me viñeron máis casos á cabeza así de primeiras. Unha vez escoitado o EP, seguiu o recoñecemento porque na música estaba esa especie de paixón adolescente que xunta o descubrimento de cousas novas cun aquel de estar atopando unha forma de trasladar a propia intimidade, pero sen que o introspectivo quite sitio ao puro gozo dun solo de guitarra desatado cando toca (véxase “ninguna respuesta concedida” ou “héroes, disco, perfil”) ou a deixar as estruturas de canción para xogar a cousas máis experimentais (véxase “hello?”). Moitas cousas que están no indie/rock alternativo que máis me gusta, de Dinosaur Jr a Hüsker Dü ou Yo La Tengo, mencionados directamente nunha das súas letras : “mirada al frente, corazón valiente / reciclando conceptos, imitando a yo la tengo”.

Logo disto, chegou o terceiro recoñecemento cando me din conta de que Aeronave Adolescente era o nome do proxecto de Daniel Valcárcel e que compartíamos facultade. Alí quedamos para esta entrevista, da que algúns extractos apareceron nun capítulo do Diario Cultural Zeta con Lucía Junquera, onde tamén estreamos en primicia a citada “héroes, disco, perfil”, que estará no seu próximo disco.

O podcast pódese escoitar neste vínculo e o texto tédelo a continuación.

As cousas máis vellas que tes colgadas en Bandcamp son de verán de 2020. Como e cando empezaches a facer música, foi coa pandemia?

Eu estaba daquela estudando no conservatorio de Culleredo, e antes eu estaba estudando en Coruña, na Facultade de Comunicación. Como houbo ese parón de non facer nada durante un par de meses descolocoume moito, porque estou moi acostumado a estar facendo cousas todo o rato. Entón díxenme: a min gústame moito escoitar música, todos estes grupos, Guided by Voices, Pavement… toda esa movida do lo-fi americano, Sebadoh, Dinosaur Jr e todas estas cousas… E dixen, eu quero facer unha cousa así, por probar, creo que pode estar ben para empezar. Collín o ordenador que tiña antes e non tiña nin idea de gravar, descargueime Audacity, tiña un micro de 20 euros máis ou menos porque llo pedín a meus pais, collía o micro e poñíame a gravar coa guitarra e a montar como podía. Aí empezou o xerme de Aeronave Adolescente, nesa época de pandemia na casa.

Na descrición que tes di “ruido de habitación” e supoño que isto ten que ver cunha cuestión de forma (porque entendo que está gravado nunha habitación) e cunha de contido, porque si que se percibe unha especie de carácter confesional e ensimesmado como o que hai dentro dos cuartos adolescentes. Comezando pola forma queríache preguntar como gravabas. Intuía que tiña que ver coa pandemia polas datas e porque é un momento que se prestou ás gravacións caseiras… pero logo tamén hai outros instrumentos como piano ou baterías.

Pouco a pouco fun incorporando instrumentos. Como as primeiras cancións que teño son guitarra e voz, logo para o primeiro EP que fixen, o de Cartas de ida y vuelta, falei cun amigo meu, que tiñamos contacto recente, porque tocaba no seu garaxe, e díxenlle “queres gravar as baterías para o meu EP?”. “Veña, vamos”. En dous días gravámolas aí no garaxe. E eu no conservatorio estudo piano, e quería incorporar algo do que sabía eu de tocar no conservatorio, pero basicamente foi ir tentando facer cousas máis ambiciosas, non quedarme aí… No EP do mirador da ría do Burgo si que son drum machines… Gravei a principios do segundo confinamento, estaba na casa e o meu amigo que ten batería estaba fóra, así que dixen, pois vou probar con máquinas de ritmos. Foi palpar un pouco de todo, que creo que está ben para facer crecer un pouco máis as propias composicións.

Nun tema como “Hello?” partes máis dos samples, que aparecen nalgún outro caso, diálogos de pelis… Como te relacionas cos instrumentos e ferramentas que empregas? Sorpréndeme un pouco que digas o do conservatorio porque o enfoque que tes non parece moi académico.

Eu acabei moi queimado do tema do conservatorio. Foi bastante esixente e acabei un ano sen tocar o piano porque non podía telo diante, púñame nervioso. O tema de Aeronave Adolescente permitiume ver a música doutra maneira, que non é académica: coller os instrumentos, se me vén unha melodía á cabeza sacala coa guitarra, ou sacala co piano, e tocar para adiante. Antes era máis que dicía “agora quero soar como The Microphones, agora quero soar como Stereolab, agora quero soar como Yo La Tengo”. Era un tema máis dos meus ídolos da música, de tentar imitalos. Agora co material novo leveino dunha maneira diferente, creo que quedou bastante ben, pero era máis como me sentía nese momento a un sentimento racional de abarcar a música.

Dáme a sensación de que en “ninguna respuesta concedida” e esta “héroes, disco, perfil” está a cuestión da creatividade e a influencia (que no caso de Yo La Tengo se fai explícita) que comentabas agora. Nun hai esa idea de buscar o acorde memorable, certa trascendencia, e reciclar conceptos. Neste outro fálase da folla en branco, da idea da imitación… Como te relacionas cos teus referentes? Que tentas aportar ti de novo?

Por exemplo neste tema novo, o de “Héroes, disco, perfil”, eu estou moito co tema que dicían Sonic Youth, o de “Kill your idols”. Si que podemos pillar referencias de calquera artista pero agora o que estou tentando facer é coller esas influencias e facer algo meu, algo que resoe, dicir… creo que puiden aportar algo que ten algo de min, á parte destas influencias que me rodean. É difícil dicir “vou facer algo de cero”, pero dentro de todo ese mar de influencias quero aportar a miña gota de auga un pouco.

Non sei, moitos destes grupos que che dicía, Television Personalities, Sonic Youth… as letras están cheas de referencias. A min interésame moito todo ese rollo de como o fandom, a admiración, ou mesmo unha relación de ansiedade cos ídolos, se acaba reflectindo coas cancións. É un tema moi interesante a nivel creativo.

Si, eu sempre penso moito nestas cousas. Acabas pensando o tema da influencia e é como unha espiral da que non saes: ao final estou soando como este, este… Pero ao final é como unha cápsula do momento no que estás, que creo que é bonito por exemplo de facer retrospectiva de cousas que fixen antes. Ves o estado creativo, que persoas me influenciaron moito nesa época… é como unha pequena cápsula de cultura pop que creo que está moi interesante tamén.

É curioso porque despois vexo a alguén facendo isto e ás veces sóame super forzado, pero outras conecto con como está feito, que é o que me pasa no teu caso. Paréceme que nas túas cancións hai momentos que me gustan moito cando entran os solos de guitarra nestas dúas que che comentaba, que son moi desbocados, como os de Dinosaur Jr. Hai unha canción que é algo vulnerable e ao mesmo tempo ten ruido e tira para adiante, gústame moito esa enerxía. Creo que esa sensación vai máis aló da imitación, pero non sei se che preocupa moito a cuestión da orixinalidade, se é algo que está máis nas letras…

A orixinalidade creo que en calquera peza de arte sempre vai haber un ápice dela. Iso estíveno falando con miña nai un día, que dicía “esta música non é orixinal porque o que utiliza son fragmentos de obras xa feitas” (creo que lle puxen o “Since I Left You” de The Avalanches), e eu dicíalle “non, a min o que me parece moi orixinal é coller diferentes pezas e facer algo coherente”. A min iso paréceme algo incrible, e a orixinalidade é algo tan subxectivo que eu xa digo, total, aquí todos somos orixinais polo mero feito de ter a valentía de coller e facer algo. Eu cando vou a algún concerto ou falo con xente e alguén me di “vin o que facías así na habitación e ao mellor empezo a coller a guitarra e facer algo tamén”, pois para isto está o tema da música: para poder inspirar ao resto, sexas pequeno ou sexas grande. E a orixinalidade pode coller alguén e dicir que leva morta desde os cantos gregorianos, así que basicamente eu vexo que en vez de copiar aos demais (que me parece algo super feo) é a permeabilidade entre artistas, de poder influenciarse por outros e crear algo novo a partir desta influencia. Sexa algo bo ou malo: a partir do malo sempre pode saír algo de repente excelente.

Eu estou dacordo, pero é unha cousa que está bastante presente no discurso artístico como unha cousa que se valora. É interesante o exemplo de The Avalanches porque cos mesmos elementos poden facerse moitas cousas. Nesta de “héroes, disco, perfil” e falas de que “en idiomas extranjeros te reflejas con facilidad, la verdad es que todo suena mucho mejor y nunca te entiendes”. Penso bastante niso desde aquí, porque moitas veces hai grupos que polo feito de coller uns referentes pero traballalos con letras noutra lingua, sexa castelán ou galego, hai unha conexión emocional distinta, uns fraseos distintos… E ademais un dos títulos dos teus EPs fai referencia á ría do Burgo, noutro tema aparece Zara… como inflúe o teu contexto no que fas?

Moito, moito. Eu creo que xa a arte en xeral vai estar dun modo ou outro afectada polo contexto. Eu creo que nós non podemos vivir illados do contexto no que vivimos. A min tamén me gustan moito por exemplo moitas letras autorreferenciais, se algún artista fai referencias a sitios aos que van, como na letra de “Beach Life-In-Death” de Car Seat Headrest, que é unha epopea de 13 minutos de indie rock, menciona sitios nos que vai á praia… Eu creo que para escribir, aínda que non esteas referenciando de maneira explícita, como no tema de Zara que dixeches, sempre vas estar afectado polo contexto. Eu creo que unha parte íntegra da nosa percepción como persoas e de como plasmamos é algo esencial en toda arte. Aínda que non estean facendo referencia ao momento real, como por exemplo se unha peza audiovisual ten lugar no espazo exterior, vai haber algo de contexto de aquí e é algo admirable plasmar o contexto e poder encaixalo nun tempo concreto.

No tempo e no lugar. Respecto ao tempo si que é interesante esa idea. Estamos nun tempo no que realmente nos acostumamos pero é moi tola a idea de estar nunha aldea a 10 kilómetros de aquí e se cadra estar vendo a final da Superbowl e escoitando música experimental xaponesa. Unha marca temporal de hoxe tamén é que moitos tempos e lugares se superpoñan… Pero respecto aos espazos case me parece máis meritorio: a referencia ao Burgo interesoume especialmente porque non aparece en xeral noutros sitios. Desde un contexto periférico como o noso, hai esa diferenza respecto a centros culturais como Nova York, Londres, Madrid, Barcelona… hai un “Cadillac solitario” pero non hai o equivalente en moitos sitios. Ti empezaches o proxecto en pandemia na túa casa, colgaches os temas… pero a pesar de que estudas aquí e es de ao lado da casa da miña avoa coñecinte por internet e a maioría de concertos que deches foron en Madrid, non?

Si, a maioría foron en Madrid. Teño para este verán un planeado en Coruña [xa sucedeu, en Acéfala hai uns días] e logo tamén estou falando cun compañeiro da USC para facer un en Santiago a principios de curso. Pero por agora todos foron en Madrid.

Iso chámame a atención. Moito disto terá que ver cunha tendencia dos últimos anos e tamén da pandemia, que leva a que o primeiro espazo onde se traslada a túa música sexa na rede e non en concertos locais, na túa zona. E iso leva a ter máis facilidade para tocar fóra ás veces e non aquí. Como o ves ti?

Foi un tema bastante sorprendente. Isto todo empezou máis ou menos cando Marcelo Criminal descubriu aí o tema de Aeronave. Fun velo cando veu a Baiona o ano pasado, quedei aí porque me invitaron, fun facendo contactos e un dos seus amigos díxome “oes, queres tocar en Madrid nun pequeno concerto para artistas emerxentes”? A través de internet todo cambiou bastante, e co tema da pandemia fastidioume moito non poder ir a sitios autoxestionados e todo iso. Eu cando empecei co de Aeronave, na Coruña, xusto pechou a Nave, eu comezara a ir ao empezar na universidade e xusto aí pechou. E agora hai pouco estou falando moito coa xente de Acéfala. Por iso si que che estaba comentando que un concerto en Coruña estaría ben, e que agora é cando xa vexo que está collendo outra vez carrerilla o tema de estar tocando aquí. Pero afectou moito o tema da pandemia e o de non coñecer a moita xente da zona da Coruña para facer concertos, sobre todo da música que eu fago, que eu polo que vexo hai moitos círculos máis ou menos pechados e é unha pena. Isto faleino cun amigo meu de Madrid: é unha pena que todo sexa moi pechado e Internet é como que axuda a manter contactos con diferentes creadores. Todos os creadores, dentro e fóra de Galicia, coñézoos por internet, é unha pena que non se explote a plataforma o suficiente para poder facer algo grande.

E ti sintes que pertences a algunha escena? Vin as recomendacións que tiñas no Bandcamp, de Amizar e así…

Si, é un amigo meu que á parte do de Amizar ten outros proxectos, unha especie de electrónica tipo Avalanches, experimental, tamén un proxecto de indie rock… teño falado con el para facer concertos, e o que digo aquí, tamén xente da universidade para poder montar algo o curso que vén… Pero foi un proceso lento de recuperación. Polo que vexo agora vexo que está tentándose volver ao ritmo prepandemia de organización entre artistas, concertos… véxome máis implicado neste tema e dá gusto, a ver se segue tirando para adiante. Hai moita xente que fai cousas e merece a pena velos traballar e falar. Hai talento en todas as esquinas, como se soe dicir.

Si, tamén cadrou cos problemas que están tendo no Liceo Mutante ou no Casino de Carballo por exemplo… Eu tamén botei de menos a idea da escena. Ao mellor por unha cuestión xeracional non teño tanto ese costume de escribir e falar por internet con outra xente, pero si de coincidir, ir pasar a tarde a un sitio, ter rutina de ir a concertos… Había certa facilidade para organizar estas cousas, máis posibilidades para tocar dunha maneira menos burocratizada, con menos esforzo… O rollo de tocar nun bar ou nun centro social é agora, creo, algo máis difícil ca antes. E esa idea de ir, atoparte con xente na porta, ter colegas de concertos… é importante. 

Si, foi un shock. Para a xente da miña xeración non puidemos ter esta oportunidade de ir a un centro social, estar aí… porque xusto a pandemia arrasou con todo e cando veu foi cando eu tiña 18 anos. Entón a xente da miña xeración creo que estamos un pouco descolgados polo tema de que xusto pasou isto. Pero pouco a pouco…

Ti nos concertos que levas, bases e guitarra?

A guitarra e as bases no ordenador, si.

En moitos sitios non hai un equipo moi tal pero pódese facer moito. Hai moitos sitios polo estilo que van abrindo…

O importante, eu creo, é poder empaparse de cultura. En concertos, en proxeccións de películas como facedes aquí no Cineclube, que cando podo vou… Creo que si que está habendo un rexurdimento porque eses espazos están moi ben para coñecer novas influencias, novos amigos… estar máis en contacto con todo o que hai aquí en Galicia, que a min me resulta moi importante. Saber que esta persoa está facendo tal aquí, esta alí… poder coñecer en distintos sitios de Galicia o que sucede. Eu bótoo de menos de velo, de ver cousas que non tiña idade de ir, bótoo de menos sen ter estado aí.

Quedoume pendente do principio unha cousa desa idea da habitación: a idea do contido lévame ao punto adolescente, confesional, como se… non sei como dicilo así que prefiro preguntarche: que sensacións evoca para ti a adolescencia? Pensas que están presentes en Aeronave Adolescente?

Para min a adolescencia é aprender a estar en contacto contigo mesmo. Toda a euforia do cambio, de non ter nada por sentado, de que todo o rato a balanza que temos do tema de… agora máis ou menos teño todo baixo control vaise desbocando un pouco. Esa euforia, esa catarse de non saber que está pasando pero saber que estás vivindo no presente e tentar facer algún sentido de todo o que estás vendo, que non hai nada por sentado e ao final a túa percepción e a túa verdade é ser consciente de que vas vivir así. É todo o rato o tema de preguntarte a ti mesmo, por exemplo, o de “ninguna respuesta concedida”: van pasar cinco anos máis, as pegadas seguirán aquí… Cando pase tanto tempo seguirei facendo o mesmo? Valgo para isto? Diferentes aspectos da vida, estar en contacto coa túa orixe… Como no título de El mirador de la ría del Burgo, que en realidade non é un sitio, é a miña casa, porque desde ela pode verse toda a ría. Entón a idea de Aeronave Adolescente é estar en contacto cun mesmo, co teu lugar de orixe, e sentir todo o que te rodea o máximo posible. Que te afecten as cousas e poder pensar de todo o que che pasou e evolucionar, porque a adolescencia é un paso cara a madurez, e entón é analizar todo este paso que é curioso, aprendes moito… Analizar todo este tumulto de cousas. Non facelo un pensamento racional, senón saber o que estás sentindo. E iso é o que intento transmitir.

