Un tema e un tema #16: Animais e “Caracoiño” de Zurraspa

Este domingo volvín subir á Radio Galega despois dun tempo. Falei de cancións que teñen que ver con animais, e cadroume de poñer as que ides poder ler e escoitar debaixo. Se preferides escoitarme a min dicir algo parecido ao texto e pinchar cachiños, podedes facelo neste enlace.

Que pinchei? Puxen a Algodón Egipcio, Link Wray, ForaOstias, Big Mama Thornton, Las Chicas del Can, Contenedor de Mierda, os Beatles, Aries, Joni Mitchell, Cudevaso e Zurraspa. Empecei con “Animal” de Oh Ayatollah, que ten a frase que primeiro me enganchou do seu repertorio: “Eu son un animal, son un porco e ás veces son un can”. Máis aló do sentido, pareceume unha frase moi pop e ás veces boto en falta algunhas desas frases no pop galego. Estaba pensando en letras como as da Motown, que nun tema como “Heat Wave” de Martha & the Vandellas falan do amor e logo no estribillo chega esa metáfora da vaga de calor. Pero bueno, ao tema.

Hoxe quería falar dos animais. Penso que escoitei por aí algunha vez que a cultura é o que nos convirte en seres humanos, e é verdade que nun principio ten bastante sentido: por exemplo os gatos non escriben, os salmóns non pintan cadros, e ata agora só se sabe dun mono que sacou un selfi pero en xeral os animais non son moi aficionados á fotografía nin ao cine*. O que pasa é que coa música xa é diferente, porque hai unha chea de animais dos que dicimos que cantan: as baleas, as ras, ou os paxaros. Algunha xente que fai música xa descubriu que non somos tan especiais como críamos e colleu inspiración deles.

Isto é “Cotorra del sol”, unha canción dun artista venezolano que se chama Algodón Egipcio. Leva o nome dunha ave típica de Sudamérica, e forma parte dun disco colectivo titulado “A Guide to the Birdsong of South America” (unha guía ao canto de paxaros de Sudamérica), no que unha chea de grupos fan cancións que parten de samplear eses cantos de paxaros sudamericanos en perigo de extinción. A natureza é sempre unha das principais fontes de inspiración da arte, e pareceume bonito ver aquí como se mesturan eses sons naturais cos electrónicos. Pero esa imitación tamén toma outras formas.

Esta canción de Link Wray chámase “Run Chicken Run” (“Corre galiña corre”). Link Wray é un pioneiro do rock and roll que destacaba especialmente pola imaxinación sonora que tiña coa guitarra. Penso que este tema o demostra bastante ben, e paréceme bonito tamén que unha música ruidosa como o rock and roll teña como exemplo a animais que arman escándalo. Sesenta anos despois, ocorréuselles case o mesmo a ForaOstias, un grupo de Entrimo.

De todas formas, a influencia dos animais no rock and roll non só é sonora, senón tamén temática. Xa dende o blues veu unha tendencia bastante habitual ás metáforas con animais que daría pé a clásicos como “Little Red Rooster”, “Stray Cat Blues”, “Surfin’ Bird” (e por aquí “Que jallo é” entraría nesa tradición), e mesmo a nomear xente como Howlin’ Wolf ou, se imos máis lonxe do xénero, Snoop Dog, Cat Power ou Gorillaz. A min unha das que máis me gusta é esta:

Esta canción escribírona Leiber e Stoller, dous dos compositores máis míticos do rock and roll**. Faríase logo máis coñecida coa versión de Elvis, pero eles pensárona para Big Mama Thornton, coa idea de que a súa personalidade e a súa voz eran perfectas para gruñir este tema no que bota da casa a un can sarnoso, que realmente sería un home que tenta aproveitarse dela. Pero tampouco é que estas metáforas sexan só cousa do rock and roll: na música latina, por exemplo, hai unha chea delas tamén.

Aínda que “Hound Dog” puidese verse como un exemplo de empoderamento, a maioría destas metáforas son sexuais e normalmente machistas no ámbito musical que sexa. Ás veces arredor do baile e outras un pouco máis narrativas como este tema de Las Chicas del Can (que, por outra parte, paréceme unha pasada). Pero dentro disto, máis aló de “El Tiburón” ou “El Venao” ou “I’m a King Bee” hai unha deriva menos previsible na que aparece unha sexualidade feminina máis incómoda, como a revisión que fixeron Contenedor de Mierda dos Stooges e Las Vulpes.

