Un tema e moitos temas: cancións galegas breves

Este domingo acababa a tempada do programa de Xiana na Radio Galega e pediume facer unha colaboración máis breve do habitual para pechar a sección de Un tema e un tema. Non o pensei moito e fíxeno sobre cancións breves, así que atopei unha chea de temas galegos de menos dun minuto e puiden poñelos enteiros. Pero quedei coas ganas de compartir os demais, así que ademais dos 9 ou así que pinchei comparto aquí unha lista doutros moi chulos que fun atopando. Na radio puxen a Chicharrón, Srasrsra, Avecrem, Bazongo, Lamprea Explosiva, Os Resentidos, Aries, Os Gru e Metralletas Lecheras, dos que atopei esta foto entrañable do día que tocamos Monstruo con eles no Swass en Ourense. Quedei moi contento porque supoño que no capitalismo avanzado escoitar tantos discursos artísticos diferentes en tan pouco tempo dáche a sensación de aproveitar o tempo ao máximo. Vós podedes facer igual.

Podedes escoitar a sección (e o programa enteiro) aquí. E abaixo de todo iso puxen máis cancións galegas breves que me gustan.

Normalmente empezo cunha canción que soa de fondo mentres explico de que vai a sección esta vez. Quería poñer un breve pero nese caso non ía darme tempo a falar, así que puxen “Heatwave” de Martha and the Vandellas porque facía calor. Pero agora podo poñer un tema breve estranxeiro e vai ser este de Bikini Kill, que é super rotundo.

Hoxe Xiana pediume que fose breve, así que vou falar da brevidade. A min a brevidade non se me dá ben, pero hai un montón de xente en Galicia á que si, así que escollín unhas poucas cancións breves desa xente, e propúxenme aprender do seu exemplo. Entón non vou dar a chapa sobre ningunha pero vou dicir o título, a duración e algo importante sobre cada unha delas. Duran todas menos dun minuto.

Vou empezar por unha canción sen título de Cancións clínicas, o último disco de Chicharrón. Dura 44 segundos. Gústame moito como é luminosa e etérea pero está cortada por eses golpes violentos.

Agora “Fusión nuclear”, de Srasrsra. Dura 58 segundos, é un pouco longa pero nese tempo ten unha estrofa, dous estribillos, unha ponte cunha guitarra chulísima e uns coros xeniais que din “guai” ao tema da fusión nuclear.

Esta que vén é “Una chicha loca”, de Avecrem. Dura nove segundos. Parece o momento final dunha canción, cando os membros dun grupo se poñen de acordo para pechar o tema, pero niso atopa unha melodía e resume o son do grupo, coa guitarra chirriante e unha batería entre o firme do rock e o aberto do jazz.

Podemos irnos a algo aínda máis breve: “Baspingo”, o tema inicial do debut de Bazongo, dura tres segundos e é perfecto para empezar un disco: ese saxo sona xoguetón e misterioso, e o acople promete algo que explotará. Se entendemos o punk como música libre, aquí vemos a liberdade para escoller canto dura unha canción sen ter que poñerlle estrutura con repeticións e todas esas cousas.

Bazongo están no colectivo Caracol Negro, como Lamprea Explosiva, que son mestres da sabedoría breve na liña do Castelao de Cousas da vida. Nos 42 segundos de “O medo é o motor que move o mundo” fan un collage con versos de Xela Arias, Lois Pereiro e Sabela Oxea.

Agora vou poñer “Teño soños”, dos Resentidos, que dura 22 segundos e parece un musical, con dous personaxes e un final inesperado.

Seguen tres un pouco máis longas. Esta é “Facts (canción a Coki)”, de Aries. Dura 52 segundos e pode falar da natureza ou de como hai cousas que non fai falta dicir entre xente que se quere.

Esta é “El Hueso”, fixérona Os Gru e tamén ten que ver coa natureza. En 56 segundos super evocadores resume o ciclo da vida dende a observación dun óso de aguacate.

Por última do programa [aquí poño máis debaixo], un clásico esquecido da canción melódica galega: “Faire l’amour” de Metralletas Lecheras. 57 segundos con baixo, percusión, o que creo que é un taladro unha aspiradora e Rafa Anido Zé Pequeno en modo crooner. Non podo evitar pensar en que as orquestras galegas acabarán incorporándoa ao seu repertorio.