Uns apuntes sobre música e audiovisual en Galicia

Imaxe de Pringadas, de Belén Puime

Nos últimos meses tiven moito choio e non me deu tempo a facer versións escritas das colaboracións que fixen no Diario Cultural Zeta da Radio Galega, pero estou recuperándome e aquí vai a primeira delas: unhas cantas ideas xerais sobre algunhas pezas audiovisuais galegas que traballan coa música dunha maneira interesante. Falan Noemia Veiga e Guille LP, que fixeron unha canción orixinal moi bonita para a webserie Pringadas, e tamén Iria Silvosa, que dirixiu a curta A loba contando coa colaboración de Pantis para a música. O podcast, presentado por Lucía Junquera, pódese escoitar neste vínculo, e o texto comezaba cun fragmento de Volonté (sobre o minuto 21), que aquí aproveito para determe un pouco máis nalgunhas ideas e obras para as que non había tempo na radio.

Experimentación e documental

Volonté é un grupo de improvisación libre e noise formado, nesta música, por Miguel Prado, Roberto Mallo e Rafael Mallo (que se cadra a alguén lle soa por ser tamén o batería de Triángulo de Amor Bizarro). Pero Volonté tamén é un filme que realizaron, en colaboración co grupo, Lucía Vilela, Helena Girón, Marcos Flórez e Lucas Vázquez. Gustoume esta conexión na que o mesmo nome vale para identificar un proxecto musical e un proxecto cinematográfico para comezar a falar da maneira na que a música galega se relacionou co audiovisual ultimamente.

Un filme como Volonté achégase á música desde un punto a medio camiño entre o rexistro documental e a experimentación. Desde este último ámbito pódese pensar en filmes como 9 fugas, de Fon Cortizo, ou 7 limbos, de Berio Molina e Alexandre Cancelo, un filme onde a creación sonora e musical non é nin algo que complementa a película (como sucede a miúdo) nin algo que simplemente se rexistra: a obra amosa unha serie de accións sonoras que experimentan co son en edificios e espazos reais, pero non se limita a documentalas senón que xoga coa posta en escena, a montaxe ou as posibilidades dos dispositivos para alteralas (e coas posibilidades da relación entre o que vemos e o que escoitamos). Non a dou descrito moi ben porque non se me parece moito a nada, pero sae xente da arte e a música como o propio Miguel Prado de Volonté, Alejandra Pombo, Loreto Martínez Troncoso, David Santos e Xavi Bértolo de Cró! ou Nacho Muñoz. Estes tres últimos participan tamén na película de Fon Cortizo, apuntando se cadra a un vínculo entre determinadas sensibilidades de cara á música (neste caso ligadas a unha escena entre o jazz, a improvisación e o rock que pode lerse en proxectos como a Metamovida, as Sesións HALO ou a Orquestra de Música Espontánea de Galicia) e determinadas sensibilidades de cara ao cine.

Eses vínculos danse en moitos outros casos. Por exemplo, desde unha aproximación diferente ao experimental pódese atopar a conexión de Urro con Alberte Pagán, para quen musicaron en directo Eclipse metanoico.

Outra das conexións co cinema de Urro está na música de Fóra, de Pablo Cayuela e Xan Gómez Viñas, e no caso do primeiro a relación coa música continúa, ademais de en clips como os de “Os problemas crecen” de Ataque Escampe ou “Grecia” de Das Kapital, na mediometraxe Grecidade, que nese caso si que entraba na categoría de documental e rexistraba a gravación do segundo disco do grupo. Dentro do documental musical a sensación que teño (aínda a falta de ver pezas, claro) é a de que faltan moitas cousas por contar, e de que hai moito material rico nos arquivos sonoros e televisivos que pode dar pé a traballos de interese: o filme que máis me gustou nese sentido foi Dorothé na vila, de Alejandro Gándara e Olaia Tubío, que busca ás informantes que a musicóloga Dorothé Schubarth gravara en Galicia a finais dos anos 70, e tamén creo que, sen ser exactamente un documental musical, a peli de Álvaro Larriba sobre o Liceo Mutante, Mutantes, é moi valiosa. A primeira pode verse en Filmin e a segunda en YouTube [máis sobre Mutantes nesta entrevista que lle fixen a Álvaro].

Por algún motivo, a pesar da popularidade dentro do audiovisual galego de formatos que teñen que ver coa música (de Luar aos clips do Xabarín) o seu peso dentro do cinema é pequeno. Hai unha chea de cineastas de Galicia que se teñen achegado á música nos últimos anos, pero polo que sexa esas obras non están entre as máis destacadas das súas filmografías: tanto Jorge Coira como Ignacio Vilar traballaron con Luar na Lubre (en Torre de Breoghán e Un bosque de música), o citado Pagán fixo Konfrontationen 2014 sobre o festival do mesmo título, Lois Patiño dirixiu O espírito de Pucho Boedo seguindo a gravación do “A Santiago voy” de Novedades Carminha con Esteban & Manuel, e algunhas figuras asociadas ao Novo Cinema Galego teñen realizado videoclips (Peque Varela para Window Pane, Ramiro Ledo para Ataque Escampe, Xacio Baño para Guadi Galego) pero probablemente, máis aló de que as pezas destaquen máis ou menos na súa filmografía, este formato é considerado menor de forma máis ou menos consciente: a pesar da cantidade de clips dirixidos por Javi Camino, é posible que acaben sendo unha nota ao pé ao lado de Jacinto, premiada en Sitges, Austin ou Fantasporto. Os videoclips de Adrián Canoura para Baiuca son moi populares, tendo tamén en conta que son a base de moitas das proxeccións que realizan no espectáculo en directo do proxecto, pero a miña sensación é que é máis recoñecido polos seus filmes, e que non se valora o suficiente a xente que crea ou creou no vídeo musical como Prenom, Xaime Miranda, Rapapawn ou Belén Montero e Juan Lesta, onde hai persoas que se amañan para desenvolver unha obra persoal no contexto de traballos habitualmente por encargo [sobre isto falei algo máis aquí].

Na ficción dos últimos anos, á marxe do falso documental Un día espectacular. Unha historia da Familia Caamagno (que é a única cousa que se me ocorre na liña de This is Spinal Tap ou as comedias dos Beatles, ao estar protagonizado polo propio grupo nunha versión distorsionada de si mesmos) para min destacan especialmente dúas películas pola súa relación coa escena musical: Las altas presiones, de Ángel Santos, e A estación violenta, de Anxos Fazáns. Na película de Santos soan Fantasmage ou Telephones Rouges e, sobre todo, hai unha actuación de Unicornibot no Liceo Mutante integrada na trama, na que os personaxes ficticios se mesturan con moitas das persoas que fan parte do espazo (e que están tamén rexistradas en Mutantes). Na de Fazáns, o recurso é parecido: os protagonistas pasan por unha sorte de SinSal no que actúan Pantis ou Rabuda ou ven a Contenedor de Mierda. A maiores, Laura LaMontagne interpreta outra personaxe e canta tamén unha canción, e a estrea do filme deu pé a dúas festas violentas, nas que actuaron os grupos citados e Igmig.

Pensei en todo isto cando vin Pringadas, a webserie de Belén Puime. Nela non hai actuacións, pero si que soan Sleepy Spice ou Grande Amore (que penso que conectan moi ben co carácter abertamente xeracional da serie), e gustoume especialmente un momento de catarse no que a rabia dunha das protagonistas se mestura con “Esta pena que ás veces teño”: agora mesmo lémbroo como se o monólogo dela aparecese por riba da música e alternase coa voz de Nuno Pico, integrando dalgunha forma a trama na canción (e non só a canción na trama). Con todo, pareceume interesante neste caso falar sobre o tema orixinal da serie, “Unha pringada máis”.

É unha canción pop preciosa, elegante e pegadiza que me lembrou algo a La Casa Azul, e que conecta coa parte máis emotiva (tamén xeracional) da serie. Quixen ver como Noemia Veiga e Guille LP, que a escribiron e interpretaron, se relacionaron co contido e a dirección da serie, así que lles pedín que mo contasen:

Noemia: O proceso de composición da canción “Unha pringada máis” comeza cando a directora, Belén Puime, contacta comigo para comentarme que está a realizar unha serie de ficción adolescente en galego, e que lle gustaría que fixese a banda sonora orixinal. Para coñecer o proxecto e ter unhas ideas das vibes, do concepto que quería transmitir a través da serie, mandoume os guións de cada capítulo, e nun primeiro momento realicei unha primeira letra e melodía en acústico, que lle mandara a Belén, e comentara que lle gustaba mais que procuraba un son máis electrónico. Nese momento eu pensei que Guille LP sería o artista que encaixaba de cheo nesta idea, e polo tanto no proxecto. Así foi cando contactei con el, e presenteille o proxecto de Pringadas, comentándolle se lle gustaría facer parte del. E el aceptou, ademais de bo agrado, e comezamos a traballar deseguido de xeito telemático. Eu naquel momento estaba estudando en Ourense e el estaba en Santiago de Compostela. Traballar con Guille é marabilloso, temos unha forma de traballar moi sinérxica, compartimos gustos e ideas semellantes máis tamén diferentes, que combinadas eu considero que chegan a bo porto. Asemada, comentar que foi unha experiencia incrible poder formar parte deste proxecto no que traballaron e traballan xente moi nova, na meirande parte persoas da xeración Z, con moito talento, que queren crear series, webseries, pequenas curtas… en galego, para a mocidade galega, que saben que é un nicho que non se está a cubrir e tamén nos fai ilusión facer o noso propio contido.

Guille: É curioso que ata o día antes de meternos a gravar non tiñamos un estribillo para a canción. Pero o mellor foi despois chegar á casa con todas as tomas de voz de Noemia e construír a produción a partir diso ata o resultado final. O obxectivo en mente creo que foi sempre a de facer unha canción que soase super super pop, e que contrastase a letra como de postadolescentes universitarios tristes cunha base que ía soando cada vez máis festiva. Ao final rematamos cunha sonoridade que, en realidade, difire moitísimo da que temos Noemia e eu en solitario, que tamén somos moi diferentes entre nós, pero ao mesmo tempo creo que contén moitísimo de ambos os dous. E ao mesmo tempo creo que condensar toda a esencia dunha serie como Pringadas nunha canción foi tamén un exercicio moi chulo como para conectarnos co que significa pertencer á nosa xeración e, por que non dicilo, abrazar o feito de que tamén somos unhas Pringadas e cantalo con orgullo.

Esta idea de colaboración e de diálogo entre quen está construíndo o filme e quen está construíndo a música, no que se parte dunha sensibilidade común e se negocia a dirección que pode tomar a composición, pode ser similar ao de moitas outras conexións entre cineastas e músicas. Paréceme especialmente bonita e simpática a que contaba David Lynch en Catching the Big Fish sobre a súa maneira de traballar con Angelo Badalamenti:

“A maneira na que traballamos é esta: gústame sentar ao seu lado na banqueta do piano. Eu falo e Angelo toca. Toca as miñas palabras. Pero ás veces non entende as miñas palabras e toca moi mal. Entón digo “Non, non, non, non, Angelo”. E cambio un pouco as miñas palabras e toca doutra maneira. E entón digo “Non, non, non, non, Angelo”, e cambio as palabras. E, dalgunha forma, a través deste proceso pillará algo, e eu direi “Iso é!”. E aí el empeza coa súa maxia, seguindo o camiño correcto. É divertidísimo. Se Angelo vivise na casa do lado, gustaríame facer isto todos os días. Pero el vive en Nova Jersey, e eu vivo en Los Angeles”.

Despois de escoitar a perspectiva de Noemia Veiga e Guille LP, que son quen reciben a encarga, apeteceume indagar un pouco sobre un proceso parecido desde o lado contrario, o de quen a fai. Así que falei con Iria Silvosa, que contou coa música de Pantis, o proxecto musical de Rubén Domínguez, para a súa curta A loba.

A loba é unha película feita para a Invernada de Cine de Xermade, filmada en Super8 na Terra Chá e que traballa coa escuridade da noite, xogando coas texturas e o grao da imaxe. Iria contoume que nun comezo a peza non ía ter música:

Interesábame a noite, o grao que podía dar esta premisa da noite ao filmar en Super8, as texturas… explorar este espazo desde esta posición, que podía saír ben ou moi mal. E, de feito, ao principio saíu moi mal, porque todo o que filmara estaba demasiado subexposto. O caso é que cheguei a filmar, cheguei a revelar, chegaron a verse imaxes máis ou menos nítidas e fixen unha primeira montaxe na que cheguei a un bloqueo, e foi aí cando pensei que bueno, esta peza que nun principio ía ser muda (quería traballar co cine na súa forma máis primitiva de imaxe e conceptos máis abstractos) non acababa de funcionar, e pensei en engadir o son. E quería que este fora traballado desde un punto non diexético e máis afastado deste concepto máis primitivo que tiña. Como referentes que me interesaban tiña a Bertrand Mandico, sobre todo co seu traballo d’Os rapaces salvaxes, onde tamén traballa coas texturas do cine en celuloide, e por parte da banda sonora usa temas máis electrónico-experimental… chamábame moito a atención ese contraste (que hai xente á que lle horroriza). E nada, ese foi o punto de partida: este bloqueo, esta referencia… e con isto foi co que cheguei a Rubén.

Neste punto comeza, entón, ese proceso de diálogo (neste caso a distancia en lugar de sentados na mesma banqueta) a través do cal a música da peza e a propia peza van tomando forma. Inicialmente, Iria envía material a Rubén:

O primeiro que lle ensinei nin sequera foi o que eu montei, senón as bobinas literalmente, dixitalizadas na mesma orde na que foran filmadas. É dicir, sen montaxe, só coa montaxe en cámara por así dicilo, pero bueno, que eu no momento de filmar tampouco estaba facendo unha montaxe consciente, así que foron imaxes completamente en bruto cun pequeno dossier que lle fixen para explicar catro ideas que podía haber aí dentro, que era a lenda da que partía da bandoleira Pepa a Loba, que se supón que estivo por terras chairegas, e que a esta zona na que eu fun filmar de noite, a idea de fuxida polo monte, ás escuras (como eu imaxinaba a esa persoa fuxindo) por ese camiño real que conectaba Mondoñedo (que antes era a capital do Reino de Galicia) con Ferrol…

De volta, Rubén envía composicións con son, e comeza unha “correspondencia artística”, como a denomina Iria: “Eu enviaba unha montaxe, el enviaba as impresións traducidas a son nesta banda sonora, iamos calibrando ritmos… A min interesábame moito traballar tamén a textura desde o son, o grao, as rasgaduras da propia película coa cámara…“. No corte da radio pódese escoitar un pouco máis a maneira na que a banda de son, penso, traslada este xogo coa textura. Se no caso de Lynch e Badalamenti eran as palabras as que daban pé ás músicas, no caso de Iria a ferramenta (aínda habendo tamén referentes musicais como os propios traballos de Rubén no disco Baldíos e en Chicharrón, Sigur Rós ou Thom Yorke) son máis ben as imaxes:

En realidade non tivo complicación ningunha, foi sencillo porque era eu mándoche estas imaxes, ti compón algo totalmente libre, porque eu non sei falar en termos de música, sonido… Así que o que facía era comunicarme con Rubén a través de imaxes sobre todo, facendo esquemas, buscando recursos a partir da linguaxe que eu manexo para comunicarme con esa parte de creación sonora da que eu non sei absolutamente nada.

Quizais o feito de que Rubén Domínguez faga música e tamén audiovisual baixo Prenom, con Mar Catarina, fai del unha escolla especialmente atinada para establecer esa comunicación. No seu caso, o Baldíos que Iria citaba como unha referencia a nivel sonoro apareceu á vez como un disco e un filme, amosando unha creación paralela no visual e no musical, coas cancións fragmentadas e vinculadas a espazos e a imaxe mesturando material doméstico, fragmentos de rodaxes, viaxes e o tratamento para un guión escrito polo propio Rubén en 2005. Eu non son imparcial porque son fan e amigo seu e colaborei con Pantis, pero paréceme unha obra moi emocionante que dá pé a pechar este texto amosando outro tipo de relación entre música e imaxe e constatando, creo, que podemos facerlle caso aos vínculos que se dan entre unha e outra no audiovisual galego.

“A banda é así porque somos nós”

E como son Os Vacalouras? Desde a miña perspectiva, son un grupo que me crea certo sentimento de familiaridade pero que ao mesmo tempo ten tantos trazos particulares que sería difícil reducilos a un único estereotipo, sexa o dun proxecto que traballa co enfoque do bravú desde o presente, ou o dunha banda cómica máis ou menos surrealista, ou o de artistas que explican o mundo desde un punto de vista hiperlocal como pode ser o de Teis, Vigo. Hai algo de todo iso, e tamén do humor negro punk de Siniestro Total ou Dead Kennedys, do surf e o rock and roll elegantes dos sesenta… mesturado de forma que encaixa, e non se sabe moi ben como. O resultado é, para min, carismático e entrañable, como supoño que non pode ser doutra forma nunha banda de instituto que en lugar de separarse continúa e continúa, acumulando referentes e experiencias vitais pero mantendo a frescura do que eu penso que son as primeiras aproximacións a ter un grupo: unha cousa moi seria pero tamén moi divertida e aberta ás ideas de bombeiro. No disco que sacaron hai uns meses, Xuventude prexubilada, hai bastantes pero unha especialmente notable, a colaboración de Quim Barreiros en “O Samil é Portugal”. Falei de todas estas cousas con Pepe Vacaloura, Gabi Vacaloura, Víctor Vacaloura e Adrián Navarro dentro dunha furgoneta, antes do seu concerto na Sala Moon de Santiago hai un par de semanas. Podes escoitar neste vínculo a versión sonora para o Diario Cultural Zeta (con Lucía Junquera) ou ler debaixo a entrevista en texto.