Con todo, quería ir por un anaco máis aló das metáforas. As persoas relacionámonos cos animais e as cancións tamén recollen isto, como case todas as facetas da vida. Hai un tema dos Beatles que me parece que demostra isto especialmente ben.

Esta canción chámase “Martha My Dear”, e é unha canción de amor. A día de hoxe segue habendo debate sobre se está inspirada na moza de Paul McCartney naquela época ou na súa cadela, que era a que efectivamente se chamaba Martha. Na letra pídelle a Martha que non se esqueza del. E resúltame tamén moi bonito, porque penso que as mellores cancións de amor son ambiguas e, desa maneira, universais. O amor tampouco ten que ser só entre persoas. Hai unha canción de Aries que fala do mesmo.

Este tema tan curtiño chámase “Chicho” e Aries describiuno como un mini poema inspirado na súa relación co seu mellor amigo canino (que entendo que é quen aparece ladrando). Se sodes fans igual recoñecedes a melodía e a letra, que apareceu no seu disco novo co título “Un gran puente”. Esta versión apareceu en Sonámbulo, un disco homenaxe ao artista Nicolás Martínez Cerezo. Nese falar da nosa relación cos animais, non sempre hai unha intimidade. Ás veces é máis unha fascinación dende a distancia.

“Coyote”, este tema de Joni Mitchell***, é unha historia de estrada que se percibe tanto na letra como na música. O ritmo ten un avanzar constante no que o baixo baila con liberdade, case coma se fose a paisaxe. E a letra parece falar dun fuxir do caos da cidade sen ter unha dirección moi clara. Coyote é un dos personaxes, pero no momento que escoitamos ela fala dun coyote real que se para e mira desafiante antes de marchar correndo entre o trigo, xogando cun falcón. Pareceume interesante como capta a impresión que causa ás veces atopar un animal que nunca vimos.

Aquí en Galicia, se seguides os informativos veredes que cada vez é máis frecuente que os xabaríns aparezan en vilas e cidades. Aínda así, iso non é dabondo para explicar por que en Galicia o xabarín é o animal que protagoniza máis cancións. Dende fóra debe resultar bastante estraño. Gracias ao Xabarín Club xa se cubriu toda a variable e converteuse ao Xabarín nunha icona. Tanto que Cudevaso puideron facer a súa propia canción sobre o Xabarín sen ter nada que ver co programa e é inevitable pensar que forma parte del.

Pensando niso, eu hoxe quería acabar cunha canción que me emociona moito e que tamén ten que ver con crear unha simboloxía a partir dun animal. É “Caracoíño”, de Zurraspa. Tanto eles como Lamprea Explosiva, con quen comparten batería, teñen cancións sobre os caracois, que para min funcionan como un exemplo a seguir: son animais pacientes, que viven fóra do estrés do capitalismo, e son independentes e libres ao levar a casa a costas. E ademais, Lamprea e toda outra serie de proxectos participan nun colectivo punk que se chama Caracol Negro, imaxino que porque o caracol tamén é un exemplo de ideoloxía faino-ti-mesmo. En “Caracoiño” hai un toque precioso de canción infantil combinado cunha certa escuridade e ameaza arredor. Encántame como Zurraspa son enérxicos e ruidosos pero tamén delicados e sensibles. A ver se a vós vos gustan tanto como a min.

 

* O outro día ensináronme este vídeo, que non ten demasiada relación pero pareceume unha movida.

** Ademais de “Hound Dog”, escribiron ou coescribiron unha chea de cancións incribles, como “Love Me“, “Kansas City“, “Spanish Harlem“, “Down in Mexico“, “I (Who Have Nothing)” e “Is That All There Is?“.

*** Estiven escoitando moito a Joni Mitchell ultimamente, porque lin este artigo de Pitchfork no que repasan a súa carreira e flipei coñecendo as cousas que fixo máis aló da etapa máis tipo cantautora do comezo. A etapa de finais dos 70 na que se achega máis ao jazz paréceme unha pasada, por exemplo. Puxen arriba a versión de “Coyote” con The Band, pero a do disco mola se cadra un pouco máis.