Por seguir co bonus de temas breves galegos que me gustan moito, quedoume sen meter “Sacyr Vallehermoso”, un tema de Emilio José con 34 segundos preciosos. Sacyr Vallehermoso é unha das grandes contrustoras españolas, pero esta música parece representar máis ben unha especie de locus amoenus que debe corresponderse coa parte do Vallehermoso.

Contenedor de Mierda sempre van directos ao gran e non hai cousas innecesarias no que din e fan. É todo sustancia. Dentro das súas cancións máis breves son moi fan de “Redes fecales”, que retrata o mítico odio que nos medra ás veces ao usar Internet en 49 segundos.

Tamén me encanta “Vómito en tu cara”. Na entrevista que fixemos no blog do Galician Bizarre falabamos de como os seus temas teñen argumento, narración. O deste, que sucede en 42 segundos, contábao Anxos:

“Vómito en tu cara” é o primeiro tema que surgiu en Contenedor de Mierda, antes de que existise Contenedor de Mierda porque Sara escribiu unha letra. A canción fala deste momento na vida no que te despertas con resaca, quizais aínda borracha, e se che mezclan as ganas de foder coas ganas de vomitar. E xa está! A todos nos pasou eso algunha vez.

Ás veces as cancións breves levan todos os elementos típicos das cancións (estrofa, estribillo, solo, ponte e esas historias) pero outras parecen ter liberdade para xogar sen cinguirse a iso e dáme a sensación de que case hai máis riqueza e imaxinación nos temas de menos dun minuto que nos que van dos dous aos catro habituais na canción pop. Ou tamén fai falta imaxinación para resolver unha canción pop en menos dun minuto, claro. Por exemplo, hai temas que xogan a romper dentro da secuencia dos discos, como pasaba cos instrumentais ambientais de Chicharrón en Cancións clínicas ou algúns experimentos de Los Locos Hongos como estes 26 segundos de “Dentrísimo”.

En A grande evasión de Ataque Escampe había tres temas preciosos só con piano que levaban o nome dos tres aeroportos galegos e parecían dividir en seccións o disco dalgún xeito. O que máis me gusta é o de Lavacolla, e demostra outra vez que ás veces neste formato de duración mínima (aquí 39 segundos) poden pasar cousas que non pasan noutros. E aquí quedoume unha conclusión bonita para o que quería dicir, así que o resto de cancións breves galegas guais coas que din póñoas sen máis para non dar a lata.

“No conozco la O”, de Laura LaMontagne, 53 segundos.

“Picolo vas de verde”, de Terbutalina, 35 segundos.

“Non credo en el amore”, de Siniestro Total, 53 segundos.

“Ñañeiro”, de Djalminha, 47 segundos.

“Todos contra el fuego anal”, de Unicornibot, 43 segundos.

“Open Up Your Door”, de Samesugas, 55 segundos.

 

 

Un tema e un tema #4: PORNO e “O que faz falta”, de José Afonso

Os meus pais tiñan na casa algúns LPs de antes de nacer eu. O tocadiscos pasou tranquilamente dez anos estropeado e sen utilizar, pero logo ao recuperalo deilles unha escoita a case todos os discos que alí había. Os de miña nai eran máis modernos e moitos convertéronse en favoritos meus: “Tierra para bailar” de Radio Futura, o recopilatorio “Semilla del son”, “Here today, tomorrow next week” dos Sugarcubes. Os de meu pai non me gustaban moito: “Viatge a Itaca” de Lluis Llach, cousas de Mike Oldfield, Milladoiro… no medio estaba un disco de José Afonso cunha portada que me parecía horrible, “Coro dos tribunais”, e pasei de escoitalo pensando que sería algo rollo cantautor pesado. Logo saín do meu erro cando me aficionei un pouco á canción protesta: Zeca Afonso é un compositor incrible no musical e no lírico. A súa maneira de introducir a política no que canta sen dar leccións, pero parecendo sabio, é un equilibrio que poucas veces se atopa. Pareceume inspiradora e conecteina con esta especie de balance do que pasara con PORNO, que serviu para moitas cousas pero en xeral foi unha iniciativa estéril ao lado das ambicións que eu tiña volcadas.