Isto é para o Diario Cultural Zeta, que é para a xuventude, e vós chamásteslle ao voso disco Xuventude prexubilada, así que quería que comezásedes por explicarlle á xente nova que é ese concepto.

Gabi: Eu penso que o concepto de xuventude prexubilada saíu un pouco de casualidade porque estabamos pensando que nome poñerlle ao disco. O disco xa levabamos tempo gravando e chegou un momento no que dixemos, como lle chamamos? E non tiñamos moita idea. E empezamos a suxerir nomes un tras doutro, moitos nos facían moita gracia… Pero xuventude prexubilada tivo algo, non sei que é o que tivo que nos chamou máis. Ao final paras a pensalo e ten temas que falan de que xa vamos vellos, da morte… entón bueno, venlle ben. E ademais dámonos conta de que non somos os mesmos de antes. Somos bastante xuventude prexubilada.

Pepe: Fixemos un excel… [o resto rin] …no cal poñíamos os nomes e votábamos. Entón había unha casilla que era un catro, un tres, un dous e un un. Cantos nomes había?

Víctor: Había igual trinta nomes ou corenta nomes.

Pepe: Entón cada un chegaba á casa e votaba. E ao final…

Víctor: Gañou ese.

Cal quedou segundo?

Navarro: Creo que o de Son Salvador de Teis.

Gabi: San Salvador de Teis é o patrón de Teis. Entón queríamos chamarlle “o son salvador de Teis”. “San Destrutor de Teis” tamén me molaba. [risas]

O de Xuventude prexubilada ten que ver tamén co que se ve en temas como “Xente maior facendo botellón” ou “Fedes a faiado”, e antes comentastes tamén que se fala da morte, e paréceme curioso porque hai moita retranca nos temas pero tamén cousas escuras e máis duras nesas cancións como “Hai que ir morrendo” ou “Tírate da ponte de Rande”. Como equilibrades as cousas?

Víctor: Non sei, foi curioso. O tema instrumental, por exemplo, ía ter letra. Pero como xa había moitos temas deprimentes e tentei facerlle letras e letras pero as que me saían eran moi deprimentes, para que a balanza non se desequilibrara dixen “mira, mellor que vaia instrumental, porque senón o disco vai ser demasiado hardcore”.

Navarro: Esa ía ter unha letra de xente que se drogaba…

Víctor: Si, chámase “Afora na rúa” e ía do que teño eu na porta da miña casa, e claro, era un pouco cristo. Non sei, foi aleatorio total.

Pepe: Non tivemos unha idea tampouco ao facer as letras de tentar equilibrar nada, saíu.

Navarro: Hai temas que son graciosos todos como o do Rapante, que é de gracia, non ten ningunha maldade nin fala de nada turbio nin malvado, pero por exemplo o de morrer é relacionado cunha persoa da familia de Gabi…

Gabi: Si bueno, a ver, é moi gracioso [risas]. O de morrer é porque un familiar meu tivera un accidente de tráfico, era moi maior xa, tivera un accidente e acabara bastante grave no hospital, pero recuperouse. Pero el pensaba que estaba morto. E viviu durante moitos anos, despois, e seguía pensando que estaba morto, e a súa maior reivindicación era que quería ver a súa esquela no periódico, que por algo pagara. Eu penso que é porque o humor negro mola, xa non temos o mesmo humor que noutros discos e o humor negro ten algo especial. Pero tampouco é algo que digamos que hai que equilibrar, é algo que nos sae.

Víctor: Son temas que ademais teñen bastante tempo. É bastante curioso que son todo cousas que estaban feitas xa desde antes da pandemia, e que en todo este contexto de agora é como que collen un peso moi distinto a cando foron creados.

Pepe: Fomos proféticos entón [risas].

Víctor: Si, pode ser, que horror.

Claro, ao de equilibrar tamén me refiro porque cando fas un disco non é como facer unha canción soa. Non sei se é unha recompilación de cancións que tiñades ou hai unha idea de ir poñendo cousas como fas no repertorio dun concerto, tipo unha máis animada, outra máis lenta, outra de tal estilo, outra máis de coña…

Víctor: Saíu así. Como moito iso, a decisión esta de que o tema fose instrumental…

Navarro: Iso foi quizais o único.

Víctor: A min pedíamo o corpo, porque se lle metía unha letra do que me pedía o corpo falar íase a algo demasiado escuro para o que son Os Vacalouras.

E que idea tedes do que son Os Vacalouras? Que pretendedes que perciba o público do que facedes?

Pepe: Eu creo que somos a banda que a min me gustaría escoitar en directo de música galega. Non sei, é unha cousa que si que hai moitos grupos galegos que me molan e me safan, pero é que me molaría verme a min mesmo… [todos rin]

Gabi: Narcisista!

Pepe: …pode ser ou non. Pode ser a cousa que diría “buah, guapísimo esto”. Esto é o que me gustaría escoitar no panorama.

Entón iso é o que che gustaría que a xente pense: “buah, guapísimo, esta é a banda que me gustaría escoitar”?

Pepe: Si [risas].

Víctor: Estaría guai que o pense a peña.

Gabi: Eu penso que tampouco temos así ningún camiño fixado. De feito nótase: escoitas o primeiro disco dos Vacalouras e é moito máis parvo, tiñamos un humor un pouco máis básico… e fomos madurando.

Víctor: Claro, tamén tiñamos 15 anos e agora temos 30.

Gabi: Claro, eu penso que isto vai cambiando cos tempos. Que son Os Vacalouras agora? A min o que me mola para que se quede con iso a xente é que somos os catro parvos de sempre. Si que é certo que sempre tiramos de humor porque nos encanta facer humor coa música, pero bueno, non quere dicir que teñamos un camiño marcadísimo a nivel de temática.

Víctor: O que pasa é que a ver, criámonos coa TVG de fondo….

Gabi: O Xabarín… fai muito.

Navarro: Siniestro Total… se mezclas todo xunto sáeche isto.

Víctor: Atilano…

Gabi: Referentes.

Víctor: Joder, eu non digo que Atilano sexa un referente, pero hostiá, cando ía á miña aldea a casa da avoa, eu ía durmir e a miña avoa tiña a tele ao 100, e que escoitaba eu mentres durmía? O Supermartes. Entón iso queda aí e así saen os discos.

E algunhas desas referencias quedan explícitas; por exemplo “O Samil é Portugal” de primeiras lembroume moito á canción dos Gaiteiros de Lisboa, “Chula gaiteira”.

Gabi: Si, de feito “O Samil é Portugal” ten un montón de referencias á música portuguesa e usa o ritmo de malhão.

Tedes outras influencias que van noutras liñas, pero a min escoitando o que me pareceu máis dominante é un rollo de rock and roll bastante achegado ao surf, aos anos sesenta…

Víctor: Hai de todo.

Pepe: Surf si que hai.

Víctor: Eu teño ese punto pero Navarro escoita moito heavy e as baterías…

Si, tamén teñen dobre bombo…

Navarro: Cada un pon un pouco do que lle gusta. A banda é así porque somos nós. Vamos cambiando e vai cambiando tamén a banda e a música.

Gabi: É gracioso porque ao mellor levo un tema e digo “teño esta idea de tema” e cada un lle dá o seu toque, e cámbiano, e é unha mezcolanza de estilos no mesmo tema, cada un co seu punto de vista… Eu por exemplo escoito moita música tradicional, pero Víctor ten ese toque máis progresivo e igual lle mete unha progresión de acordes un pouco máis rara…

Aí tamén me pareceu curioso como está usada a gaita, que é un son que se asocia co tradicional pero aquí non está utilizada da maneira máis típica. Como traballades a unión de estilos e xéneros, ou a cuestión máis concreta de meter a gaita nun contexto rock?

Gabi: Si, a ver, son xa varias as bandas galegas que incorporaron a gaita, tanto de punk como de rock: Rastreros, Ruxe Ruxe… Non facemos nada novo ao meter a gaita. O que si é certo é que tentamos fuxir de movernos no que se move sempre a gaita, esas pasaxes ou progresións de notas máis comúns na tradición galega. Podemos metelas nalgún momento pero si que é certo que coa gaita facemos virguerías. A min rómpenme a cabeza coa gaita, eh! [risas] Non me deixan facer o que eu quero.

Víctor: A movida é que claro, Gabi chega cunha idea pero a Pepe e a min é como buf… Ese rollo tan tradi… vamos cambiarlle os acordes. E Gabi: “Pero eso soa fatal! Como vou tocar esa nota??”

Pepe: E despois dun tempo está todo contento.

Gabi: O outro día estábaos escoitando e dinme conta de que a nosa forma de meter a gaita lembra moitísimo nalgún tema aos Resentidos. Os Resentidos, aínda que se nota que é tradi, tamén metían a gaita saltándose un pouco esas estruturas. Lembroume un pouco a iso, pero bueno, si, facemos virguerías.

A min ao mellor un tema como “Fedes a faiado” tamén me leva algo a iso dos Resentidos, a un contexto no que o que fai a gaita poderías escoitarllo a outro instrumento pero aquí o timbre dálle un rollo…

Navarro: Ata hai un solo de gaita ao final de “Xente maior facendo botellón” que é unha tolemia absoluta.

Gabi: Cun tapping feroz!

Pepe: Estivemos alí gravando non sei canto tempo, só intentando que saíra ese solo…

Navarro: Tapping coa gaita… bueno, faise, faise.

Víctor: Tamén como temos o estudio na casa podemos permitirnos estar días e días probando ideas, dándolle voltas aos temas… De feito foi un disco no que estivemos bastante tempo traballando porque levábamos tocando eses temas en directo tempo, pero gravábamolos e escoitábamos o tema e dicíamos “aquí falta algo, vamos darlle unha volta”. Por exemplo iso, o solo de “Xente maior”, mil arreglos que ten o disco saíron de darlle voltas para que nos parecese que os temas estaban guai.

Á parte de todo este tempo que levou facer o disco, antes comentabades que comezastes con quince anos, así que levades quince anos co grupo. Como fixestes para durar tanto? Foi difícil? Porque a maioría dos grupos, sexa por un motivo ou outro, normalmente non teñen unha traxectoria tan longa, non quedan moitos grupos que empezasen en MySpace.

Navarro: É que ademais somos os mesmos catro de sempre desde o principio, que ás veces nos grupos cambian.

Víctor: Si, é ese rollo, éramos colegas de sempre, eu e Gabi desde preescolar, logo coñecimos a Navarro en sexto de primaria, logo a Pepe en movidas parroquiais… E fomos colegas de toda a vida, e ao ser colegas de toda a vida axuda a que se perpetúe o proxecto así indefinidamente.

Gabi: Parece que non, pero saír dos recreos do instituto a ensaiar une moito. Entón ao final penso que máis que a idea de tentar procurar que os Vacalouras teñan o son que a cada un de nós nos gustaría, creo que os catro temos claro que os Vacalouras somos nós os catro. Por iso sempre nos aturamos. Tamén borregamos entre nós, pero asumimos que temos que ser nós.

Víctor: Como toda boa familia disfuncional.

Só unha última cousa. Ultimamente ao falar de vós coa xente o que vexo en común é a mesma dúbida: como gravaron un tema con Quim Barreiros?

Víctor: Nós non o sabemos tampouco.

Navarro: Tes aquí ao culpable [sinalan a Juan, chofer do grupo e percusionista]. 

Juan: O tema é que antes de sacar o disco xa tiña a idea de por onde ía ir ese tema en concreto, e ocorréuseme: “hostiá, como molaba que chamárades ao Quim Barreiros para esto”. 

Pepe: Pero realmente foi como unha broma.

Juan: Claro, foi como unha broma e dixen “a que vos consigo o número”. Estaban aí dubidando e conseguinllo por mediación doutra xente. E aínda tardáchedes bastante en chamalo.

Pepe: Primeiro desde a promotora enviáronlle un mail todo serio falándolle de nós, que nos faría moita ilusión… Non houbo resposta. Logo conseguimos o número e Gabi envioulle un whatsapp.

Juan: Todo foi por mediación de Augusto Canário, que é un artista bastante famoso en Portugal, e dicirlle que foi por mediación del que conseguimos o número axudou bastante.

Pepe: Aí baixou un pouco a muralla, entón Gabi envioulle o whatsapp e seguía sen responder. Gabi estaba todo rallado na miña casa: “Ai, non vai chamarnos Quim Barreiros…”. Chegou á casa e xusto o chama. E como viña da miña de facer o parvo chegou un pouco morao, e entón eu imaxínoo correndo por casa antes de coller o móbil e dicirlle “ola”. E falou con el, e logo xa quedamos, gravamos, fomos gravar o videoclip, tomamos un churrasco… todo moi de puta madre, un tipo incrible.

Gabi: Foi incrible, un momentazo moi épico. E o tema xa o tiñamos gravado só coa miña voz, pero foi o típico de “y si…”?

Víctor: É a típica broma que nunca pensamos que fose suceder.

Entón no tema el canta pero non toca o acordeón.

Gabi: Tócao outro colega, Nacho Álvarez, que tamén o fai xenial, e esa era unha das colaboracións que xa tiñamos apalabradas. E eu non pensaba que fose ser tan hit, pensei que ía ser “buah, que risas”, pero xa está.

Víctor: Sempre dicimos cousas desas. “Como molaba ir ao Luar a tocar “Xente maior facendo botellón””…

Pepe: Hai que empezar a facer as cousas que dicimos!

Víctor: “Como molaba gravar “Era o viño de Galicia” con Superpiñeiro”. Decimos sempre moitas movidas así en plan “como molaba”. E de repente un día estábamos en Samil con Quim Barreiros gravando un videoclip. Foi surrealista.

FOTOCOPIA: conmover e conmocionar

FOTOCOPIA é o proxecto musical de Teo Cid. Sacou hai un par de meses un EP de cinco temas con Interruptor e a min gustoume moito. É un disco que pode ser un pouco desacougante tanto no musical como nas letras, se cadra pola agresividade do son, os berros ou a evocación de cousas da “puta época” que está no título da canción que o pecha: hai algunhas imaxes dos textos, como ao dicir “nunca seremos quen de escapar das lapas no noso fogar” ou afirmar “al menos soy yo el que se engaña”, que apuntan a unha falta de control que imaxino que calquera pode sentir sobre o mundo, ou a respostas estériles a esa falta de control. Aínda así, a maiores diso, nas letras hai imaxes que son fermosas e estrañas, e dentro da agresividade hai tamén ritmos que se poden bailar. Paréceme que o que fai Teo como artista se move moi ben dentro das contradicións aparentes: o que fai ten algo de pop, pero tamén de desafiante. Fala da realidade e utiliza elementos do cotián, pero non sona realista nin costumista. Entrevisteino para unha colaboración no Diario Cultural Zeta que pode escoitarse aquí pero como a charla deu para moito transcribín aquí unha versión máis longa. Falamos, máis ou menos por esta orde, da relación entre as palabras e a música, dos ordenadores como ferramenta, dos concertos como espectáculo, de como escribir letras e que linguas usar, e de Galicia e chalés sen rematar.

Para que che serve FOTOCOPIA (ou en xeral un proxecto musical)?

Sérveme para desfogar. Como válvula de escape. E como medio de expresión creativo, que é tamén unha válvula de escape, é o mesmo. Como concreción dunha inquietude… algo así, non sei. Faime falla, gústame tocar en directo. E é unha escusa tamén. En resumo: como válvula de escape, como medio de expresión e como escusa.

Escusa para que?

Pois como escusa en xeral [risas]. Xa me estou escusando con iso.

Unha desas tres cousas é a expresión. Á hora de expresarte musicalmente, que che aporta o son e que che aportan as palabras?

O son axúdame a transmitir certa intensidade e dalgún xeito a modular esa intensidade a nivel máis físico. Para min o son é algo máis físico e as palabras están no plano máis etéreo, teórico… Como nun aspecto máis sutil. Na música que me gusta, como a de FOTOCOPIA (que se supón que é o que me gusta) podes quedar na capa física e despois chegar ao seguinte escalón e escoitar as letras (ou lelas). Ou malinterpretalas. O son apórtame a capacidade de facer algo dalgún xeito poderoso (sempre me interesou iso da música), e as palabras apórtanme a capacidade de expresarme. Pero non sei moi ben que quero expresar coas letras, porque tampouco quero expresar ideas. Máis ben emocional… É un rollo emocional en xeral a música, si, tanto a nivel de son como letras, pero creo que son vías diferentes de emocionalidade. Enténdese algo?