Un tema e un tema #9: Orixinalidade e “Llueve”, de Siniestro Total

Este texto é unha versión adaptada do Un tema e un tema que fixen onte con Xiana na Radio Galega. Se escoitades o audio podedes pasar de seguir lendo e xogar un pouco ao misterio como fixo ela, tentando adiviñar a que cancións se parecen as catro cancións das que falo. O programa enteiro está aquí.

Se seguides lendo vouvos fastidiar a sorpresa pero poderedes ler os argumentos que quería usar para falar da orixinalidade. Quedoume por contar que o retrouso de “Okei“ de Esposa colle a propósito unha idea do retrouso de “Divino maravilhoso“ de Gal Costa pero non se entendía dabondo o plaxio ao escoitalo. No proceso de investigar dinme conta tamén de que en “As dúas Fridas“ collimos sen querer o inicio de “The Wrong Girl“ de Belle and Sebastian pero tampouco me funcionaba tan ben como os exemplos de debaixo porque no seu caso dura catro segundos e no noso a metade do tema. Non sei canto de bo di isto sobre o noso proceso de composición.

A imaxe é unha viñeta de José Luis Ágreda no comic La historia del blues, que saíu en paralelo ao disco de Siniestro do que falo coa colaboración de diferentes artistas para cada tema e que penso que viña ao caso. Saen Frank Zappa e Captain Beefheart falando co demo. Foi un dos primeiros discos de meus que me entusiasmou e lembro buscar críticas cando tiven internet e sorprenderme porque dicían que era un experimento irregular ou mediocre e tal.

 

Hoxe quería falar da orixinalidade falando de cancións que se parecen. Xuntei a conta que fai Jonathan Richman ao principio de “Roadrunner” con “Loko”, unha canción de Estrambote de hai un par de anos que usa o mesmo riff de dous acordes. É curioso, porque Jonathan dicía que o riff llo colleu a “Sister Ray”, da Velvet Underground. Así que teríamos dúas cancións que a min me parecen moi guais, polas que os seus autores poderían mesmo ser acusados de plaxio. Iso faime preguntarme ata que punto a orixinalidade, que é un argumento habitual para valorar a calidade artística, é unha cousa realmente importante. Neste caso as cancións parten da mesma base pero falan de cousas moi distintas, e iso é interesante: a de Estrambote fala dun señor raro que se lle aparece ao protagonista da canción na súa vida cotiá. A dos Modern Lovers canta as alabanzas da Ruta 128, o cal é bastante gracioso (e bastante orixinal) dentro do xénero das cancións sobre estradas porque a Ruta 128 é unha circunvalación arredor de Boston.

Atopeime con moitos máis casos parecidos.

O primeiro é de cando Novedades Carminha eran punk e lembraban a un clásico doutra banda punk. “Te vas con cualquiera” é un retrato máis ou menos provocador da frustración do protagonista, porque lle gusta unha rapaza promiscua. “White Riot”, de The Clash é unha chamada á revolta da xente branca, tomando como exemplo os disturbios da poboación negra no entroido de Notting Hill en 1976. No musical as dúas son cancións aceleradas, agresivas, con voces entrecortadas ás que logo sucede unha melodía máis fluída. Se quitas a voz podes cantar unha por riba da outra (polo menos na estrofa), pero o que estarías cantando non ten nada que ver. Entón vemos que o mesmo medio, se entendemos un riff de dous acordes como un medio (que penso que o punk dicía en esencia iso), serve para transmitir cousas diferentes.

Outro parecido diferente: a versión de “Buraco negro” de Sr. Anido e Sra. Álvarez que abría o Galician Bizarre 2 debe entrar xa na categoría da homenaxe. En directo, e na versión que incluíron no seu disco, a canción ten un arranxo ben diferente, pero aquí ten como elemento fundamental a base de “Ghost Rider” de Suicide. Por que sumaron iso a unha canción que non o tiña? Pregunteille a Rafa Anido e díxome que lles parecía que a canción sonaba a Suicide xa de por si, así que quixeron facelo o máis evidente posible para que se notase o plaxio. É unha forma de recoñecemento.