Ademais de “O que faz falta”, que vai completa ao final do clip, pinchei “Bocio” de Vozzyow, “Cadera de color” de Monstruo, “Sí, soy la primera” de Avecrem, “Hikikomori” de Uzumaki e “Navajero” de Vietnam.

Hai unhas semanas anunciamos que PORNO xa non existía máis. PORNO fomos un colectivo de acción cultural que fracasou, e ademais fracasou sen ningún estrépito. Causou unha influencia mínima, non consolidou ningunha estrutura nin ningún método de traballo e rematou sendo unha cousa intrascendente, que era o contrario do que algúns pretendiamos que fose. Vendimos máis camisetas que discos.

Tamén é certo que poderíamos pensalo ao revés, e dicir que PORNO foi un éxito: fixo aparecer moitas cousas onde non había nada, e a moitos dos que militamos alí serviunos para ver que a capacidade que temos de facer que algo suceda é moito máis grande do que pensamos. Pasamos de non pensar a pensar, de non discutir a discutir, de non crear a crear. Iso debe ser unha cousa trascendente, crucial. Pero quero facer o esforzo de pensar dende fóra da miña perspectiva para sacar todas as leccións que poda. O ideal sería que esa trascendencia fose o menos privada posible, e iso non o conseguimos.

Ao mínimo que miras dende máis lonxe ves que os proxectos culturais independentes en Galicia teñen normalmente moi pouca duración e moi pouca repercusión. Por que pasa iso? Supoño que por mor de varios motivos que se alimentan entre sí. Incapacidade económica de espazos, colectivos e artistas. Inestabilidade xurídica e descoñecemento das leis. Problemas para atraer ao público, falta de experiencia, falta de cooperación, curtopracismo. Cada pouco tempo, algún proxecto morre ou está a punto de facelo: acaba de pasar co Charenton, case pasa co Liceo Mutante, pasou coa Casa das Atochas. Aí lamentámonos e queixámonos porque algúns perdimos algo inspirador. Nace ao pouco un proxecto novo e volve repetirse o ciclo sumando a enerxía dos últimos que se sentiron inspirados e quitando as dos que están cansos.

Eu non quero repetir o ciclo. É máis, non quero que haxa un ciclo que repetir. A sensación de que todo o bo que poida estar pasando está sempre a punto de desmoronarse é desalentadora, máis aló do romanticismo que hai na idea dunha cultura de resistencia heroica. Como se amañan tantos problemas? Non o sei, pero teño a sensación de que non se amañan un por un, e de que moitos teñen que ver coa xestión pública. Propoñer un modelo cultural para todo o país sería enormemente complexo, pero simplemente tentalo sería un avance marabilloso, porque terían que aparecer ideas globais. E para iso fai falta seguramente que os axentes culturais que haxa, do ámbito que sexan, participen de espazos colectivos, transversais, dende os que consensuar posturas e demandar cousas en conxunto. Fai falta tamén que cada creador desenvolva o seu punto de vista sobre cuestións de interese xeral: como adecuar as normativas laborais aos artistas, como xestionar os dereitos de autor, como deben funcionar os medios públicos, se se debe apoiar a profesionalización e consolidación dunha industria cultural ou unha creatividade amateur universal…

É complicado esixir isto a xente e proxectos que xa teñen dabondo con sobrevivir, pero a longo prazo pode implicar ter que deixar de preocuparse pola supervivencia. Pode ser que eses espazos transversais onde debatir xa existan nalgún caso, ou pode ser que existan espazos coa capacidade de selo se hai unha implicación xeralizada. En todo caso, os maiores inimigos (como de calquera cousa) son a preguiza e o individualismo. Por iso quería saltarme, só por unha vez, a idea de pinchar só temas galegos e poñer unha canción que acaba con todo iso. A min sérveme para sobrepoñerme á tentación permanente de quedar no sofá ou de mirarme o embigo: “O que faz falta”, de José Afonso.