Si, estouno pensando respecto ao que sería unha opción máis extrema, de facer música instrumental ou escribir poesía.

O feito de tocar en directo con FOTOCOPIA, que é música electrónica, que moitas veces é puramente instrumental, ou na que a voz é simplemente un instrumento máis, unha voz sampleada que tampouco ten que dicir exactamente nada… si que nese caso me sirve como excusa para poder berrar en directo, basicamente. Despois gravar a canción é máis como ter un produto acabado, unha obra, pero sempre o penso máis como no directo, ese crear a circunstancia. A música crea a circunstancia, o fondo no que eu podo berrar cousas, e iso paréceme interesante.

Aparellos da época

No final de “CAPTCHA” utilizas un glitch, que remite a un erro dixital, e no de “Disforia” usas un bucle coa voz que a desnaturaliza un pouco. Por que usas isto?

É un tema que me interesa moito, gustaríame moito facer cancións desde esa perspectiva do que pode evocar o son, as posibilidades técnicas… pero non creo que estea facéndoo aínda en Fotocopia. Estou aprendendo. As cancións de Fotocopia que saquei agora supoño que sonan moito realmente a unha cousa moi desfasada, música industrial ou punk, non é moi moderno nada na súa produción, nin moi orixinal. Pero o outro é algo que me interesa moito, porque de feito recordo que é algo que me comentaras cando tiña Uzumaki, que tú dicías que se usas unha caixa de ritmos o que mola é usala para facer ritmos que non poda facer un ser humano, usar a propia textura que ten a caixa de ritmos. Este último par de semanas estiven pensando moito niso, en para que usar o ordenador. Eu úsoo para compoñer, pero por que non facer un son cada vez máis dixital? Xogar coa propia textura que ten iso, facer ese exercicio creativo, non tanto imitar un sinte…

No caso concreto que me dis das dúas cancións, a de “Disforia” non é que sexa nada do outro mundo, é simplemente que collín unha respiración que me molaba como sonaba, un erro, e pareceume interesante a nivel diso que dis. E na de “CAPTCHA” si que estiven retocando a voz, gravei a miña voz e o que fixen foi tentar… agora vai parecer como se estivese ben producido, cando en realidade é unha merda [risas], pero o que fixen foi copiar e pegar partes para que cando cantaba a mesma frase non fose a mesma toma. Entón se digo “ola, que tal”, tentei que “ola”, “que” e “tal” fosen tomas diferentes, e que haxa algún erro que non se entenda moito, que sexa unha voz que se escoite como ao mellor me estás escoitando agora, esa forma que ten de samplear Skype… a veces cando se queda trabado sona así. Igual que a xente usa autotune, que é como moi de agora, un son moi paradigmático, paréceme interesante tamén que sonemos a Skype. Que sonemos a videochamada dalgún xeito, igual que antes usaban ao mellor samples de chamadas de teléfono ou dun contestador. Teñen un son as notas de voz?

Igual que a xente usa autotune, que é como moi de agora, un son moi paradigmático, paréceme interesante tamén que sonemos a Skype.

Bueno, os micros dos móbiles tamén cambian.

Si, e ademais teñen cada vez máis calidade. Sona de puta madre. Hai peña que grava as cancións co móbil… a textura, o ruido, a reminiscencia a outra cousa é o que me parece interesante de utilizar unha máquina. O ordenador como ferramenta hiperpotencial. Podes usar un sinte que vai sonar a unha peli dos 70… non podo escapar a iso porque xa está totalmente destrozado o tempo, xa non existe, vivimos nun continuo desde os 80 ata agora. Non sei se expliquei ben iso, pero é como que todo é referencia a outra cousa.

A retromanía.

Si, o que dicía Simon Reynolds, claro. E iso é moi interesante porque é tamén unha decisión creativa. Ou pode selo. Non facer un grupo tributo, senón xogar nesa bruma de recordos. Todo sona a algo. É como que é inevitable, e parece que é a única forma de non volvernos tolos. E despois escoitas cousas hiperexcéntricas que parece que, se non podes referencialas dese xeito de dicir “isto sona a isto”, molestan. Que tamén está guai, pero claro, igual era moito máis fácil ser excéntrico hai trinta anos que selo agora neste aspecto creativo. Como pasa con todas as artes, creo.

Si, sobre todo se o que buscas é a excentricidade. Eu creo que a excentricidade aparece. O outro día fíxenlle un texto para a promo do disco de Señor Anido e a conclusión á que acabei chegando é que Rafa é orixinal, soa máis a si mesmo que a calquera outra cousa. Por que é iso? Igual non sabe ser outra cousa. Imaxino que tamén é un pouco que hoxe a imitación é moito máis accesible. Antes a túa capacidade para acceder ao son de algo que che gustase era moi limitada, e hoxe na túa casa tes moito máis a miúdo as ferramentas para facelo.

E o coñecemento común. Ti podes escribir nun foro de produción musical e preguntar como facían as guitarras de The Cure, e podes emulalo nun software que é gratis, ou pirateado, ou comprado… Hai como unha nova ola de grupos así escuros en España e ti ás veces escóitalos e sonan totalmente como os 80. Polos no medio dunha lista con outros daquela época, ou mételos nun vinilo (se puideses meter nun vinilo unha canción) [risas], fanche a trampa e pensarías que ese grupo é desa época. E nin sequera están usando os mesmos aparatos, pero ata poderías facelo, compralos, ir a un estudio que os teña… Moito diso é mentira, obviamente. E esa pátina son carencias no son. Que este eco ou este delay soe así é porque funcionaba mal e non era perfecto. Cal é o son do perfecto? Que é o que falabamos cando fixeras a entrevista a Leo Sousa, o meu socio [risas]. Cal é o ruido da alta definición? Cal é o ruido do 8K? Que cando graves unha peli de cine en 8K vas ter que ter coidado porque van verse os tornillos da nave espacial, e os tornillos son puntas e grapas e non poden ser puntas e grapas porque a nave espacial é do futuro.

Claro, no son pasa o mesmo.

Si, nese aspecto paréceme superinteresante unha cousa do podcast de Tácticas de choque. Nun episodio que ten sobre Arca comparaba certas cancións de Arca (se recordo ben) coas bandas sonoras de pelis de acción taquilleiras de Hollywood, que son como unha especie de cacofonía de emocións. Nesas pelis supergrandes a banda sonora é amor, hostias, explosións, tensión, suspense, medo… e soa como plas, bum, crash, fsss, &%@#¿¿!!. E é quimicamente perfecta, é como música de laboratorio. É unha puta monstruosidade, e descontextualizada aínda máis. E iso é superinteresante porque xogan con ese rollo de hiperestimulación, que é o que fai Arca. Arca fai unha cousa hiperexcéntrica, e iso si que me parece superinteresante, porque é hiperestimulante, sons e temáticas de moitos contextos diferentes ao mesmo tempo (pasado, futuro, futurísimo, presente, home, muller…). Pero claro, non é moi fácil de imitar desde a perspectiva de sentar un precedente, creo. E si que é un son superdixital o de Arca, e superactual. E xa ves. Non creo que teña nada que ver co que fago eu, pero paréceme moi interesante esa ruta.

Bueno, estás na ruta. Ao principio [risas]. Lembreime, nesta idea de traballar con ordenadores, sobre como nun momento me contaches que de cara a actuar tiñas ganas de golpear cousas, e que os ordenadores non se prestaban tanto a iso. E recordei a bandexa que usaches ás veces nos directos para darlle golpes. En que punto estás nesa relación…?

Co golpeo?

Ou co ordenador como instrumento para o directo, non para compoñer.

Non o sei, porque estou aprendendo. O outro día [no concerto do Casablanca], por exemplo, cando toquei rompín un mogollón de cousas, sen querer. Porque non tiña a bandexa, que realmente é unha cousa moi infantil. Que pasa, non te sabes controlar, imbécil? [risas] O micro abolleino, rompín un cable, e a bandexa non a levei porque normalmente a rompo na primeira canción. E claro, ao final acababa pegándolle patadas a un trozo de metal porque si. E claro, penso, fai falla que iso estea conectado ao ordenador e soe a algo ou só fai falla que teña cousas para romper? Porque ao mellor é iso. Ao mellor é parte máis de props… Como se di en español? De atrezzo. Non, atrezzo é italiano [risas]. No aspecto da bandexa non era tanto o son (porque non conseguía que soara moi guai) como que cando soa unha caixa na gravación (unha caixa moi procesada e producida para que soe moi forte) eu lle estea dando un golpe a algo. Que é un playback, ao final. Ese golpe que lle dou, aínda que non soe.

Si, é interesante.

Cando vou ver un concerto de alguén que fai rollos electrónicos pero leva unha batería, ou se move, gústame. Tampouco me parece mal o da electrónica hiperaséptica de alguén cun ordenador que non se move nada, como se fose un robot, en plan Kraftwerk. Pero o punto intermedio no que simplemente alguén move a cabeza… fáltame algo. Ou xogas a ser un robot e apostas por ese rollo sintético ou, na idea dos concertos, si que me falta o rollo de incitación a algo. Esa é a carencia que vexo no ordenador como instrumento. Pero creo que ten que ver coa miña incapacidade, con ser moi novato niso. Aínda estou en proceso de entender como facelo. A nivel teórico, se pode haber algo así, paréceme moi interesante facer apoloxía de usar o ordenador ou… bueno, non todo o mundo ten un ordenador, pero tecnoloxía asequible para levar máis alá o rollo do do it yourself e o do punk. Aí o tes, usa eso, non fai falla que saibas conectar un cable… Iso é o que a min me gusta. Non sei se me estou enrollando moito.

Non, senón xa te cortaría.

Quero dicir que o mundo da electrónica ten moito romanticismo co hardware, con “tes que ter esta caixa de ritmos, este sinte, os samples da Roland son os que tes que usar se queres facer trap”, e realmente cando tes un ordenador que samplea e ten instrumentos virtuais tes aí un abanico de posibilidades tan grande que me parece interesante a decisión creativa de quedarte no ordenador. Que eu hai cousas que fago con hardware, e si que me gustaría facelo todo co ordenador e tentar que soe máis a ordenador. Igual que podería querer intentar facer un tema, se tivese un grupo de rock, que sonase máis a rollo sixties, e para iso compraría un ampli Vox, e poñería o pelo así… [risas] Pois joder, por que non tentar facer música que non existe? Que bueno, parece que é o que estou facendo e non é o caso, pero paréceme interesante en canto á música pop. Buscar esa época que non existe aínda. Non sei, é moi ambicioso iso e non creo que estea tentando facelo.

É interesante como un posible horizonte. Algo que estea no aire mentras pensas outras historias. A min o da bandexa mólame porque, tal como estabas explicando, a idea do playback é xogar cunha ilusión, e é parte do rollo da electrónica. A posta en escena dos concertos, tradicionalmente, é unha na que ti vas ver como se produce o son, e na electrónica o son sae polo altavoz pero non é o mesmo proceso que se alguén está soplando un clarinete. Entón xogar con iso, e coa fantasía da relación que pode haber co movemento, os obxectos e o son, de maneira creativa ou…

Espectacular. Tú fas espectáculo. Calquera persoa que sae a un escenario está facendo unha escenita. É que se non… xa hai vías de escape para facer música e bailar. Todo isto tendo en conta que escoito música electrónica desde hai pouco, porque era moi reacio, pero teño tamén unha disxuntiva aí (na miña cabeza) entre o concerto e a música de baile, o ir a un sitio só a bailar. A min ir a un sitio a bailar no que o dj teña un protagonismo non me parece de todo lóxico, creo que está desencaixado iso. Se o dj, ou a dj, está pinchando cancións e o importante é a xente que está bailando, por que ten protagonismo? En cambio, no concerto si que ten importancia a escena, o rollo escénico de que haxa un teatro ou unha realidade, porque igual hai algo real no que degollan un gato ou algo así. É o xogo ese do rock e do pop, que é todo como… Que hai de verdade, que hai de mentira? Quen é honesto, quen é o vendido? É unha mentira que tenta ser honesta [risas]. É interesante porque é moi enrevesado. No xogo da discoteca onde hai un dj que é un dios, non sei, porque si que me parece moi limitante.

É curioso porque cando estabas falando da música de baile veume primeiro á cabeza unha verbena.

Xa, pero a verbena é un concerto.

É un concerto pero no que a xente está moitas veces bailando mirándose entre si. Se cadra vese máis cando están os vellos bailando o pasodoble. Hai unha pista de baile na que a xente non mira para a orquestra. Algunha si, outra non. E outra está nos coches de choque.

Eu creo que como humanos temos unha tendencia a imitar. A compararnos co outro. Somos animais empáticos e sociais. A idea de que alguén estea interpretando, que haxa unha escena, é como que te compele a facer. Se ves que se está movendo moito, que está… histérico, esa histeria transmítese. E iso paréceme superinteresante. Igual é que eu son xa moi maior e a xente máis nova xa é capaz de virtualizar totalmente esa experiencia. Eu creo que sigo limitado ao plano físico nese aspecto, de ver a alguén moverse. O que dis das orquestras, das verbenas… aí ao final hai alguén que está meneando o cu e que incita a que a xente menee o cu. É un pouco o que fan, son animadores, non?

Si, pero tamén hai a idea dos sitios con menos presuposto na comisión onde levan unha discomóbil, que ao final é máis parecido a un dj. O que me parece interesante da verbena é que hai moita xente facendo cousas diferentes ao mesmo tempo, e creo que tamén pasa nos clubs ou nas raves. Nese sentido creo que son menos ríxidos que os concertos.

Si, si, por suposto. No rollo de tocar en directo hai outra movida, que é que non é todo paripé. Alguén que está tocando a guitarra, ou a batería, ou soplando no clarinete, ou cantando, está facendo un exercicio físico. Está exhalando aire, movendo os brazos… Iso ten algunha consecuencia no que fai. A min molárame moito, hai moito tempo, algo que lera sobre os cánticos rituais nas tribus. Este rollo dos cantos que son moi continuos, a respiración continua que fan algúns monxes… iso o que fai tamén é dalgún modo poñer ao intérprete nunha situación diferente. Se cadra non lle chega osíxeno ao cerebro, ou chégalle doutra maneira… esa fisicidade algo ten que facer, non é o mesmo que simplemente facer playback ou pinchar unha canción.

Aínda así é curioso, porque recordo que na carreira che dicían que se fas playback tes que cantar de verdade igualmente. A mentira está no que escoita a xente pero non no que ti fas, que é o mesmo.

Como no de Miro Pereira.

Conmover e conmocionar

Nas letras usas o galego e o castelán. Ves algunha diferenza entre usar unha ou outra?

Si. Paréceme moitísimo máis agradecido o galego para facer cancións. Para facer poesía en xeral. Non podo explicalo moi ben. O castelán paréceme moi abrupto nas sílabas, ten unha sonoridade moito máis entrecortada, é como máis… rascón [risas]. E o galego é máis suave, sibilante… non podo definir por que, pero paréceme máis lírico o galego. A maioría fágoas en castelán porque a maioría do tempo falo en castelán e penso en castelán. Non tomo ningún tipo de criterio para facer letras unha nunha lingua ou outra.

Á parte do que ten que ver co son ou co fraseo, cres que afecta ás temáticas?

Si, pero desde a perspectiva de que é máis fácil encaixar palabras no galego. No inglés paréceme hiperfácil. Hai moitos anos tiña un grupo que tiña letras en inglés, ou ás veces penso como faría algo en inglés e paréceme hipersinxelo dicir case calquera cousa, tanto dunha forma hiperobxectiva e sen ambigüidade como dunha forma máis lírica. Nese aspecto, facer un rollo en castelán paréceme máis de enxeñería, paréceme unha linguaxe máis racional, e en galego é máis fluído (aínda sendo eu maioritariamente castelanfalante no día a día). Non creo que se me poño a cantar en galego vaia empezar a cantar sobre vacas, se é o que estás preguntando [risas].

Non, pero por exemplo tiña aquí anotado que a imaxe do inicio da letra de “Puta época” (“remexín cos dedos espidos nos restos dun xantar infame, estaban a bater nile, botáronme nos ollos terra”) me lembrara a A esmorga.

Se nos poñemos a ver como fago as letras non ten moito sentido. Vexo as noticias ou escoito algo e métoo. Non ten nada que ver co xantar infame nin ninguén me botou terra nos ollos, nin iso é unha metáfora de que os medios nos fan non sei que. Igual vénme á cabeza ese rollo da peña pelexando a garrotazos como no cadro de Goya, e iso faime pensar no dunha pelexa a botarse terra… 

Si que é curioso porque sei que fas as letras así, polo menos en xeral. Esa cuestión de partir dunha frase suxerente e ila xuntando con outras. Pero o resultado ao final non é completamente aleatorio, nin é que sexa só forma e unha sucesión de frases suxerentes. Ao escoitar as cancións seguidas dáme a sensación de que hai cousas recorrentes, un discurso de conxunto.