Ese recoñecemento é interesante porque serve para situarte nunha tradición, establecer de onde ves para que se entenda mellor onde vas como artista. E ademais, se escoitas algo que che gusta sempre podes darlle un novo contexto meténdoo nunha nova canción, e pasará a significar algo diferente. Hai xente que o fai tocando e xente que o fai cortando e pegando, a través do uso do sampler. Un exemplo é a parte máis molona dunha das cancións máis molonas que se me ocorren: “Crazy in Love” de Beyoncé colle esa parte de metales tan impresionante de “Are You My Woman (Tell Me So)”, unha canción dos Chi-Lites que está moi ben pero para min está un punto por debaixo da outra. Estas cousas pasan, e para min é bonito, porque levan a darte conta de que as ideas alimentan outras ideas, e que a música está viva.

De feito iso lembroume outro exemplo para seguir co xogo: “Tryin’ to Fuck Me” é un tema do primeiro EP de Cudevaso, o proxecto que tiña Rubén Domínguez hai dez anos. Escoitando “Abdul-Jabbar”, do segundo EP de Cudevaso, ves que é a mesma canción pero é moi distinta. Entraron no grupo catro persoas novas, pasou a haber unha letra en galego en vez de en inglés inventado e o son deixa de ser unha electrónica desbocada para ser algo máis garaxeiro. É un autoplaxio? É unha revisión, porque cada canción pode necesitar unha forma diferente en función do momento ou do estado de ánimo, pódela tocar con diferentes instrumentos, a diferentes velocidades, incluír novas melodías ou o que che pete. Outra vez: a música está viva.

Ata agora parecía que só falabamos de músicos e músicas galegas que imitan cancións de fóra, pero acabo de dar cunha cousa á inversa: “Nobody Really Cares If You Don’t Go to the Party”, de Courtney Barnett, parécese moitísimo a “Mira por ti”, de The Homens. Unha rapaza australiana de moda no mundo indie copioulle a un grupo do Castiñeiriño? É isto posible? Sería raro, pero como mínimo demostra que a propiedade intelectual é unha cousa bastante relativa (ou un roubo): calquera pode ter a mesma idea máis ou menos en diferentes lugares do mundo. A música popular é iso, popular, música que está ao alcance de calquera. Calquera pode coller algo que xa existe e facer a variación suficiente como para sentir que o resultado é seu. É o que se fixo toda a vida no folk e é o que temos que seguir facendo. A xente que non sabe tocar moi ben ten normalmente a vantaxe de non poder imitar as cousas á perfección: tentamos soar parecido a Belle and Sebastian ou aos Mutantes ou a James Brown e probablemente saia outra cousa diferente, unha música nosa sobre a que poderemos falar do que realmente nos preocupe.

A orixinalidade existe, entón? Si, pero case sempre é a pinga que engades sobre a tradición, así que tampouco merece a pena andar por aí criticando canto hai de tradición ou de innovación nunha canción. A orixinalidade non é o mesmo en termos históricos que autobiográficos, xa que o que para alguén é algo completamente trillado pode ser absolutamente novidoso para outra persoa. Para min o único importante é que a música sirva para expresar algo teu e non para repetir o discurso doutra xente. Así que hoxe quería acabar cunha canción de La historia del blues, de Siniestro Total, que creo que representa iso bastante ben. Nos créditos dese disco preséntanse todos os temas como se fosen cancións compostas por Jack Griffin*, un bluesman escuro que vendera a alma ao demo e ía encarnándose con diferentes nomes e en diferentes estilos. Pero en realidade todas menos “Coleguita” (que é unha versión de “Junko Partner”) son composicións deles. Xa que logo, o concepto do álbum dálle unha volta ao asunto, e en lugar de finxir a orixinalidade, estes “temas orixinais” pasan por versións. E en realidade tanto ten: son temas que só existen porque antes existían determinadas tradicións da música norteamericana e, ao mesmo tempo, temas que penso que dalgunha maneira só podería facer un grupo de Vigo. Así que aí vai a miña favorita: “Llueve”, que en teoría é unha adaptación de “It’s raining”, gravada por Cryin’ Shame and the Stormy Tuesday Big Band no St. Louis de 1949, pero en realidade gravouse en Gondomar 50 anos despois.

*Curiosamente, chámase igual que o protagonista de The invisible man.