Si, doulle moitas voltas. Por moito que use cousas aleatorias… A ver, outra vez o mesmo, se quen me escoite non escoita as cancións vai pensar que fago unha música supersofisticada… Realmente si que me rallo en que sone ben e se lea ben. Para min é importante que a letra funcione sen música, como un poema. Non me afecta para os demais, pero para min si é importante, e tamén que cando o lea teña sentido como o ten unha poesía, non un sentido pechado pero si que sexa algo que inspire emocionalmente, que conmova. Conmover e conmoción é a mesma cousa? 

Non sei.

Conmover e conmocionar, gústame iso. Conmover asumimos que é ver un gatiño e tal, pero realmente é remexer os sentimentos doutra persoa, e remexer os sentimentos doutra persoa… a ver, eu son ignorante, que son de Ourense [risas] e lin tres libros de poesía, pero conmover é que les algo e te remexe, non che di que tes que sentirte mal ou ben, pero faiche sentir, simplemente. Iso paréceme moi interesante nas letras. E tamén ese aspecto de que ti acabes a frase. Unha complicidade de que non estou tentando dar un sermón, é un xogo de imaxes poderosas que poden levar a outra cousa.

Igual nesa cuestión tamén ten que ver o feito de que uses preguntas, que están en varias das letras.

Iso non me dou conta, aínda que sempre mo dis.

Dis “¿En que crees?”, “¿Cómo sé que es real?” e “Cánto van durar as obras eternas do templo? As reformas dos nosos corpos? O remendo do disfraz? Esta puta época?”. Entendo que esa é unha maneira de apelar.

Si. Realmente son preguntas retóricas. Non é en plan “¿cómo conseguiremos la revolución? Así!”. Gústame moito John Maus e ten cancións como unha que se chama “Rights For Gays” e di [canta] “Rights for gays, aha / Right now”. “Derechos para los gays, venga, ya” e logo di “y sanidad pública para todo el mundo!” [risas]. E iso nunha canción pop preciosa que é reivindicativa dunha forma moi naïf. E de paso (isto dío nunha entrevista) pois sanidade pública para todo o mundo, gratuíta. É moi guai, pero eu non podo pensar así. Ao mellor é un rollo subrepticio de buscar os dobres sentidos e non dicir realmente o que quero dicir, que é un rollo moi galego tamén. Vouche dicir algo pero sen dicircho. Ten o seu encanto pero tamén podes volverte tolo.

De todas formas, tampouco creo que todas sexan preguntas retóricas. Se preguntas “¿cómo sé que es real?” é a expresión dunha dúbida, ou da frustración de non saber, pero ninguén vai respondercha.

Pero iso é unha pregunta retórica, porque non esperas resposta, non?

Pero unha pregunta retórica é na que non esperas resposta ou na que a resposta está implícita?

Non sei. 

Teño que buscalo no libro de lingua [risas]. [Nota: A Galipedia di que “A interrogación retórica é unha figura retórica de pensamento consistente na formulación dunha pregunta que non precisa resposta, xa que a leva implícita”. Pon de exemplo as que van ao inicio do himno galego”]

É un recurso, pero tampouco paro a pensar nel. A min paréceme moi interesantes, que falei ás veces contigo diso, as letras de Fasenuova. Teñen letras que son moi sen sentido e moi cinematográficas, describen como escenas… e si que vin unha entrevista a Ernesto Avelino, o cantante, e explicaba que unha que estaba facendo era dun cadro dun pintor expresionista alemán que miraban e inventaban unha escena. El o que fai é xogar moito coa idea de personaxes, poñerse na pel dun personaxe ou pensar unha historia con tres personaxes… Por exemplo hai unha canción que di “a la chica del sombrero no hay manera de adelantar / tiene todo el dinero, el dinero de la ciudad”. Que é iso, unha peli de gangsters? Van pola estrada e a chica leva sombreiro? Estanme vacilando? A min gústame o punto de que aínda que te estean vacilando tú creas que estás vendo algo máis alá. E tú completes esa película. É a película perfecta, a que hai na túa cabeza. Quero dicir, gústame Eskorbuto e gústanme as letras “os engañan, os engañan así!” ou “el exterminio de la raza del mono llegará”. Pero as que máis me gustan a nivel artístico e literario son as cousas que non acaban de ser de todo claras pero tampouco son un simbolismo hiperacadémico de “la granada significa vagina” [risas]. Realmente o tema das letras é algo que me gustaría falar con máis xente que fai letras, porque cada un ten o seu proceso, supoño. E é unha cousa coa que sufro a hostia. Cústame moitísimo facer letras porque lles dou moita importancia.

Volvendo ao que dicías de Fasenuova, sabendo que moitas frases que colles veñen doutros lados, tamén quería preguntarche se cantas desde a túa perspectiva ou buscas tomar outras, crear personaxes…

Paréceme moi interesante o dos personaxes e non son moi capaz de facelo. Nas da demo de Fotocopia non xogo moito con iso.

A de “Disforia” fíxome pensar un pouco nesa idea de cantar desde outro lugar.

Si, o de “llévame a ver tus montes o pégame un tiro”, iso foi pensando no crime de Santoalla, por exemplo. Levaba moito tempo querendo poñer iso nunha canción, que non é “me quiero suicidar”, é máis como unha desesperación de Galicia: “a ver, llévame a ver tus montes y pégame un tiro ya”. Que ao mellor non é o mesmo para outra persoa, e iso é o interesante. Que escoites esa frase e digas “que me queres dicir con isto?”. Pero tamén di “no es graciosa la farsa de esta playa” e iso é porque estou ata os huevos de Coruña, non me gusta Coruña, e a praia de Coruña é unha farsa. Antes dicía “no es graciosa la farsa de esta playa, en esta ciudad es mentira incluso la playa”, pero non o puxen ao final. Pero nesa perspectiva si que o fago desde o meu punto de vista, e no de Santoalla é como cando ves unha peli de mafiosos (estou vendo moitas pelis de mafiosos) e te identificas cun mafioso, e eu nunca mataría a ninguén, ou nunca atracaría un banco… pero é tamén liberador para sacar certas partes de ti mesmo, como esa de ser un holandés asasinado por un galego. Creo que sempre é o meu punto de vista aínda que use momentáneamente o recurso de dicir outra cousa. A disforia da que falo aí non é a disforia de xénero.

Xa imaxino, pero pode ter conexión, no sentido de que dis “todos mis sentidos mienten”, “carcasas grotescas ocultan circuitos fallidos”… Cousas que se poden interpretar respecto ao corpo.

Si, claro. O rollo físico, o sentir unha repulsión respecto ao aspecto físico de ti mesmo, si que é algo que sinto, pero no aspecto máis amplo de como vivimos agora mesmo, que vivimos como hipervirtualizados, e é como un pouco de “oye, que fago? Dou xa ese salto a ser simplemente unha representación virtual?”. Tanto sexa aquí ou ter unha fachada da hostia para ir a festas ou a entrevistas de traballo. Como me reencontro con quen son realmente, fisicamente? “Carcasas grotescas ocultan circuitos fallidos” paréceme unha imaxe bonita, que non significa nada de base. Que significa para min? Tes como un aparato hipersofisticado pero o que está dentro funciona como o cu. Creo que si que falo sempre desde o meu punto de vista, aínda que me tentaría intentar o outro.

Ao mesmo tempo, agora que estamos falando destas frases, tamén hai outra cousa que me parece que se repite no disco, que é o choque entre o dixital e o físico (do que tamén falabamos a nivel sonoro). Isto das carcasas, os “metadatos do tacto”, “paquetes de carne agrietándonos las pantallas”, “las sombras de su cara que aún no están renderizadas”… 

E que me queres dicir con iso?

Non, que que me queres dicir ti!

Estasme facendo unha pregunta?

Estou facendo unha observación sobre algo que fas, e a miña pregunta é por que o fas. [risas]

É unha temática que me interesa moito, interésame crear ese universo de metáforas… A poética das sombras que non están renderizadas é polos videoxogos. Non xogo a videoxogos [risas] pero xoguei no seu momento e sei que podes activar e desactivar as sombras de renderizado para que funcione a cousa mellor. O feito de ter unha cara 3D… bueno, estou explicando as imaxes dunha forma demasiado explícita. O feito de ter unha cara en 3D básica na que para que funcione o procesador gráfico non podes poñerlle as sombras paréceme moi bonito para explicar o que require a cultura dixital. É moi loco. A frase de por si, se a escoitas, xa che pode ser estimulante. Pero se queres darlle a volta… se escoito a alguén dicir iso eu pensaría nunha cara sen sombras, perfecta, como a maquillaxe… Unha cara sen as sombras encaixa mellor, é máis eficiente dentro dun entorno de 3D porque non tes por que meter sombras, pero as sombras dunha cara son as que fan esa cara. As caras sen sombras, planas, por exemplo da cirurxía plástica máis extrema, son impersoais e acaban parecéndose todas. Igual que alguén que fai poesía bucólica sobre as ovellas e as montañas, para min é moi importante o ordenador e o dixital. E para ser honesto mentindo (que é o que é facer metáforas) necesito meter esas imaxes. E paréceme máis estimulante.

Igual que alguén que fai poesía bucólica sobre as ovellas e as montañas, para min é moi importante o ordenador e o dixital. E para ser honesto mentindo (que é o que é facer metáforas) necesito meter esas imaxes.

Galicia, un futuro que non chega

Tamén me chamou a atención que os chalés sen rematar ou as fincas a monte me pareceron imaxes moi galegas. A pregunta respecto a iso é canto inflúe o que tes arredor dentro dese falar do dixital, que aínda que estea en todas as casas case sempre parece algo no que se fala dun mundo global e dunha cousa etérea que está lonxe.

Inflúe mogollón [risas]. É unha cousa que nos últimos anos me pareceu máis interesante falar dela. Eu con Galicia teño unha relación de amor-odio. Encántame, son de aquí, teño a morriña, teño esa sensación de patria e estas movidas que poden ser horribles tamén. E por outro lado teño un rollo de hostiá, hai cousas que ves e dis “madre mía”. Son aberrantes. É como cantar un canto romántico, a idea de extraer beleza das ruinas, por que non cantarlle a un chalé de cemento sen rematar? Ultimamente estou reflexionando moito sobre eso no aspecto estético porque ves cousas supermodernas que o que está de moda son rollos eslavos, da antiga URSS, e é como tío, vai a calquera finca en Galicia e é así. Que chic é todo este rollo medio Mad Max, e é como “se está en Galicia, está na primeira parada de bus á que vas”. E vivo en Arteixo, que ademais tes Inditex aí… a nivel estímulo prodúceme moitas contradicións, ponme de mala hostia… É como ver algo estar caendo a rolos por unha costa, ver que as cousas están facéndose moi mal. E é un choque entre a tradición mandada a tomar polo cú, unha aspiración de éxito que non se chegou a cumprir… son cousas que non podo explicar, pero podo explicalas liricamente, creo. 

Paréceche algo importante?

Si, por suposto que o é. Co rollo de facer música industrial, electrónica, dixital… as temáticas típicas son clichés. Podes pillar o cliché e adaptalo, e aquí tes moito, tes as chimeneas de Sabón… pero non son as de Birmingham nin as de Manchester, é outra idiosincrasia a que hai aquí. Obviamente estás facendo unha música que é de raíces anglosaxonas, e iso ten que ver coa parte dixital, co estar hiperconectado. Pero síntome na obriga, en canto a ser honesto para min mesmo, de meter ese tipo de imaxes que remitan ao meu mundo máis próximo. É como a mítica movida que puxen na cinta de Uzumaki, de Siniestro Total: “nosotros no nos paseamos por Berlín, paseamos por Porriño”. E eu vivín en Londres pero non podo falar de Londres. Eu en Londres non vivín nada. Para min é máis importante o que me pasa ao botar a gasolina co pavo que está aí ao lado. Despois está esta outra vertente que é moi de aquí que é “oh, Galicia, que bonito”. Que si, que é moi bonito, é precioso, pero que as imaxes sexan todas de luz ou de escuridade romantizada… Non sei se se me está entendendo.

Si, eu creo que o problema está coas imaxes que idealizan e coas que son como “que gracioso”.

O dos chalés sen rematar é o típico de Galicia: construir unha casa e despois ti vivir na merda. Gastar mogollón de cartos para facer unha casa máis grande do que tes que ter… O típico que dicía [o arquitecto Juan] Esturao, arquitectos que firmaban obras que sabían que o paisano non ía poder pagar. Iso é moi de aquí porque é unha aspiración de futuro que non chega. E á parte vivimos nunha época na que se rompeu iso que se lle prometía á xente, e en Galicia xusto sempre estiveramos moi mal. Non é algo novo.

Pero foi un cambio moi brusco.

Foi un shock da hostia, e vese. Nun sitio como Arteixo creo que se ve moito, esa mestura de polígono e pueblo, que segue sendo pueblo, de parroquias pequenas arredor… Unha cousa está morrendo, pero aínda está viva, e mentras morre está dicindo “pero o bo é o outro” e tú estás vendo que o bo é o que se está indo ao carallo. E non houbo un período de reflexión e de tránsito dunha cousa á outra, é como que estás nunha situación liminal que non termina. Iso é o que me inquieta e paréceme interesante falar delo, non “Galicia, que bonito, que verde, as meigas”. Por suposto que hai cousas moi chulas, e quedan moi ben nun cadro ou nun libro ou iso, nunha poesía, nunha cantiga… é moi pintoresco, pero ese pintoresco ponme un pouco dos nervios. De feito, iso paréceme un dos problemas, un dos aspectos de que teñamos esa balanza desdebuxada. Para min é máis música típica de Galicia (para todo o mundo, supoño) as orquestras, a música latina, que as muiñeiras. No meu pueblo o que se escoitaba era reggaeton. Escoitábase obviamente o outro, pero as xeracións máis novas escoitaban reggaeton, cando estaba sendo a verbena ibas á discoteca, e a verbena acabou facendo reggaeton tamén. Entón non sei.

É moi complicado todo o tema da tradición porque tamén é unha construción, un relato. Por iso o que comentabamos da canción de Boyanka Kostova, “Muinheira de interior”, de como usa o código da tradición pero non repite as mesmas frases senón que fai costumismo do presente, paréceme interesante. Na miña casa non se me ocorre apenas nada que saiba que me veña dunha tradición oral. Sei catro cousas tipo xogos que me facía miña avoa e logo as que sei se cadra son polo Luar, tipo “Apaga o candil”.

A nivel musical, dis?

Si, a nivel cultural en xeral xa é outra cousa. Pero a muiñeira, se pasou de ser algo que se cadra se aprendía traballando ou como opción de ocio a ser algo que se aprende nunha academia ou nun grupo de baile tradicional… se cadra ten xa unhas normas máis ríxidas e cambia.

Si, pero iso xa é outro tema. Unha pregunta retórica: que é máis galego, unha muiñeira que fale do polígono de Sabón ou unha muiñeira que rescate unha poesía tradicional pero que teña un trapero? O que se ve normalmente, e o fácil, é a muiñeira que ten un trapero, que sona xa modernísima. Ou que ten un dj. Pero iso xa o levamos facendo moitos anos. O outro día fun cuns amigos aos billares e estaban pondo música do 2005, Christina Aguilera e cousas así. E normalmente na canción escoitábase “yo! yo!” e entraba un rapero, e iso é o que facía que a canción fose moderna. E era o que se facía en América, aquí facíase pero de maneira moito máis cutre. O de agora é moito máis sofisticado, como Baiuca, pero non creo que fale… volvemos ao principio. É importante a letra? Creo que si que é importante contar unha historia, e é unha pena que non haxa máis cemento nas cancións de Baiuca.

Salvar o Casino

Elvis Negro no Casino 1889. Foto: La madrina de Candela

O Casino 1889 de Carballo é un lugar moi bonito e no que, como sucede con moitos locais nos que a xente fai traballo voluntario, se respira un ambiente fermoso, de xenerosidade (ou, polo menos, iso sentín eu alí cando o visitei para a Romaría Galician Bizarre en xaneiro de 2020). Tristemente, como sucede con moitos locais autoxestionados, é un espazo ameazado. De maneira semellante ao que pasa co Liceo Mutante en Pontevedra, esta riqueza parece ameazada por intereses económicos, e no caso do Casino está pendente dun xuízo que terá lugar o 8 de marzo entre a asociación que o xestiona e unha sociedade inmobiliaria. Nel vaise decidir sobre a propiedade do lugar, un dos poucos edificios históricos que quedan na vila, e no que a Sociedade Cultural e Recreativa Bergantiños, fundada en 1889, leva como arrendataria desde 1925. Falei con Olivia Pena, unha das persoas que participan da directiva actual, para o Diario Cultural Zeta, coa intención que nos explicase un pouco o que fan e en que situación se atopan. O podcast pode escoitarse nesta ligazón e o texto dá un pouco máis de información.

“O conflito legal en que está inmerso actualmente o Casino de Carballo é moi sinxelo: resúmese basicamente en que á nosa sociedade, como arrendataria do local, non se lle comunicou no seu momento a operación de compra e venda que se ía levar a cabo sobre el. Por este motivo, non puido exercer o dereito de retracto que a asistía”. Olivia explica que en 2018 unha nova directiva entrou no Casino coa intención de darlle un novo pulo, pero aos poucos meses descubriu que o edificio fora adquirido en 2005 por unha sociedade inmobiliaria denominada Horta do Casino SL. “soubemos de casualidade porque en agosto dese ano 2018 os propietarios puxéronse en contacto con nós a través dun burofax para comunicarnos o cambio de número de conta bancaria para realizarmos o ingreso do aluguer a partir do mes de outubro seguinte. Entón, nese burofax, descubrimos que o local tiña sido escriturado por valor de 70.000 euros. Ben, 70.000 euros por un local enorme en pleno centro de Carballo e en pleno auxe da burbulla inmobiliaria (porque estamos falando do ano 2005). Como a cousa nos pareceu moi rara, decidimos consultar cun avogado, e cando vimos que, efectivamente, a sociedade nunca tiña sido comunicada oficialmente da operación de venda, foi cando demos un paso á fronte e presentamos a demanda para que se nos permitise exercer a posteriori o dereito de retracto, para poder adquirir o local para a sociedade polo valor escriturado inicialmente.“

Diante desas dificultades, a asociación mobilizouse e mobilizou á vila, de maneira que en dez días recadaron algo máis deses 70.000 euros a través dunha campaña de doazóns e micropréstamos para exercer ese dereito de retracto. Penso que esta cantidade pode indicar bastante ben que hai unha comunidade que apoia o proxecto e que a capacidade de organización do Casino é digna de celebrar. Pero claro, Olivia apunta tamén que a repercusión desa campaña fixo que os propietarios reaccionasen e presentasen unha demanda para tentar desaloxalos e quedar libres de arrendatarios: “para que a xente se faga unha idea do nivel das persoas que están por detrás da sociedade propietaria do local, basta contar simplemente (e por iso maticei antes o do valor inicialmente estruturado) que na súa demanda contra nós presentaban unha segunda escritura de subsanación de erros na que dicían que tiña habido un erro na primeira escritura e que en realidade non tiñan pagado 70.000 euros senón 360.000. O que pasa é que, na liña do moi estraño, o propio notario nesa escritura dicía que tanto vendedores como compradores declaraban iso máis ninguén presentaba xustificante dese pagamento dos 360.000 euros. Isto para que todos nos fagamos unha idea do que hai por detrás e do tipo de xente á que nos estamos enfrontando. Isto é, en esencia, o que hai.“

Foliada do Alprende no Casino 1889. Tirada do Facebook

Isto é o que hai no que se refire ao conflito. Pero que é o que hai respecto ao que representa o Casino 1889? Un xuízo como este é importante na medida en que representa unha ameaza máis a un modelo cultural e de relación comunitaria moi rico. O asociacionismo e os centros sociais permiten, normalmente, que a xente dun lugar teña acceso a unha cultura que non soe chegar pola vía máis comercial nin pola institucional. Son proxectos máis libres e, por iso mesmo, a miúdo máis flexibles de cara a adaptarse á vontade e ás necesidades das persoas que teñen arredor. Moitas veces duran pouco, pero un proxecto como este ten a particularidade (e o mérito) de ter sobrevivido máis dun século, o que fai especialmente sangrante esta situación. Pregunteille a Olivia que significaban o edificio e a iniciativa do Casino para Carballo: “O espazo, o edificio do Casino, é moi significativo para a vila, porque é un dos últimos vestixios que quedan desa época. Todos os edificios antigos de Carballo foron derrubados nas décadas dos 70 e dos 80 para construír verdadeiras aberracións arquitectónicas, e evidentemente ninguén na vila quere que aconteza o mesmo con este edificio. Mesmo quen non ten ningún vínculo emocional co Casino tampouco quere que o edificio desapareza. A verdade é que coa localización que ten está practicamente condenado a desaparecer se non se fai nada para evitalo.”

Tirada de Wikimedia Commons

“Iso como espazo físico, como edificio. Como proxecto, nos últimos anos (desde 2018 concretamente, cando entrou a actual directiva) o local encheuse de vida como nunca antes, diría eu. De feito, o primeiro que fixemos (e iso era prioritario para todos os membros) no momento en que decidimos asumir a dirección do Casino foi abrir as súas portas a toda a sociedade, para que todo o pobo puidese entrar libremente e sentirse en casa. É verdade que esta concepción tan aberta era bastante diferente da anterior; non da dos últimos anos pero si en xeral da anterior na historia no Casino, imaxino que como todos os casinos, que só admitían socios e pertencían sempre a unha determinada clase social. Porén, unha das cousas máis bonitas é que iso non impediu que os socios máis antigos seguisen vindo a facer as cousas que facían antes: a ler o xornal, a pasar a tarde ou a encontrarse con outras persoas. E iso fixo que se crease un intercambio interxeracional que nos gustou moito, e que nos emocionou moito, porque no fondo iso tiña moito que ver coa nosa concepción da sociedade que queríamos.”

A tradición que poda vincular o asociacionismo cunha idea de elitismo ou exclusividade desaparece habitualmente na práctica de iniciativas actuais como o Casino. Falaba antes dese ambiente de xenerosidade, que se percibe ao pensar nos locais e na programación como algo que fai servizo, evidentemente, á escena máis metida na cultura, pero tamén á xente en xeral, mesmo con xestos sinxelos. Hai anos lembro ver na Gentalha do Pichel, en Compostela, un cartel que ofrecía o préstamo dunha caixa de ferramentas á veciñanza por se a necesitaban. En Acéfala, na Coruña, vin hai pouco que fixeron un obradoiro de electricidade básica para aprender cousas como o funcionamento da instalación eléctrica na casa ou descifrar a factura da luz… É algo que se pode apreciar no Casino, que é á vez ese lugar onde ler o xornal, un espazo para concertos, artes escénicas, proxeccións, clases, festas tradicionais… e o que a xente queira.

“Nos últimos catro anos fixemos moitísimas actividades e de todo tipo. Desde obradoiros de pandeireta, de guitarra, de baile, a concertos de todos os estilos, actividades escénicas, festivais culturais como o Contraletras, ciclos de documentais como Galidoc… Mantivemos tamén as festas tradicionais (o Entroido, o fin de ano) e fixemos tamén a festa dos anos 20, porque foi nos anos 20 cando se construíu o local que temos. Pensamos continuar facendo todo o que nos veña á cabeza e o que veña á cabeza das persoas, porque o que queremos non é só nós estar pensando que actividades montar e preparar para o pobo, senón que queremos que o pobo propoña as actividades que quere facer e nós deixamos o local, preparamos todo… canalizamos iso pero queremos que o pobo participe de forma activa, non só como receptor senón tamén como produtor de actividades.“

A existencia de espazos que a comunidade pode encher é moitas veces a que activa a comunidade ou a fai emerxer dalgunha forma. Hai anos entrevistamos a Calvin Johnson (fundador de K Records, membro de Beat Happening ou The Go Team) no Liceo Mutante para a Revista Porno e comentaba que, ao ir de xira polo mundo, sempre escoitaba a alguén queixarse de que vivía nun sitio no que nunca pasa nada, “e logo podes volver nove meses máis tarde e hai unha cafetería con concertos cada semana e un puñado de bandas e moreas de cousas pasando (…). Só fan falla un par de persoas para arrincar, e o resto da xente aliméntase desa enerxía, da creatividade dos demais”. Casos como o Liceo ou o Casino afectan á maneira de vivir dunha vila, ao xeito no que a xente (ou polo menos algunha) ocupa o tempo, pensa a súa relación cos demais, se expresa… Por iso mesmo fai falla insistir no importante que é impedir que desaparezan e presionar das maneiras que teñamos a man, mesmo coa frustración de non ver unha maneira clara. Pregunteille a Olivia que podemos facer para defender estes espazos: “A verdade é que non sei moi ben como podemos protexer a cultura destes ataques relacionados cos intereses inmobiliarios. Os concellos seguramente poderían facer algo, porque edificios antigos como o noso, que dentro de dous anos será centenario, deberían estar protexidos. E se non o son, haberá que saber por que non se queren protexer, non? O que non é normal é que teñamos que ser as asociacións culturais que estamos alugadas neses locais as que teñamos que presentar batalla no xulgado para mudar as cousas. Deberíamos ter moito máis apoio institucional e non o temos, e se polo menos os concellos actuasen máis explicitamente e con máis contundencia ante casos como o noso ou como o do Liceo Mutante as cousas serían xa radicalmente diferentes. E non se fai. Ninguén está interesado, e cústame moito entender por que ninguén está interesado en protexer estes edificios e en protexer as asociacións que se dedican á cultura desinteresadamente.“

Por agora, o que se pode facer para arroupar ás asociacións e que as institucións entendan a importancia de proxectos como o Casino 1889 é difundir a campaña Salva o Casino polas redes sociais, achegarse o 8 de marzo ás 09:30 ao Xulgado de Primeira Instancia de Carballo e desfrutar do espazo coa esperanza de que sexa posible por moito tempo. O Liceo Mutante apuntou tamén, pola súa parte, á necesidade de que siga visibilizándose a súa resistencia e ofrece carteis para facer público o apoio, ademais de ter á venda uns calendarios ou camisetas ben bonitos.

Tres listas

Imaxe

As listas de cousas gústanme bastante, aínda que xa me gustaron máis do que me gustan, porque me gustaban moito. Cando tiña máis ou menos entre 15 e 20 anos era moi fan de Alta fidelidad e lembro facer listas en Fotolog, e ter moita ansia porque alguén me preguntara a miña lista de algo. É bastante divertido xerarquizar a arte, aínda que é claramente problemático: é bastante arbitrario por moito que tentemos camuflalo argumentando, e ao final mestúranse as paixóns co facerse o interesante e, nalgúns casos, cos intereses económicos ou sociais. O resultado é que me segue facendo ilusión se alguén me pide que faga unha lista de algo e que o paso á vez moi ben e moi mal: é divertidísimo facelas pero logo tamén me ralla non telas feito ben, ter esquecido cousas, ter tratado inxustamente algo que só escoitei por riba… sobre iso máis ou menos acabei falando o ano pasado ao falar da lista de Vinte de cancións en galego dos últimos vinte anos ou de escoller unha peli equivocada como número 1 na miña lista. Este ano fixen (ou participei en) tres listas, así que conto por aquí un pouco como foron e déixovos os enlaces para que as vexades.

Discos galegos de 2021 – A que, cheira, papá?

Falaba do problemático que é xerarquizar a música e en A que cheira, papá? convidáronme a un directo de Twitch para facer unha tier list de discos galegos de 2021 con Darío MJ e Guillermo Rodicio que levou iso de xerarquizar bastante ao extremo. O resultado podedes velo na imaxe do principio do artigo ou no vídeo; en “O mellor do mellor” quedaron estas cousas (sen orde):

Malandrómeda – No inferno das ideas
Caamaño&Ameixeiras – Aire!
Los Rastreadores – Los Rastreadores
Grande Amore – Grande Amore
Grande Amore e Mundo Prestigio – Nunomanía EP
Verto – Embora
Trilitrate – Está de grelo
savvna – UN FILME DE JUAN GARRIDO

Houbo defensas encarnizadas de outros discos que acabaron máis abaixo na categoría “Fantástico rollo” (no caso de Darío o de BFlecha, no meu Peña ou Bratzantifa) e tamén cousas valoradas ás présas porque tiñamos que rematar o directo. As categorías están sacadas máis ou menos dunha clasificación de personaxes dun anime que atopei por aí e tedes a opción de facer a vosa propia tier list. Non sei como será o proceso na redacción dunha revista para facer unha lista en común, pero esta divertiume moito por como oscilaba entre algo de rigor e a conversa de bar en función de canto escoitaramos os discos dos que falabamos. Polo medio creo que tamén se trataron cousas interesantes (como valorar a artistas que non sacan discos pero si un listado equivalente de temas, como inflúe se os coñeces, se os viches en directo…) sen dar moita chapa, e no proceso acabei escoitando unha chea de cousas que me pasaran desapercibidas ao longo do ano (porque Darío está ao tanto de todo). En fin, que quedei encantado.

O mellor de 2021 – A Cuarta Parede

Rocío, contar la verdad para seguir viva': programa 7 en plató (28/04/21): Incluye episodio 8

Desde o ano pasado, n’A Cuarta Parede non piden unha lista coas mellores pelis de 2021, senón “un repaso libre, onde cinema e vida forman parte do mesmo: porque non entendemos a vida sen cinema, e porque hai máis vida alén do cinema. Onde unha viaxe, un libro, un filme ou unha canción ocupan o mesmo lugar”. Pódense ler aquí os de 18 persoas que colaboran na revista. Por non acabar escribindo un testamento, centreime no audiovisual e este ano creo que valorei especialmente as cousas das que falar, das que compartir visionados, conversas e demais. Nese sentido, a palma (a miña, digo) levouna Rocío, contar la verdad para seguir viva e se cadra tamén The Beatles: Get Back, que curiosamente si que son cousas deste ano, pero en xeral paréceme moi ben ser flexibles co criterio temporal: entre o que máis me gustou este ano tamén están As leis de Celavella, ou os ciclos de Kaurismäki e Wellman en NUMAX, así que creo que ten moito máis sentido primar o autobiográfico que a novidade: unha cousa do século XIV ou dos anos 60 pode ser o máis novo para alguén. Se cadra por iso, cando unha persoa soa saca un listado con cifras enormes de discos favoritos dun ano (50 ou 100) a verdade é que me parece sospeitoso. Cantos discos se pode escoitar con atención nun ano? E cantos van ser do propio ano? Se hai cincuenta que che gustan, cantos hai que non che gustasen? Das de películas si que me fiaría algo, porque aínda que normalmente duren máis, paréceme que se pode saber moito máis de canto che gusta unha película cun só visionado (e de por que) que dun disco ou dunha canción cunha soa escoita.

Cousas de 2021 das que non falara – Diario Cultural Zeta

Fluzo - Antenas - YouTube

No Zeta pásoo algo mal ás veces seguindo dúas regras non escritas: unha é a de entrevistar sempre a alguén en vez de falar só eu con Lucía Junquera (o primeiro é máis interesante pero leva máis traballo) e a outra a de falar sempre con xente máis nova. Isto tamén é interesante e entendo que está ben forzarse, porque xa me sinto un pouco vello para falar da xeración zeta e así esfórzome máis por estar ao tanto do que están facendo as persoas máis mozas, que normalmente tamén teñen máis problemas para que lles fagan caso nun medio convencional como é a Radio Galega. O caso é que tamén me daba rabia manter sempre ese criterio porque tamén pode alimentar unha separación xeracional que non debería darse e hai xente que é moi nova de espírito ou moi moderna no que fai e que probablemente nunca será pureta, así que o saltei e falei de cinco proxectos que sacaron cousas novas este ano e me parecían relevantes: Magia Bruta, Fluzo, Menina Arroutada, Ocre e Mounqup (dos tres últimos en realidade tamén falamos algo no directo de A que cheira, papá?). Pódese escoitar aquí.

ELBA: “Escribir música significa expresar algo de min que non podo expresar doutro xeito”

Na última colaboración que fixen no Diario Cultural Zeta falei con Lucía Junquera sobre ELBA, que tamén me contestou unhas preguntas. Miña irmá tamén se chama Elba e fáiseme moi raro poñer tantas veces o nome sen estar falando dela, así que mando un saúdo a Elba Tenreiro nesta introdución. Pódese escoitar o podcast neste vínculo e pódese ler unha versión en texto con algo máis de información aquí debaixo.

Sempre o paso un pouco mal cando vou á radio porque as colaboracións son moi breves e normalmente teño que conformarme con poñer cachiños de vinte ou trinta segundos dalgunha canción e esperar a que quen estea escoitando se faga unha idea. Pero desta volta fixen o guión un pouco distinto para que puidese escoitarse polo menos unha volta enteira de “Todo guay”, a última canción que sacou ELBA, e fixar a atención na letra para entender ben o tema.

Se cadra de primeiras chaman máis a atención as melodías e os arranxos, porque me parece unha canción pop estupenda, que te arrastra segundo vai entrando cada cambio, como cando aparece a caixa da batería ou os punteos de guitarra. É o terceiro tema que saca ELBA, que publica a súa música con La Melona, é o primeiro que saca en castelán e paréceme emocionante como combina, entre a letra e a música, certa euforia e certa vulnerabilidade: constrúese arredor dese “todo guay” que se di un pouco por defecto e que evita entrar na realidade de como nos sentimos. Pero en lugar de quedar nesa falsa tranquilidade, ELBA expón na letra tamén o efecto que provoca un antidepresivo como a sertralina, mencionado directamente polo nome. Pareceume curioso que o cambio do inglés ao castelán fose ligado a unha canción na que ELBA se expón especialmente, así que quixen preguntarlle por que fixera ese cambio e que supuña para ela utilizar cada lingua.

ELBA: Pois empecei en inglés en parte polas influencias musicais que tiña, pero principalmente porque para min escribir música significa expresar algo de min que non podo expresar doutro xeito e eu son unha persoa bastante introvertida e reservada, e sentía que dalgunha forma cantando en inglés como que agochaba un pouco partes dos meus sentimentos de cara ao público, que non ían ser tan gráficos como o serían en castelán. Si que é verdade que ao principio escoitábame un pouco rara cantando en castelán. Ao mellor de colocación da voz hai algunha pequena diferenza, tamén en inglés as consoantes son como máis suaves… pero polo xeral como que a diferenza máis grande dun idioma a outro é que evidentemente exprésome mellor en castelán e ten máis xogo.

No musical, creo que os temas de ELBA teñen bastante variedade, pero ao final creo que tamén ten que ver con que a música pop, dentro de xogar coa repetición e a familiaridade, ten moitos recursos rítmicos, melódicos e de texturas sonoras diferentes. Na portada de “Todo guay” aparecen David Bowie e T. Rex, e pode haber algo de Bowie nas melodías ou mesmo no fraseo, pero a min véñenme á cabeza tamén os Cranberries (sobre todo “Dreams“) ou incluso Mecano (igual só “Los amantes“) nalgún punto do tema. Cando vin a Elba en concerto tamén pensei en Kate Bush, por exemplo… véñenme á cabeza, entón, artistas moi populares pero con moita inventiva, moita capacidade vocal e, en moitos casos, tamén un xogo con instrumentos electrónicos. En calquera caso, ao pararme a ler as letras si que me deu a sensación de que non eran tan dispares, e que nos temas en inglés podía haber temáticas similares pero máis escondidas en metáforas.

ELBA: Si que coinciden en temáticas, si que cun ton máis escuro tamén pola estética (que a min ese tipo de estética é algo que me agrada, independemente de que fale de algo superalegre ou non), e en parte tamén o uso constante de metáforas era unha vía para o que dixen antes de tentar agochar un pouco os meus sentimentos, de non sentirme ao mellor tan exposta… Con este cambio si que me expoño máis, tamén porque agora me atrevo máis a falar abertamente da saúde mental, e creo que expoñelo é tamén unha forma de que a xente se sinta identificada, e de que deixe de ser un tema tabú (aínda que cada vez menos).

7 nuevas bandas españolas que tienes que escuchar - fantasticmag

Si que é certo que cada vez hai menos tabú arredor das cuestións de saúde mental e iso queda reflexado nas cancións. Das que escoitei ultimamente viñéronme á cabeza, ademais desta de ELBA, o disco de Berto (algunhas cousas xa estaban no de Verto tamén) ou a mención ao Lexatin de Soleá Morente en “No puedo dormir“. Aínda que non é algo exclusivo, a saúde mental (e en particular a ansiedade) pode ter algo de xeracional, e pode haber unha certa vontade de transparencia común a moitos proxectos artísticos… o caso de ELBA paréceme particular porque semella moi persoal pero ao mesmo tempo sinto que hai un xogo estético que a afasta do máis “confesional”, do máis baseado no relato do cotián. Quixen preguntarlle, arredor diso, se buscaba unha identificación entre a ELBA artista e a Elba persoa.

ELBA: Para min a miña música sempre vai estar en primeira persoa, porque é algo que me nace e sempre vai ligado a experiencias propias. Por exemplo, á hora de buscar un nome artístico estiven bastante rallada porque non se me ocorría nada que me identificara totalmente e chegou un punto que dixen “jobá, e por que non uso o meu propio nome, que non me pode identificar máis?”. É que realmente non hai tantas Elbas. E non hai unha gran diferenza entre Elba persoa e Elba ““artista””. Todo o que mostro coa música e coa estética é real; a única diferenza que podería haber é que Elba persoa é moitas máis cousas, que tamén escolles un pouco o que queres que os demais (sobre todo a xente que non coñeces) vexan de ti, no sentido de que eu son moi privada coa miña vida persoal, e polo menos en redes sociais como que non me sae mostrar todo o que fago durante o día ou onde estou… Bueno, algo totalmente lícito de cada un pero que en parte tamén reflexa a miña personalidade reservada, como que non me sae expresalo así.

É interesante pensar no coidado que pon cada quen niso que se deixa ver aos demais, especialmente cando se trata de artistas: o discurso xa non se pode trasladar só musicalmente (se é que iso foi posible algunha vez), e na comunicación das ideas acaban estando presentes os vídeos, o vestiario, as redes, a maneira de dirixirse ao público… No caso de ELBA creo que se aprecia como uns elementos apoian a outros, así que tamén lle preguntei que papel xogaba a imaxe no seu proxecto.

ELBA: Pois para min a imaxe é unha parte tamén moi importante do proxecto, a nivel de que ata o de agora se non gravaba un videoclip non quería sacar os temas soltos como singles. Creo que é unha cousa que complementa moito a música, e tamén ao xogar tanto coas metáforas creo que se pode chegar a comprender mellor certas cousas. Ademais eu estou tamén en parte ligada co audiovisual, porque despois da música tal vez sexa o mundo ao que máis ligada estou e moitas veces van unidos ata o punto de que ao mellor fago unha canción e xa me estou imaxinando como quero que sexa a imaxe que a acompañe, tanto a nivel videoclip como estética para fotos ou roupa, maquillaxe… En xeral a dirección de arte é algo que tamén me gusta moito, pero bueno, o fundamental para min é a música. O que non me gusta tanto son as redes [risas], a día de hoxe bueno, gústanme un pouco menos ca antes e creo que se están volvendo perigosamente esixentes, ao mellor, pero tamén me parecen unha ferramenta fundamental para case todo.

Nun caso como o de Elba ou outras artistas ligadas ao audiovisual (penso agora que Pantis me dixo algo parecido hai tempo) apréciase aínda máis esa construción dun relato a través da imaxe, e no caso de Elba paréceme especialmente interesante ese papel da dirección de arte, que dalgunha forma me remite a como se traballa máis preto do mainstream (aínda que o contexto sexa diferente). Non sei, venme á cabeza Solange falando da relación entre as imaxes e os sons de A Seat at the Table. Aínda así, no caso de Elba si que semella que o traballo visual foi distinto para cada tema, así que agora queda por ver como será o resultado cando cumpra coa idea de sacar un disco, do que noutra entrevista dixo que quería que as cancións estivesen unidas por un fío condutor.

ELBA: Está máis avanzado, musicalmente está todo cerrado, simplemente me está levando máis do que pensaba sacalo, tamén por unha cuestión máis loxística… e o fío condutor é un pouco a temática, a estética, o que representan eses temas tamén para min. E tamén, a pesar de ser bastante variados en canto a estilos, intentei que estean todos unidos musicalmente uns aos outros tamén por exemplo coa orde das cancións… Sobre todo creo que teñen unha atmosfera en común.

Coches e pitillos: a iconografía de FØ Records

Portada da mixtape O club do pitillo

Nova colaboración no Diario Cultural Zeta, desta volta falando con Lucía Junquera sobre o colectivo de Negreira FØ Records, coas declaracións de Álvaro Alvite Peillet (Camel Blando). Pódese escoitar clicando aquí e pódese ler debaixo. Para máis información sobre FØ Records, recomendo un par de artigos cos que me documentei e nos que se din cousas distintas ás que se din neste: un de Marina González Estévez en Mazarelos e outro sobre Plăcinte de Puto Rumeinian en Vinte.

Ultimamente estiven dándolle algo de voltas a como a realidade cotiá aparece nas cancións galegas, a raíz de estar escoitando a Bratzantifa, a Verto, a Grande Amore… e atopar temáticas e situacións que me resultan ao mesmo tempo recoñecibles e novidosas, o cal é unha mestura ideal para a música pop, e como á música galega aínda lle quedan moitas realidades por tratar pode dar moitas alegrías. Levo tamén un tempo escoitando as cancións dos distintos artistas de FØ Records, e un texto no seu Instagram fíxome pensar en como podían relacionarse con isto.

“Chegou o día. Reset cultural. Os concellos de Catoira, Lousame, Rois, Dodro e Mazaricos por fin van ter un produto cultural que representa os intereses da súa mocidade.” Esta afirmación de que hai uns intereses, unha realidade que por fin vai ser tratada, vai en relación aos dous elementos clave na iconografía de FØ Records: os coches e o tabaco, o tramo e o pitillo. O que pasa é que, tratándoo respecto a esa idea de que a realidade cotiá dea pé a algo á vez recoñecible e novidoso, a miña sensación cun tema como este “Uh, iah!” de Camel Blando é diferente, se cadra porque nin os coches nin o tabaco teñen moito peso na miña vida diaria. Aínda así, logo dunha afirmación como esta quixen ver que significaban estas cousas para a xente do entorno de FØ Records e como crían que o entendía a xente allea a ese contexto. Para iso, pregunteille a Álvaro Alvite Peillet, que como rapeiro é o propio Camel Blando pero tamén asina co seu nome os vídeos e deseños do colectivo.

Álvaro Alvite: Pois eu non sei que pode significar o rollo de ir de tramo e fumar pitillos para a xente do meu entorno nin para a xente de fóra tampouco. Quero dicir, ti cando escribes unha letra, se falas dun sentimiento (aínda que sexa con metáforas ou o que sexa) estás dicindo como te sintes ti, non hai nada que interpretar aí. Un pitillo, un coche, calquera imaxe que ti digas nunha letra, sen dicir nada, simplemente “facendo trompos”. Pois eu non estou dicindo aí “estoy enamorao”, estou dicindo “facendo trompos”. Ti vaste imaginar na túa casa a unha persoa facendo trompos. Eu non sei que che evoca a ti unha persoa facendo trompos: se che encanta ir ao Rally do Botafumeiro (creo que hai un que se chama así) pois dirás “que risa”; se es unha madre dirás “que peligroso”. Eu que sei, cada persoa interpretará o que interprete, e cos pitillos igual. Alguén que fume dirá “os pitillos están ricos” e a xente que lle moleste o tabaco dirá “eso dá cáncer de pulmón”. Entón non sei que representa para a xente. O rollo de Catoira, Rois, Lousame… que facíamos referencia na publicación é porque bueno, darlle unha estética redneck ao rollo de concellos mazo rurales faime gracia a nivel audiovisual sobre todo… Non sei, un pavo de vinte anos de Lousame que fuma mazo pitillos e fai trompos co coche, eu faría unha película sobre eso, e entón tamén cunde facer cancións sobre eso. Ese é o meu razoamento.

Que me evoca a min unha persoa facendo trompos? Pois é complicado. Non fumo e non teño carné, e probablemente se vexo a alguén facendo trompos pense máis parecido a unha nai. Como tal, se cadra non debería falar moito sobre o tramo e o pitillo porque é un universo que me é alleo. Pero vería esa peli sobre o rapaz de Lousame que fuma pitillos e fai trompos (e de feito paréceme un problema que o audiovisual galego trate constantemente o rural e non teña retratado esa cultura aínda). O que quero dicir é que o importante non é só de que se fala, senón como se fala diso, e nese sentido gústame que as cancións e os vídeos de FØ o fan desde dentro, con moito nivel de detalle e con moita gracia*. Nas súas letras aparecen coches concretos como o Porsche Panamera, o Passat Coupé ou o Subaru Impreza, referencias a cousas como o VTEC, o KERS e o DRS… eu non teño os códigos para saber completamente o que significa, pero transmíteme un punto de verdade e de intelixencia: os coches e o tabaco poden ser maneiras de encher o tempo, o que pasa é que nestes temas (e nestes videoclips e portadas) convírtense en imaxes moi potentes.

No clip de “Chicane”, por exemplo, apareceun sincarné que tamén se pode ver na portada da mixtape O club do pitillo, onde aparecen os membros do colectivo arredor del (se escoitas a mixtape en YouTube hai unha animación na que bota lume polo tubo de escape). Nese vídeo tamén se ve o que creo que é un Volkswagen Golf branco, que aparece tamén na portada de “A porrallada” de og.coulomb, mentres no de “Uh, iah” saía unha Kangoo. Todo isto normalmente no medio de cores saturadas, distorsións, efectos, texturas noventeiras, animacións… Como Alvite Peillet se encarga de todo isto quixen preguntarlle como traballaba esta iconografía.

Portada de “A porrallada”, de og.coulomb

Álvaro Alvite: No rollo visual si que é verdá que case todo o que sacamos leva algún coche por aí. Eu creo que é porque… mira, por ejemplo o outro día estaba na casa… Bueno, igual hai seis meses ou así encontrei uns cartuchos da Nintendo DS, uns xogos así de coches e tal. E flipei porque as portadas, as caixas dos rollos, molaban muchísimo. Os propios xogos molan que flipas, a estética que teñen… a senda arcoiris do Mario Kart está guapísima, e xa as recreativas… Non sei, gústame moito, desde o mítico Visualizer das palmeras. É unha cousa que igual é por nostalgia pero si que é verdade.

Ao haber unha persoa ocupándose da parte visual de FØ Records ten sentido que a estética sexa coherente nese sentido. Pero a nivel musical tamén hai unha estética común, e iso é máis sorprendente porque estamos falando dun colectivo e non dun grupo: teñen proxectos compartidos como O club do pitillo, pero tamén os seus proxectos individuais: goodboy.Xd, og.coulomb e Puto Rumeinian participan como rapeiros, Álvaro Alvite xa vimos que o fai como Camel Blando pero tamén como autor dos vídeos, e Pedro gravando e producindo a maioría dos temas. Os coches e o tabaco van aparecendo nuns e outros, así que quixen preguntarlle a Alvite se isto era algo buscado ou aparecía de forma natural.

Álvaro Alvite: Pois a verdá é que non é unha cousa na que nos poñamos de acordo. En general nós nunca escribimos as letras xuntos, nin cando facemos un tema que rapeamos xuntos. A partir de ahora si que estaría ben facer esas cousas. Ata ahora o que temos sacao é a mixtape esta de O club do pitillo pero non compuxemos nada xuntos nin quedamos. O workflow era basicamente que Pedro facía un beat, mandábao, e esa semana tiña que facerme a letra e gravar, 16 barras, un tema enteiro ou o que fixésemos. Non é algo que escribamos todos xuntos. Uns máis que outros, pero si que soemos facer referencias a eso un pouco por inercia. Eu polo menos non dicía inicialmente: vou facer temas de facer trompos co coche. Si que era un pouco o leitmotiv pero foi unha cousa máis de… non de pensar “vou facer desto”, foi máis como “vou facer temas de rap. De que rapeo? Pois onte o que fixen foi dar unha volta con Pouti na furgoneta e estivemos fumando uns pitillos”. Pois é máis unha consecuencia deso que que nós digamos: “veña chavales, a ver quen fai o estribillo máis guapo sobre facer un trompo na fonte das vacas”.

Hai entón, parece, unha vontade de falar da realidade. Para min a impresión é que nas cancións de FØ Records hai un xogo con coller eses elementos do cotiá pero logo estilizalos, esaxeralos ou darlles certa ironía. Claro que xa avisei de que igual non son o máis indicado para localizar estas cousas porque as vexo desde fóra, así que tamén lle preguntei a Alvite.

Álvaro Alvite: É curioso que me preguntes eso porque esa percepción tena un montón de xente, como de que xogamos aí coa ironía, e como que algunhas cousas as deixamos á imaxinación da xente… “isto será verdá, isto será mentira…?”. E non, é verdá todo, creo que non se dixo ningunha mentira nun tema de FØ Records. Puto Rumeinian, a xente pensa que é un personaje ou así, pero eso non é certo, Bogdan é así. Pásalle a un montón de xente.

Sabendo isto, non teño nada máis que engadir e só animo a quen non escoitase a FØ Records a que o faga, e a quen si, se fai falla, que lles dea outra escoita sabendo que é todo verdade.

* Falando do nivel de detalle, o primeiro que me falou de FØ Records creo que foi Juan Esturao, que tamén ten falado sobre a xuventude rural (a de Touro, no seu caso) neste artigo de Vinte, falando sobre Emilio José neste Fan Fan e, sobre todo, no fanzine El Cosmonauta Tropical, que fan el, Choche e Camila Viéitez, e do que desexo moito un número novo. No número 3 había un artigo, titulado “Vehículos mitológicos”, que ten un ton diferente pero tamén reflexa o papel do motor na vida diaria e a iconografía local:

“EL MONOPLAZA DE LOCHO: Locho era un paisano que regentaba un taller de motos ilegal en el bajo de una casa abandonada junto al río Ulla. Todos los adolescentes en veinte kilómetros a la redonda acudíamos a aquel templo a mirar tubos de escape, robar pegatinas o putear un poco al pobre Locho. A él podías encontrarlo más fácil en la taberna que en el taller. Murió cirrótico perdido y el taller tenía suelo de tierra y él iba siempre en chanclas, por lo que sus pies chapoteaban en aceite de motor y el tipo daba bastante miedo y asco. Era habitual que algún castrón tratase de robarle alguna pieza o moto, y él saliese a perseguirlo en su mítico Monoplaza. El Monoplaza de Locho era un Panda cuyo interior había sido vaciado por completo, era todo chapa, sin asientos ni nada, sólo quedaban volante, pedales y palanca de cambios del equipamiento de serie de este clásico utilitario español. Locho lo dirigía sentado en una banqueta que había amarrado al chasis con unas cuerdas naranjas, de ahí lo de Monoplaza. O no tenía parabrisas o era un plástico pegado con cinta marrón. Las persecuciones eran épicas, Locho pilotaba como un diablo por las pistas hasta que el ciclomotor robado quedaba sin gasolina, momento en el que podía recuperar su mercancía y transportarla cómodamente en su espacioso monoplaza. Este vehículo mitológico es recordado con máximo cariño por cualquier animaliño al que se le pregunte, así que permítanme derramar una lágrima por él en este fanzine. Hasta siempre, Monoplaza de Locho.”

Bratzantifa, hooligans do blandito

Paseino moi ben facendo esta colaboración no Diario Cultural Zeta con Lucía Junquera. Pódese escoitar nesta ligazón, pero apeteceume falar de Bratzantifa con máis detalle e incorporar máis respostas das que dá tempo en dez minutos, así que vai o texto aquí debaixo. Camila Viéitez fíxose fan coma min e fixo o fan art que tedes enriba e que aínda non acabo de crer de todo que exista. A vida pode ser marabillosa.

Hai un mes e medio souben de Bratzantifa e levo mes e medio escoitándoas practicamente todos os días, tamén porque nese proceso fun enredando a amigas como Meri, Camila e Esturao e así logo podiamos comentar canto nos gustan as súas cancións. Isto non me soe pasar, porque normalmente non paso moitos días seguidos escoitando a mesma cousa nin me fago fan á primeira escoita. Por que desta volta si? Creo que é porque escoitar a Bratzantifa é, precisamente, parecido a estar coas túas amigas: divírteste (porque as túas amigas son moi graciosas), queixádesvos das miserias da vida diaria (as do traballo e as das relacións) e tamén falades das ilusións desa vida diaria (aquí máis ben as das relacións). Isto podería ser o máis natural do mundo, pero non se me ocorren apenas artistas que consigan trasladar ese equilibrio entre o divertido e o emotivo, e neste caso ademais hai unha actitude política por debaixo, que se resume bastante ben no concepto de “hooligans do blandito” co que se autodefinen Marina e Lucía:

Marina: Nós chegamos á idea de “hooligans do blandito” a raíz dunha cousa que pensamos moito, que é que nós xa temos traballos superprecarios, vivendas superprecarias, e non nos podemos permitir ter relacións persoais igual de precarias. Entón nós si que falamos moito de que para nós é moi importante amosarnos vulnerables, e gústanos moito este contraste que hai entre o hooligan (que tamén se asocia moito ao punk) e dicir, pero mira, é que son tremendamente vulnerable. É que mira, son unha hooligan do rosita, do blandito e dos sentimentos, en plan… encántannos os sentimentos. Entón chegamos un pouco aí por ese contraste, que para nós nos define moito, porque cremos que a vulnerabilidade é algo super punk, é algo super cru, e a nós gústanos sempre falar dende aí.

Tirada de Compostela é Música

Esa posición política pode observarse de forma explícita en temas como “Non cunde” (onde colaboran con Berto de Verto, que se ocupa da produción), que é un pouco como un manifesto e un pouco como unha canción dos Ramones cando presenta as cousas que non cunden: “final de mes non cunde / a ETT non cunde / unha ETS non cunde / chorar por ti, bebé, non cunde / os teus amigos non cunden / pasar frío non cunde / o teu piso non cunde / foder contigo, rei, non cunde”. En poucas palabras e menos de dous minutos está resumido ese universo de precariedade que afecta ao traballo, á vivenda e ás relacións, e que evidentemente non cunde. Non é a única canción na que aparece, senón que é un contexto que se deixa ver en varias das que levan publicado (a maioría no seu Soundcloud): en “TEKNOLADRIDO” cantan “pouco tempo, pouco cash”, en “sempre” din “é moi longo este inverno e hoxe rompéuseme a caldeira”… pero esas frases van no contexto de cancións sobre sexo e sobre desamor, e no caso de “sempre” faise moi patente a idea de traballar desde a vulnerabilidade: “por moito que me abrigue / é moi longo este inverno / e hoxe rompéuseme a caldeira / e teño os pés fríos / cando ti non estás cerca / fixen xa tres ou catro playlist / cos temas que poñías / dicindo que eran pa min”.

As mencións a cousas como a caldeira ou as playlists encaixan cun trazo común a moitos dos seus textos, que é falar desde o concreto e desde o cotián, moitas veces entrando ao narrativo: en “almorzo pa 3” relátase un lío cun tipo pero el pasa bastante do tema e en cambio o seu compañeiro de piso, Xabier, é amabilísimo pero aparece por todas partes e non deixa de facer as cousas incómodas (e dá pé a un dos meus estribillos favoritos).

Isto non é o habitual. Quen fixo unha canción sobre algo tan concreto? Quen fixo unha canción na que se fale de ir de copilota liando pitillos? Tamén elas, neste caso en “escribindo…”. En “doritos” falan de que “xa non quedan xeos no frigo / que alguén baixe ao 24” ou dun titorial para facer o eyeliner… na maioría dos casos fano en primeira persoa do singular en vez de usar o plural, de maneira que a sensación é a de que unha serie de experiencias comúns que se mesturan.

Lucía: Escribimos a letra conxuntamente, e logo miramos se a algunha lle apetece máis cantar unha estrofa, ou moitas veces tamén a ver a quen lle sae mellor esa estrofa, porque as nosas capacidades son limitadas, como todo neste proxecto, e repartímolo… sempre tentamos que sexa equitativo porque iso, é un proxecto das dúas e gústanos compartilo todo ao longo do proceso. E iso, gústanos integrar as nosas voces como se fosen unha soa personaxe porque pensamos que tamén é o que lle dá sentido a este proxecto, tentar vehicular vivencias que cremos que son colectivas, ou polo menos moi extendidas entre os grupos demográficos ou sociais aos que poidamos pertencer nós.

O feito de que moitas das cancións comecen cunha frase falada que serve de autorreferencia (“Bratzantifa, caixa 5” en “almorzo pa 3”, por exemplo) ou case de dedicatoria (“para todas as mulleres ás que lles gusta ir aos callos / fe en dios e ferro a fondo”, en “Imos Po Vermú”) axuda a pensar nesa personaxe Bratzantifa, que vive diferentes aventuras e ten diferentes actitudes. A miúdo é poderosa e controla a situación, como en “menú do día”, onde ademais van soltando unha metáfora con comida detrás doutra sen que se lles esgote a inventiva: “cociño sen présa, bótolle tempo / comendo coas mans sabe máis o alimento / quérelo rápido, eu fágocho lento / isto non é McDonalds, louza de Sargadelos / coidado que enfría, eu non cho quento / xa foi a romería, pasou o momento / fun por vermú, liguei co camareiro / se non ques esperar, chega ti primeiro”. Esta inventiva conéctaas coa chispa da tradición popular en frases como “muller de moitos nunca enviúva” (que aparece en “gato e rato”) ou “díxoo miña avoa: quen quere pan bimbo se tes pan de bola” na propia “menú do día”.

Noutros momentos, os que se cadra son os meus favoritos, aparece esa idea do blandito: a vulnerabilidade, os sentimentos, o amor non correspondido… O mellor exemplo creo que é “Lavado en seco”, que ten un estribillo precioso e chega tamén ao poético desde o cotián a través da metáfora dun tique que queda dentro da lavadora.

Compartir a vulnerabilidade ou o desexo poden ser maneiras de enfrontarse á precariedade das relacións á que Bratzantifa facían referencia, e nese sentido outro elemento clave é o toque conversacional e mesmo de lercheo que teñen varios dos seus temas, que son os que máis me provocan esa sensación de estar na casa dunhas colegas. En “chico_guapo_no_3”, por exemplo, unha voz responde á outra na descrición dese chico guapo dunha forma que me fixo pensar no que facían as Shangri-las (outras mulleres vulnerables e poderosas a un tempo) en “Give Him a Great Big Kiss”. Noutros temas aparecen tamén outras voces a través de audios que van introducindo:

Marina: Gústanos moito o de incorporar os audios, de feito consideramos que é unha marca bastante característica do noso estilo. Para nós o audio é unha unidade significativa: non é o mesmo que alguén che escriba que que che mande un audio. Para nós é algo totalmente normal. Estamos falando coas nosas amigas e é como “uf, tía, mandoume un audio, voucho poñer”, para que vexas a entonación, para que vexas como falamos… Entón incluímolos porque para nós é algo que forma parte da nosa maneira de comunicarnos e que consideramos que é algo que compartimos todas, cando lles pos un audio ás túas amigas da persoa que che gusta, ou dunha persoa coa que estás enfadada, para que tamén vexan como falades e tal. E queríamos incluílo nas cancións porque como nós temos ás veces un ton moi confesional nese sentido, gústanos moito a idea de incluír estes elementos de realismo ou de costumismo nos temas.

En relación a ese carácter costumista, na anterior colaboración que fixen no Diario Cultural Zeta falaba sobre Verto e a súa introdución deses elementos de realismo (que no seu caso chegaban ao propio relato do grupo), e preguntándolles a Bratzantifa polos seus referentes pódese rastrear (máis aló de nomes como Clairo, Olivia Rodrigo ou as Vulpes) como isto pode ser unha sorte de trazo común na escena actual, mesmo cunha serie de antecedentes que conectan co seu uso do humor e a ironía:

Lucía: Unha artista que a verdade tivo moita influencia no noso proxecto é a Sleepy Spice, sobre todo polas características do que é a Sleepy Spice: é unha muller que se autoproduce dende o DIY, tamén que fala desde a vulnerabilidade… gústanos moito a todos os niveis.  Logo tamén outros artistas da escena local como Terbutalina, gústanos moitísimo o humor co que falan sempre, a mala baba que teñen está xenial, tentamos conducir a nosa mensaxe tamén un pouco a través desta clave estilística… e logo bueno, un referente filosófico para nós, máis que xa artístico, é Nuno Pico e as letras de Grande Amore en concreto. E bueno, tamén incluso os Heredeiros da Crus. Un pracer culpábel, unha lenda da música galega, que nos gustan moito, jolín. 

A min todo isto alégrame moito porque me gusta que as cancións deixen un rastro do seu contexto espacial e temporal, e tanto Sleepy Spice como Grande Amore fan isto moi ben en temas como “Stories” ou “Esta pena que ás veces teño”. Falar da realidade cotiá pode ter de por si, como fomos vendo, un carácter político: faise un rexistro dunhas condicións de vida, do marco no que suceden as cousas. Aínda así, o carácter político de Bratzantifa vén tamén, como avanzaban elas mesmas, polas súas maneiras de facer. 

Lucía: O noso proceso creativo vén sendo estar falando, quedar, estás alí contándolle as movidas ás colegas e de repente dis: buah, disto molaba facer un tema, ou en plan xa levalo pensado do día anterior, depende xa como nos cadre. “Buah, apetéceme moitísimo falar disto”. “Buah tía, pois vamos”. E nada, xa temos educadísimo o algoritmo de YouTube, xa nos ofrece beats, porque os nosos beats nós dicimos que son roubados. Quero dicir, son beats de uso libre que hai en YouTube porque nós non sabemos producir música. É iso, DIY puro e duro. E para escoller os beats pensamos na música que escoitamos ultimamente, por exemplo agora cando saíu o album de Olivia Rodrigo gustounos moito o rollo que tiña… E non sei, gravamos do tirón, nos nosos pisos nos que sempre se colan ruidos de fondo (porque é así), gravamos as veces que faga falta… Non somos moi tiquismiquis, pero como xa se ve que somos un pouco cutres pois tampouco somos unhas genias da música e moitas veces hai que repetir. E logo editar… hai cancións como “Menú do día” ou “Gato e rato” que están gravado sobre gravado: collemos o beat e gravamos sobre el, e logo en vez de gravar as voces independentemente, sobre esa gravación na que xa está xunto o beat e unha das voces, gravamos a outra, e logo se hai coros os coros. Así, full cutre.

É dicir, por moito que a música de Bratzantifa poida ser ás veces próxima ao trap, ou ao bedroom pop, é moi fácil encadrala na tradición do punk, que fixo primar a imaxinación e a actitude sobre a técnica: mesmo se non saben producir, escollen un beat e sobre el imaxinan unhas melodías e unhas letras estupendas. Ese tirar para adiante cos medios dispoñibles (no seu caso, un Xiaomi e uns cascos rosas), ese ton crítico sen chegar a dar a chapa e mesmo o uso do humor teñen para min bastante que ver coa idea do punk que máis mola, e creo que coincide bastante coa que teñen elas mesmas, que tamén se teñen definido como punkis no seu Instagram mentres o enchen tamén de cousas de cor rosa.

Lucía: Para nós o do punk é máis que nada unha actitude. Non fai falla que leves cresta, uns pantalóns rotos ou esta imaxe estereotípica que temos dos punkis, non? Para nós ser punk é unha actitude. Ir iso, contra toda autoridade menos mi mamá [risas]. Esta sería a nosa actitude, tirar para diante, ser chicas duras e facernos escoitar, facer oír a nosa voz. Se a alguén lle interesa, quero dicir. Para nós é unha cuestión tamén moi ligada á nosa maneira de producir, ao que facemos, o DIY, que nos parece unha dinámica de traballo moi punk, porque vimos tamén moito de consumir produtos como fanzines, música tamén autoproducida doutras artistas…

Marina: A maioría das carátulas de Soundcloud que utilizamos son imaxes de uso libre de Google ou de Pinterest. E gústanos moito esta estética do trash, porque para nós está aí o DIY. É dicir, vale, pois non teño os medios para deseñar agora mesmo unha portada quizais; pois collo unha foto de Google e publico o tema igual. Si que é certo que a última portada nola fixo Arantxa Ramos, que se adica á fotografía, aos audiovisuais… e claro, aí notamos un cambio, aí subimos de nivel. Pero normalmente as fotos que utilizamos en redes e así, ou son fotos quitadas de Google ou son fotos que nos fixeron os nosos amigos en festas, en reunións, pola rúa… e gústanos moito esa estética porque nos parece que nos fai máis accesibles. 

Actitude punk, realismo, lercheo, humor, vulnerabilidade… A estas alturas xa fun comentando case todo o que me parecía importante dicir sobre Bratzantifa, pero faltáronme dúas dúbidas que creo que se vos facedes fans coma min compartiredes: como sería un concerto delas (xa que ata agora penso que non deron ningún) e que van facer no futuro. Pechamos isto resolvéndoas:

Marina: Pois un concerto de Bratzantifa sería claramente un desastre, e estarían todos os nosos amigos currando nel. O do desastre é broma, porque nós cremos que sería moi divertido, pero o dos amigos non. Si que é certo que moitos dos nosos amigos, como Arantxa, que nos fixo unha das portadas, se adica á fotografía e ao mundo audiovisual, ou Andrés, que fai as voces en “almorzo pa 3”, que é DJ… temos moitos amigos que se adican ao mundo do son e do audiovisual, e estamos fartas de velos en curros precarios a todos, entón para nós unha absoluta utopía sería poder traballar con eles e que estemos todos alí cotizando e traballando do noso. Pero ata que iso pase, que sabemos que queda moi lonxe, a nós gustaríanos que os concertos de Bratzantifa fosen, para empezar, un espazo seguro para todas, no que todas o pasemos superben, e nada, que a xente se sinta animada de facer ese espazo seu e de sentilo como propio, porque para nós sería iso, pareceríase moito a unha catarse colectiva. E desgraciadamente o futuro de Bratzantifa depende dos días libres que nos den no curro. Sabemos que isto non é algo só do noso proxecto, senón de todos os proxectos musicais de xente nova que se ven absolutamente condicionados pola precariedade laboral das integrantes. É o noso caso: nós traballamos en curros precarios, e agora mesmo en canto xuntemos catro ou cinco días libres, o noso plan é xuntarnos e seguir facendo música. Si que é certo que despois de sacar un tema tan ben producido, en Spotify, por alguén como Berto de Verto [“Non cunde”], agora volver facer música en solitario non sabemos como o vai levar o noso público e se lles vai seguir gustando (porque nós gañamos moito público agora a raíz deste tema), pero está nos nosos plans. Nós somos unhas fanáticas do DIY, e é co que pensamos seguir. Temos tamén en mente colaboracións con outros artistas, por suposto, pero bueno, que a nosa idea é xuntar catro días libres no traballo, xuntarnos e facer música.